Wymiary wykluczenia społecznego – wymień i opisz
poznawczy (opisywanie i wyjaśnianie),
normatywny (oceny),
polityczny (postulaty zmian i reform).
Przykłady definicji, których cechą jest deficyt uczestnictwa
„Wykluczenie społeczne to niezdolność do uczestnictwa w uznawanych za ważne aspektach życia społecznego - gospodarczych, politycznych i kulturowych.
Skrajne wykluczenie społeczne występuje, gdy niezdolności do uczestnictwa w tych trzech wymiarach życia społecznego mają bardziej charakter wzajemnych wzmocnień niż równoważenia się” (Badania International Institute for Labour Studies i UNDP w: Problemy Polityki Społecznej 5/2003).
„Marginalność to brak uczestnictwa jednostek i grup społecznych w tych sferach życia, w których uzasadnione jest - stosownie do określonych kryteriów - oczekiwanie, że jednostki te i grupy będą w nich uczestniczyły” (G. Germani).
„Jednostka jest społecznie wykluczona, jeżeli jest ona pod względem geograficznym mieszkańcem tego społeczeństwa, ale
1) z powodów będących poza jej kontrolą nie może uczestniczyć w normalnych aktywnościach obywateli w tym społeczeństwie i
2) chciałaby ona w nich uczestniczyć” (Center for Analysis of Social Exclusion, „Understanding social exclusion” 2002)
Definicja wskazująca na niezdolność do uczestnictwa jako główną cechę definicyjną wykluczenia społecznego nie zawiera informacji skąd się wzięła owa niezdolność, jakie są jej skutki, czy można jakoś na nią wpływać i w jaki sposób.
Dostęp do zasobów, dóbr, instytucji, systemów społecznych – przykłady definicji
„Wykluczenie społeczne to stan, jak i proces. Jako stan jest równoznaczne z relatywną deprywacją, jako proces odnosi się do społecznie kształtowanych struktur i procesów, które utrudniają części populacji dostęp do zasobów gospodarczych, do dóbr społecznych, i do instytucji określających ich los” (Badania IILS i UNDP).
„Problem społecznej marginalności... mimo swojej historycznej zmienności – jest to przede wszystkim kwestia utraty podstaw społecznego zakorzenienia jednostek, sposobów ich włączania się w życie zbiorowe i korzystania ze związanych z tym uprawnień; a zatem kwestia dostępu do - uznawanych za ważne - instytucji społecznych...
W społeczeństwach przemysłowych to kwestia dostępu do rynku pracy i do rynku konsumpcji, a także dostępu do przywilejów związanych ze statusem obywatela”. (K.W. Frieske)
„Wykluczenie społeczne to dynamiczny i wielowymiarowy proces pełnego odcięcia lub częściowego ograniczania dostępu do różnych społecznych, gospodarczych, kulturowych i politycznych systemów, które pomagają jednostce w integracji ze społeczeństwem”.
Cztery kategorie zasobów
indywidualne (demograficzne, kulturowe, psychologiczne cechy jednostek)
społeczne (sieć powiązań i interakcji jednostki, zaufanie między jednostkami, chęć pomagania innym),
publiczne (dobra publiczne z problematyką i uzasadnieniem mądrego nadzoru państwa)
instytucjonalne (instytucje jako trwale reguły i wzory działania, których wcieleniem są organizacje, zresztą autorzy mówią też o zasobach organizacyjnych, których warunkiem kapitalizacji jest znajomość reguł, które wcielają czy na podstawie których działają).
Wykluczenie a prawa społeczne - definicje
„Definiujemy wykluczenie społeczne przede wszystkim w związku z prawami społecznymi. Badamy jakie prawa społeczne mają obywatele w kontekście zatrudnienia, mieszkania, ochrony zdrowia; jak skutecznie krajowe polityki umożliwiają obywatelom zabezpieczenie tych praw; jakie są przeszkody wykluczające ludzi z tych praw” (I raport Obserwatorium Krajowych Polityk Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu)
„Wykluczenie społeczne to odmowa podstawowych praw socjalnych, zapewniających obywatelom pozytywną wolność do uczestnictwa w życiu społecznym i ekonomicznym i przez to nadających znaczenie ich podstawowym wolnościom negatywnym” (Badania IILS i UNDP).
