PRAWO CYWILNE Z UMOWAMI W ADMINISTRACJI
Wykład – 23.02.2012
Gałęzie prawa:
Karne (publiczne)
Konstytucyjne (publiczne)
Cywilne (prywatne)
Finansowe (publiczne)
Administracyjne (publiczne)
Pracy (prywatne)
Zarys prawa cywilnego:
Civis (obywatel) ->stąd też prawo cywilne dotyczy obywateli;
Równorzędność podmiotów w stosunkach prawnych;
Należy kojarzyć je z umowami, szkodami i odszkodowaniami, odpowiedzialnością cywilną;
Podmioty tego prawa są autonomiczne, same podejmują decyzje;
Spory między tymi podmiotami powinien rozstrzygać sąd (podmiot niezawisły, niezależny); on rozstrzyga spory o prawo;
Kodeks cywilny z 1964r. zawiera prawo materialne; treść dotyczy stosunków cywilno – prawnych między osobami fizycznymi i osobami prawnymi.
Działy prawa cywilnego:
Część ogólna
Prawo rzeczowe (normy odnoszące się do rzeczy) – bezwzględnie obowiązujący; charakter norm – podmioty mają obowiązek stosowania się do nich
Prawo zobowiązań (regulacja dotycząca umów, regulacje czynów niedozwolonych) – charakter względnie obowiązujący
Prawo spadkowe (dziedziczenie majątku po osobie zmarłej)
Prawo własności intelektualnej (prawa autorskie, prawa własności przemysłowej – patenty, wynalazki, wzory przemysłowe)
Źródła prawa cywilnego – akty normatywne zawierające prawo cywilne:
Kodeks cywilne (księgi – 4 pierwsze działy)
Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dział 5)
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994r.
Ustawa prawo własności przemysłowej z 2000r.
Ponadto: prawo lokatorskie, prawo przewozowe, prawo spółdzielcze – w ramach działów dziedzin.
Oraz ustawa prawo zamówień publicznych.
Obowiązywanie norm prawa cywilnego w czasie:
Ustawa K.C. nie ma mocy wstecznej – wynika to z art. 3
Obowiązywanie norm prawa cywilnego w przestrzeni:
Generalnie na terenie kraju, ale strony mają autonomię woli – mogą odwołać się do innego prawa cywilnego np. niemieckiego.
Publiczne prawo jest obowiązujące dla organów i jednostek, prawo prywatne – dowolne w stosowaniu.
Ustawa prawo międzynarodowe prywatne z 2011r.
Stosowanie prawa cywilnego:
Dla danego stanu faktycznego ustalana jest norma.
Prawo cywilne stosują sądy. Stosowanie prawa cywilnego można podzielić na trzy etapy:
Ustalenie stanu faktycznego.
jest istotne dla rozstrzygnięcia sprawy; ustala się według reguł dowodowych (Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z niego skutki prawne).
Domniemania: faktyczne – z jednego faktu wyprowadzamy ustalenia co do innego faktu; prawne – jest ustanowione przez normy prawne (norma nakazuje przyjąć fakt za ustalony, jeżeli został wcześniej ustalony inny fakt określony w tej normie; np. ustalenie ojcostwa, dobrej wiary; domniemania mogą być wzruszane poprzez obalenie ich przeciwdowodami.
Dobra wiara – ktoś pozostaje wprawdzie w błędzie, ale usprawiedliwionym przekonaniu, że dane uprawnienie mu przysługuje.
Zła wiara – ktoś wie, że uprawnienie mu nie przysługuje albo wprawdzie nie wie, ale w danej sytuacji wiedzieć powinien.
Subsumpcja – znalezienie przepisów niezbędnych do zastosowania dla danego stanu faktycznego; Wykładnia (literalna, logiczna, językowa, celowościowa, systemowa)
Określenie skutku prawnego zastosowania normy prawnej do danego ustalonego stanu faktycznego.
Wykład – 1.03.2012r.
Podmioty stosunków cywilno – prawnych
OSOBY FIZYCZNE
Każdy człowiek
Charakteryzuje się danymi osobowymi – indywidualizacja
Ma miejsce zamieszkania – miejscowość, w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu (konieczne do określenia właściwego sądu pod kątem właściwości miejscowej)
Mają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.
Zdolność prawna -> możność bycia podmiotem w stosunkach cywilnoprawnych;
Każdy człowiek od urodzenia posiada zdolność prawną (może być np. właścicielem nieruchomości)
Szczególne przepisy dają zdolność prawną dziecku poczętemu (nasciturus) - warunkowa
- dziecko poczęte może być spadkobiercą (w chwili otwarcia spadku), jeżeli narodzi się żywe
- odszkodowanie z ubezpieczenia dla dziecka poczętego
- kurator dla dziecka poczętego
- ojcostwo dziecka poczętego, ale jeszcze nienarodzonego, może być ustalone przez uznanie
Domniemanie – w razie narodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.
Zaginięcie – postępowanie o uznanie za zmarłego (nieprocesowe);
- muszą być spełnione kumulatywnie przesłanki materialno prawne:
*fakt zaginięcia takiej osoby, która ma zostać uznana za zmarłą
*upływ pewnego czasu od chwili zaginięcia – 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23lata.
Postępowanie o stwierdzenie zgonu – inne okoliczności, które pozwalają stwierdzić, że dana osoba nie żyje i jest to pewne, ale nie było możliwości wystawienia karty zgonu
Zdolność do czynności prawnych – to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań własnym działaniem
Pełna zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej
-- mają osoby pełnoletnie (osoby, które ukończyły 18 lat)
-- osoby małoletnie – kobiety – które zawarły związek małżeński (sąd zezwala na ślub z ukończeniem 16lat)Takie osoby mogą dokonywać wszelkich czynność prawnych samodzielnie, czyli swym własnym działaniem. W granicach porządku prawnego i w sposób zgodny z przepisami prawa.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych
-- osoby między13 a 18 rokiem życia
-- osoby ubezwłasnowolnione częściowe – z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, innego rodzaju zaburzeń (narkomania, pijaństwo), jeżeli stan takiej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, a potrzebna jest jej jedynie pomoc do prowadzenia jej spraw.
Dla takiej osoby ustanawia się kuratelę.
--aby czynność prawna przez którą taka osoba zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego.
-- ważność umowy zawartej bez zgody przedstawiciela ustawowego zależy od jego potwierdzenia umowy, taka osoba może też sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych
-- bez zgody przedstawiciela ustawowego może zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego
-- bez zgody p.u. może rozporządzać swoim zarobkiem
-- bez zgody – może nawiązać stosunek pracy
-- taka osoba nie może podejmować niektórych czynności w ogóle – np. sporządzać testamentu
Brak zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej
-- osoby , które nie ukończyły 13 lat
-- ubezwłasnowolnieni całkowicie – sąd okręgowy, tylko osobę, która ukończyła 13 lat, jeżeli w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego, innego rodzaju zaburzeń (narkomania, pijaństwo) nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem
-- ustanawia się dla niego opiekę, chyba że pozostaje jeszcze pod władzą rodzicielską – przedstawiciel ustawowy.
-- czynność prawna dokonana przez taką osobę jest nieważna, wyjątek – zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego – taka umowa staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że skutkuje rażącym pokrzywdzeniem osoby niezdolnej do czynności prawnej
-- niektóre czynności nie mogą być dokonane ani przez przedstawiciela ani tym bardziej przez taką osobę – sporządzenie lub odwołanie testamentu, zawarcie małżeństwa, uznanie dziecka.
