„Kiedy i jak rozpocząć pływanie”
Pływanie jest bardzo ważne w życiu człowieka. Już kilka tysięcy lat przed naszą erą człowiek posiadł umiejętność pływania, o czym świadczą zachowane rysunki, malowidła, freski itp. Nauczanie pływania dzieci wprowadzili jako pierwsi Spartanie w IX w p.n.e. W starożytnych Chinach dzieci były oswajane z wodą ok. 7 roku życia, ok. 10 umiały już pływać, a w 15 roku- nurkować. Przez wiele wieków umiejętność poruszania się człowieka w wodzie miała charakter utylitarny, związany
z myślistwem i rybołówstwem, a przede wszystkim z bojową sprawnością żołnierzy.
Ówcześnie zajmujemy się pływaniem dla przyjemności, dla rozrywki, ze względu na aspekt zdrowotny, relaksujący czy sportowy. Poprzez rozwój nauk o kulturze fizycznej np. biomechaniki, teorii sportu, biochemii, fizjologii, medycyny sportu itd. posiadamy ogromną wiedzę na temat techniki pływania, wpływu środowiska wodnego na czynności ustrojowe człowieka, prawa fizyki, pływalności ciała itd. Również dzięki rozwojowi i doświadczeniom w zakresie metodyki, stworzono cały proces nauczania pływania. Podporządkowany jest on różnym formom, zasadom, metodom. Stosowany w odpowiedni sposób, daje najlepsze efekty w opanowaniu nawyków ruchowych
w wodzie.
Wiadomo, że przed nauczeniem technik pływania dziecko musi oswoić się z wodą, co wiąże się
z brakiem lęku przed wodą, swobodnym poruszaniem się w środowisku wodnym i zanurzeniem głowy do wody. Uważa się, że im wcześniej dziecko będzie miało kontakt ze środowiskiem wodnym, tym łatwiej przystosuje się do niego, bowiem każdy noworodek posiada po przyjściu na świat szereg odruchów, w tym również pływania (wody płodowe matki).
Ostatnio notuje się rosnącą popularność zajęć z niemowlakami. Są one źródłem dobrej zabawy
i atrakcyjną formą spędzania czasu wolnego oraz daje dzieciom możliwość zdobywania nie tylko umiejętności pływackich ale również harmonijnego rozwoju.
<< Celem ćwiczeń w wodzie dla dzieci do 5 roku życia jest:
wczesna adaptacja do środowiska wodnego przez oswojenie dzieci z wodą tzn. zdobycie podstawowych umiejętności zachowania i poruszania się w wodzie;
nabywanie konkretnych (elementarnych) umiejętności pływackich, do których w tym etapie zalicza się: skok z brzegu, utrzymanie się na powierzchni i przepłynięcie krótkiego odcinka w skrzydełkach za pomocą ruchów nóg;
wspólne z rodzicami (rodzinne) spędzanie czasu wolnego;
kontakt z rówieśnikami, przełamywanie leku przed wodą;
w niektórych wypadkach rehabilitacyjny wpływa ruchu w wodzie na organizm.
Optymalny wiek do rozpoczęcia pływania to 5-7 lat ponieważ:
największe efekty nauczania występują u ucznia zdolnego do odbioru przekazywanych mu informacji, a takim staje się dziecko w wieku 5-6 lat. Wcześniej można umiejętnie oswoić dziecko z wodą, by czuło się w niej swobodnie;
dzieci w tym wieku potrafią uczestniczyć w zorganizowanych zajęciach grupowych. Jest to podstawowa forma organizacyjna stosowana w nauczaniu pływania;
nie uświadamiają sobie ryzyka i posiadają mały bagaż negatywnych doświadczeń związanych z wodą.>> „Pływanie sportowe i ratunkowe” B. Waade
Wtedy to należy zacząć wstępny etap nauki pływania. Zaczynamy od pływania elementarnego, polegającego na całkowitym oswojeniu się z wodą, utrzymaniu się na wodzie i poruszaniu się w niej za pomocą prostych ruchów. Dziecko musi opanować zdolność wydechu powietrza do wody, lekkość
i płynność ruchów, wyczuwania oporu wody itp.