„Wykluczenie społeczne to proces erozji uznania i szacunku dla praw obywatelskich, od których zależą środki do życia i jego poziom. Związane jest to z konfliktami i negocjacjami społecznymi, w których atakuje się i broni określonych uprawnień”(Badania IILS i UNDP).
Definicje z perspektywy praw społecznych
„Definiujemy wykluczenie społeczne przede wszystkim w związku z prawami społecznymi.
Badamy jakie prawa społeczne mają obywatele w kontekście zatrudnienia, mieszkania, ochrony zdrowia;
jak skutecznie krajowe polityki umożliwiają obywatelom zabezpieczenie tych praw;
jakie są przeszkody wykluczające ludzi z tych praw” (I raport Obserwatorium Krajowych Polityk Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu)
Ubóstwa i deprywacji, jako przyczyna wykluczenia – przykłady definicji
„Wykluczenie społeczne w porównaniu z ubóstwem oznacza więcej aspektów deprywacji, które przeszkadzają ludziom w uczestnictwie w społecznych aktywnościach lub w korzystaniu z publicznych lub prywatnych usług”
(angielski „Słownik polityki społecznej”, w tym samym słowniku w haśle „ubóstwo” stwierdzono, że ubóstwo relatywne nazywane jest deprywacją lub wykluczeniem społecznym).
„Wykluczenie społeczne to obiektywna, jak i subiektywna cecha ludzkiego życia. W sensie obiektywnym charakteryzuje się materialną deprywacją i naruszaniem praw socjalnych (włączając
w to prawa zatrudnionych i bezrobotnych). Jako uczucie subiektywne cechuje się poczuciem społecznej niższości lub utratą wcześniejszego statusu społecznego” (Badania IILS i UNDP).
„Proces, będący wynikiem akumulacji i współoddziaływania między różnymi czynnikami ryzyka o charakterze społecznym i środowiskowym, który sprawia, że ludzie są bardziej narażeni na/i dotknięci ubóstwem. Jest to więc proces ubożenia” (G. Quaranta).
Przykłady definicji związanych z ubóstwem
Dochody i/lub rzeczy jakimi dysponuje jednostka są zbyt niskie w stosunku do potrzeb jej samej i jej gospodarstwa domowego.
Nie mówi się o osobie ze zbyt niskim poziomem wykształcenia (jedna z kategorii zasobów indywidualnych i „kapitału" ludzkiego), że tylko dlatego jest ona uboga.
Wymagałoby to rozszerzenia pojęcia ubóstwa na wszystkie kategorie zasobów. Mielibyśmy wtedy również poza ubóstwem finansowo-materialnym jeszcze ubóstwo:
indywidualne lub ubóstwo pod względem kapitału ludzkiego (np. zbyt
niski poziom wykształcenia),
ubóstwo społeczne lub pod względem kapitału społecznego (np. zbyt niski
poziom zasobów społecznych),
ubóstwo publiczne (zbyt niski poziom zasobów publicznych) i
Ubóstwo instytucjonalne (zbyt niski poziom zasobów organizacyjnych).
Związek między ubóstwem i wykluczeniem społecznym
K.W. Frieska – związek między ubóstwem i wykluczeniem społecznym
„ubóstwo... to raczej takie szczególne okoliczności, które nie pozwalają ludziom nimi dotkniętym na uczestnictwo
w życiu zbiorowym i - zwłaszcza - w istotny sposób pomniejszają ich możliwości uczestniczenia w podstawowych instytucjach społecznych od rodziny poczynając, na wymiarze sprawiedliwości kończąc”.
Grupy marginalne
Marginalnymi są grupy
Pozbawione równych praw z powodu mniejszego dostępu do władzy (politycznej, ekonomicznej, kulturowej) w porównaniu z ludźmi usytuowanymi w centrum (np. kolonizatorzy a kolonizowani, społeczności miejskie a wiejskie, wykształceni a analfabeci...)
Z podwójną lub więcej przynależnością lub w stanie przejściowym z jednej grupy do innej w ramach tego samego społeczeństwa zorganizowanego hierarchicznie, doświadczające zmiany zdominowanych norm i wartości na dominujące i odwrotnie (np. imigranci z biednych krajów w krajach bogatych, mniejszości etniczne i narodowe, migranci wiejscy w miastach)
Takiego samego rodzaju jak w 2, ale w społeczeństwach zorganizowanych niehierarchicznie (np. dojeżdżający ze wsi do pracy w mieście, rodziny złożone z członków należących do różnych klas społecznych, niepełnosprawni)
Kryteria odróżniania grup marginalnych od niemarginalnych
Pozbawienie władzy i dostępu do podejmowania decyzji.