Dobra osobiste – dobra niemajątkowe; chronione przez Konstytucję (ochrona życia, prawo do prywatności, nienaruszalność mieszkania) oraz ustawy np. ochrona wizerunku w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Prawa osobiste służą ochronie dóbr osobistych; ściśle wiążą się z podmiotem, któremu przysługują i mają charakter bezwzględny (są skuteczne wobec wszystkich)
Kodeks cywilny określa katalog dóbr osobistych. Katalog ten jest otwarty, co oznacza, że wymienione w tym artykule dobra nie stanowią jedynych dóbr osobistych.
Art. 23 – zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość (naukowa, artystyczna, wynalazcza).
Środki ochrony dóbr osobistych:
Art. 24§1 KC – ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonania naruszenia może ona żądać usunięcia jego skutków od osoby, która dopuściła się naruszenia, w szczególności żeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i formie. Można też żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty określonej sumy pieniężnej na określony cel społeczny (na zasadach przewidzianych w kodeksie). Obowiązek naprawienia szkody, gdy podczas naruszenia dobra osobistego doszło do wyrządzenia szkody majątkowej.
OSOBY PRAWNE
To takie jednostki organizacyjne, którym ustawa przyznaje osobowość prawną
Indywidualizacja osoby prawnej – nazwa, siedziba, dobre imię.
Zdolność prawna (do bycia podmiotem praw i obowiązków prawa cywilnego)
Powstanie osoby prawnej:
Ustawa sama powołuje do życia osobę prawną lub określa które kategorie osób prawnych są jednostkami organizacyjnymi
Np. ustawa o powołaniu do życia UKW w Bydgoszczy – ustawodawca
Osoba prawna powstaje z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru, chyba że mamy do czynienia z taką osobą prawną, która takiemu wpisowi nie podlega; wpisowi podlegają ->spółka z.o.o., spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, wpisowi nie podlegają -> gminy, powiaty, województwa, państwowe uczelnie wyższe.
Rejestry:
KRS (wydział Sądu Rejonowego w wydziale gospodarczym)
Funduszy Inwestycyjnych
Otwartych funduszy emerytalnych
Partii Politycznych
Postępowanie rejestrowe – to postępowanie nieprocesowe, sąd wydaje postanowienie o wpisie do rejestru
Wniosek o wpis do KRSu na formularzu
Postanowienie podlega zaskarżeniu do sądu okręgowego
Po uprawomocnieniu się postanowienia dokonywany jest wpis do rejestru
Jak działa osoba prawna (art. 35) – działa na podstawie i w oparciu o statut (szczególne przepisy, przepisy poszczególnych ustaw, wewnętrzne prawa osoby prawnej; nie może być sprzeczny z ustawą)
Jak osoba prawna podejmuje czynności – działa przez swoje organy, przez nie podejmuje czynności prawne
Organy – zarząd, prezes spółki, marszałek województwa, członek zarządu spółki/spółdzielni, dyrektor przedsiębiorstwa
Jak osoba prawna traci byt prawny – przestaje istnieć
Likwidacja (zaspokoić zobowiązanie, zwrócić majątek wspólnikom, upadłość takiej osoby prawnej.)
Po likwidacji lub upadłości – wniosek do KRS o wykreślenie z rejestru
Sąd wydaje postanowienie o skreśleniu bądź likwidacji osoby prawnej
Może zostać skreślona na ogólnych zasadach
Kiedy postanowienie się uprawomocni – osoba prawna traci byt prawny
Osoba prawna korporacyjna – posiada swoich członków lub wspólników, majątek wspólny
Państwowe – Skarb Państwa – państwo rozpatrywane na gruncie prawa cywilnego (łac. FISCUS),
-- ma cechy osoby prawnej, osobowość prawna unormowana została w kodeksie cywilnym,
-- nie posiada swojej siedziby głównej (tylko miejscowość, w której znajdują się organy), ---nie ma żadnych organów (działa przez swoje jednostki organizacyjne) – działają za nich kierownicy jednostek organizacyjnych (Zarząd Mieniem Państwowym, Reprezentacje w stosunkach cywilno – prawnych)
--państwo – władczy podmiot, spadkobierca, właściciel majątku – ta sama jednostka organizacyjna będzie pełniła te same role.
-- Skarb Państwa nie odpowiada za zobowiązania innych państwowych osób prawnych, a te z kolei nie odpowiadają za zobowiązania Skarbu Państwa
Państwowe - Inne państwowe osoby prawne – jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, ich mienie jest w całości mieniem państwowym
--zostaje wyposażona w majątek państwowy na zasadach powinnictwa, np. spółka zoo ze 100% udziałem Skarbu Państwa, przedsiębiorstwo państwowe
Samorządowe – powiat, gmina, województwo (ustawy o samorządach)
-- oświadczenie woli w sprawach majątkowych składa wójt
-- czynności prawne jst – stroną w umowie jest gmina, powiat, województwo reprezentowane przez wojta, burmistrza, prezydenta miasta itd.
-- wójt – stosuje prawo administracyjne np. wydaje decyzje
- jest reprezentantem gminy
-- katalog zamknięty takich osób prawnych
-- gmina powołuje spółkę ze 100% udziałem gminy – osoby prawne utworzone przez samorządowe osoby prawne
Pozostałe – najliczniejsza grupa – spółka zoo, spółki akcyjne, bank, przedsiębiorstwo państwowe, partie polityczne, kościół
Fundacyjna osoba prawna – nie ma członków ani wspólników, majątek ma służyć z góry określonemu celowi. Często nadzorowane przez władzę publiczną, gdyż takie osoby korzystają z wielu przywilejów, w tym ulg podatkowych.
Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, ale wyposażone z mocy ustawy z zdolność prawną
Nie są osobami prawnymi, ale mają zdolność prawną
Stosuje się do nich przepisy o osobach prawnych
Przykłady:
Spółki osobowe prawa handlowego – spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo – akcyjna
Wspólnoty mieszkaniowe – ustawa o własności lokali z 1994r.
Spółki Kapitałowe w Organizacji (osoba prawna przed zarejestrowaniem)
Wykład – 29.03.2012r.
Przedmioty stosunków cywilnoprawnych.
PRZEDMIOTY
RZECZY
Odnoszą się do nich pewne przepisy, np. komputer, filet z ryby, płyta CD (ale bez danych zapisanych za niej)
Kryteria:
-odgraniczona część przyrody
-przedstawiają jakąś wartość majątkową
Dzielą się na ruchomości i nieruchomości (część powierzchni ziemskiej stanowiący odrębny przedmiot własności – wpisywane do ksiąg wieczystych)
NIE - RZECZY
Odnoszą się do nich pewne przepisy, np. pieniądze (bo pełnią szczególną funkcję), zwierzęta (ze względów humanitarnych), kopaliny, energia, energia gazowa, dane zapisane na nośnikach (twórczość), dobra osobiste, papiery wartościowe – papiery, których posiadanie stanowi przesłankę wykonywania praw wyrażonych w treści dokumentu.
Wykład – 19.04.2012r.
Podmioty stosunków cywilnoprawnych.
Tylko jeden uprawniony i jeden zobowiązany
Uprawniony ma uprawnienie względem zobowiązanego i odwrotnie
Treścią stosunku cywilnoprawnego są uprawnienia i obowiązki stron
PRAWA
Prawa podmiotowe – sytuacje prawa podmiotu; prawa wykreowane przez obowiązujące normy prawne i chroniące prawnie ustalone interesy podmiotu
Może składać się z jednego uprawnienia lub większej liczby uprawnień
Prawo własności
Prawo do urlopu\ do spadku
-- UPRAWNIENIE – należy wyróżnić:
Roszczenie – możność żądania, aby dana osoba zachowała się w określony sposób; szczególny przypadek wśród roszczeń – wierzytelność – wynika ze stosunku zobowiązaniowego ( z umowy) – polega na dochodzeniu przez wierzyciela od dłużnika spełnienia świadczenia.
