Etologia zwierząt
Stopień, w jakim obserwator wkracza w sytuację obserwowaną:
-obserwacje bez interwencji
-W celu opisu wrodzonych wzorców zachowania się zwierząt
-obserwację przeprowadzaną bez ingerencji badacza w sytuację nazywa się obserwacją naturalną
-może być prowadzona w środowisku życia zwierząt dzikich, w laboratoriach, w ogrodach zoologicznych, w budynkach inwentarskich, na wybiegach
-obserwacje z interwencją
-w których badacze ingerują w badaną sytuację
-najczęściej interwencja jest stosowana, aby zbadać ograniczenia reakcji organizmów przez systematyczne różnicowanie właściwości bodźca, czyli np. badanie zachowania się zwierzęcia na zupełnie nowy bodziec
-powodem obserwacji z interwencją może być przyśpieszenie lub wywołanie zdarzeń, które naturalnie pojawiają się rzadko lub wtedy, gdy nie możemy ich obserwować
-np. badanie zmian w zachowaniu u zwierząt stadnych, które odizolowano od innych osobników
Wybór gat, którego behawior będzie badany:
-poznać podstawowe inf na temat :
-typu aktywności (preferowany gat aktywny w ciągu dnia, gdy nie mamy sprzętu do obserwacji nocnych)
-obiektu, gdzie zwierzę przebywa (jego wielkość, podział na pomieszczenie zewn i wewn, możliwość obserwacji całego terenu gdzie zwierzę przebywa)
-liczby osobników w obiekcie- jeżeli kilka zwierząt, to zwrócić uwagę czy można je odróżnić (czy mają cechy osobnicze pozwalające na ich jednoczesną obserwację)
-przeprowadzenie obserwacji wstępnej
-np. przez wyrywkowe, czyli co jakiś czas prowadzone krótkie obserwacje, które pozwolą wstępnie określić porę wzmożonej aktywności zwierzęcia (pora podawania pokarmu jest bardzo istotna)
Metody elektrofizjologiczne
-służą do badania czynności ukł nerwowego i narządów zmysłów
-polegają na rejestrowaniu zjawisk elektrycznych zachodzących w receptorach i narządach zmysłów
-aktywność elektryczna spontaniczna- aktywność towarzysząca normalnym procesom fizjolog
-aktywność elektryczna wywołana- pojawia się jako odpowiedź na zastosowane bodźce
Przykłady zastosowania tej metody:
-badania czynności narządu słuchu (potencjał mikrofonowy, potencjały czynnościowe w nerwie słuchowym)
-badania czynności bioelektrycznej mózgu (elektroencefalografia EEG) w różnych stanach czynnościowych (sen, letarg, wzmożona aktywność)
-badania czynności bioelektrycznej serca (elektrokardiografia EKG) i mięśni EMG przeważnie podczas reakcji wysiłkowych
Metody badania zachowania spontanicznego- Test Otwartego Pola
Metody badania zachowania wyuczonego
Badanie naturalnych reakcji behawioralnych (testy w labiryncie)
-badanie nowych naturalnie nie wykonywanych czynności ruchowych, np. nowe czynności manipulacyjne w skrzynkach problemowych
Metody badania zdolności percepcyjnych
-za pomocą badań elektrofizjologicznych
-metody oparte o reakcje behawioralne
-badanie reakcji na bodźce optyczne i akustyczne- testy lękliwości
Stereotypy zachowania konia oraz punktacja przyznawana za nie w teście lękliwości
| Liczb pkt | Opis stereotypu zachowania konia w czasie testu lękliwości |
|---|---|
| 9-10 | Koń wchodzi między parawany bardzo spokojnie, nie zwraca uwagi na obracające się urządzenia, w czasie prowadzenia jest bardzo spokojny, powraca spokojnie i wchodził między parawany bez objawów bojaźni |
| 7-8 | Koń po zauważeniu obracającego się urządzenia wchodził między parawany z lekkim oporem, odchyla głowę, lekko napiera na prowadzącego, idzie bokiem, dalej idzie spokojnie , nie wyrywa się jednak przejawia zainteresowanie, powraca i wchodzi między parawany bez objawów bojaźni |