Mniej praw a więcej obowiązków.
Mniej możliwości wyboru a więcej ograniczeń.
Mniej możliwości ekonomicznych i niższa pozycja ekonomiczna.
Mniej możliwości edukacyjnych, zawodowych, wypoczynku itp.
Większe narażenie na skutki społecznych nacisków i kryzysów.
Dyskryminacja prawna.
Społeczne naznaczanie (napiętnowanie) i praktyki dyskryminujące.
Lista grup analizowanych jako „zagrożone” wykluczeniem na podstawie przeglądu badań wykluczenia społecznego (H. Silver)
Długotrwale bezrobotni i bezrobotni z krótkimi okresami zatrudnienia.
Zatrudnieni w niepewnych warunkach i na miejscach pracy nie wymagających kwalifikacji (starsi pracownicy, niechronieni kodeksem pracy, brak związków zawodowych).
Nisko opłacani i ubodzy.
Chłopi bez ziemi.
Bez kwalifikacji, analfabeci, osoby przerywające naukę w szkole.
Umysłowo i fizycznie upośledzeni i niesprawni.
Uzależnieni od substancji psychoaktywnych.
Przestępcy, więźniowie, ludzie z kryminalną przeszłością.
Samotni rodzice.
Wykorzystywane dzieci, wyrastające w problemowych rodzinach.
Młodzież, szczególnie bez doświadczeń zawodowych lub dyplomów szkolnych.
Pracujące dzieci.
Kobiety.
Cudzoziemcy, uchodźcy i imigranci.
Rasowe, religijne, językowe i etniczne mniejszości.
Pozbawieni praw obywatelskich.
Odbiorcy pomocy społecznej.
Potrzebujący, ale nie uprawnieni do pomocy społecznej.
Mieszkańcy budynków nadających się do generalnego remontu lub wyburzenia, lub mieszkający w złych sąsiedztwach.
Osoby, których poziom konsumpcji jest poniżej potrzebnego do przetrwania (głodujący, bezdomni, Czwarty Świat).
Ci, których konsumpcja, spędzanie czasu wolnego lub inne praktyki są napiętnowane lub uznane za dewiacyjne (nadużywający alkoholu lub narkotyków, przestępcy, inaczej ubrani, mówiący, manierowani).
Przemieszczający się w dół struktury społecznej.
Społecznie izolowani, bez przyjaciół i rodziny.
Grupy podatne na wykluczenie społeczne wg Narodowej Strategii Integracji Społecznej.
Dzieci i młodzież ze środowisk zaniedbanych.
Dzieci wychowujące się poza rodziną.
Kobiety samotnie wychowujące dzieci.
Kobiety pozostające poza rynkiem pracy.
Ofiary patologii życia rodzinnego.
Osoby o niskich kwalifikacjach.
Osoby bezrobotne.
Żyjący w bardzo trudnych warunkach mieszkaniowych.
Niepełnosprawni i chronicznie chorzy.
Osoby chorujące psychicznie.
Starsze osoby samotne.
Opuszczający zakłady karne.
Imigranci.
Osoby należące do romskiej mniejszości etnicznej.
Związek między marginalnością i rozwojem wg Mahlera
Zasadniczym celem i wartością dobrego rozwoju (przeciwieństwo maldevelopment, który wyrzuca całe zbiorowości i kraje na margines) jest uczestnictwo (partycypacja), a główną cechą złego rozwoju jest właśnie przeciwieństwo uczestnictwa (partycypacji), czyli marginalizacja.
Stąd „marginalizacja razem z nierównością, niesprawiedliwością, wyzyskiem, penetracją i fragmentaryzacją staje się jednym z głównych wskaźników złego rozwoju”.
Paradygmaty wykluczenia społecznego wg Hilarego Silvera
Silver analizuje wiele ujęć wykluczenia społecznego, aby wyróżnić jego trzy podstawowe koncepcje - paradygmaty łącząc je z głównymi nurtami myśli o społeczeństwie i państwie:
paradygmat solidarności - republikanizm.
