ZMIANY SPOŁECZNE, POLITYCZNE I GOSPODARCZE W ROSJI I BYŁEJ WNP.

Wykład 1, 24.02.2014

Przyczyny upadku ZSRR

Wewnętrzne:

• Niereformowalność totalitarnego systemu politycznego

• Niefektowna gospodarka planowana, nie zaspokajała podstawowych potrzeb

• Zastój w polityce, nieobliczaność decyzji zestarzałej elity (Leonid Breżniew)

• Nadmierna centralizacja władzy

• Represje wobec intelektualistów o odmiennych poglądach

• Stagnacja gospodarcza (Federacja Rosyjska, Ukraina, Białoruś, Mołdawia rozwijały się)

  • Gruzja – społeczeństwo przeniosło część działalności w szarą strefę (l. 60, 70)

W wyniku jawności politycznej ujawniły się napięcia i konflikty narodowościowe.

I konfliktem był konflikt o Górny Karaban (Armenia i Azerbejdżan), konflikt w Czeczeni, Abchazja, Osetia, Naddniestrze.

Od końca lat 80 władze centralne zaczęły zastanawiać się, w którym kierunku dokonać zmian: modyfikacja polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Kryzys gospodarczy zastopował wyścig zbrojeń.

STALIN:

• Po II wojnie światowej ZSRR poniósł liczne straty, udało się bardzo szybko wydostać z kryzysu, gdyż cały przemysł znajdował się pod władzą rządu -> kapitalizm państwowy;

• Przeprowadzono reformę fiskalną, wycofano nadmiar pieniądza;

• Wysokość wynagrodzenia wystarczała na podstawowe potrzeby

• Nadmiar pieniędzy na rynku – inflacja, zwiększono więc liczbę towarów i ograniczono ilość środków płatniczych;

• Ceny systematycznie obniżano, niektóre usługi udostępniano za darmo;

• Gaz był doprowadzany tylko do miast, brak opłat, tak samo z ogrzewaniem centralnym;

• Dotowania produktów

• Wybuch elektrowni w Czarnobylu

• Trzęsienie ziemii w Armenii

• Inflacja

• Wymiana banknotów dwukrotna, bez informowania obywateli

• Demonstracje, wzrost niezadowolenia

• W 1990r. Gorbaczow próbował przestawić system centralno-planowany w gospodarkę rynkową (plan 500dni)

• nomenklatura w byłych krajach ZSRR, oligarchia

Przyczyny zewnętrzne:

• Gorbaczow – próba powołania WNP

Wykład 3, 10.03.2014

Federacja Rosyjska.

Flaga użyta po raz pierwszy w 1991r – biały: honor; niebieski – uczciwość; czerwony – odwaga.

Terytorium: 17 075 400km²

Ludność: 141 927 000mln osób

Grupy etniczne:

• Rosjanie – 80%

• Tatarzy – 4%

• 3%

• Inne >1%

Religie:

• Chrześcijanie 75-53%

• Prawosławni 71-51%

• Katolicy – 1-2%

• Protestanci – 1%

• Muzułmanie 6-15%

Republika Tatarstanu

Republika Czeczeńska (Czeczenia + Ingunestia były jednością)

1989r. – zamieszkiwało ją ponad 1mln osób

1994-1996r. – I wojna czeczeńska

1999r. – II wojna czeczeńska (masowy exodus)

Czeczenia nie podpisała układu stowarzyszeniowego w 1992r. Mimo to, znalazła się w Federacji Rosyjskiej w wyniku konstytucyjnych postanowień z 1993r.

1996r. – porozumienie w __________; zobowiązało do złożenia broni.

Opóźniło decyzje o stanie Czeczeni na 5lat. W okresie międzywojennym Czeczenia była niepodległa, choć żadne pańśtwo jej nie uznało. W 1999r. ponownie wkroczyły wojska rosyjskie.

W 2003r. podpisano nową konstytucje, która określała Czeczenię jako nieodzowną część Rosji (referendum).

