1.Globalizacja- pojęcie, ocena zjawiska
Globalizacja- pojęcie niejednoznaczne, można pojmować je jako proces lub zbiór procesów, istotą jest przekształcenie organizacji przestrzennej stosunków społecznych i transakcji, rodzących transkontynentalne lub międzyregionalne strumienie i sieci działalności, wzajemnych oddziaływań i władzy.
We współczesnym świecie dostrzegalne są nast. Kategorie zmian:
Rozciąganie społecznych, politycznych i ekonomicznych działań ponad politycznymi granicami na regiony i kontynenty.
Intensyfikacja wzajemnych powiązań i strumieni handlu, inwestycji, finansów, migracji.
Przyspieszenie wzajemnych oddziaływań i procesów globalnych ( wraz z ewolucją syst. Transportu i komunikacji ulega zwiększeniu prędkości rozpowszechniania towarów, kapitału, usług i idei.
Pogłębienie i powiększenie oddziaływania odległych, nawet lokalnych wydarzeń na inne części świata.
Globalizacje można postrzegać jako część długofalowej ewolucji ku społeczeństwu globalnemu, opartemu na liberalizmie ekonomicznym i politycznym. Nie chodzi więc o intensyfikacje procesów w kierunku internacjonalizacji, lecz o stopniowe usuwanie.
Pożytki płynące z globalizacji: Cywilizacyjny rozwój, wzrost dobrobytu, zniesienie zbędnych barier, wymiana doświadczeń.
Zagrożenia płynące z globalizacji: Marginalizacja krajów i społeczeństw słabo rozwiniętych.
Problemy globalne to: Efekt globalizacji i współzależności międzynarodowej. Na proces ten miały wpływ nast. Zjawiska: „cykl kolonialny” zapoczątkowany wielkimi odkryciami geograficznymi- europeizacja świata, procesy dekolonializacyjne, rewolucja energetyczna, rewolucja przemysłowa, zmiany w transporcie i łączności. Problem demograficzny, problem dysproporcji rozwojowych obejmujący kwestie surowcowo- energetyczne, żywnościowe, problem ekologiczny
Globalizacja bezpieczeństwa: Okres zimnej wojny wniósł do polityki bezpieczeństwa istotne zmiany. Nowa jakość sojuszy wielostronnych, opartych na jawnym traktacie międzynarodowym, sojusze zostały wyposażone w rozbudowany system organizacyjny
Formalną infrastrukturą bezpieczeństwa międzynarodowego po II wojnie światowej stanowił system ONZ- system bezpieczeństwa zbiorowego.
2. Geneza stosunków międzynarodowych- pomiot, uczestnicy, definicja, relacje, prekursorzy.
Stosunki międzynarodowe – część stosunków społecznych dotyczących wzajemnych relacji między państwami oraz innymi organizacjami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi. Także nauka zajmująca się badaniem tej dziedziny. Uczestnikami (podmiotami) stosunków międzynarodowych są przede wszystkim państwa, ale mogą być inne podmioty prawa międzynarodowego (w tym narody oraz organizacje międzynarodowe zwłaszcza ONZ)
oraz uczestnicy życia międzynarodowego nie mający osobowości międzynarodowej, którzy odgrywają samodzielną rolę w takich stosunkach, wchodząc bezpośrednio w relacje na płaszczyźnie międzynarodowej (partie polityczne, podmioty gospodarcze, międzynarodowe organizacje pozarządowe, związki religijne.
Stosunki między państwami kształtowane są przez politykę zagraniczną, której głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa, wzrost siły oraz pozycji międzynarodowej.