Wśród roszczeń mamy:
Uprawnienie kształtujące – niczego od drugiej strony nie żądamy, ale mamy uprawnienie do jednostronnego ukształtowania stosunku prawnego (zakończenia go, zmiany); np. uprawnienie do wypowiedzenia umowy, uprawnienie do odstąpienia od umowy
Zarzuty – polega na odmowie wypełnienia roszczenia, służy osobie, do której skierowane jest roszczenie
Typy praw podmiotowych:
Ze względu na treść – prawo własności, prawo najmu, prawo dzierżawy, prawo do spadku
Ze względu na skuteczność wobec innych podmiotów
Bezwzględne – skuteczne wobec wszystkich; strony stosunków prawnych nie mogą kreować nowych, innych praw podmiotowych niż te określone ustawowo, obowiązuje zamknięty katalog
Względne – prawa podmiotowe są skuteczne między określonymi podmiotami; tak jest w stosunkach zobowiązaniowych np. umowy – prawa i obowiązki tylko między stronami, inne osoby nie są zobowiązane, aby tego przestrzegać; strony nie są związane katalogiem praw, mogą kreować je dobrowolnie, nie są ograniczone typami praw podmiotowych wynikających z ustawy.
Roszczenie ->istnieje od razu wraz z powstaniem takiego stosunku zobowiązaniowego;
Ze względu na interes, który jest chroniony bądź realizowany:
Majątkowe – te które służą ochronie interesów ekonomicznych; są uwarunkowane systemem ekonomicznym, te interesy można wyrazić w pieniądzach np. wierzytelności dotyczące świadczeń pieniężnych, prawa majątkowe materialne.
Niemajątkowe – te, które chronią interes osobisty, np. prawa rodzinne – władza rodzicielska
Ze względu na możliwość zmiany podmiotów
Zbywalne – można je przenieść przez czynności prawne; to prawa majątkowe
Niezbywalne – nie można ich przenosić
OCHRONA PRAW PODMIOTOWYCH – pozwala na realizowanie roszczeń lub innych uprawnień.
Cały system prawa nastawiony jest za ochronę praw podmiotowych.
Rodzaje ochrony praw podmiotowych:
Prewencyjna(zapobieganie) i represywna(po)
Ogólna – np. problem odpowiedzialności za wyrządzoną krzywdę. Szczególna – ochrona dóbr osobistych, ochrona wizerunku, ochrona prawa własności
Majątkowa i Niemajątkowa
Petytoryjna (ochrona praw – posiadanie podlega ochronie prawnej). Posesoryjna – ochrona stanu faktycznego
Właściwa (ściśle określone w kodeksie – obrona konieczna – art. 343).Sądowa – typowa sytuacja – ochrona przed sądem; wytoczenie powództwa lub wniosku.
Wykład – 26.04.2012r.
CZYNNOŚCI PRAWNE
Stosunki cywilnoprawne powstają, przestają istnieć lub są przekształcane w wyniku
Zdarzeń prawnych
Ściśle rozumiane
Bez ludzkiego wpływu (śmierć człowieka)
Działania – orzeczenia sądu, rozstrzygnięcia organów administracji – rzadkie; 99% to czynności prawne
Czynność prawna – to takie zdarzenie prawne, które składa się z jednego lub więcej oświadczeń woli.
Oświadczenie woli – to każde zachowanie się, które wyraża wolę wywołania skutków prawnych.
Możliwe czynności prawne wg czynności prawnych – jednostronnych, dwustronnych, uchwał.
Jednostronne – sporządzanie testamentu, wypowiedzenie umowy
Dwustronne – umowy (dwa oświadczenia woli w typowej sytuacji, które muszą być ze sobą zgodne)
Uchwały – oświadczenia woli więcej niż jednego podmiotu, ale nie występuje zgodność tych oświadczeń woli, wystarczy większość – uchwały na gruncie cywilnoprawnym to uchwały wspólnoty mieszkaniowej, spółek; czasami odbywają się na forum.
Podział czynności prawnych:
Czynności prawne składane jednej osobie i bez oznaczonego adresata (testament, publiczne przyrzeczenia)
Konsensualne (wystarczy oświadczenie woli – np. darowizna) i Realne (oprócz oświadczenia woli konieczne jest przeniesienie władztwa nad rzeczą)
Zobowiązujące (zobowiązuje się do świadczenia), Rozporządzające (ktoś przenosi, obciąża lub znosi jakieś prawo), Rozporządzająco – zobowiązujące
Forma czynności prawnych:
Zasadą jest swoboda formy. Może być wyraźne i dorozumiane (nie musi być wyrażone ustnie ani na piśmie, ale poprzez zachowanie się. Czasami ustawodawca wymaga określonej formy.
Są to szczególne formy czynności prawnych. Możemy podzielić je na:
Pisemne zwykłe- tekst oświadczenia woli opatrzony własnoręcznym podpisem;
Podpis – wystarczy nazwisko, jeżeli wiadomo kto się podpisuje; ustawodawstwo nie rozróżnia i nie definiuje podpisu, jednakże indywidualizuje on osobę i powinien przypominać brzmienie nazwiska.
Pisemne kwalifikowane – z podpisem urzędowo poświadczonym; poświadczonym przez notariusza, organ samorządu, bank (przy czynnościach bankowych), forma aktu notarialnego (u notariusza, jaka umowa ma być zawarta, odczytanie aktu, podpisanie przez notariusza i stronę/strony); z datą pewną – ustawa wymaga urzędowego poświadczenia daty.
Forma czynności prawnych może być zastrzeżona przez ustawę lub strony.
Rygor nieważności – jeżeli forma czynności jest nakazana przez ustawę (pisemność czynności prawnych) i zostanie wykonana bez zachowania odpowiedniej formy jest nieważna, ale tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności;
Zastrzeżenie formy dla celów dowodowych – dla postępowania cywilnego ->jeżeli strony nie zachowały wskazanej formy to w procesie między tymi stronami nie będzie można powołać się na ten fakt i przeprowadzić dowodu z zeznań świadka.
--dla zachowania określonych skutków prawnych.
Wykład – 10.05.2012r.
WADLIWOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH I SANKCJE Z TYM ZWIĄZANE
Nieważność czynności prawnej bezwzględna:
Czynność prawną podejmuje podmiot nie mający zdolność prawnej lub zdolności do czynności prawnych; jednostka organizacyjna nie ma zdolności prawnej, gdy nie jest osobą prawną
Brak formy czynności prawnej, jeżeli ustawa zastrzega ją pod rygorem nieważności, np. zobowiązanie do przeniesienia nieruchomości
Gdy czynność prawna jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego, lub zmierza do obejścia prawa, np. sprzedaż dziecka lub człowieka, narkotyków, zwłok
Niektóre wady oświadczenia woli np. pod przymusem tzn. brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli, pozorność oświadczenia .
