1) Procesy dół-góra

Ujęcie oddolne - od bodźca drogami nerwowymi do wiedzy (empiryzm).

Odbiór danych sensorycznych przez receptory (czyli odbiorca informacji, narząd zmysłu – oko, ucho) i przesyłanie ich wyżej w celu wydobywania i analizy istotnych informacji nazywane jest PRZETWARZANIEM ODDOLNYM LUB WSTĘPUJĄCYM.

Procesy oddolne zajmują się elementarnym poziomem informacji i przekształcaniem konkretnych, fizycznych cech bodźców na kody fizjologiczne i ostatecznie na reprezentacje abstrakcyjne.

Inaczej: to odbiór informacji zmysłowych przez narządy zmysłowe, informacje te potem podlegają analizie na wyższych piętrach układu nerwowego (+analiza na poziomie kory mózgowej). Na tym najwyższym poziomie powstaje spostrzeżenie. Warunek spostrzeżenia i rozpoznania obiektu – możliwość zinterpretowania go za pomocą informacji zarejestrowanych wcześniej w pamięci.

2) Procesy góra-dół

Ujęcie odgórne lub ZSTĘPUJĄCE - od wiedzy do bodźca (aprioryzm).

Jest to proces przeciwstawny, działa w tym samym czasie co spostrzeganie oddolne. Biorą w nimudział nasze przeszłe doświadczenia, wiedza, oczekiwania, pamięć, motywacja, zaplecze kulturowe ijęzyk, dokonując interpretacji przedmiotu percepcji. W przetwarzaniu odgórnym wyższe procesy umysłowe wpływają na nasze rozumienie natury spostrzeganych obiektów i zdarzeń.

Pojawiają się wtedy, kiedy większą rolę w spostrzeganiu zaczynają odgrywać procesy pamięciowe, poszukujące i interpretujące dane zmysłowe. Warunek – informacja sensoryczna jest niepełna. Przykładem jest zjawisko stałości jasności.

- figury wieloznaczne – ciągle zmieniająca się interpretacja

- złudzenia – nie ma bodźca; widzimy coś, czego nie ma

- figury niemożliwe – korzystamy z konwencji, czyli z przyjętych w jakimś środowisku norm postępowania; zwyczaj.