Jak oswajać dziecko z wodą
Możemy powiedzieć, ze dziecko jest oswojone z wodą, gdy całkowicie zamoczy głowę do wody i potrafi w wodzie wykonywać wydechy powietrza oraz swobodnie poruszać się i czuć w wodzie (marsz, bieg, podskoki, skoki na nogi na płytkiej części). Najlepiej jest gdy dziecko nabędzie te umiejętności przed 5 rokiem życia.
Ważne są „pierwsze treningi” w wannie- podczas zabawy z „kaczuszką”, „myjką”.
Należy dziecko przyzwyczaić do lania wody na głowę (spłukiwanie włosów).Niejednokrotnie jest to najtragiczniejsza czynność higieniczna, dlatego dobrze jest wymyślać w jej trakcie zabawy, opowiadania lub nawet bajki np.: „….dziewczynka zamieniła się w piękną księżniczkę , gdy dobra wróżka pokropiła jej główkę źródlaną wodą życia”. Pierwsze próby zanurzenia głowy mogą być trudne i dlatego należy je poprzedzić kilkoma ćw. wstępnymi.
Przykładowe ćwiczenia w wannie:
Ćw.1-„Przemywanie twarzy”
Ćw.2-Pryskanie wodą – „pada deszczyk, leje deszcz” (ustawiamy strumień wody podobny do deszczu)
Ćw.3-Próba zanurzenia, zatopienia zabawek brodą, nosem, czołem.
W etapie wstępnego nauczania pływania stosuje się często przybory zwiększające pływalność ciała (np. dmuchane zabawki, rękawki, koła). Jednak należy pamiętać aby nie stosować ich zbyt długo, bowiem wyrabiają one zły nawyk układania ciała w wodzie (zmienia się położenie środka wyporu), a to z kolei uniemożliwia wykonywanie poprawnych ruchów nóg i ramion oraz przeszkadza w nauce zanurzania głowy do wody.
Przykładowe ćwiczenia na pływalni:
Ćw. 1.- Pryskanie wodą ze współćwiczącym
Ćw. 2- „Pajacyki z wyrzucanie wody w górę”
Ćw. 3- Ustawić się w szeregu i na sygnał rozpocząć wyścig do wyznaczonego celu. Ramiona
początkowo nad wodą, później zanurzają się i rozgarniają wodę. Ćwiczyć w wodzie do piersi.
Ćw. 4- Zabawa w „samochody” – dzieci poruszają się w różnych kierunkach trzymając krążki jako
kierownice.
Ćw. 5 – Zabawa w „samochody i policjanta” – jw. Lecz nauczyciel wyznacza po sygnale kierunek jazdy.
Ćw. 6- Zabawa „dzień dobry”- dzieci chodzą w różnych kierunkach i spotykając kogoś po drodze
kłaniają się nisko i mówią „dzień dobry”.
Ćw. 7- Dzieci maszerują lub biegną w szeregu w określonym kierunku i popychają piłki różnymi
częściami głowy (brodą, nosem, czołem, czubkiem głowy).
Ćw. 8- Berek z piłką lub obręczą.
Zanurzanie głowy
ćw.1.-„Przysiad w wodzie”- Stojąc parami naprzeciw siebie w wodzie sięgającej do piersi, dzieci
podają sobie ręce. Jedno - podtrzymuje, drugie - stara się zanurzyć na chwilę
twarz. Ćwiczenie to można wykonywać także na płytkiej (30-40 cm), leżąc w podporze. Głowa
uniesiona nad wodą. Na sygnał pochylić głowę zanurzając twarz.
ćw.5-„Przechodzenie pod liną”- Ćwiczący trzymając się za ręce, tworzą węża. „Wąż” posuwając się
natrafia na przeszkodę w postaci liny z nanizanymi na nią korkami, kolejno zanurzając się, cały
wąż przechodzi pod liną. Nie wolno puszczać rąk.
ćw.6-„Berek z zanurzaniem”- Prosta zabawa, która można stosować w różnych odmianach. Na
oznaczonej przestrzeni w wodzie do pasa, jeden z bawiących się goni, reszta ucieka.