Wadliwość czynności prawnych powoduje ich wzruszalność – możność uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli
Błąd lub bezprawna groźba – składamy oświadczenie woli, w którym uchylamy się od umowy
Wzruszenie przez sąd – w drodze powództwa o unieważnienie umowy, tylko w przypadkach wskazanych w przepisach szczególnych
Wadliwość powoduje bezskuteczność zawieszoną, tzn.czynność prawna była ważna, ale wymaga potwierdzenia przez osobę trzecią, bo inaczej traci skuteczność
Np. czynność osoby ubezwłasnowolnionej
Wadliwość powoduje bezskuteczność względną, wywołuje skutki między stronami, ale osoba trzecia może żądać uznania jej za bezskuteczną wobec siebie
CZYNNOŚCI PRAWNE WYKONYWANE PRZEZ PRZEDSTAWICIELA
Przedstawiciel - Polega na tym, że jedna osoba [przedstawiciel] dokonuje w imieniu drugiej osoby [reprezentowany] czynności prawnej. Czynność taka, o ile mieści się w granicach upoważnienia przedstawiciela do działania w cudzym imieniu (umocowania) niesie ze sobą skutki prawne bezpośrednie dla reprezentowanego.
Postać, w której przedstawiciel składa oświadczenie woli w imieniu reprezentowanego – przedstawicielstwo czynne.
Jeżeli przedstawiciel odbiera oświadczenie woli złożone przez osobę trzecią, i robi to w imieniu reprezentowanego – przedstawicielstwo bierne.
Dwie cechy działania przedstawiciela:
-- podejmuje je w imieniu nie swoim a innej osoby
--skutki prawne wynikają nie dla niego, ale dla osoby reprezentowanej
Umocowanie pełnomocnika opiera się na jednostronnym oświadczeniu woli mocodawcy. (przedstawiciel i mocodawca mogą jednak zawrzeć umowę, z której wynika obowiązek przedstawicielstwa – np. umowa zlecenia)
Przedstawicielstwo:
Ustawowe – umocowanie do działania w imieniu innej osoby wynika albo wprost z ustawy albo z opartego na ustawie orzeczenia sądu; są to: opiekun, rodzice, kurator (o ile sąd udzieli), opiekun osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, wspólnik spółki jawnej, małżonej.
Celem jest umożliwienie dokonywania czynności prawnych osobom, które nie posiadają zdolności do czynności prawnych lub z innych powodów same działać nie mogą.
Umowne – pełnomocnictwo
-- mocodawca (ten, który pełnomocnictwa udziela) i pełnomocnik; jednostronna czynność mocodawcy
-- pełnomocnik nie ma obowiązku działania, a jedynie uprawnienie
-- wystarczy, że ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych
-- swoboda formy udzielenia pełnomocnictwa, ale z wyjątkami przewidzianymi w ustawie
-- jeżeli ważność czynności prawnej wymaga szczególnej formy zawarcia pełnomocnictwa to powinno być ono udzielone w tej samej formie – np. Pełnomocnictwo do dokonania takiej czynności powinno być udzielone w tej samej formie, czyli pełnomocnictwo do zawarcia umowy o przeniesienie własności nieruchomości powinno być zawarte w formie aktu notarialnego, bo taka forma jest zastrzeżona pod rygorem nieważności dla tej umowy.
-- pełnomocnictwo ogólne - umocowanie do dokonywania różnych czynności prawnych w imieniu mocodawcy, w ramach zwykłego zarządu, np. stałe administrowanie budynkiem. Powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.
-- pełnomocnictwo rodzajowe - umocowanie do dokonywania czynności prawnych określonego rodzaju
-- pełnomocnictwo szczególne - upoważnienie do dokonywania w imieniu mocodawcy konkretnej czynności np. sprzedania konkretnej, oznaczonej rzeczy. Tutaj forma tego pełnomocnictwa jest uwarunkowana formą konieczną do ważności danej czynności prawnej
-- może opierać się na uprzednim stosunku podstawowym
-- dalszy pełnomocnik – substytut – pełnomocnictwo substytucyjne
**czynności prawne z samym sobą – dopuszczalne, gdy ze względu na treść czynności prawnych wykluczone jest pokrzywdzenie mocodawcy; gdy mocodawca wprost się na to zgodził.
-- wygaśnięcie pełnomocnictwa:
**upływ czasu, jeżeli było określone terminem
**dokonanie przez pełnomocnika czynności objętej umocowaniem
**zrzeczenie się pełnomocnictwa przez pełnomocnika
**odwołanie pełnomocnictwa przez mocodawcę
**utrata osobowości prawnej przez osobę prawną, która była mocodawcą
**śmierć mocodawcy lub pełnomocnika
-- pełnomocnikiem może być też osoba prawna
Prokura:
Szczególne pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę, podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.
Powinna być udzielona pod rygorem nieważności na piśmie.
Z mocy prawa upoważnia do czynności przekraczających zwykły zarząd, łącznie z nim, z wyjątkiem zbycia przedsiębiorstwa lub oddanie go do masowego korzystania, zbycia i obciążania nieruchomości.
Prokurentem może być osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie – prokura łączna.
Można ją odwołać w każdym czasie.
Wygasa w skutek
--wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru,
--ogłoszenia upadłości,
--otwarcia likwidacji,
--przekształcenia przedsiębiorcy,
--śmierci prokurenta
Śmierć przedsiębiorcy, ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powodują wygaśnięcia prokury.
PRZEDAWNIENIE: wiąże się z upływem czasy
Podlegają roszczenia – możliwość żądania od danej osoby określonego zachowania się
Są to roszczenia majątkowe(np. żądanie zapłaty pieniędzy)
Polega na tym, że osoba zobowiązana ma prawo uchylić się od wykonania roszczenia po upływie określonego czasu
Sąd nie uwzględnia przedawnienia z urzędu; jeśli uzna (z wniosku) to oddali powództwo; przekształca się w zobowiązania niezupełne naturalne
Okres, który musi upłynąć:
10 lat
Dla roszczeń wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej – 3lata
Ze świadczeń okresowych – 3 lata
Przepisy szczególne ustanawiają inne terminy, zazwyczaj są one krótsze, umowa przewozu – 1 rok, umowa sprzedaży – 2 lata
Ma zapewnić pewność obrotu gospodarczego
Przedawnienie liczy się od wymagalności – terminu płatności; wtedy już można żądać spełnienia świadczenia
Gdy nie ma terminu wymagalności to gdy wierzyciel wzywa do zwrotu świadczenie staje się wymagalne – przedawnienie biegnie, gdy uprawniony do tego dokonał wezwania o zwrot, w momencie, kiedy najwcześniej mógłby go żądać
Terminy zawite – upływ powoduje wygaśnięcie roszczenia do dochodzenia praw przed sądem, wykonania czynności pozasądowych np. do uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu.