Przyczyny sięgające dalekiej przeszłości:

• W II połowie XCIIIw. Rosja Carska zaczęła podbijać terytoria wokół niej. Podbój Kaukazu trwał ponad 50 lat. Ziemie czeczeńskie podbito w 1859r. Stosowano wobec Czeczenów represje.

• W latach 1943-1944 miało miejsce jedno z największych powstań

• Pomimo podbicia przez Rosję Carską, Rosja nigdy nie podjęła próby integracji tego terenu z innymi republikami, traktując ją bardziej jak kolonię.

• Społeczeństwa o anarchicznych strukturach klanowych.

• W trakcie IIWŚ Czeczeni posądzeni o kolaborację z Niemcami. Stalin podjął decyzję o deportacji na Daleki Wschód Rosji. Powrócić mogli w 1987r. po rehabilitacji dokonanej przez Chruszczowa.

20lecie przemian we współczesnej Rosji:

• Dekada Jelcyna

• Dekada Putina

• I kadencja Miedwiediewa

• II kadencja Putina

Jelcyn – do końca 1999r.

Putin miał plecy u Jelcyna. Miedwiediew miał plecy u Putina.

DEKADA JELCYNA – VI 1991 – XII 1999

• Przemiany strukturalne, ogromne prerogatywy, rozwinięcie administracji prezydenckiej, społeczeństwo pozbawione możliwości kontrolowania działań administracyji państwowej;

• Jelcyn stanął na czele władzy wykonawczej

• Dążył do wprowadzenia rządów prezydenckich, co miało pomóc w rozwiązaniu wielu problemów.

• Model władzy Jelcyna pozwalał wykorzystywać metody populistyczne, rządził poprzez dekrety

  • Normatywne – wypełniające luki w praie

  • Inteligentne – zjednujące elektorat

• W 1995r. kolejne wybory parlamentarne

• Jelcyn wykorzystał Czeczenie do odwrócenia uwagii od problemów gospodarczych Rosji, II wojna pozwoliła mu po raz II odnieść zwycięstwo w wyborach parlamentarnych w 1996r.

• Na sytuację polityczną miał też wpływ pogarszający się stan zdrowia Jelcyna

• Ostatnie lata kadencji Jelcyna to rządy Parlamentu i Premiera.

Putin przejął władzę w 2000r. Dekret Putina zapewnił Jelcynowi nietykalność.

Reformy gospodarcze po 1991r.:

• Problem z przywróceniem prywatnej własności

• Zaistnienie kryzysu demograficznego

Niewiele osób chce się trudnić na roli, dlatego Rosja musi importować liczne produkty. Wynik przesiedlenia ludzi ze wsi do miast.

Wykład 4, 17.03.2014r.

Przyczyny:

• Duże problemy w administracji terenowej

• Duża biurokratyzacja

• Brak sprzętu i potrzebnych materiałów rolniczych

Drastycznie spadła jakość życia i wzrosło niezadowolenie. Zastosowano „terpię szokową”.

• W 1991r. przyjęto ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw;

• Dekret Jelcyna nr 341, podzielił własność na federalną i innych podmiotów prawnych

• Opanowanie hiperinflacji i ustabilizowanie rynku wewnętrznego

• Uwolnienie cen

Proces prywatyzacji trwa do dzisiaj.

XII 1992r. Jegor Gajda podaje się do dymisji.

Jelcyn odzyskuje poparcie społeczne poprzez referendum o nowej Konstytucji – 25 IV 1993r.

Wiktor Czernomyrdin – nowy szef rządu.

Vouchery:

• Wykup na własność mieszkań

• Koniec regulacji płac w przedsiębiorstwach

• Liberalizacja handlu z zagranicą - charakter barterowy

• Szara i czarna strefa gospodarki – 15% PKB

GAZPROM:

• Powstanie nowej grupy społecznej – OLIGARCHÓW

WYNIKI PRZEMIAN GOSPODARCZYCH W LATACH 90 XXw.

• Powstała grupa przedsiębiorstw zainteresowanych kontynuowaniem przemian

• Zapoczątkowano przemiany rynkowe w kraju

• Prywatyzacja skróciła czas przekazania w ręce prywatne produkcji

• Wejście Rosjo do G7 w 1999r.