Republikanizm to zespół poglądów na państwo i społeczeństwo, w którym ważną rolę odgrywają obywatele i ich obywatelska aktywność (społeczeństwo obywatelskie). Równi obywatele stanowią polityczną i moralną wspólnotę, a poprzez aktywność obywatelską na rzecz dobra wspólnego wyrażają najlepiej swoją wolność i więź solidarności z innymi członkami wspólnoty.
paradygmat specjalizacji - liberalizm.
Odwołanie do poglądów liberalnych, gdzie centralne znaczenie ma wolność jednostki od ingerencji ze strony państwa, wspólnoty i innych w jej prywatne sprawy.
Państwo ma tylko zagwarantować prawa jednostek tak, aby można było spokojnie prowadzić prywatne życie i dbać o własne interesy.
Jeżeli wyobrazimy sobie zintegrowane społeczeństwo liberalne jako złożone z równych, wolnych i racjonalnych jednostek, które swobodnie współdziałają i konkurują ze sobą uczestnicząc w społecznym procesie wzajemnie korzystnych wymian, to przeszkody, które utrudniają jednostkom tego rodzaju aktywność i uczestnictwo będą potencjalnymi przyczynami wykluczenia społecznego.
Dyskryminacja jest jedną z nich, gdyż utrudnia niektórym jednostkom uczestnictwo w społecznym procesie wzajemnie korzystnych wymian, np. dyskryminacja w dostępie do rynku pracy utrudnia uczestnictwo w swobodnej wymianie wzajemnych korzyści na rynku pracy.
paradygmat monopolu - socjaldemokratyzm.
Socjaldemokratyzm - podkreśla się znaczenie nie tylko praw osobistych i politycznych w statusie obywatela, ale również praw społecznych i socjalnych - do minimum bezpieczeństwa socjalnego i wykształcenia.
Wykluczenie w tym paradygmacie traktowane jest jako konsekwencja powstawania i działania monopoli grupowych.
Paradygmat monopolu nie pozostawia nadziei, że społeczeństwo - nawet bardzo otwarte - może włączyć każdego i wszystkich.
Ci, którzy są wewnątrz odgraniczonych społecznych całości mają monopol nad rzadkimi zasobami. Monopol zaś kreuje więź wspólnoty interesów wśród insiderów (ci, którzy należą do zamykających się grup). Wykluczeni są przez to outsiderami i
zdominowanymi jednocześnie.
Trzy dyskursy wykluczenia społecznego
I. Dyskurs redystrybucyjny – Wykluczenie przedstawiane jest tu jako konsekwencja ubóstwa. Peter Townsend - ubóstwo to nie kwestia przetrwania, ale zdolności do uczestnictwa w zwykłych aktywnościach, które składają się na
normalne życie społeczności.
Szczegółowe cechy tego dyskursu.
Ubóstwo to główna przyczyna wykluczenia społecznego.
Głównym instrumentem ograniczania ubóstwa i wykluczenia społecznego jest podnoszenie poziomu świadczeń społecznych.
Przynajmniej potencjalna zdolność do docenienia nieodpłatnej pracy (w porównaniu z następnym dyskursem).
Obywatelstwo jest przeciwieństwem wykluczenia, wyjście poza minimalistyczny model integracji poprzez płatne zatrudnienie (porównanie z następnym dyskursem).
Uwzględnia społeczne, polityczne, kulturowe i ekonomiczne aspekty obywatelstwa oraz krytykę nierówności nie tylko w wymiarze materialnym.
Koncentracja uwagi na procesach wytwarzających nierówności.
Zakłada radykalne ograniczenie nierówności oraz redystrybucję zasobów i władzy. Na poprzednim wykładzie pokazywałem różne sposoby odróżniania ubóstwa od wykluczenia społecznego oraz postrzegania związków między ubóstwem i wykluczeniem społecznym.
II. Dyskurs reintegracyjny (społecznej integracji)
Wykluczeni są ci bez pracy lub w przypadku osób młodych zagrożeni taką sytuacją.
Cechy tego dyskursu:
Zawęża pojęcie wykluczenia/integracji do zagadnień uczestnictwa w odpłatnej pracy.
