NAUKA O POLITYCE 16.11.2009r
Wykład VI

PARTIE POLITYCZNE
Pojęcie partii politycznej pochodzi z łaciny – pars, -tis to część jakiejś całości.
Partia nie powinna być całością.
Partia u Sienkiewicza to była gromada wojskowych ludzi, czyli szlachty dość ubogiej która gromadziła się u arystokraty, magnata i broniła go na sejmikach wyciągając np. szable i poza nimi robiła porządek z nieprzyjacielami.
Partia polityczna - organizacja zmierzająca do zdobycia lub utrzymania władzy publicznej. Jeżeli wywiera wpływ, to nie jest już to partia polityczna tylko grupa nacisku władzy publicznej, a więc państwowej lub samorządowej.
Unia Europejska ma wiele cech władzy państwowej
Władza publiczna w Europie jest rozciągnięta od UE do gmin

Funkcje partii politycznych – tutaj można wyróżnić szereg rozmaitych ujęć funkcji partii politycznych
Klaus von Beyme wyróżniał 4 podstawowe typy funkcji partii politycznej
1. Określanie celów przez tworzenie programów politycznych
2. Artykułowanie i agregowanie interesów społecznych – wyrażanie i porządkowanie interesów społecznych, funkcje reprezentanta
3. Mobilizowanie i socjalizowanie obywateli w ramach istniejącego systemu politycznego – przygotowują i przyzwyczajają do funkcjonowania w systemie wyborczym
4. Rekrutowanie elity politycznej i tworzenie rządu – obsadzanie stanowisk politycznych w strukturach władzy publicznej

Ta klasyfikacja nie jest jedyna. Oprócz niej można jeszcze wyróżnić klasyczną klasyfikację Sigmunda Neumanna. Wyróżnia on również 4 funkcje partii politycznych:
1. Organizowanie chaotycznych żądań społecznych – ich porządkowanie
2. Wychowanie ludzi w duchu odpowiedzialności politycznej – trzeba odpowiedzialnie oddawać swój głos
3. Spełnianie roli ogniwa łączącego rząd z opinią publiczną
4. Selekcja przywódców – niektóre partie mają charakter wodzowski - jeśli wódz przestanie istnieć to partia się rozpada

Funkcje partii według Marka Sobolewskiego (napisał książkę „Partie i systemy partyjne państwa polskiego”). Wyróżnił on 3 funkcje
1. Kształtowanie opinii i postaw
2. Wyborcza – tworzenie programu politycznego, selekcja kandydatów
3. Rządzenia – kierowania przynajmniej niektórymi organami państwowymi i kontrolowanie rządu

Klasyfikacja funkcji politycznych według S. Lipseta i S. Rokkana. Wyróżnili oni 3 podstawowe funkcje partii politycznych
1. Ekspresyjne, czyli artykulacyjne
2. Instrumentalne, czyli tworzące narzędzia dla realizacji funkcji rządzenia
3. Reprezentacyjne

Potencjał koalicyjny – mierzy się zdolnością danej partii do zawierania sojuszy. Z im większą liczbą partii można zawrzeć sojusz, tym większy ma się potencjał koalicyjny. Największy potencjał koalicyjny w Polsce ma PSL, najmniejszy – Narodowe Zjednoczenie Polski. Potencjał koalicyjny zależy od:
*cleavage – podział socjopolityczny. Inaczej mówiąc kryterium, według którego w rzeczywistości dzieli się polskie lub jakiekolwiek społeczeństwo. Dzieli wyraźnie społeczeństwo na grupy ze względu na jej podstawowe interesy.
Zwiększenie obciążeń pracujących jest powiązane ze zwiększeniem obciążeń niepracujących.
Podziały socjopolityczne się zmieniają.
Organizowanie wyborców idzie między innymi wzdłuż tego podziału socjopolitycznego.
Partii politycznych nie można jasno dzielić na partie lewicowe, prawicowe czy centralne.
Pojęcie lewicowości czy prawicowości występuje tylko w kontynentalnej Europie.

Pojęcie lewicowości i prawicowości jest konsekwencją zgromadzenia narodowego w 1972r w republikańskiej Francji.

skrajna prawica – prawica – centroprawica – centrum – centrolewica – lewica – skrajna lewica

W XIX wieku lewica była nacjonalistyczna, we Francji republikańska, była uwielbiającą partią; prawica była arystokratyczna, kosmopolityczna

Lewica czy prawica to pojęcia kontekstualne a nie istotnościowe

TYPOLOGIE PARTII POLITYCZNYCH – dzięki nim możemy obserwować jakie są partie polityczne. Możemy obserwować jakie one są.
Max Weber wyróżnił 3 rodzaje partii politycznych
1. Partie jako koterie arystokratyczne – takie, które gromadzą ludzi ze względu na pochodzenie, na to samo środowisko społeczne, na podobne interesy, ale nie ze względu na poglądy
2. Partie jako kluby polityczne – ludzie, którzy mają te same poglądy, tak samo myślą
3. Nowoczesne partie masowe
od tej typologii zaczynają się rozmaite podziały partii politycznych