| 5-6 | Koń wprowadzony między parawany po zauważeniu urządzenia zatrzymuje się , cofa kilkakrotnie, wymaga energicznego wprowadzenia, schodzi gwałtownie, przyspiesza kroku wpadając w kłus lub galop, podskakuje, po nawróceniu wchodzi spokojnie między parawany bez objawów bojaźni patrząc na obracające się urządzenie |
| 3-4 | Koń wprowadzony między parawany po zauważeniu urządzenia odskakuje do tyłu ciągnąc masztalerza, powtarza ten sposób reakcji kilkakrotnie, wymaga energicznego wprowadzenia, gwałtownie wyskakuje za parawan wpadając w kłus lub galop, galopuje, wprowadzony za parawan przejawia znaczny niepokój i lęk przede obracającymi się kwadratami, powracając wchodzi między parawany z oporem, wymaga energicznego wprowadzenia |
| 1-2 | Koń wprowadzony między parawany po zauważeniu urządzenia odskakuje do tyłu ciągnąc masztalerza, powtarza ten sposób reakcji kilkakrotnie, wymaga energicznego wprowadzenia, gwałtownie wyskakuje za parawany, wyrywa się, ucieka, nie chce wejść, wymaga wyłączenia urządzenia lub prowadzenia inną drogą |
Pomiary tętna jako wskaźnik poziomu reaktywności behawioralnej
Do pomiarów tętna indywidualnie u każdego konia w trakcie poszczególnych testów lękliwości używa się elektronicznych rejestratorów Monitora Pracy aparatu HIPPOCARD- Polar Sport Tester PEH 4000 uzyskując wielkości tętna dla okresów 5-sekundowych
Zestawienie średnich wyników testów w poszczególnych grupach wieku z uwzględnieniem płci
(średnie oznaczone taką samą literą w wierszach różnią się
| Rodzaj testu | Grupa wiekowa | Klaczki n=129 | Ogierki n=123 |
|---|---|---|---|
| S | |||
Test optyczny (pkt) |
1-roczne | 7,83 | 4,23 |
| 1,5-roczne | 11,5 | 4,88 | |
| 2-letnie | 12,6 | 4,43 | |
| 2,5-letnie | 13,63 | 3,85 | |
Test akustyczny (pkt) |
1-roczne | 9,22 | 4,88 |
| 1,5-roczne | 12,17 | 5,02 | |
| 2-letnie | 13,45 | 4,28 | |
| 2,5-letnie | 14,06 | 4,01 | |
Test optyczno-akustyczny (ptk) |
1-roczne | 9,11 | 4,89 |
| 1,5-roczne | 12,78 | 5,21 | |
| 2-letnie | 13,58 | 4,29 | |
| 2,5-letnie | 14,26 | 4,08 | |
| Test optyczny, akustyczny, optyczno-akustyczny (ptk) | 1-roczne | 26,30 | 13,53 |
| 1,5-roczne | 36,44 | 14,84 | |
| 2-letnie | 39,65 | 12,56 | |
| 2,5-letnie | 41,85 | 11,77 |
Niektórzy uważają, że najlepszy sposób by poznać zwierzęta i ich zachowanie trzeba dla dobra nauki wyrzec się udogodnień cywilizacji i żyć wśród nich, przejmując ich zwyczaje.
Życie wśród zwierząt w ich naturalnym środowisku- jeśli odbywa się w imię nauki może przynieść przełomowe odkrycia.
Dowodem są obserwacje prowadzone przez żyjącą wśród szympansów Jane Goodall.
Dzięki poświęceniu Dian Fossey, która żyła 18 lat samotnie w dżungli w górach Wirunga w Kongo i Ruandzie świat dokładnie poznał życie goryli górskich.
Timothy Treadwell spędził 13 lat wśród niedźwiedzi grizzly na Alasce w Parku Narodowym Katmai.
Wg Pisuli i Inn obserwacje poczynione w ten sposób są cenne, ale:
-obecność człowieka jest silnym bodźcem a to zniekształca prawdę i wyniki są nie rzetelne
-nie do uniknięcia jest też więź między obiektem i badaczem
-obserwacja uczestnicząca może być szkodliwa jeśli na jej podstawie formułuje się ogólne wnioski
-poznawanie zwyczajów zwierząt dzikich, dzięki życiu wśród nich można zastosować tylko wtedy kiedy inne, bardziej bezpieczne metody zawiodą.