Pomija problem, dlaczego ludzie bez zatrudnienia skazani są na ubóstwo, a więc nie docenia roli świadczeń społecznych dla redukcji ubóstwa.
Przysłania zagadnienie nierówności między zatrudnionymi.
Pomija nierówności płciowe i klasowe na rynku pracy.
Nie uwzględnia nierówności między posiadaczami środków produkcji (właściciele kapitału) oraz populacją pracujących.
Nie daje możliwości podjęcia tematu nieodpłatnej pracy w społeczeństwie.
Ze względu na pomijanie zagadnień nieodpłatnej pracy oraz różnic płciowych w tej dziedzinie zakłada dodatkowe obciążenie kobiet pracą.
Podważa uzasadnienia dla nie uczestnictwa w odpłatnym zatrudnieniu.
III. Dyskurs moralizujący (moralnej podklasy)
Podkreśla się tu moralne i kulturowe przyczyny ubóstwa.
Cechy tego dyskursu:
Przedstawia podklasę czy społecznie wykluczonych jako zbiorowości kulturowo odmienne od tych z „głównego nurtu”.
Koncentruje się na zachowaniach ubogich bardziej niż na strukturze społeczeństwa.
Zakłada, że świadczenia społeczne są bardziej „złe" niż „dobre" dla ich odbiorców i powodują „uzależnienie”.
Ignoruje nierówności w innych częściach społeczeństwa.
Jest to dyskurs stronniczy płciowo przedstawiających bezczynnych i przestępczych młodych mężczyzn oraz samotne matki.
Zatrudnienie nieodpłatne jest pomijane.
Jakkolwiek uzależnienie od państwa uznaje się za problem, osobista zależność ekonomiczna - szczególnie kobiet i dzieci od mężczyzn - problemem nie jest. Uznawana jest wręcz za czynnik mający wpływ cywilizujący na mężczyzn (odpowiedzialność mężczyzny za rodzinę ma go odciągać od aktywności przestępczej i destrukcyjnej).
Cele i zasady europejskiej strategii zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego
2011 rok - Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym: europejskie ramy na rzecz spójności społecznej.
Komisja Europejska umieściła walkę z ubóstwem w samym centrum swojej strategii gospodarczej, społecznej i na rzecz zatrudnienia – „Europa 2020”.
Szefowie państw i rządów dokonali znaczącego przełomu: uzgodnili wspólny cel, zgodnie z którym w ciągu najbliższej dekady Unia Europejska powinna pomóc co najmniej 20 milionom osób wyjść z ubóstwa i wykluczenia społecznego.
Opracowane zostaną uzupełniające cele krajowe dla wszystkich 27 państw członkowskich.
W 2008 r. ponad 80 mln osób w UE (16,5 % całej ludności Unii), czyli więcej niż liczba obywateli naszego największego państwa członkowskiego, żyło poniżej progu ubóstwa.
Ponad połowa z nich to kobiety, a 20 mln to dzieci.
Kryzys gospodarczy pogorszył oczywiście sytuację społecznej i terytorialnej – Europa 2020
Tak zwani „ubodzy pracujący” (working poor) stanowili 8 % ludności czynnej zawodowo w 2008 r., natomiast zagrożenie ubóstwem znacznie wzrosło w przypadku bezrobotnych, z 39 % do 44 % od 2005 r.
Aż 8 % Europejczyków żyje w skrajnie trudnych warunkach materialnych i nie może pozwolić sobie na zaspokojenie wielu potrzeb uważanych w Europie za podstawowe do prowadzenia życia na przyzwoitym poziomie, takich jak posiadanie telefonu lub odpowiednie ogrzewanie.
W najbiedniejszych państwach wskaźnik ten przekracza 30 %.
Ponad 9 % Europejczyków w wieku produkcyjnym żyje również w gospodarstwach domowych, w których nikt nie pracuje.
W dzisiejszej Europie zagrożonych ubóstwem jest ponad 20 mln dzieci.
Zagrożenie to wzrasta do poziomu 25 % w przypadku dzieci z rodzin wielodzietnych i przekracza poziom 30 % w przypadku dzieci wychowywanych przez samotnych rodziców.
Sytuacja ta nie uległa poprawie w ciągu ostatnich lat, pomimo coraz większej świadomości politycznej tego problemu.