| Prawa rzeczowe | Prawa obligacyjne | Prawa osobiste |
|---|---|---|
*regulują je liczne ustawy szczególne (ustawa o księgach wieczystych i hipotece z 1982r., o zastawie rejestrowym z 1992r., o gospodarowaniu nieruchomościami z 1996r., o spółdzielniach mieszkaniowych z 2000r. *Ich przedmiotem są rzeczy. *Charakter bezwzględny – skuteczne wobec wszystkich. *zamknięty katalog praw rzeczowych, strony nie mogą tworzyć innych: --prawo własności (naczelne) --pr użytkowania wieczystego --ograniczone prawa rzeczowe: ^użytkowanie ^służebność ^zastaw ^hipoteka ^spółdzielcze *mogą być tylko majątkowe |
*wynikają ze stosunków zobowiązaniowych *odnoszą się do rzeczy i innych przedmiotów *powstają w wyniku stosunków zobowiązaniowych *są względne – skuteczne tylko między stronami *nie ma katalogu zamkniętego np. prawo najmu, pierwokupu. *mogą być majątkowe lub niemajątkowe |
Prawo własności – prawo rzeczowe – naczelne:
PODMIOTY: podmiotom, którym przysługuje zdolność prawna
PRZEDMIOT: rzeczy (ruchome i nieruchomości)
TREŚĆ: --aspekt pozytywny--
Prawo posiadania rzeczy – faktyczne władztwo
Posiadanie może być samoistne – posiadanie jak właściciel i zależne – posiadanie jak osoba, której dane prawo przysługuje;
Posiadacz samoistny nie traci posiadania, gdy oddał rzecz w posiadanie zależne (rzecz może mieć dwóch posiadaczy)
Uprawnienie do korzystania z rzeczy i pobieranie pożytku
Uprawnienie do rozporządzania rzeczą;
właściciel przenosi na kogoś własność – aby to uczynić należy zawrzeć umowę (np. sprzedaży, darowizny, zamiany, przywłaszczenia na zabezpieczenie)
właściciel obciąża rzecz lub prawo własności – ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego (na rzeczy ruchomej – zastaw, na nieruchomości – hipoteka) cel: zabezpieczenie wierzytelności
Hipoteka – może być umowna i przymusowa (postanowienie sądu, decyzja administracyjna, postanowienie prokuratora; konieczny wpis do księgi wieczystej; znaczenie konstytutywne)
Istota hipoteki : uprawniony może dokonać zaspokojenia z danej nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi (bez takiego zabezpieczenia)
Na jednej nieruchomości może być więcej niż jednak hipoteka, ale do momentu wyczerpania wartości nieruchomości
Zaspokojenie uprawnionego z hipoteki następuje na drodze sądowego postępowania egzekucyjnego.
Wyzbycie się prawa własności – rzecz ruchomą właściciel może porzucić z zamiarem wyzbycia się własności (porzucenie nie połączone z czynnikiem woli wyzbycia się własności nie powoduje jej utraty)
--aspekt negatywny—
Inne osoby powinny się powstrzymać od naruszania prawa własności („z wyłączeniem innych osób”-art. 140)
Ustawy i zasady współżycia społecznego wyznaczają granice wykonywania prawa własności np. art. 144 – 154 – prawo sąsiedzkie, choroba współlokatora – nie można go wyrzucić; zakazują immisji – oddziaływania na czyjąś nieruchomość poprzez korzystania z własnej nieruchomości (bezpośrednie – zakazane, pośrednie – nie mogą przekraczać pewnej miary)
NABYCIE PRAWA WŁASNOŚCI:
Umowa
Zasiedzenie – upływ czasu – posiadanie przez pewien czas ruchomości lub nieruchomości
Nabycie nieruchomości przez zasiedzenie:
^^posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeśli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze – myślał, że obejmuje jako właściciel i miał prawo tak myśleć(30 lat)
^zasiedzenie następuje samoistnie po upływie tego czasu, jest też postępowanie nieprocesowe o stwierdzenie zasiedzenia
Nabycie ruchomości przez zasiedzenie:
^^gdy samoistny posiadacz posiada rzecz nieprzerwanie przez okres lat trzech i przez cały czas okresu zasiedzenia jest w dobrej wierze
^samoistny posiadacz będący w złej wierze (czy to w chwili nabycia posiadania, czy po nabyciu posiadania) nie można nabyć tej rzeczy w drodze zasiedzenia.
Zawłaszczenie rzeczy niczyjej
Inne przypadki, w tym przewidziane w przepisach publiczno prawnych jak np. wywłaszczenie (polega na pozbawieniu lub ograniczeniu służącego określonej osobie prawa rzeczowego do oznaczonej rzeczy na mocy indywidualnego aktu prawnego)
WSPÓŁWŁASNOŚĆ: własność jednej rzeczy może niepodzielnie przysługiwać kilku podmiotom; 1 rzecz – wiele podmiotów
--określa się w ułamku zwykłym (1/5)udziały
--współwłaściciele mają prawo do współwłasności
--współwłasność łączna – nie jest współwłasnością określonej rzeczy, tylko współwłasnością całej masy majątkowej; powstaje na podstawie innego stosunku prawnego tzw. Podstawowego stosunku prawnego np. małżeństwo itd. – charakter bez udziałowy
--powstaje przez:
-czynność prawną (razem kupili rzecz)
-spadkobranie
-przez zasiedzenie
-z orzeczenia sądu (rzadko)
Uprawnienia współwłaścicieli:
Kodeksowe –
-Współwłaściciel może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych
Współwłaściciel ma prawo współposiadać i współkorzystać z pozostałymi współwłaścicielami z rzeczy
Oprócz regulacji kodeksowej współwłaściciele mogą zawrzeć umowę dotyczącą sposobu korzystania z rzeczy albo podzielić nieruchomość do korzystania. Współwłaściciel może zwrócić się do sądu, by ten określił.
Zarząd rzeczą – dokonywanie czynności faktycznych i prawnych; odnosi się do utrzymania rzeczy, gospodarowania nią, rozporządzania. Każdy współwłaściciel jest obowiązany współdziałać w zarządzie rzeczą.
Zarząd rzeczą może być:
-umowny (nie muszą korzystać z kodeksu)
-ustawowy (kodeks – czynności zwykłego zarządu =>dokonanie ich za zgodą większości współwłaścicieli (wg. Sumowania udziałów) czynności przekraczające zwykły zarząd =>zbycie całej rzeczy, obciążenie; zgoda wszystkich współwłaścicieli)
-sądowy (na wniosek współwłaściciela sąd ustanawia zarząd)
Czynności zachowawcze – odróżnić od czynności zarządu – np. wytoczenie powództwa względem osoby trzeciej o zwrot rzeczy, może ich dokonywać każdy współwłaściciel, bo zmierzają do zachowania prawa współwłasności.
--Zniesienie współwłasności:
Każdy współwłaściciel może żądać zniesienia współwłasności
Współwłasność można znieść przez:
Umowę
Orzeczenie sądu
Może to nastąpić na jeden z trzech sposobów:
Podział fizyczny rzeczy
Rzecz zostaje przyznana jednemu – reszta dostaje $ (spłaty)
Sprzedaż rzeczy wspólnej i podział pieniędzy między współwłaścicieli
UŻYTKOWANIE WIECZYSTE
Forma wykorzystywania terenów państwowych oraz gminnych na cele związane głównie z budownictwem
To podmiotowe prawo bezwzględne, zbliżone w szerokim zakresie do prawa własności
Unormowane w dwóch aktach rzędu ustawowego – kodeks cywilny i ustawa o gospodarce nieruchomościami (w stosunku do kc jest ustawą szczególną)
Mimo, że jest to prawo rzeczowe na rzeczy cudzej nie zostało zaliczone do ograniczonych praw rzeczowych
PRZEDMIOT UŻYTKOWANIE WIECZYSTEGO: grunty stanowiące własność Skarbu Państwa położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty SP położone poza granicami, ale włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miast i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki oraz grunty stanowiące własność jst
PODMIOTY UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO: osoby fizyczne, spółdzielnie mieszkaniowe, inne osoby prawne
TREŚĆ UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO:
Użytkownik może korzystać z terenu z wyłączeniem innych osób w granicach określonych ustawami i zasadami współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie terenu w użytkowanie wieczyste. Jest to prawo zbywalne, więc może je sprzedać, podarować, zapisać w testamencie.
Ograniczenia użytkowania wieczystego: pod względem czasu trwania - na okres 99 lat (w sytuacjach wyjątkowych, gdy cel gospodarczy nie wymaga aż 99 lat, można oddać na czas krótszy, ale nie krótszy niż lat 40); pod względem sposobu korzystania z terenu: powinien być określony w umowie, jeżeli użytkowanie wieczyste przewiduje wzniesienie na tym terenie budynków lub innych urządzeń umowa powinna określać kwestie z tym związane.