Dotknięty staje się berkiem. Aby nie być schwytanym należy wykonać przysiad do wody lub
zanurzyć twarz.
ćw.7-„ zabawa „wiewiórki do dziupli”- grupa dzieci biega w wyznaczonym terenie, na wodzie pływają
obręcze. Na sygnał nauczyciela „ wiewiórki do dziupli” dzieci szybko znajdują wolną obręcz
i wchodzą do niej zanurzając się pod wodę (bez pomocy rąk).
Ćw.8- „Zeskok do wody” stojąc na krawędzi basenu (lub pomostu) skoczyć do wody i po zetknięciu się
stóp z dnem, wykonać przysiad. Głębokość wody ok. 1 m.
Wydech powietrza do wody
Należy zwrócić uwagę aby dziecko wykonywało oddychanie rytmicznie, wdech powinien być wykonywany szybko, a wydech- powoli .Trzeba nauczyć dziecko, by nie przetrzymywało powietrza
w płucach w momencie zanurzania twarzy lub głowy oraz aby nie wykonywało zarówno wydechu jak i wdechu w czasie wynurzania ust z wody.
ćw.1-„ Dmuchanie świeczek” –dziecko zanurza brodę do wody i naśladuje zdmuchiwanie świeczek
z tortu.
Ćw.2- Dziecko zanurza się do piersi. Dmucha na piłeczkę ping- pongową położoną przed sobą wodzie
Ćw.3-„Gotująca się woda”- dziecko staje w wodzie do pasa. Wykonuje wdech, a następnie przysiad,
zanurza usta i próbuje wykonać wydech do wody.
Ćw.4- „Bulgotanie”- ćwiczenie jw. Lecz z zanurzeniem twarzy a potem głowy do wody.
Ćw.5- Dziecko rytmicznie wykonuje przysiady do wody – stojąc wykonuje wdech, z chwilą zanurzenia
się do wody spokojny wydech(można zalecić liczenie 1- wdech;2,3- wydech).
Otwieranie oczu
Ćwicząc wydechy powietrza do wody powinno się nauczyć potrzeć pod wodą. W chlorowanej wodzie nie jest to przyjemne. Woda powoduje uczucie szczypania w oczy, a przecieranie ich po wynurzeniu podrażnia je tylko. Należy wytłumaczyć dziecku, że wystarczy kilkakrotnie mocniej przymknąć powieki i przykre uczucie minie. Jednak najlepsze wyjście z sytuacji to dobrze dopasowane okularki pływackie, które są już ogólno dostępne. Przed pływaniem w okularach na pływalni, dobrze jest dopasować je w wannie, wówczas podczas zajęć unikniemy poprawiania ich non stop. Muszą one dokładnie przylegać do skóry wokół oczu tak, aby woda nie wdzierała się szczelinami (muszą być „zassane „).
ćw.1-„Zaglądanie w morze” – dzieci zanurzają głowę do wody, a po wynurzeniu wymyślają jakie ryby,
zwierzęta morski widziały.
Ćw.2- „Zgadnij ile palców”- Dzieci ustawiają się w parach naprzeciwko siebie, jedno z nich pod wodą
pokazuje jakąś ilość palców, a drugie nurkuje i patrzy na ręce współćwiczącego i po
wynurzeniu mówi mu ile palców widział.
Ćw.3- „Poławiacze skarbów”- dzieci wyławiają przedmioty (krążki, piłeczki) z dna pływalni nurkując.
Można wprowadzić rywalizację – kto więcej wyłowi skarbów.
Ćwiczenia wypornościowe
Dziecko musi się przekonać, że ciało nie tonie i że woda ma wyporność. Najprostszy sposób aby przekonało się o tym, to kazać mu na różne sposoby zatopić dmuchaną piłkę, albo kazać mu w staniu zrobić skłon tak, aby prostymi rączkami dotknął dna pływalni, co jest rzeczą bardzo trudną.
Ćw.1- „Korek”- ćwiczący obejmuje ramionami kolana ,przyciąga brodę do klatki piersiowej i zanurza
Się do wody. Woda unosi go jak korek.