Dekada Putina:

• Centralizacja władzy – zmniejszenie autonomii regionu poprzez wykluczenie Gubernatorów z Rady Federalnej

• Zmiany w ordynacji wyborczej – 9 partii politycznych

• Walka z oligarchami wspierającymi działalność partii gospodarczych

• Reforma administracyjno-terytorialna

• Reforma systemu partyjnego i ustawodastwa wyborczego

• Reforma sądownictwa i prokuratury

• Reformy społeczno-gospodarcze, budżetowo-fiskalne, emerytalne, ziemskie, systemu bankowego

• Spada znaczenie drugiej Izbyt w Parlamencie

• Wysiłki na rzecz członkostwa w ONZ

• Obniżenie podatku CIT, uporządkowanie podatku unijnego (13% od osób fizycznych).

Wykład 5, 24.03.2014

Reformy siłowe Putina

• Przebudowa i modernizacja służb mundurowych

Wykład 6, 31.03.2014

BIAŁORUŚ

Skład narodowościowy:

• Białorusini – 83,7%

• Rosjanie – 8,3%

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych:

• Członek-założyciel ONZ

• MFW

• Bank Światowy

• UNIDO

• WNP

• Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza

• Związek Białorusi i Rosji

• OBWE

System polityczny – republika parlamentarna

Suwerenność Białorusi:

• Zmiany dokonywały się wyłącznie za sprawą elit intelektualnych i politycznych

• Wielkia lekcja demokracji ominęła Białoruś

• Brak przekonania społecznego, że wola narodu może wpływać na bieg procesów politycznych

• 27 VII 1990r. Rada Najwyższa Białorusi ogłosiła „Deklarację o suwerenności państwowej BSRR w ramach Federacji Rosyjskiej”

• „list do rosyjskiego przyjaciela”

• Pod koniec lat 70 parie białoruskie zaczęły wprowadzać tezy Nikity Chruszczowa – im mniej bałoruskiego, tym więcej komunizmu

• Lata 80 – pojawienie się haseł białorusinizacji w kręgach inteligencji

• „list 28”

• Powołano Komisję, która zbadała stan języka białoruskiego oraz kultury (wynik pozytywny)

• 1987r. – list do Gorbaczowa reprezentujący punkt widzenia wielu środowisk, nie wywołał żadnej reakcji

• L. 80/90 – powstało kilkaset nielegalnych organizacji, większość nie miała charakteru politycznego, jednak ich działania uszczuplały monopol na organizowanie życia społecznego państwa

• 1988r. - opublikowano artykuł archeologa i inżyniera dot. Zbrodni dokonanych przez NKWD na terytorium Białorusi

• Powstał I ruch antykomunistyczny – Białoruski Front Narodowy

• Ustawa o nadaniu językowi białoruskiego statusu; dwie ustawy o edukacji i kulturze (1991r)

• 1989 – 1990 – tworzenie form instytucjonalno-prawnych dla odrodzenia języka, kultury, świadomości historycznej i kulturowej

• 1990r. – I wolne wybory do parlamentu

• Po odrzuceniu przez Centralną Komisję Wyborczą kandydatur aktywistów Frontu Narodowego wybuchł strajk generalny: 25 II 1990r., domagano się likwidacji CKW

• 4 III 1990r. – I tura wyborów

• Reguły: aby wygrać należało uzyskać ponad 50% głosów elektoratu w danym okręgu; 50% frekwencji wyborczej aby uznać wyniki

• 10 V 1990r rozpoczął prace Parlament

• Deklaracja o suwerenności

• Najwyższym prawem konstytucja z 1978r.

Zmiany na scenie politycznej:

• Białoruski Front Ludowy

• Narodowo-demokratyczna Partia Białorusi

• Zjednoczona Demokratyczna Partia Biaorusi

• Białoruska Socjaldemokratyczna Hromada

• Białoruska Partia Chłopska

• Białoruska Zjednoczona Chrześcijańska Demokracja