Prekursorzy-Nauka o stosunkach międzynarodowych jako dyscyplina badawcza i przedmiot nauczania akademickiego pojawiła się niedawno, po II wojnie światowej; Jej pojawienie poprzedzały refleksje wielu myślicieli dotykające podstawowych problemów stosunków międzynarodowych. Pierre Dubois – autor „O odzyskaniu Ziemi Świętej” Niccolo Machiavelli autor traktatu „Książę”; od jego nazwiska powstał termin makiawelizm – najważniejszym celem w polityce jest interes państwa, cel uświęca środki; polityka musi być oddzielona od moralności Paweł Włodkowic – polski prawnik i pisarz religijny; zwolennik zachowania tożsamości politycznej przez państwa oraz pokojowego współistnienia państw. Erazm z Rotterdamu – jeden czołowych humanistów renesansu, zwolennik pacyfizmu, przeciwnik monarchii dziedzicznej, autor „pochwały głupoty” Hugo Grocjusz – holenderski prawnik, filozof i dyplomata, zwany ojcem prawa międzynarodowego; twórca koncepcji umowy społecznej Jean Bodin – „Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej” – traktat (1576) dotyczący koncepcji suwerenności władzy (monarcha) – suwerenność jako istota państwa. Jean Jacques Rousseau – autor traktatu „Umowa społeczna” Carl von Clausewitz – wojna jest kontynuacja polityki, prowadzonej przy uzyciu innych środków Edward Hallett Carr – wydał pierwsza pracę w pełni „międzynarodową” - The Twenty Years Crisis 1919-1939. An Introduction to the Study of International Relations
3. Naród, nacjonalizm- pojęcia, powstawanie państw, secesja, rozpad, połączenie.
Państwo może powstać przez: secesje. Rozpad, połączenie.
Secesja-oderwanie części terytorium i utworzenie nowego.
Rozpad- powstanie na dawnym terytorium innych państw
Połączenie- utworzenie dwóch lub więcej państw z jednego np. Republika Federalnych Niemiec
Naród: Wspólne terytorium , rasa, język
Podstawowe sposoby definiowania: Pierwotne, Modernistyczne, Symboliczne
Nacjonalizm: (z łacińskiego natio – naród), ideologia i ruch polityczny, a także postawa społeczno-polityczna podporządkowująca interesy innych narodów celom własnego. Według tej ideologii wszelkie działania polityczne podejmowane są w celu podniesienia siły własnego narodu, a także oceniane przez pryzmat jego dobra i interesów.
4. Teoria deklaratywno, konstytutywna
Teoria konstytutywna -państwo staje się podmiotem prawa międzynarodowego przez akt uznania go przez inne państwa.
Teoria deklaratywna- kładzie nacisk na moment samego powstania państwa, a jego uznanie spełnia tylko funkcje deklaratywną w odniesieniu do nawiązania stosunków dyplomatycznych.
Teoria deklaratywno- konstytutywna -podmiot uznawany ma tylko charakter deklaratywny, gdyż i tak istniał wcześniej. Natomiast dla podmiotu uznającego akt uznania posiada charakter konstytutywny, ponieważ dopiero z chwilą powstania powstaje dla niego niejako podmiot państwowy.
5. Rodzaje umów międzynarodowych.
Bilateralne, multilateralne (ze względu liczbe stron)
Prawne, polityczne, gospodarcze, wojskowe, kulturalne (ze wzgl. Na treść)
Otwarte lub zamknięte ( ze wzgl. Na charakter)
Terminowe lub bezterminowe, państwowe, rządowe, resortow
6. Religie świata, 3 sektory, nurty
Katolicyzm-Katolicki oznacza powszechny, po raz 1 użyte przez biskupa Ignacego z Antiachii w II n.e ( 1mld katolików) Kościoły: Rzymsko-katolicki, Grecko-katolicki, Neounicki, Polsko-katolicki- Starokatolickich Mariatów, Starokatolicki
Protestantyzm-kościoły i wspólnoty religijne wywodzące się z reformacji którą zapoczątkował Martin Luter
Nurty protestantyzmu: pietestyczno-metodystyczny(metody pobożności),baptystyczny( chrzest dorosłych przez zanurzenie), adwentystyczny( rychłe powtórne przyjście Chrystusa), zielonoświątkowy( akceptują chrzest z Ducha Świętego i jego dary)
Prawosławie- jest jednym z 3 podstawowych odłamów chrześcijaństwa , rozwijającym się w sferze oddziaływań kultury bizantyjskiej. Rozłam w chrześcijaństwie prowadzący do powstania prawosławia był wynikiem stopniowego narastania różnic: Doktrynalnych, liturgicznych, instytucjonalnych. 150 mln wyznawców. Kościoły prawosławne posiadają samodzielność- tzw. Autokefalię.