Własność budynków i innych urządzeń wzniesionych przez użytkownika wieczystego: są jego własnością;
USTANOWIENIE U.W.:
O oddaniu gruntów SP, jst itd. w użytkowanie wieczyste stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności, odpowiednio też stosuje się je do przeniesienia tego prawa. Czyli że np. umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Ponadto wpisuje się to do księgi wieczystej, użytkowanie wieczyste powstaje z chwilą jego wpisu.
ROZWIĄZANIE U.W.:
Umowa o oddanie gruntu SP lub należącego do jst, bądź innego związku w użytkowanie wieczyste może być rozwiązana przed upływem określonego w niej terminu, jeżeli korzysta z gruntu w sposób sprzeczny z przeznaczeniem gruntu
WYGAŚNIĘCIE U.W.:
Wygasają ustanowione w nim obciążenia
Roszczenia przeciwko użytkownikowi wieczystemu przedawniają się z upływem 3 lat od daty zwrotu użytkowanego gruntu
Zastaw:
Ograniczone prawo rzeczowe
Polega na możności zaspokojenia obciążonej wierzytelności z obciążonej zastawem rzeczy ruchomej, może być przedmiotem też prawo, jeżeli jest zbywalne
W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, dzięki któremu wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy, bez względu na to, czyją stała się własnością
Zabezpiecza także roszczenia o odsetki za trzy ostanie lata przed zbyciem rzeczy w postepowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym
Można go ustanowić w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej, co do której powstawania nie ma pewności
Do ustanowienia zastawu konieczna jest umowa między właścicielem a wierzycielem oraz wydanie rzeczy (z wyjątkami zastrzeżonymi w ustawie)
Jest skuteczny wobec wierzycieli zastawcy, jeżeli umowa o ustanowienie zastawu została zawarta na piśmie z datą pewną
Wierzytelność można też zabezpieczyć zastawem rejestrowym - istotną cechą tego zastawu jest możliwość pozostawania przedmiotu zastawu u zastawcy oraz obowiązek zgłoszenia zastawu do rejestru prowadzonego przez sądy gospodarcze
To prawo akcesoryjne. W celu zabezpieczenia wierzytelności. Gospodarczy cel, to wówczas, gdy zachodzi obawa, że dłużnik nie wykona swojego obowiązku.
Jest skuteczny wobec wszystkich, jako że to prawo rzeczowe
W drodze umowy – zastaw umowny – to umowa realna, nie tylko zgodne oświadczenia woli stron, ale też wydanie rzeczy
5 OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH: prawa na rzeczy cudzej
Użytkowanie
Polega na możności używania, z wyłączeniem innych osób, rzeczy cudzej i pobierania z niej pożytków naturalnych i cywilnych
Przedmiotem może być rzecz ruchoma, nieruchoma, prawo
Może być ustanowione na rzecz osób fizycznych i prawnych.
Użytkownik nie nabywa własności przychodów, które nie stanowią pożytków. Prawo do tych przychodów nabywa właściciel.
Dwie funkcje: alimentacyjna i gospodarczo – produkcyjna
Podobne do prawa dzierżawy, z tym, że tutaj chodzi o cele konsumpcyjne, a tam o gospodarcze
Jest to prawo niezbywalne, użytkownik może je wykonywać sam albo przez inne osoby
Może być ustanowione odpłatnie i nieodpłatnie
Terminowe lub bezterminowe
Nabycie użytkowania – różne sposóby, głównie czynność prawna dokonana przez właściciela z przyszłym użytkownikiem
Wygaśnięcie użytkowania:
Śmierć użytkownika
Ustanie użytkowania
Z upływem oznaczonego czasu
Na skutek niewykonywania użytkowania przez lat 10
Zniesienie użytkowania
Jeżeli zapisane w księdze wieczystej (użytkowanie nieruchomości) to potrzebne jest wykreślenie z niej, aby wygasło
Podmioty – osoby fizyczne: ma na celu zaspokojenie określonych potrzeb materialnych jego i osób bliskich
Służebność
Obciążenie nieruchomości obciążające nieruchomość służebną w celu zwiększenia użyteczności innej nieruchomości zwanej władnącą (służebność gruntowa)
Zapewnienie zaspokojenia określonych potrzeb osoby fizycznej (służebność osobista)
Służebność czynna - polega na korzystaniu z obciążonej nieruchomości w oznaczonym zakresie, np. w postaci przejazdu, przechodu, drogi koniecznej, czerpania wody
Służebność bierna - polega na zakazaniu właścicielowi nieruchomości obciążonej podejmowania określonych zachowań, do których w braku służebności byłby uprawniony w ramach swego prawa własności np. zakaz budowy, zakaz zabudowy przy granicy (służebność światła)
Służebność przesyłu - jest służebnością pozwalająca na umożliwienie prawnego uregulowania dostępu do cudzych nieruchomości, na której posadowione są przykładowo słupy niskiego, średniego oraz wysokiego napięcia, przez które przechodzą napowietrzne linie energetyczne, sieci wodociągowe, gazowe oraz inne urządzenia – wybudowane i eksploatowane przez przedsiębiorstwa przesyłowe (np. wodociągowe, energetyczne). Zgodnie z zamiarem ustawodawcy przedsiębiorca przesyłowy może korzystać z nieruchomości, na której posadowione są urządzenia przesyłowe w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania tychże urządzeń (art. 3051 kodeksu cywilnego).
Służebność może powstać w drodze umowy, której stroną musi być właściciel nieruchomości, która ma zostać obciążona, z mocy orzeczenia sądowego, na podstawie decyzji administracyjnej lub też na skutek zasiedzenia.
Służebność wygasa na skutek upływu terminu określonego w umowie, nie wykonywania jej przez lat 10 bądź zrzeczenia się uprawnionego. Służebność osobista wygasa najpóźniej przez śmierć uprawnionego.
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
Reguluje je ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych z 2000r.
Prawo zbywalne, przechodzi na spadkobierców, podlega egzekucji
Umowa zbycia własnościowego prawa do lokalu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego
Lokatorskie prawo do lokalu – ani własność, ani ograniczone prawo rzeczowe, stosunek prawny zbliżony do umowy najmu
Hipoteka
Zastaw
wykład – 31.05.2012
ZOBOWIĄZANIA
Funkcje ekonomiczne prawa zobowiązań – reguluje obrót pieniędzmi, usługami, dobrami
Źródła prawa zobowiązań:
KC
Ustawy szczególne o prawie autorskim i prawach pokrewnych, prawo bankowe, prawo przewozowe, wekslowe, upadłościowe i naprawcze
Rozporządzenia ministerialne
Umowy międzynarodowe
Prawo unijne
Zobowiązania – to szczególny przypadek stosunku cywilnoprawnego, polega na tym, że między wierzycielem a dłużnikiem powstaje więź, która polega na tym, że wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika spełnienia świadczenia, a dłużnik ma obowiązek je spełnić. Wierzyciel ma roszczenie w stosunku do dłużnika.