Ćw.2 –„Meduza” – ćwiczący szeroko rozstawia ramiona i nogi i kładzie się na wodzie. Można to
ćwiczenie wykonać w parach – trzymając się za ręce, jedno dziecko stoi, drugie wykonuje
„meduzę”.
Ćw.3- „Unoszące się nogi”- jeżeli dziecko przytrzymując się krawędzi pływalni, mocno będzie
przyciskać łokcie do boku niecki i oddali klatkę piersiową od krawędzi , to nogi same uniosą
się do góry i będą swobodnie leżały na wodzie.
Poślizg na piersiach
Poślizg na piersiach wygląda jak szybowanie pod wodą. Dziecko stoi tyłem do boku niecki, opiera jedną nogę, ramiona ma wyprostowane przed sobą, leżą na wodzie. Nabiera powietrza, zanurza głowę i odpycha się od ścianki szybując, nie poruszając ani nogami, ani rękami.
Jako pierwsze ćwiczenie wykonujemy poślizg z deską, trzymaną w prostych ramionach przed sobą.
Następnie próbujemy wykonywać poślizg bez deski. Można również odpychać się od dna pływalni, ale należy pamiętać, że najpierw musi być zanurzenie głowy a dopiero później odepchnięcie. Jeżeli zrobimy odwrotnie, wykonamy rzut na wodę a nie poślizg.
Nie zapominajmy także , że podczas szybowania, należy powoli wypuszczać powietrze do wody. Całe ciało musi być swobodne.
Pływanie elementarne na piersiach
Ruchy nóg
Po opanowaniu poślizgu, możemy się zająć nauką ruchów lokomocyjnych. W pierwszej kolejności są to naprzemianstronne ruchy nóg. Ruch zaczyna się od bioder, nogi w kolanach są wyprostowane ale nie sztywne, stopy obciągnięte.
Ćwiczenia na lądzie
Ćw.1- Dziecko siedzi na krawędzi podwyższenia (murek, ławeczka) i mając wyprostowane kolana
naprzemianstronnie „stuka” dużymi paluchami nóg o podłoże ( stopy mocno obciągnięte).
Ćw.2- Uczeń stoi na murku na jednej nodze. Druga swobodnie zwisa. Nogą zwisającą, stopą skręconą
Lekko do wewnątrz, wykonuje ruchy w przód i w tył.
Ćw.3- Uczeń kładzie się na murku na brzuchu tak, aby nogi były poza podparciem . Naśladuje
naprzemianstronne ruch nóg do kraula pamiętając o wyprostowanych kolanach, obciągniętych
stopach .
Ćwiczenia w wodzie
Ćw.1- Dziecko trzymając krawędzi pływalni podpiera się łokciami o bok niecki, ciało swobodnie leży
na wodzie i rusza nogami do kraula.
Ćw.2- Dziecko trzyma krawędź wyprostowanymi ramionami, ciało swobodnie leży na wodzie i rusza
nogami do kraula.
Ćw.3- Jw. z zanurzaniem twarzy i wypuszczaniem powietrza do wody.
Ćw.4- Dziecko wykonuje poślizg na piersiach dołączając ruchy nóg do kraula(pływanie „strzałką”),
robimy to na jednym oddechu tzn. gdy zabraknie powietrza dziecko zatrzymuje się.
Ćw.5- Dziecko płynie z głową nad wodą ruszając nogami do kraula i trzymając deskę nachwytem –
ramiona wyprostowane na desce.
Ćw.6- Jw. trzymając deskę z boku w wyprostowanych ramionach.
Ćw.7- Jw. trzymając deskę na jej brzegu, ramiona wyprostowane.
Ćw.8- Dziecko pływa z deską w płetwach.
Ruchy ramion
Nauczanie ruchów ramion powinno zacząć się po opanowaniu ruchów nóg, tzn. gdy dziecko potrafi przepłynąć dłuższy odcinek (np. 15m)z deską ruszając samymi nogami, a jeszcze lepiej, gdy potrafi pływać tzw. „strzałką”. Ruchy ramion również są na przemian. Gdy jedno ramię wykonuje pociągnięcie, drugie przenoszone jest nad wodą do przodu.