Judaizm- jest religią wyznawaną głównie przez żydów. Wywodzi się z 5 ksiąg Starego Testamentu, uzupełnionych o rabinacki kodeks religijno-prawny – Talmud. 4 podstawowe odłamy :ortodoksyjny, reformowany, konserwatywny, liberalny.
Islam- Najmłodsza religia na świecie. Powstała w VIIw.n.e zapoczątkował ją Mahomet w 610r. w Mekce.
5 Zasad Islamu: Szachada, Sałat, Zakot, Saun, Hadżdż
Buddyzm,Hinduizm.
7.Organizacje narodowe
Organizacje międzynarodowe ze względu na status członków można podzielić: Międzynarodowe organizacje rządowe (international Government Organisations); Międzynarodowe organizacje pozarządowe (international Non-Government Organisations); Organizacje transnarodowe (Transnational Non-Government Organisations).
8. System Międzynarodowy- pojęcie, struktura
System: Teoretyczne ramy kodowanych danych o zjawiskach politycznych; Scalony zbiór stosunków oparty na hipotetycznym konglomeracie politycznych zmiennych; Zbiór stosunków między politycznymi zmiennymi w systemie międzynarodowym uważanym za istniejący w rzeczywistości;
Zbiór zmiennych oddziałujących na siebie
Można wyróżnić dwa podstawowe nurty teorii systemów: Filozoficzno-metodologiczny ,Aksjomatyczno-formalny
9. Rodzaje systemów
Rodzaje systemów międzynarodowych (wg Raymonda Arona): Homogeniczny – państwa należą do tego samego typu, tej samej koncepcji polityki Heterogeniczny – państwa są zorganizowane zgodnie z różnymi zasadami i odwołują się do sprzecznych wartości.
10. Racja stanu , problem dyplomacji dwustronnej , wielostronnej. Paradoks bezpieczeństwa/
Racja stanu (od łac. ratio status – wgląd na dobro państwa) Rację stanu zawiera 3 grupy interesów: naczelny interes państwa, Interes posiadający względną wyższość, autonomiczny interes państwa, niezależny od innych interesów cząstkowych
Instrumentem za pomocą którego państwo wyraża i prowadzi swoją politykę zagraniczną jest dyplomacja: Dwustronna, Wielostronna( rozwinąć)
Paradoks bezpieczeństwa( rozwinąć)
11. Charakterystyka NATO,UZE, OBWE, regionalne EFTA,NAFTA,CEWKA
NATO-Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, organizacja polityczno-wojskowa powstała 24 sierpnia 1949, pełni rolę stabilizacyjną, podejmując działania zapobiegające rozprzestrzenianiu konfliktów regionalnych (28 członków)
UZE-Unia Zachodnioeuropejska, międzynarodowa organizacja wojskowa, która została utworzona na mocy tzw. Układów Paryskich z 23 października 1954, była organizacją polityczno-obronną. Do momentu powstania UE nie odgrywała większej roli
OBWE- Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, organizacja międzynarodowa, Jej celem jest zapobieganie powstawaniu konfliktów w Europie,
EFTA- Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 r. na mocy konwencji sztokholmskiej, mająca na celu utworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi.
NAFTA- weszło w życie 1 stycznia 1994. Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu, mowa zawarta pomiędzy USA, Kanadą i Meksykiem, tworząca pomiędzy tymi państwami strefę wolnego handlu.
CEFTA- Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu, porozumienie podpisane 21 grudnia 1992 r. w Krakowie, Celem porozumienia było zniesienie ceł w handlu między krajami członkowskimi.
12. Formy współpracy międzynarodowej
Organizacje rządowe i pozarządowe, pakty, umowy, traktaty, Współpraca państwa na płaszczyźnie międzynarodowej może mieć charakter dwustronny lub wielostronny
13.Migracje- przemieszczanie się ludności mające na celu zmianę miejsca pobytu
14. Problemy globalne, megatrendy: Problem demograficzny (liczba ludności, tempo wzrostu zaludnienia – geografia asymetrii demograficznych pokrywa się z geografią dysproporcji rozwojowych), Problem dysproporcji rozwojowych obejmujący kwestie surowcowo-energetyczne, żywnościowe, zadłużenia międzynarodowego, Problem ekologiczny.