Elementy:
Podmioty : wierzyciel, dłużnik
Przedmiot: świadczenie
Treść: określone uprawnienia i określone obowiązki
Stosunek prawny złożony (obowiązki i świadczenia są po obu stronach)
Całokształt obowiązku dłużnika – dług, całokształt uprawnień wierzyciela – wierzytelność
Strony są dwie, ale podmiotów może być wiele (po stronie wierzyciela albo dłużnika, np. poręczyciel – osoba trzecia)
Stosunki zobowiązaniowe mogą przeplatać się z ze stosunkami z zakresu prawa rzeczowego (wynikać z faktu sąsiadowania ze sobą nieruchomości)
Spełnienie świadczenia:
KC określa jak dłużnik może spełnić świadczenie:
Zgodnie z jego treścią
W sposób odpowiadający jego celowi społeczno – gospodarczemu
W sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego
W sposób odpowiadający zwyczajom, o ile istnieją
Świadczenie jako przedmiot zobowiązania to zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania czyniące zadość interesom wierzyciela
Czy świadczenie to czynność prawna? Może być to czynność prawna, ale nie musi. Np. wpłacenie pieniędzy na konto – czynność prawna, wykonanie zdjęć przez fotografa – czynność faktyczna
Świadczenie pieniężne – szczególny przypadek, funkcja płatnicza pieniądza – ma on moc umarzania zobowiązań.
Spełnienie świadczenia pieniężnego:
Gotówka
Bezgotówkowo, np. przelew z konta na konto, płatność za pomocą elektronicznych nośników informacji.
Należy spłacić w takiej sumie na jaką opiewał dług w chwili powstania – zasada nominalizmu
Waloryzacja – stosuje się, gdy doszło do zmiany siły nabywczej pieniądza (inflacja), poprzez umowę stron, lub sąd
Świadczenia główne i uboczne(odsetki)
Odsetki – to wynagrodzenie za korzystanie z czyichś pieniędzy, mogą dotyczyć też innych rzeczy zamiennych
Oblicza się – kwota kapitału (świadczenie główne), ile wynosi stopa procentowa odsetek, okres za jaki należą się odsetki
Mimo, że to świadczenie uboczne w pewnym zakresie odwołuje się do świadczenia głównego – są wymagalne we własnych terminach (wymagalności i przedawnienia)
Źródła powstania obowiązku zapłacenia odsetek: czynność prawna (umowa), z mocy ustawy niezależnie od umowy, orzeczenie sądu (rzadko)
Stopa odsetek – nie wolno się umawiać na wyższe niż w ustawie, nie mogą przekraczać w stosunku rocznym czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego (określa NBP)
Odsetki ustawowe – podwójne znaczenie: odsetki wynikające z mocy samej ustawy, ustawowa wysokość odsetek – określa RM rozporządzeniem
Terminy płatności odsetek:
Odsetki za opóźnienie – stają się wymagalne z chwilą bezskutecznego upływu określonego terminu płatności
Pozostałe (raz na rok); płatność z dołu w razie terminu płatności świadczenia głównego krótszego niż rok są wraz z zapłata tej sumy (chyba że coś innego wynika z umowy lub orzeczenia)
Anatocyzm – naliczanie odsetek od odsetek; zakaz anatocyzmu w polskim prawie, z wyjątkami: gdy strony umówiły się, już po powstaniu zakazu, że będą liczyć odsetki od odsetek, od momentu wytoczenia powództwa o odsetki, w przypadku pożyczek udzielanych przez instytucje kredytowe.
WIELOŚĆ DLUŻNIKÓW I WIERZYCIELI:
Po jednej lub drugiej stronie stosunku zobowiązaniowego jest wiele podmiotów. Wyjątek: umowa spółki - tam stron jest więcej.
Reguła – zobowiązania dzieli się na tyle części, ilu jest wierzycieli i ilu jest dłużników; części te nie muszą być równe. Wyjątki:
Gdy świadczenie jest niepodzielne, a świadczenie jest podzielne, gdy może spełnione być częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości rzeczy; oznaczone indywidualnie rzeczy są niepodzielne.
Solidarność – w szczególności solidarność dłużników, polega na tym, że świadczenie jest jedno a dłużników więcej, każdy z nich odpowiada za całość długu aż do zaspokojenia wierzyciela w całości. Wierzyciel ma uprawnienie żądać według swojego wyboru w całości lub w części świadczenia od wszystkich razem dłużników, od wybranych dłużników, tylko od jednego wybranego dłużnika; jeżeli wierzyciel zostanie zaspokojony zwolnieni są wszyscy niezależnie od tego, który dokonał zaspokojenia. Treść istnienia między dłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o możliwości roszczeń regresowych między dłużnikami.000
Solidarność jest wtedy, gdy wynika z umowy albo z ustawy. Wspólnicy spółki cywilnej – odpowiedzialność solidarna, jeżeli kilka osób dopuściło się wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym – odpowiedzialność solidarna.
ŻRÓDŁA POWSTANIA ZOBOWIĄZAŃ: z czego wynikają
Powstają z czynności prawnych, głównie umowy
Z czynów niedozwolonych (deliktów)
Z bezpośredniego wzbogacenia, niezależnego świadczenia
Konstytutywne orzeczenie sądu
Z aktu administracyjnego (decyzji wywłaszczeniowej.
UMOWY:
Ad 1. Co jest istotą umowy – zgodny zamiar stron wywołania skutków prawnych zobowiązania – consensus.
Nie tylko skutki wprost w niej wyrażone, ale też , wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego, zwyczaju.
Funkcja gospodarcza umów – instrument wymiany towarowo pieniężnej
Umową można się zobowiązać do przeniesienia własności, wykonania usługi, dzieła, pokrycia szkody, ustanowienia określonego prawa do umożliwienia komuś korzystania z rzeczy (najem, dzierżawa), zabezpieczenie określonych praw.
Wykład – 14,06,2012r.
Nie ma umowy bez zgodnego oświadczenia woli stron
Sposób zawierania umów:
Przez złożenie oferty i przyjęcie jej przez drugą stronę (automatyczne zawarcie);
Oferta – oświadczenie woli strony o określonej treści – że chce zawrzeć umowę o określonej treści; muszą być podane konieczne istotne postanowienia umowy (jak nie ma to nie mamy do czynienia z ofertą) np. sprzedam auto marki Seat za 10 000 zł. – OFERTA!
Gdy np. sprzedający nie wyda towaru to przysługuje roszczenie o wydanie towaru pod warunkiem zapłaty ceny w określonej kwocie.
Przez negocjacje; ucierają stanowisko, umowa zostaje zawarta, gdy strony uzgodnią wszystkie istotne postanowienia; odpowiednia forma jest wiążąca.
Przez aukcję i przetarg.
Aukcja ->uczestnicy składają oferty; ogłasza warunki np. w Internecie. Uczestnicy mogą być zgromadzeni w jednym miejscu lub aukcja może odbywać się przez łącze; jest osoba prowadząca aukcję; uczestnicy składają oferty, korzystniejsza zwycięża; jeżeli nie ma dalszych postąpień następuje moment przybicia – z tym, kto zaoferował korzystniejsze warunki zawierana jest umowa.
^^jeżeli przez aukcję sprzedawana jest nieruchomość to konieczna jest szczególna forma (akt notarialny), wówczas sam moment przybicia nie wystarczy.
Przetarg -> w istocie podobny do aukcji, z tym, że oferenci składają oferty pisemne; w dniu wcześniej ogłoszonym osoba zainteresowana otwiera? Ofertę; momentem zawarcia umowy jest moment zawiadomienia oferenta, że jego oferta została przyjęta.
Forma zawarcia umowy – patrz: formy czynności prawnych!