Ćwiczenia na lądzie
We wstępnych ćwiczeniach bardzo ważny jest pokaz i objaśnienie. Dziecko musi zrozumieć dlaczego akurat taki ruch, takie ułożenie dłoni jest w wodzie najkorzystniejszy. Dobrze jest zademonstrować uczniom co się stanie gdy „pociągniemy” dłonią w wodzie trzymając ją prostopadle lub równolegle w kierunku ruchu.
Ćw.1- Dziecko staje w rozkroku lekko się pochyla i naśladuje bardzo dokładnie i powoli ruchy
kraulowe ramion nauczyciela ( „odbicie lustrzane”).
Ćw.2- Dziecko samodzielnie wykonuje powyższe ruchy (nauczyciel kontroluje, eliminuje błędy)
Ćwiczenia w wodzie
Ćw.1- Dziecko trzyma się oburącz brzegu pływalni, stojąc w rozkroku i pochyleniu wykonuje kraulowe
ruchy ramion.
Ćw.2- Idąc w określonym kierunku w pochyleniu dziecko rusza ramionami do kraula, wyczuwając
opór wody w czasie pociągnięcia. Można to ćwiczenie wykonać z deską trzymaną w prostych
ramionach.
Ćw.3- Dziecko płynie z deską ruszając jednoczenie nogami i ramionami głowa nad wodą.
Ćw.4- Dziecko płynie jw. z głową zanurzoną w wodzie (wydech), gdy zabraknie powietrza zatrzymuje
się.
Ćw.5- Dzieci ćwiczą w parach- jedno dziecko maszeruje, podtrzymując nogi partnerowi, który leżąc na
piersiach rusza ramionami.
Ćw.6- Dziecko szybuje, głowę ma zanurzoną, robi wydech i naprzemianstronnie rusz ramionami.
Zatrzymuje się gdy zabraknie mu powietrza.
Oddychanie
Zakładamy, że dziecko potrafi już rytmicznie nabierać powietrza i wypuszczać je do wody. Możemy wówczas przejść do koordynacji oddychania z ruchem ramion.
Ćw.1- Dziecko stoi w rozkroku, pochyla się tak, aby ciało ułożyło się na wodzie. Jedno ramię ma
wyciągnięte przed siebie, drugie opuszczone wzdłuż tułowia. Twarz- zanurzona. Skręcając głowę
w bok, w kierunku zwisającego ramienia wykonuje wdech. Następnie zwraca głowę do pozycji
wyjściowej i robi wydech.
Ćw2.- Dziecko stoi w rozkroku, ramiona położone na wodzie twarz zanurzona. Rozpoczyna ruch
wiosłujący jednego ramienia i skręca głowę wykonując wdech. Następnie rusza drugim
ramieniem, chowa twarz i robi wydech. Powietrze nabiera na stronę wygodniejszą dla niego.
Ćw.3.- Ćwiczenie jw. maszerując w określonym kierunku ( można z deską).
Ćw.4- Dzieci ćwiczą parami. Jedno dziecko trzyma partnera za nogi, drugie wykonuje ruchy jw.
(ćw. można wykonywać w miejscu lub w marszu).
Koordynacja ruchów nóg i ramion z oddechem.
Koordynacja ruchów nóg, rąk i oddychania jest trudna dla dzieci do opanowania. Wymaga wielu powtórzeń, doskonalenia i utrwalania ćwiczeń, które dzieci poznały już wcześniej.
Ćw.1- Dziecko trzymając deskę rusza nogami do kraula i tyko jednym ramieniem w trakcie nabierania
powietrza przez skręt głowy w kierunku tego ramienia.
Ćw.2- Dziecko trzymając deskę rusza nogami i ramionami do kraula nabierając powietrza przy ruchu
jednego ramienia, a wypuszczając- przy ruchu drugiego.
Ćw.3- płynąc „strzałką” dziecko nabiera powietrze poprzez skręt głowy podczas ruchu jednego z
ramion.