Megatrendy- rozwojowe mające wpływ na problem bezpieczeństwa, Globalizacja, Rewolucja informacyjna; Skokowy postęp w dziedzinie technologii, Narastanie problemów demograficznych, Narastanie problemów ekologicznych, Zderzenie” cywilizacji
15. Globalizacja bezpieczeństwa:
Okres zimnej wojny wniósł do polityki bezpieczeństwa istotne zmiany: Nowa jakość sojuszy wielostronnych, opartych na jawnym traktacie międzynarodowym; Sojusze wyposażone zostały w rozbudowaną strukturę organizacyjną; Sojusze – instrument utrzymywania dyscypliny w ramach poszczególnych ugrupowań, Funkcje ideologiczne sojuszy wielostronnych
W pierwszej fazie zimnej wojny mamy do czynienia z pojawieniem się ważnej innowacji z zakresu polityki bezpieczeństwa – wspólnoty bezpieczeństwa, której istota polegała na daleko posuniętej integracji zainteresowanych państw i świadomym kreowaniu współzależności. Formalną infrastrukturę bezpieczeństwa międzynarodowego po II wojnie światowej stanowił system ONZ – pomyślany jako system bezpieczeństwa zbiorowego
16. Współczesne zagrożenia:
Zagrożenia tradycyjne wyrażające się w użyciu siły zbrojnej; Zagrożenia nietradycyjne zwane asymetrycznymi, związane z pojawieniem się w życiu międzynarodowym podmiotów pozapaństwowych; Zagrożenia związane z rozwojem cywilizacji (rozwój technologii informatycznych, zagrożenia środowiska naturalnego); Zagrożenia związane z rozszerzaniem definicji bezpieczeństwa (nowe kategorie bezpieczeństwa np. energetyczne .
17. Klasyfikacja operacji pokojowych ONZ Tradycyjne operacje utrzymania pokoju, Operacje przejściowe (managing transition), Rozszerzone utrzymanie pokoju (wider peacekeeping), Operacje wsparcia pokoju (peace support operations), Operacje wymuszania pokoju (peace enforcement).
Tradycyjne operacje utrzymania pokoju bazowały na regułach popularnie określanych w literaturze anglojęzycznej jako „święta trójca”: Zgoda państwa-gospodarza, Bezstronność, Minimalizacja stosowanych środków nacisku (użycie sił zbrojnych
18. ONZ-zasady funkcjonowania.
Podstawowym celem ONZ jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
suwerenna równość wszystkich członków - rozumiana jako równość wszystkich państw w świetle prawa międzynarodowego;
wykonywanie przez państwa w dobrej wierze wynikających z Karty zobowiązań;
załatwianie sporów międzynarodowych za pomocą pokojowych środków;
powstrzymanie się od użycia siły lub groźby jej użycia - zasada ta ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
19. Państwo Westfalskie w kontekście międzynarodowym 1648r.
Posiadanie, sprawowanie, standaryzacja świadomości społecznej i uzyskanie legitymizacji politycznej pozostają pod wpływem procesów globalizacyjnych.