Komisja proponuje ustanowienie Europejskiej platformy współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym,
Celem platformy będzie więc ustanowienie dynamicznych ram działania na rzecz zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były dostępne dla wszystkich w Unii Europejskiej, a osoby dotknięte ubóstwem i wykluczeniem społecznym mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa.
Działanie zmierzające do walki z ubóstwem i wykluczeniem w obrębie wszystkich dziedzin polityki społecznej Unii Europejskiej
1. Zatrudnienie
Osiągnięcie do 2020 r. przyjętego przez Unię celu 75 % wskaźnika zatrudnienia kobiet i mężczyzn stanowi największy wkład w pomoc 20 milionom Europejczyków w wyjściu z ubóstwa.
Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia określa sposoby wyższego zatrudnienia, skupiając się na lepszym funkcjonowaniu rynków pracy i na ich mniejszej segmentacji, wyższych umiejętnościach siły roboczej, lepszej jakości miejscach pracy i lepszych warunkach pracy oraz promowaniu zarówno tworzenia nowych miejsc pracy, jak i popytu na rynku pracy.
Aktywne włączanie osób na marginesie rynku pracy zajmuje czołowe miejsce w programach UE i programach krajowych.
2. Zabezpieczenie społeczne
Adekwatność i długoterminowa stabilność systemów emerytalnych ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania ubóstwu osób starszych i zwalczania go.
Kluczem do odpowiednich i stabilnych emerytur w przyszłości jest aktywność osób starszych, która zakłada w szczególności stwarzanie warunków umożliwiających starszym pracownikom dłuższe pozostanie na rynku pracy.
Skuteczność systemów opieki zdrowotnej: głównym wyzwaniem jest zwiększenie wydajności przy jednoczesnym zapewnieniu ogólnodostępnej opieki zdrowotnej wysokiej jakości.
3. Kształcenie i szkolenie
Państwa członkowskie uzgodniły poziom odniesienia zakładający, że 95 % dzieci w wieku od 4 roku życia do wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego powinno znaleźć się w systemie wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem.
W perspektywie długoterminowej (do 2020 r.) zmniejszenie odpadu szkolnego do poziomu nieprzekraczającego 10 % osób przedwcześnie kończących naukę. Na dzisiejszych rynkach pracy szanse na zatrudnienie ma młodzież posiadająca odpowiedni poziom umiejętności i kompetencji (w tym kompetencji informatycznych).
4. Migracja
Na pierwszym miejscu listy priorytetów politycznych Unii Europejskiej i państw członkowskich znajduje się obecnie zarządzanie migracją i integracją migrantów. Ponad 30 mln osób (tj. 6,4 % ludności) zamieszkujących państwa UE pochodzi spoza Unii. Dwie trzecie z nich są obywatelami państw trzecich.
5. Walka z dyskryminacją
równości płci,
dyskryminacji i wykluczenia osób niepełnosprawnych,
Psychicznie chorzy
Romowie
6. Deprywacja mieszkań
7. Dostęp do nowych technologii
8. Dostęp do usług finansowych
Memorandum na Rzecz Integracji Społecznej (Joint Inclusion Memorandum) – główne założenia
aktywizacja grup o najniższych wskaźnikach zatrudnienia oraz osób długotrwale bezrobotnych,
opracowanie specjalnych działań, w tym dopasowanie usług w celu wspierania aktywizacji grup najbardziej dyskryminowanych,
zachęcanie pracodawców do zatrudniania i integracji pracowników zagrożonych wykluczeniem,
upowszechnianie wiedzy oraz rozwój zdolności instytucjonalnych na poziomie regionalnym i lokalnym, w szczególności na obszarach gdzie zatrudnienie znajduje się w schyłkowych, tradycyjnych gałęziach przemysłu,
wdrażanie aktywnych działań w zakresie polityki społecznej w celu wsparcia grup zagrożonych wykluczeniem społecznym (np. rodziny wielodzietne, rodzice samotnie wychowujący dzieci, o niskim poziomie wykształcenia oraz rodziny sprawujące opiekę nad osobami specjalnej troski),
poprawa istniejących systemów wsparcia dochodów oraz poprawa jakości świadczonych usług,
wspomaganie zatrudnienia socjalnego, ułatwianie dostępu do szkoleń i zatrudnienia poprzez działania uzupełniające,
rozwój środków zapobiegających wykluczeniu społecznemu (w szczególności władze lokalne powinny tworzyć programy wspierające dla osób pozostających bez pracy, tak aby nie stały się one trwale bezrobotne),
zapewnienie kompleksowego wsparcia osobom wykluczonym i zagrożonym wykluczeniem poprzez rozwój współpracy wszystkich instytucji, w tym służb zatrudnienia, pomocy społecznej i organizacji pozarządowych,
zwiększanie skuteczności istniejących rozwiązań w zakresie godzenia życia zawodowego i rodzinnego, szczególnie w przypadku kobiet wyrównywania szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy, a także wprowadzanie nowych rozwiązań.
