Wzrost gospodarczy- powiększanie się zdolności danego kraju do produkcji dóbr i usług zaspokajających potrzeby.

Rozwój gospodarczy- nie tylko proces wzrostu produkcji ale również jakościowe zmiany gospodarki, dotyczące systemu społeczno-gospodarczego i różnych aspektów (polityczne, infrastrukturalne itd)

Pojęcie rozwoju gospodarczego jest więc pojęciem szerszym. Nie można osiągnąć rozwoju bez wzrostu.

W analizie wzrostu gospodarczego najważniejsza jest zmiana produkcji w czasie, stąd najprostszy podstawowy wzór g = Δ Y/Y₀ gdzie

g – wskaźnik stopy wzrostu produkcji

Y₀ -wartość produkcji w okresie wyjściowym

Δ Y – przyrost produkcji w badanym czasie

przy określaniu zmiany wartości produkowanych dóbr posługujemy się ich ceną. To jak jest ona wyznaczana poruszane jest w dalszej części prezentacji.

Jedną z miar określania wzrostu produkcji globalnej w gospodarce (obejmująca wzrost produkcji we wszystkich dziedzinach i gałęziach) jest PKB. Zrozumienie sposobu obliczania PKB ułatwia wykres ruchu okrężnego strumieniu pieniężnego i rzeczowego w gospodarce zamkniętej (nie uwzględniamy importu i eksportu).

Pieniądze przepływają od gospodarstw domowych do przedsiębiorstw, w zamian dostają produkty i usługi. Gospodarstwa domowe udostępniają przedsiębiorstwom czynniki produkcji (w uproszczeniu: Kowalski idzie do pracy ) w zamian za to gospodarstwa domowe dostają dochód (najczęściej w postaci wypłaty). Za w.w dochód gospodarstwa domowe mają środki na zakup dóbr i usług, koło się zamyka.

Obliczanie PKB polega na sumowaniu wszystkich wydatków bądź dochodów bądź wartości wytworzonych dóbr i usług.

PNB możemy rozumieć jako PKB powiększone o dochody netto obywateli kraju przebywających za granicą oraz pomniejszone o dochody obcokrajowców pracujących w danym kraju.

Dochód narodowy inaczej nazywany produktem narodowym netto (PNN) jest to PNB pomniejszony o amortyzację czyli stopniowe zużywanie się zasobu kapitału trwałego.

Czynniki produkcji to materialne i niematerialne środki niezbędne do prowadzenia procesu produkcji.

Ziemia – jest to nie tylko grunt, obszar ale również surowce naturalne. Podstawowe formy wykorzystania ziemi to uprawa, eksploatacja, lokalizacja (geograficzne sprecyzowanie działalności) Ziemia jako czynnik produkcji ma bardzo duże znaczenie w działalności usługowej. Obecne trendy globalne pokazują, że jest to stosunkowo najmniej ważny czynnik. (Przykład – Singapur Państwo-Miasto o b. małej powierzchni, z ograniczonymi surowcami naturalnymi, a jednak jest to jedno z najbardziej rozwiniętych państw świata).

Praca – to działalność człowieka, która polega na przekształceniu dóbr i przystosowaniu ich do zaspokajania potrzeb. Jest to czynnik którym najłatwiej jest manipulować – zwiększać poprzez wzrost zatrudnienia albo nadgodzin. Praca jest związana z czynnikiem ludzkim i jej ilość zależy w dużej mierze od uwarunkowań społeczno-kulturowym w danym kraju. Co to oznacza w praktyce? Niektóre nacje z natury są bardziej pracowite od innych np.: Chiny, gdzie 7 dniowy, 60 godzinny system pracy jest normą. Stąd m.in. wynika potęga tego kraju.