20. Państwo zbójeckie, upadłe:
Zbójeckie- (Rouge States) Świadomie naruszających prawo międzynarodowe, wspierające terroryzm, łamiących prawa człowieka, uczestniczące w przemycie narkotyków, proliferacji broni masowego rażenia (Korea Płn, Syria, Jemen, Kuba, Iran)
Upadłe- (Failed states) obejmujące formalnie suwerenne organizmy państwowe, które na skutek długotrwałych konfliktów wewnętrznych, katastrofalnej sytuacji gospodarczej, zaniku struktur rządowych są pogrążone w chaosie i nie sa w stanie wykonywać podstawowych funkcji wewnętrznych państwa, są zapleczem dla międzynarodowych grup przestępczych organizacji terrorystycznych (Somalia, Sudan)
21. Konflikt asymetryczny- definicja, charakterystyka
Istotą tego konfliktu jest działanie pośrednie, omijanie silnych stron przeciwnika, a atakowanie wrażliwych, tzw. cele miękkie. Podmiot niepaństwowy sięga po metody działania, których państwo ze względu na sprzeciw opinii publicznej nie może użyć ze względu na sprzeciw opinii publicznej. Do zagrożeń asymetrycznych zalicza się głównie terroryzm i zorganizowaną przestępczość, zagrożenia informatyczne
Pojęcie konfliktu asymetrycznego wiąże się niea tyle z dysproporcją potencjałów uczestników konfliktu, co odmiennością stosowanych metod, technik, czy wybranych celów ataku
22. Zasady Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa
Wspieranie demokracji, państwa prawnego, powszechności i niepodzielności praw człowieka i podstawowych wolności, poszanowania zasad równości i solidarności, poszanowanie Karty Narodów Zjednoczonych i prawa międzynarodowego, Ochrona podstawowych interesów, bezpieczeństwa, niezależności i integralności, Umacnianie i wspieranie demokracji praw człowieka i zasad prawa międzynarodowego, Umacnianie pokoju, zapobieganie konfliktom, Wspieranie trwałego rozwoju gospodarczego i społecznego, Podejmowanie działań na rzecz integracji, Działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego i zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi, Niesienie pomocy regionom dotkniętym klęskami i katastrofami ,Wspieranie systemu współpracy międzynarodowej.
23. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa w Europie
Traktat z Lizbony (2009) – zniesienie trójfilarowości, nadanie Unii Europejskiej (27 państw) podmiotowości prawnomiędzynarodowej. Traktat o Unii Europejskiej (TUE) i Traktat o funkcjonowaniu UE jako podstawy prawne UE (TFUE)
Traktat z Lizbony pomimo likwidacji struktury filarowej zachował specyfikę WPZiB, pozostającej w sferze współpracy międzyrządowej opartej na jednomyślności jako procedurze podejmowania decyzji, wykluczone jest stosowanie aktów prawodawczych
Unormowania dotyczące WPZiB znalazły się w Tytule V TUE, części piątej TFUE i jej Tytule VIII
Instytucje WPZiB: Rada Europejska, Rada UE, Wysoki przedstawi ciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Europejska Służba Działań Zewnętrznych
Zgodnie z art. 42 ust. 1 TUE Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony zapewnia UE zapewnia zdolność operacyjną opartą na środkach cywilnych i wojskowych oddanych do jej dyspozycji przez państwa członkowskie, które UE może wykorzystać do przeprowadzania misji utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i wzmacniania bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych
24. EUROPOL, CEPOL, OLAF, FRONTEX – obszary działania
Współpraca instytucjonalna w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego (instytucje wyspecjalizowane)
25. Powstanie, wspólnota niepodległych państw
8 grudnia 1991 r. w Wiskuli w okolicach Brześcia prezydenci Rosji i Ukrainy Borys Jelcyn, Leonid Krawczuk oraz przewodniczący Rady Najwyższej Białorusi Stanisław Szuszkiewicz powołali do istnienia Wspólnotę Niepodległych Państw, unieważniając jednocześnie umowę z 1922 r. o powstaniu ZSRR. (formalnie za datę powstania WNP przyjmuje się 25 grudnia1991 r.)