Narodowa Strategia Integracji Społecznej (NSIS) – główne założenia
Działania zapobiegające, prewencja oraz działania umożliwiające wczesne ostrzeganie.
Działania wyrównawcze, kompensujące gorsze wyposażenie życiowe ludzi.
Działania na rzecz rozwiązywania problemów grup szczególnego ryzyka, bardziej podatnych na wzrost ubóstwa i wykluczenia społecznego, wymagające rozwiązań oraz interwencji specjalnych.
Uświadamianie i aktywizowanie wszystkich podmiotów/organizacji ze sfery polityki, gospodarki i życia społecznego do działań na rzecz realizacji celów NSIS.
Działania ułatwiające obywatelom szeroki dostęp do informacji o ich możliwościach, prawach i zobowiązaniach.
1. Wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym
2. Poprawa jakości kształcenia na poziomie średnim maturalnym
3. Zwiększenie dostępu do kształcenia na poziomie wyższym
4. Rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego dzieci przez upowszechnienie zajęć wyrównawczych
5. Radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego
6. Ograniczenie tendencji do wzrostu różnic dochodowych
7. Ograniczenie bezrobocia długookresowego
8. Zmniejszenie bezrobocia młodzieży
9. Zwiększenie pracujących wśród osób niepełnosprawnych
10. Zwiększenie zakresu bezrobotnych objętych programami aktywnej polityki rynku pracy
11. Zwiększenie zakresu kształcenia ustawicznego
12. Wzrost przeciętnego dalszego trwania życia w sprawności
13. Objęcie powszechny ubezpieczeniem zdrowotnym wszystkich obywateli
14. Zwiększenie liczby kobiet i dzieci objętych programami zdrowotnymi
15. Wzrost dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością (np. zagrożeni eksmisją, opuszczający placówki opiekuńczo-wychowawcze, opuszczający zakłady karne)
16. Zwiększenie dostępu do pracowników socjalnych
17. Rozwój pomocy środowiskowej
18. Zaangażowanie obywateli w działalność społeczną
19. Uwrażliwienie samorządów terytorialnych na cele strategii integracji społecznej
20. Zwiększenie dostępu do informacji obywatelskiej i poradnictwa
Osoby wykluczone cyfrowo
Polacy po 45 roku życia to ludzie wyluczeni cyfrowo
13 milionów dorosłych polakow to wykluczeni cyfrowo
10 milionów Polaków z generacji 50+ nie korzysta z internetu
Alfabetyzacja cyfrowa dorosłych Polaków – wypływ na rozwój społeczny i gospodarczy Polski
dojrzali polacy wykluczeni cyfrowo nie zbudują gospodarki wiedzy – ograniczają wzrost konkurencyjności gospodarki i poziom innowacyjności transformacji państwa
upowszechnienie kompetencji cyfrowych ma kluczowe znaczenie w zarządzaniu krajem, opiece zdrowotnej, edukacji, rozwoju wsi i administracji
w 2020 roku wykonywanie 90% zwodów będzie wymagało e-kompetencji
Kompetencje cyfrowe osób dorosłych i starszych a rozwój ekonomiczny państwa
Dostępność wykwalifikowanej siły roboczej na rynku pracy
Wydłużenie czasu aktywności na rynku pracy w okresie przedemerytalnym
Większa mobilność i zdolność do adaptacji pracowników na rynku pracy
Lepsze proporcje między płatnikami składek ZUS a emerytami
Ograniczenie kosztów tradycyjnej administracji
Podniesienie jakości obsługi pacjentów opieki zdrowotnej
Ograniczenie wpływu niesamodzielności osób starszych generującej wysokie koszty opieki w warunkach zmniejszającej się podaży usług opiekuńczych
Włączenie dorosłych i starszych w konsultacje decyzji lokalnych – ograniczenie decyzji nietrafnych i powodujących nieuzasadnione koszty
Polska Cyfrowa Równych Szans – założenia programu
Polska Cyfrowa Równych Szans to program, którego głównym celem jest przybliżenie korzyści płynących z umiejętności poruszania się w internecie ludziom po pięćdziesiątym roku życia.