Podział Mauricea Duvergera
1. Partie komitetowe – takie, które mają dosyć płynne struktury formalne. Partie, które funkcjonują oddziałowując na stosunkowo małe grupy społeczne, istnieją tylko w czasie kampanii wyborczych.
2. Partie wyborcze – takie, które aktywizują się tylko w czasie kampanii wyborczej. Gromadzą wszelkie możliwe grupy społeczne, nacisku po to, żeby ich kandydat uzyskał przewagę. Klasyczne partie wyborcze: republikanie i demokracji w Stanach Zjednoczonych. Partie wyborcze są luźnymi koalicji typowymi dla systemów większościowych. Im szersza będzie podstawa wyborcza, tym lepiej
3. Partie społeczności – takie, które posiadają więcej funkcji niż typowe partie polityczne. Wokół siebie zaczęły tworzyć związki zawodowe, towarzystwa edukacyjne
4. Partie typu zakonu – wymaga całkowitego podporządkowania, poświęcenia się dla tej partii. To są partie totalitarne
5. Partie typu frontu narodowego – taka, która wobec istnienia silnego przeciwnika gromadzi ludzi niezależnych od ich poglądów ideowych, takich , którzy są wstanie sprzeciwić się przeciwnikowi

Podział partii w zależności od tego jaką grupę, jaki rodzaj grupy społecznej dana partia reprezentuje
->partie warstwowe lub partie interesu grupowego - dbają o realizację interesów stosunkowo nielicznej grupy osób
->partie klasowe – takie, które reprezentują interesy jakiejś wielkiej grupy społecznej (np. Polskie Stronnictwo Ludowe). Nie posiadają zwolenników w wielkich miastach
->partie ludowe – takie, które gromadzą ludzi z różnych warstw i klas społecznych. Partie przekraczające bariery klasowe (np. PiS, SPD i CDU niemieckie)

Podział partii politycznych
->ideologiczne – takie, które chcą realizować swoje wartości ideowe
->pragmatyczne – takie, które chcą utrzymać władzę lub ją zdobyć. Mówi, że wartości ideowe są wtórne wobec posiadania wartości władzy
Partie polityczne są trochę ideologiczne a trochę pragmatyczne. Nie mogą być całkowicie pragmatyczne lub ideologiczne. Jeśli nie ma trwałych wartości to nie ma szans na związanie trwałe wyborców

Podział partii politycznych ze względu na to jacy są członkowie danej partii, jak można ich sklasyfikować:
->kadrowe - obejmują tylko niektórzy spośród tych kategorii. Obejmują tylko część działaczy – funkcjonariuszy i elitę decyzyjną
->masowe - obejmują o wiele szersze kategorie. Bardzo często przekraczają progi zwolenników czy nawet sympatyków
Nie rozróżniamy ich ze względu na liczebność. Może być wielomilionowa partia masowa jaki i kadrowa. Ich klasyfikacja zależy od tego jacy są i kim są członkowie (rysunek piramida od góry)
1. Elita decyzyjna – czyli Ci, którzy podejmują decyzje, Ci którzy rządzą
2. Funkcjonariusze – Ci, którzy są etapowo związani z daną partią
3. Działacze – nie mają etatu, ale stale i systematycznie poświęcają się na rzecz danej partii
4. Wolontariusze – Ci, którzy dobrowolnie, bezpłatnie poświęcają część swojego czasu działaniom na rzecz danej partii
5. Zwolennicy – Ci, którzy stale popierają daną partię. Czyli, Ci którzy tworzą tzw. żelazny elektorat. Będą głosowali na daną partię niezależnie od tego co się będzie działo w danym momencie
6. Sympatycy – sprzyjają danej partii ze względu na korzyści jakie mogą odnieść
7. Niezdecydowani pozytywnie – Ci, którzy nie wiedzą na kogo będą głosowali, ale nie wykluczają, że będą głosowali na daną partię
8. Niezdecydowani
9. Niezdecydowani negatywnie
10. Nieprzyjaciele
11. Wrogowie

W Polsce mamy do czynienia najczęściej z partiami kadrowymi. Tylko PSL jest partią masową. Wszystkie partie w Polsce liczyły około 0,5 mln członków.

Kiedy mówimy o partiach kadrowych czy masowych to nie możemy używać pojęcia liczebności.

W dzisiejszym świecie możemy wyróżnić jeszcze przynajmniej 2 różne rodzaje partii politycznych. Głównie są to nazwy rozpowszechnione i utworzone przez R. Katza i P. Maira. Oni zaadoptowali model partii zwany:
*catch all – partia typu wyborczego, której zadaniem jest gromadzenie wyborców, którzy mogą mieć różnorodne poglądy, a których wspólnym miernikiem ma być poparcie dla kandydata. To taka partia, która może gromadzić przeciwników i zwolenników tego samego rozwiązania.
Cechy partii catch all
->personalizacja
->mediatyzacja – poznajemy patie dzięki mediom
Pojawiają się nieformalne strategie kooperacyjne między partiami
*partia kartelowa – taka, która wchodzi w nieformalne porozumienia z innymi partiami. One mogą być nawet niewypowiedziane tzn. takie porozumienie, które polega na przestrzeganiu niepisanych reguł. Wymieniają się miejscami w rządzie i w opozycji. Dochodzą do środka sceny politycznej i wiedzą, że wymieniając się rolami rządu i opozycji niezbyt dużo sobie zrobią. Eliminują pewne tematy z agenta setting(zestaw tematów poruszanych przez opinię publiczną). Eliminują pewien typ tematu z dyskusji publicznej. Eliminując pewne tematy powodują, że powstaje pusta przestrzeń, która nie jest zagospodarowana przez partie kartelowe
*partie protestu – mają charakter antyestablishmentowy, bo występują przeciwko hipokryzji, chcą reprezentować interesy grup wykluczonych. Często nazywane partiami populistycznymi. Mogą posługiwać się różnymi hasłami. Najczęściej organizują się przeciwko obcym, bo oni pozbawiają ludzi ubogich miejsc pracy. Są przeciwstawne partiom kartelowym