Ćw. 4- Płynąc „strzałką” dziecko wykonuje kilka ruchów kraulowych ramion z oddechem na jedną
stronę ( kilka pociągnięć).
Ćw.5- Dziecko próbuje przepłynąć kraulem coraz większe odległości.
Pływanie elementarne na plecach
Naukę pływania można zacząć od leżenia na piersiach i jednocześnie odleżenia na plecach .To samo dotyczy poślizgów i ruchów nóg. Niektórzy instruktorzy w ogóle zaczynają naukę pływania od elementarnego na plecach. Zdania w kwestii od którego sposobu zacząć są podzielone do dziś.
Ruchy nóg
Struktura ruchów nóg na plecach jest podobna do ruchów nóg w kraulu. Podstawowa różnica to oczywiście ułożenie ciała (na plecach).
Ćwiczenia na lądzie
Ćw.1- Dziecko wykonuje siad podparty na ławeczce (murku). Rusza nogami naprzemianstronnie,
ustawiając stopy lekko do środka. Uderza delikatnie paluchami w podłoże.
Ćw.2- Jw. lecz dziecko siada na krawędzi pływalni tak, aby nogi były w wodzie. Możemy określić
ćwiczenie jako „robienie pianki”.
Ćwiczenia w wodzie
Ćw.1- Trzymając deskę z przodu (przyciskając do brzucha),dziecko wykonuje poślizg na plecach a
następnie rusza nogami „robiąc piankę”.
Ćw.2- Jw. trzymając deskę w wyprostowanych ramionach na udach.
Ćw.3- Jw. trzymając deskę pod głową (jak kołnierz).
Ćw.4- Jw. trzymając deskę w wyprostowanych ramionach nad głową (na wodzie).
Ćw.5- Dziecko wykonuje poślizg na plecach, a następnie dołącza ruchy nóg. Ramiona wzdłuż tułowia,
dłonie przy udach z boku ciała.
Ruchy ramion
Ruchy ramion w pływaniu na plecach również są naprzemienne. Ramię wychodzi z wody, przenosimy je wyprostowane nad wodą, wkładamy do wody przy głowie, wykonujemy „chwyt” wody, pociągnięcie i odepchnięcie przy biodrze. Gdy jedno ramię robi wejście do wody, to drugie w tym czasie powinno wykonywać odepchnięcie. Jednak w początkowej fazie pływania na plecach uczymy dziecko pływać tzw. „dokładanką”, czyli ruch wykonuje jedno ramię , a dopiero potem – drugie.
Po wyćwiczeniu ruchów ramion na lądzie, w wodzie trzymając się krawędzi pływalni, stojąc w miejscu i maszerując w określonym kierunku, możemy połączyć ruchy nóg i ramion.
Ćw.1- Dziecko ćwiczy ruchy jednego ramienia trzymając deskę w wyprostowanych ramionach na
udach i poruszając nogami. Potem to samo ćwiczy drugim ramieniem.
Ćw.2- Dziecko rusza ramionami naprzemianstronnie tzw. „dokładanką” i nogami pierw trzymając
deskę w wyprostowanych ramionach na udach, potem bez deski.
Oddychanie
Ze względu na położenie głowy w pływaniu na plecach pływak nie musi wykonywać żadnych dodatkowych ruchów, celem nabrania powietrza. Dzieci wykonują wdech i wydech w dowolnej fazie ruchów ramion i nóg.
Jeżeli dziecko opanuje wszystkie powyższe ćwiczenia, zarówno na piersiach jak i na plecach i będzie je wykonywał swobodnie, bez lęku i pewnie, możemy wówczas przejść do nauki pływania stylowego.
Jeżeli dziecko nie ma predyspozycji do pływania sportowego, to pozostaje nam jeszcze pływanie rekreacyjne, gry i zabawy w wodzie, aerobic w wodzie i wiele innych. Starajmy się przede wszystkim, aby kontakt z wodą sprawiał dziecku przyjemność i radość.
Mam nadzieję, że powyższe zagadnienia, ćwiczenia i rady przyczynią się do poszerzenia wiedzy na temat nauczania pływania.
Opracowała: mgr Ewa Prylińska