Posiadanie umiejętności korzystania z sieci, służy poprawianiu jakości życia i pracy. Bez działań na rzecz ich rozwijania osoby pozbawione e-kompetencji będą wykluczone z możliwości dostępu do wielu dóbr i usług.
Na rzecz włączenia dorosłych w cyfrowy świat, działają lokalni animatorzy – wolontariusze na rzecz edukacji cyfrowej pokolenia 50+ tzw. Latarnicy Polski Cyfrowej.
Dlaczego Latarnicy? Przyjęliśmy, metaforę latarni morskich i opiekujących się nimi latarników. Latarnia morska wskazuje drogę tym, którzy potrafią odczytywać wysyłane przez nią sygnały. Tak jak każdy żeglarz powinien korzystać z tych sygnałów, tak każdy Polak powinien potrafić korzystać z Internetu, sprzętu komputerowego, telefonów komórkowych i różnych urządzeń teleinformatycznych.
Wykluczenie kobiet – obszary wykluczenia
Aktywność kobiet i mężczyzn na rynku pracy
Wykluczenie poziome i pionowe
Jak pokazują badania, na rynku pracy w Polsce występuje zjawisko wykluczenia pionowego i poziomego.
Segregacja zawodowa ze względu na płeć ma miejsce wówczas, gdy mężczyźni i kobiety skupieni są w różnych zawodach i na odmiennych stanowiskach – na podstawie założeń dotyczących tego, jakieś zajęcia są „męskie”, a jakie „kobiece”.
Segregacja ma charakter dyskryminujący, ponieważ ogranicza jednostkom prawo wyboru. Ponadto dyskryminuje kobiety, gdyż to im przypadają w udziale zajęcia źle opłacane, rutynowe, nie dające możliwości rozwoju, awansu i satysfakcji.
Wykluczenie zawodowe ma dwa wymiary: poziomy i pionowy.
Poziome - to tendencja, żeby kobiety i mężczyźni wykonywali odmienne zawody. Prowadzi to do dyskryminacji kobiet, poprzez dyskryminację zawodów sfeminizowanych, które uważane są za mniej ważne i prestiżowe, a co za tym idzie – są znacznie gorzej opłacane.
Pionowe - polega na tym, że kobiety zajmują niskie, mężczyźni zaś wysokie stanowiska w hierarchii zawodowej. W wielu obszarach aktywności zawodowej mamy do czynienia z piramidą – u jej podstawy, czyli na niskich stanowiskach, jest bardzo dużo kobiet, natomiast na szczycie hierarchii, tam gdzie podejmowane są decyzje, widać wyraźną przewagę mężczyzn.
Tam, gdzie mamy do czynienia z mniej dochodowymi, mniej liczącymi się sposobami wykonywania danego zawodu, będzie więcej kobiet.
Stanowiska bardziej prestiżowe, łączące się z większymi zarobkami i większą władzą, przeważnie obejmują mężczyźni.
Dzieje się tak w polityce (np. w partiach politycznych), w sądownictwie, na wyższych uczelniach, w związkach zawodowych, w mediach, we wszystkich obszarach aktywności publicznej, a nawet w tak sfeminizowanych zawodach, jak szkolnictwo, gdzie ok. 80% zatrudnionych to kobiety.
Kariera zawodowa
Wykluczenie zawodowe ze względu na płeć ma miejsce wówczas, gdy płeć staje się kryterium oceny przydatności, efektywności i zdolności pracownika/pracownicy.
W sferze zawodowej kobiety są o wiele częściej dyskryminowane niż mężczyźni. Odbywa się to na wszystkich etapach i szczeblach kariery zawodowej – przyjmowania do pracy, zarobków, szkoleń i rozwoju zawodowego, awansu, zwolnień i zabezpieczenia emerytalnego.
Wykluczenie imigrantów – przejawy