ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO
W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM

W 2007 r. województwo podkarpackie zajmowało 13 miejsce w kraju pod względem emisji zanieczyszczeń gazowych oraz 12 miejsce ze względu na ilość wprowadzanych do powietrza pyłów. Tylko 1,6 % emitowanych do powietrza zanieczyszczeń w Polsce pochodziło
z terenu województwa podkarpackiego. Ze źródeł zanieczyszczeń objętych opłatami za gospodarcze korzystanie ze środowiska wprowadzono do powietrza ogółem 3548,6 tys. ton zanieczyszczeń pyłowych i gazowych (łącznie z dwutlenkiem węgla). Wyemitowano 2,7 tys. ton zanieczyszczeń pyłowych, z których ponad 83% stanowił pył ze spalania paliw. Zanieczyszczeń gazowych wprowadzono do powietrza 3545,9 tys. ton. O wielkości emisji tych zanieczyszczeń zadecydował dwutlenek węgla, którego procentowy udział w emisji wyniósł ponad 99%. Udział w emisji pozostałych rodzajów zanieczyszczeń był niewielki i kształtował się następująco:

- dwutlenek siarki stanowił 0,3%,
- tlenki azotu (w przeliczeniu na NO2) - 0,2%,
- tlenek węgla - 0,1%,
- pozostałe zaledwie 0,03%.

W 2007 r. na 82 badane zakłady szczególnie uciążliwe, emitujące pyły, gazy lub równocześnie pyły i gazy do powietrza, 64 posiadało urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych i 23 gazowych. Zatrzymały i zneutralizowały one 177,5 tys. ton zanieczyszczeń pyłowych, tj. 98,5% zanieczyszczeń wytworzonych i 7,6 tys. ton gazowych, tj. 24,5%.
W badanych zakładach zainstalowanych było 776 urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powietrza o różnym stopniu sprawności. Procentowe udziały poszczególnych rodzajów urządzeń do redukcji zanieczyszczeń wynosiły:

- cyklony - 25,3%,
- multicyklony - 8,1%,
- filtry tkaninowe - 39,8%,
- elektrofiltry - 1,2%,
- urządzenia mokre - 11,1%,
- inne (np. odpylacze, adsorbery, absorbery, instalacje odsiarczania, palacze
termiczne i katalityczne) - 14,6%.

Zanieczyszczenia pyłowe i gazowe wprowadzane były do powietrza przez 3292 emitory. Największą ilość, bo 99,2% stanowiły emitory o wysokości do 50 m. Kominy o wysokości
50-100 m stanowiły 0,6%, a emitory wysokie, z których zanieczyszczenia przemieszczają
się na duże odległości zaledwie 0,2%.

Poniższy schemat przedstawia emisję zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w latach 1998 – 2006. Emisja tych zanieczyszczeń w roku 1999/2000 zmalała i do roku 2006 utrzymywała się mniej więcej na tym samym poziomie.

Poniższe wykresy przedstawiają porównanie emisji zanieczyszczeń do powietrza
w poszczególnych powiatach województwa podkarpackiego w 2003 r.

Emisja zanieczyszczeń gazowych z emitorów punktowych w powiatach województwa podkarpackiego w 2003 roku

Emisja zanieczyszczeń pyłowych z emitorów punktowych w powiatach województwa podkarpackiego w 2003 roku

Poniższe wykresy przedstawiają procentowy udział branży przemysłowych w emisji gazów i pyłów w 2003 roku.

Emisja szkodliwych substancji pochodząca z lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych jest wysoka, w szczególności na terenach wiejskich jak również
w peryferyjnych częściach miasta. Niska emisja jest zagadnieniem trudnym do szybkiego rozwiązania ze względu bardzo duże rozproszenie jej źródeł. Dodatkowo, uciążliwości związane z niską emisją charakteryzują się sezonowością - wyraźnie wzrastają w sezonie grzewczym zaś w lecie ich znaczenie jest niewielkie. Rozkład emisji w województwie podkarpackim przedstawiono na mapie.

Emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych z indywidualnego ogrzewania mieszkań [Mg/rok].

Poniższa mapa przedstawia zakres pomiarów zanieczyszczeń powietrza prowadzonych na terenie województwa podkarpackiego.

Poniższe mapki przedstawiają rozkład stężeń dwutlenku siarki na terenie województwa oraz klasyfikację stref.

Stężenia tego zanieczyszczenia wykazywały różnice, jeśli chodzi o pomiary w sezonie zimowym i letnim, a stężenie średnioroczne wynosiło 4 µg/m3, co stanowi niecałe 10 % poziomu dopuszczalnego stężenia tego zanieczyszczenia w powietrzu.

Poniższe mapki przedstawiają rozkład stężeń dwutlenku azotu na terenie województwa oraz klasyfikację stref.