Kapitał – są to wszystkie dobra materialne, które wykorzystywane są w procesie produkcji. Kapitał to pieniądze, budynki, maszyny, drogi, infrastruktura itd. Rozmiary kapitału w danym roku są rezultatem wielkości inwestycji w latach poprzednich. Aby zwiększyć zasób kapitału, niezbędne jest podjęcie inwestycji w obecnym okresie. Kapitał ulega powolnemu zużyciu

Przedsiębiorczość/informacja/wiedza - coraz częściej w literaturze wydziela się nowy, 4 czynnik produkcji, który różnie jest nazywany. Know-how, (dosłownie wiedzieć jak) jest kapitałem niematerialnym, który w efektywny sposób pozwala na łączenie pozostałych 3 czynników produkcji. Często podkreśla się, że we współczesnym systemie ekonomicznym informacja jest kluczowym i najważniejszym elementem rozwoju.

Ujęcie podażowe determinantów dochodu narodowego – naczelna idea to: produkcja w gospodarce zależy od zdolności wytwórczych gospodarki. Innymi słowy wytwarza się w gospodarce tyle produktów i usług ile można w danych warunkach wytworzyć. W danych warunkach, czyli przy danej zasobności w czynniki produkcji. Reasumując w ujęciu podażowym wzrost gospodarczy zależy od wzrostu zdolności wytwórczych. Teoria ta (neoklasyczna) zakładała skuteczne działanie mechanizmów rynkowych w gospodarce. (Prawo rynku Saya)

Ujęcie popytowe – za jego twórcę uznajemy Johna Keynesa. W latach 30 (czasy wielkiego kryzysu) wyszło na jaw, że rynek nie jest „organizmem” samoregulującym się. W związku z tym, możemy założyć, że produkcja w gospodarce rynkowej wyznaczana jest nie przez rozmiary zdolności wytwórczych, lecz przez stopień ich wykorzystania. Według Keynesa stopień wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki zależy od popytu na dobra (popyt kreuje podaż). Reasumując gospodarka wytwarza, tyle dobór na ile istnieje zapotrzebowanie.

Produkcja faktyczna oznacza produkcję rzeczywiście wytwarzaną w gospodarce.

Produkcja potencjalna to produkcja maksymalna jaką jesteśmy w stanie uzyskać przy wykorzystaniu wszystkich czynników produkcji. Jak widać na wykresie produkcja faktyczna będzie oscylować PONIŻEJ produkcji potencjalnej. Wahania produkcji faktycznej są dużo większe niż wahania produkcji potencjalnej. Wzrost produkcji w gospodarce jest wyznaczony przez produkcję maksymalną.

Popyt globalny (agregatowy) jest to suma pieniędzy jakie przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe i rząd planują wydać na wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne.

Dochody gospodarstw domowych mogą być przeznaczone na wydatki konsumpcyjne lub oszczędności (Y=C+S). To jak dużą część wydatków zajmują wydatki konsumpcyjne nazywamy przeciętną skłonnością do konsumpcji. Krańcowa skłonność do konsumpcji określa nam o ile zwiększy się udział wydatków konsumpcyjnych w wypadku wzrostu dochodu (narodowego).

Są to bardzo ważne wskaźniki, przekładające się bezpośrednio na tempo wzrostu gospodarki. Im więcej wydatków, a mniej oszczędności, tym większy popyt. Popyt napędza podaż, czyli produkcję faktyczną co w konsekwencji powoduje wzrost gospodarczy.

Następnym elementem popytu globalnego są wydatki rządowe. Są to wydatki którymi najłatwiej sterować bezpośrednio (poprzez ustalenie budżetu). Ich wielkość zależy od rozmiarów dochodów budżetu państwa. Według współczesnych teorii państwo powinno stymulować popyt poprzez zwiększenie wydatków w okresie obniżonej koniunktury, a zmniejszać wydatki w czasie rozkwitu.

Eksport netto czyli różnica między eksportem a importem. Mówi nam o tym czy („suma sumarum”) więcej pieniędzy wpłynęło czy wypłynęło z kraju za granicę. Wielkość eksportu netto zależy głównie od stosunku cen towarów krajowych i zagranicznych a także od kursu walutowego.