Treść umowy:
podlega zasadzie swobody umów, która wynika z zasady autonomii woli, z wyjątkami (wprowadza ustawodawca):
o charakterze podmiotowym – tylko określone rodzaje podmiotów w przypadku danego rodzaju umów (np. umowa kredytowa – bank, umowa ubezpieczenia – ZUS)
ustawa może zobowiązywać przepisami do zawierania umów
ustawa nakazuje określony tryb zawierania umowy
ważność umowy może być zależna od uprzedniej decyzji administracyjnej (nabywanie nieruchomości przez cudzoziemca; wynika z ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców z 1920r.)
ograniczona swoboda umów w sposób praktyczny : działają podmioty, które są monopolistami – umowy, w których nie mamy wpływu na kształtowanie ich praktycznych warunków – umowy adhezycje (przystąpienia)
w treści umowy zawarte są:
elementy istotne (bez których nie ma umowy)
elementy nieistotne (takie, które nie muszą być w umowie, bo wynikają z kodeksu)
elementy dodatkowe (strony mogą je wprowadzić):
warunek
termin
dodatkowe zastrzeżenia, na które składa się:
umowne prawo odstąpienia od umowy (pacta sunt servanda) – określa w jakim terminie można z niego skorzystać.
Odstępne – kwota, którą strona będzie zobowiązana zapłacić, jeśli odstąpi od umowy; szczególne umowne prawo odstąpienia od umowy (bo za $)
Zadatek – suma $ lub rzecz dana przy zawarciu umowy; ma stanowić surogat odszkodowania (namiastka odszkodowania), na wypadek gdyby druga strona nie wywiązała się z umowy; w razie niewykonania zobowiązań z przyczyn, z które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność, wierzyciel może odstąpić od umowy i zatrzymać otrzymany zadatek, a jeżeli wierzyciel dał zadatek ma prawo żądać jego zwrotu w podwójnie większej wysokości.
Należy odróżnić zadatek od zaliczki. Zaliczka nie jest uregulowana przepisami. Znaczenie tego słowa nie jest do końca określone. Głównie znaczy tyle co wpłata na poczet przyszłego świadczenia.
Kara umowna (strony muszą się na nią umówić) – oznacza zastrzeżenie, że w razie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego wynagrodzenie tej szkody nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniędzy. Przy pieniężnym – odsetki!
Rodzaje umów:
Nazwane i nienazwane
Nazwane – te, które są wymienione jako osobne typy umów w ustawie, głównie w kodeksie cywilnym (sprzedaż, najem, umowa zlecenia, umowa o dzieło, dzierżawa…)
Nienazwane – nie są stypizowane w żadnym akcie prawnym; ich zawieranie wynika z zasady swobody umów; umowa nienazwana może awansować do umowy nazwanej (jak w przypadku lisingu)
Zobowiązujące i rozporządzające – jak w czynnościach prawnych
Jednostronnie zobowiązujące i dwustronnie zobowiązujące – jak w czynnościach prawnych
Konsensualne i realne – jak w czynnościach prawnych
Umowy definitywne, poprzedzające lub przygotowujące umowę definitywną umowa przedwstępna -> strony lub strona składa oświadczenie, że zobowiązuje się do zawarcia w przyszłości jakiejś umowy. Świadczeniem jest zawarcie umowy definitywnej.
CZYNY NIEDOZWOLONE
Zobowiązanym do naprawienia szkody jest ponoszący odpowiedzialność za szkodę.
Szkoda – uszczerbek w dobrach prawnie chronionych, którego poszkodowany doznał wbrew swojej woli; w dobrach niemajątkowych szkodą jest krzywda.
Czyn wyrządzający szkodę musi być bezprawny. Okoliczności wyłączające bezprawność:
-obrona konieczna - stan wyższej konieczności - dozwolona samopomoc
- zgoda poszkodowanego -wykonywanie swoich praw podmiotowych
W ramach odpowiedzialności za czyn niedozwolony wyróżniamy:
odpowiedzialność za własne czyny – art. 415 – zastosowanie do najróżniejszych przypadków
wina – normatywna teoria winy – gdy można podstawić zarzut, że zachował się niewłaściwie; odrzucono teorię psychologiczną winy; ponadto jest umyślna lub nieumyślna.
Wyłączenie winy:
osoba chora psychicznie lub niedorozwinięta umysłowo
osoba uległa zakłóceniu czynności psychicznych, za wyjątkiem tych spowodowanych spożyciem alkoholu, narkotyków lub innych środków
osoba niedojrzała fizycznie i psychicznie (przed 13 rokiem życia); a między 13 a 16 rokiem życia – wyłączenie winy zależy od konkretnego przypadku.
Osoby niemogące wystarczająco kierować swoim postępowaniem ze względu na stan cielesny (np. człowiek o kuli potknie się i zbije jajka)
Odpowiedzialność za cudze czyny
Odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru (rodzice, opiekunowie)
Odpowiedzialność osób powierzających wykonanie czynności innej osobie (np. odpowiedzialność za podwładnego)
Odpowiedzialność organu władzy publicznej
Odpowiedzialność za zwierzęta lub rzeczy
Odpowiedzialność związana z użyciem sił przyrody
Odpowiedzialność prowadzącego przedsiębiorstwo
Odpowiedzialność posiadacza mechanicznego środka komunikacji
Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny
ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA
Polega na tym, że dłużnik odpowiada majątkiem; to znaczy, że egzekucję kieruje się do majątku, a nie do osoby dłużnika, chyba że zobowiązany jest do wykonania czynności.
Dłużnik co do zasady odpowiada całym majątkiem (odpowiedzialność osobista), z wyjątkami:
Odpowiedzialności rzeczowej ->wierzyciel może dochodzić roszczenia tylko z oznaczonej rzeczy; np. z hipoteki lub zastawu
Gdy zobowiązanie jest zabezpieczeniem niezupełnym – naturalnym; roszczenie przedawnione lub roszczenie z gry lub zakładu; nie odpowiada w ogóle, ale może je spełnić dobrowolnie
Dłużnik odpowiada określoną częścią majątku, np. wspólnym małżeńskim majątkiem albo majątkiem spadkowym
Dłużnik odpowiada tylko do pewnej górnej granicy kwotowej np. w razie przejęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Rodzaje odpowiedzialności cywilnej:
Kontraktowa (umowna) – polega na tym, że zobowiązanie z umowy niewykonane lub wykonane nienależycie wywołuje szkodę, którą dłużnik jest zobowiązany naprawić.
Deliktowa – w wyniku popełnienia czynu niedozwolonego
Inne rodzaje np. odpowiedzialność gwarancyjna lub gwarancyjno – repartycyjna (umowy ubezpieczeniowe)
Inne rodzaje odpowiedzialności cywilnej
Odpowiedzialność za wykonanie zobowiązania
Odpowiedzialność odszkodowawcza- przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej (muszą wystąpić kumulatywnie):
Musi nastąpić zdarzenie, z którym norma prawna łączy obowiązek naprawienia szkody przez określoną osobę(np. niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, popełnienie czynu niedozwolonego)
Musi powstać szkoda
Musi być związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą; obowiązuje teoria adekwatnego związku przyczynowego
Odszkodowania:
Łączy się ze szkodą
Wysokość musi być adekwatna do wartości szkody (funkcja kompensacyjna – wyrównawcza)
Naprawienie szkody (dwa sposoby):
Przywrócenie stanu poprzedniego
Zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej
Wybór należy do poszkodowanego, chyba że przywrócenie stanu poprzedniego jest niemożliwe lub połączone z trudnościami lub nadmiernymi kosztami.
Miernikiem dla określenia sumy pieniężnej jest cena, za którą poszkodowany może nabyć określone dobra lub usługi : cena z daty ustalania odszkodowania
Nie mylić przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej z rodzajami odpowiedzialności cywilnej i zasadami odpowiedzialności: zasada winy, odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (niezależnie od winy sprawcy), zasada słuszności (sąd może przyznać)