Stężenie średnioroczne wynosiło 26,5 µg/m3 w Sędziszowie Młp. oraz 30,8 µg/m3
w Ropczycach, co stanowi 66-77 % poziomu dopuszczalnego stężenia tego zanieczyszczenia
w powietrzu.

Poniższe mapki przedstawiają rozkład stężeń pyłu PM10 na terenie województwa oraz klasyfikację stref.

Poniższe mapki przedstawiają rozkład stężeń benzenu na terenie województwa oraz klasyfikację stref.

Wyniki stężeń benzenu uzyskane ze stanowisk pomiarowych w województwie wykazują, że stężenie średnioroczne tego zanieczyszczenia w powietrzu wynosiło od 0,79 µg/m3 do 3,13 µg/m3, co stanowi 16-63 % średniorocznego poziomu dopuszczalnego stężenia benzenu w powietrzu.

Poniższa mapka przedstawia klasyfikację stref pod względem zanieczyszczenia powietrza ołowiem, ozonem oraz tlenkiem węgla (ich natężenie w Przemyślu jest największe).

Dopuszczalny poziom ołowiu w powietrzu określany jako stężenie średnioroczne
ze względu na ochronę zdrowia ludzi wynosi 0,5 µg/m3, natomiast po uwzględnieniu marginesu tolerancji – 0,7 µg/m3.

Aby ocenić jakość powietrza posługujemy się następującymi klasami stref: A, B, C, B/C. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w ocenie rocznej jakości powietrza, ilustruje poniższa tabela.

Poziom stężeń	Klasa strefy	Wymagane działania
nie przekraczający wartości dopuszczalnej	A	brak
powyżej wartości dopuszczalnej* lecz nie przekraczającej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji*	B	 określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych,
powyżej wartości dopuszczalnej* powiększonej o margines tolerancji	C	 określenie wartości dopuszczalnych oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji,  określenie obszarów przekroczeń,  działania na rzecz poprawy jakości powietrza  opracowanie POP,
możliwość przekroczenia wartości dopuszczalnej na niektórych obszarach; ocena dla tych obszarów oparta na podstawach uznanych za niewystarczające do zaliczenia strefy do klasy C (do opracowania POP)	B/C	 określenie potencjalnych obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych (uzyskanych w oparciu o dostępne „niewystarczająco pewne”, lecz wstępnie zaakceptowane dane i metody),  przeprowadzenie dodatkowych badań w celu potwierdzenia potrzeby (lub braku potrzeby) działań na rzecz poprawy jakości powietrza.

System klasyfikacji stref

Poniżej przedstawię dla porównania raport o stanie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie województwa podkarpackiego w październiku i listopadzie
2006 r.
Przeprowadzone badania w październiku 2006 r. stwierdziły następujące wartości:

1. Pył zawieszony PM-10 [wagowo]
(Stężenia średnie kształtowały się w granicach od 8,2 µg/m3 w Krośnie do
25,7 µg/m3 w Rzeszowie)

2. Dwutlenek azotu [NO2]
(Stężenia średnie kształtowały się w granicach od 3,3 µg/m3 w Czarnej
(pow. bieszczadzki) i Polańczyku do 33,3 µg/m3 w Przemyślu)

3. Dwutlenek siarki [SO2]
(Stężenia średnie kształtowały się w granicach od 1,1 µg/m3 w Tarnobrzegu
do 8,0 µg/m3 w Ustrzykach Dolnych).

Natomiast badania przeprowadzone listopadzie 2006 r. stwierdziły następujące wartości:

1. Pył zawieszony PM-10 [wagowo]
(Stężenia średnie kształtowały się w granicach od 24,4 µg/m3 w Tarnobrzegu do
38,1 µg/m3 w Dębicy)

2. Dwutlenek azotu [NO2]
(Stężenia średnie kształtowały się w granicach od 3,5 µg/m3 w Czarnej (pow.             bieszczadzki) do 28,7 µg/m3 w Przemyślu)

3. Dwutlenek siarki [SO2]
(Stężenia średnie kształtowały się w granicach od 1,0 µg/m3 w Tarnobrzegu do 13,3             µg/m3 w Krośnie)

Dopuszczalny poziom stężenia 24-godzinnego PM-10  -  50 µg/m3
Dopuszczalny poziom stężenia średniego PM-10 dla roku kalendarzowego - 40 µg/m3
Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu stężenia 24-godzinnego
PM-10 dla roku kalendarzowego  -  35 razy
Dopuszczalny poziom stężenia średniego NO2 dla roku kalendarzowego  -  48 µg/m3
Dopuszczalny poziom stężenia 24-godzinnego SO2 -  125 µg/m3
Dopuszczalny poziom stężenia średniego SO2 dla roku kalendarzowego  -  20 µg/m3