21 grudnia 1991 r. w Ałma Acie przedstawiciele 11 republik ZSRR podpisali protokół do porozumienia o utworzeniu WNP. Do WNP nie weszły: Litwa. Łotwa, Estonia i Gruzja, ta ostatnia do WNP dołączyła 9 grudnia 1993 r. a 8 kwietnia 1994 r. Mołdawia
Podstawa prawna działalności WNP: Porozumienie o utworzeniu WNP, Deklaracja z Ałma Aty, Statut WNP – 22.01.1993 r. (WNP nie ma charakteru ponadnarodowego, ale istniała możliwość tworzenia organów ponadnarodowych – możliwość przekształcenia WPN w konfederację )
Statut wyróżniał 3 kategorie państw: Założycielskie, Członkowskie, Stowarzyszone, WNP: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Federacja Rosyjska, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan
Najwyższy organ WNP – Rada Szefów Państw – posiedzenia 2 razy w roku (w kompetencji Rady podejmowanie decyzji o użyciu sił zbrojnych krajów członkowskich)
Do 2000 r. przewodniczącym Rady był Borys Jelcyn, Pod auspicjami Rady Szefów Państw działa Rada Ministrów Obrony, Rada Szefów Rządów - posiedzenia 4 razy w roku , Rada Ministrów Spraw Zagranicznych, Rada Ministrów Spraw Wewnętrznych
26. Traktat Taszkieński, wschodnie NATO, zasady działalności, państwa członkowskie.
Traktat Taszkiencki – próba zbiorowego bezpieczeństwa funkcjonującego na obszarze byłego ZSR zawarty 15 maja 1992 r. (Armenia, Federacja Rosyjska, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Uzbekistan) w grudniu 1993 r. dołączyły Azerbejdżan i Gruzja, a w styczniu 1994 r. opowiedziały się za statusem neutralności Białoruś, Ukraina, Mołdawia i Turkmenistan
Traktat Taszkiencki to porozumienie o zbiorowej samoobronie – nie spełnił rosyjskich oczekiwań związanych z reintegracją obszaru obronnego b. ZSRR, pozwolił jednak utrzymać kontakty wojskowe z b. republikami (Białoruś i Armenia – dość ścisłe)
Wschodnie NATO(?)-27 maja 1997 r. – podpisanie Aktu stanowiącego o podstawach wzajemnych stosunków, współpracy i bezpieczeństwa między NATO i Federacja Rosyjską
27. ZBIR- konfederacja 2 państw: Federacji Rosyjskiej i Białorusi, mająca na celu doprowadzenie w przyszłości do integracji gospodarczej i walutowej tych dwóch państw
28. Proces integracji, fragmentacji- istota pojęć, przykłady
Integracja- jest to proces polegający na zacieśnianiu współpracy przez co najmniej dwa państwa, poprzez stopniową eliminację barier ograniczających współpracę gospodarczą. Proces prowadzi do scalania gospodarek narodowych poszczególnych krajów i powstania jednego organizmu gospodarczego
Formy integracji: Strefa wolnego handlu, Unia celna, Wspólny rynek, Unia ekonomiczna, Unia polityczna
Sfera stosunków gospodarczych i politycznych to dziedziny w których najczęściej i najszybciej dokonują się procesy regionalizmu
29. Współpraca NATO z Rosją
Współpraca Rosji z NATO w oparciu o Akt stanowiący o podstawach wzajemnych stosunków, współpracy i bezpieczeństwa między NATO i Federacja Rosyjską, Traktat Taszkiencki – próba zbiorowego bezpieczeństwa funkcjonującego na obszarze byłego ZSRR
Dobra współpraca NATO z Rosją należała do priorytetowych zadań Sojuszu – Problem rozszerzenia NATO, konflikt w Czeczeni, 27 maja 1997 r. – podpisanie Aktu stanowiącego o podstawach wzajemnych stosunków, współpracy i bezpieczeństwa między NATO i Federacja Rosyjską
Relacje Rosja-NATO będą zależeć od: Gotowości Moskwy do zaakceptowania rzeczywistej równoprawności w ramach nowej współpracy z państwami NATO, Zdolności Rosji do adaptacji mechanizmów konstruktywnego uzyskiwania konsensusu i wyrzeczenia się takich metod nacisku jak szantaż, czy blokowanie decyzji, Uznanie przez Kreml jednolitości europejskiej przestrzeni bezpieczeństwa (w ramach OBWE)
30. Pakt Brianda Celloga (1928r.) Delegalizacja wojny- znany również jako pakt paryski, był międzynarodowym traktatem ustanawiającym wyrzeczenie się wojny jako instrumentu polityki narodowej, Po negocjacjach został podpisany w Paryżu 27 sierpnia 1928 r. przez 11 krajów, w rzeczywistości nie spełnił się