Inwestycje to również b. ważna sfera, którą należy poruszyć mówiąc o wzroście gospodarczym. Inwestycje możemy zdefiniować jako powiększanie lub utrzymaniem (przeciwdziałanie amortyzacji) kapitału.

Efekt popytowy inwestycji polega na tym, że inwestycje powodują wzrost popytu na dobra inwestycyjne i konsumpcyjne z chwilą rozpoczęcia inwestycji. Wzrost popytu na dobra inwestycyjne wynika np.: z zapotrzebowaniem na materiały budowlane, maszyny i urządzenia potrzebne w nowo budowanym kompleksie. Wzrost popytu na dobra konsumpcyjne możemy prześledzić za pomocą zwykłej analizy przyczynowo-skutkowej. Rozpoczęcie jakiejkolwiek inwestycji wymaga zatrudnienia i opłacenia siły roboczej – ludzi. Część ich nowych pensji zostanie przeznaczona na zakup dóbr konsumpcyjnych. To jak duża część tej pensji zostanie wydana, określa nam krańcowa skłonność do konsumpcji.

Efekt podażowy inwestycji polega na zwiększeniu zdolności wytwórczych gospodarki. Efekt podażowy pojawia się dopiero po zakończeniu inwestycji. Prosty przykład: rozbudowa hali produkcyjnej pozwala nam na zwiększenie produkcji o x%

Inflacja a wzrost gospodarczy.

Nominalny wzrost gospodarczy to wzrost produkcji podawany w kwotach, jednak nie uwzględniający zmiany wartości pieniądza w czasie (inflacja, z rzadka deflacja). Możemy mieć do czynienia ze wzrostem nominalnym produkcji, powiedzmy z 155 na 160 miliardów r.d.r jednak gdy wartość pieniądza spadła o 10% mamy do czynienia z regresem.

Aby temu zapobiec, podajemy tak zwany realny wzrost gospodarczy, uwzględniający inflację. Przy jego obliczaniu posługujemy się cenami stałym (zazwyczaj z okresu wyjściowego).

Bariery wzrostu gospodarczego:

polityczne: z różnych pobudek, świadomie bądź nie, polityka ekonomiczna kraju może być nie racjonalna, a co za tym idzie nieefektywna. Przykład: powszechne łapówkarstwo na Ukrainie, które powoduje korzyść jednostek a nie ogółu.

Społeczne: związane z np.: ze starzeniem się społeczeństwa, albo niechęcią do używania danej technologii (np. elektrowni jądrowych)

techniczne: związane z brakiem dostępu do wiedzy, technologii i informacji

przyrodnicze: związane z wyczerpywaniem się zasobów naturalnych. Obecnie często dyskutuje się, czy faktycznie jest to bariera, gdyż gospodarka ma tendencję do przystosowywania się w obliczu wyczerpywania się zasobów i odnajdywania źródeł alternatywnych

Przykłady krajów o wysokim wzroście gospodarczym.

Należy tu zwrócić szczególną uwagę, na fakt, iż mówimy o dynamice wzrostu, a nie obecnym poziomie produkcji.

Korzyści ze wzrostu gospodarczego:

• podwyższenie standardu życia, lepsza sytuacja socjalna, większe bezpieczeństwo publiczne

Wymienione powyżej korzyści, powinny ale nie muszą iść w parze ze wzrostem gospodarczym. Przykładem mogą być takie kraje jak Rosja czy Brazylii, gdzie pomimo dużego wzrostu, dalej nie pozbyto się problemu biedy i nędzy.

Miara dobrobytu ekonomicznego – jest to wskaźnik, który lepiej od PKB oddaje dobrobyt w danym kraju. Bierze pod uwagę stopień degradacji środowiska oraz dystrybucję dóbr