Dół formularza

Skala Apgar

Lek. med. Agnieszka BILSKA Konsultacja: dr Piotr Albrecht

2004-05-01, ostatnia aktualizacja 2007-03-19 12:52

- Miał 10 punktów w skali Apgar - chwali potomka młoda mama. - Mój miał tylko 8 - mówi druga i nie wie, czy się martwić, czy nie.

Tuż po porodzie noworodka bada pediatra. Malec jest mierzony, ważony, a stan jego zdrowia ocenia się według tak zwanej skali Apgar, która pozwala szybko określić, jak noworodek radzi sobie po przyjściu na świat.

Malec zbiera punkty za:

•  oddychanie,

•  liczbę uderzeń serca na minutę,

•  zabarwienie skóry,

•  napięcie mięśni,

•  odruchy.

Za każdą konkurencję tego pięcioboju może otrzymać 0, 1 lub 2 punkty. Ocenę przeprowadza się w pierwszej, trzeciej, piątej i dziesiątej minucie życia.

Pierwsze punkty - za pierwszy oddech.

Rozpoczęcie samodzielnego oddychania to najtrudniejsze zadanie, z jakim musi się uporać noworodek po przyjściu na świat. W brzuchu wszystkiego, co potrzebne do życia, dostarcza mu mama. Tlen i substancje odżywcze wędrują do niego naczyniami krwionośnymi przez łożysko. Płuca - jeszcze nieczynne - są zapadnięte, wypełnione płynem i słabo ukrwione. Układ oddechowy zaczyna się intensywnie przygotowywać do pierwszego oddechu dopiero około 25. tygodnia ciąży. Wzrasta wtedy liczba pęcherzyków płucnych i naczyń krwionośnych; rozpoczyna się produkcja surfaktantu - substancji, dzięki której płuca nie zapadają się po pierwszym wdechu. W 38. tygodniu ciąży płód jest już gotowy do samodzielnego oddychania.

Po porodzie przecina się pępowinę i dziecko łapie pierwszy oddech - pęcherzyki płucne wypełniają się powietrzem, czemu zwykle towarzyszy głośny krzyk.

Jeżeli wszystko przebiega prawidłowo, początkowe łapczywe oddechy już w ciągu kilku minut stają się regularne, mocne, o częstotliwości 40-60 na minutę. Pierwszy etap przystosowania do świata malec ma za sobą. Za oddychanie dostaje 2 punkty w skali Apgar. Jednak nie zawsze oddech noworodka jest od razu pewny i miarowy.

Najczęstsze przyczyny problemów z oddychaniem to:

•  cukrzyca lub inna choroba matki;

•  przedwczesny poród (układ oddechowy wcześniaka nie jest jeszcze gotowy do samodzielnego oddychania);

•  przedłużający się lub skomplikowany poród (nieprawidłowe ułożenie dziecka, zakażenie wewnątrzmaciczne);

•  podawanie matce leków w czasie porodu (np. Dolarganu).

Słabo, nieregularnie oddychający malec otrzymuje 1 punkt. Dopóki oddech się nie wyrówna, dziecku podaje się tlen. Dodatkowo może pomóc pocieranie stóp i pleców noworodka. Jeżeli maluch ma trudności ze złapaniem pierwszego oddechu, jeśli sinieje - lekarze natychmiast rozpoczynają sztuczne oddychanie, by zapobiec niedotlenieniu mózgu. Dziecko nie otrzymuje wtedy punktów.

Kolejne punkty malec dostaje za pracę serca.

Wraz z odcięciem pępowiny i pierwszym oddechem zmienia się droga, którą krąży krew: zamykają się naczynia pępowinowe i drożny dotychczas otwór między prawą i lewą częścią serca; zaczyna działać krążenie płucne. Serce bije miarowo, w rytmie około 140 uderzeń na minutę. Jeżeli tętno przekracza 100 na minutę, dziecko otrzymuje 2 punkty w skali Apgar, jeśli jest poniżej 100 - tylko 1 punkt.

Początek formularza

Dół formularza

Skala Apgar

Lek. med. Agnieszka BILSKA Konsultacja: dr Piotr Albrecht

2004-05-01, ostatnia aktualizacja 2007-03-19 12:52

Ponieważ układ oddechowy i krążenia są ściśle ze sobą połączone, wystarczy, że dziecko jest niedotlenione, a już słabnie akcja serca. Zazwyczaj podanie tlenu pozwala na szybkie wyrównanie tych zaburzeń. Jeśli nie, to może oznaczać, że maluch ma wrodzoną wadę układu krążenia (konieczne będą dalsze badania).

Gdy dziecko rodzi się bez wyczuwalnego tętna, trzeba prowadzić masaż serca i sztuczne oddychanie. Maluch nie otrzymuje punktów do czasu, aż serce podejmie pracę.

Do przyznania punktów za zabarwienie skóry

wystarczy rzut oka na noworodka. Jeśli jego ciało jest różowe, otrzymuje 2 punkty. Kolor skóry zależy od stężenia tlenu we krwi - im go mniej, tym dziecko jest bardziej blade, a nawet sine. Jeżeli sinica obejmuje tylko nogi lub ręce, maluch otrzymuje 1 punkt, jeżeli całe ciało - punktów brak. Sine zabarwienie jest najczęściej skutkiem trudności z oddychaniem w pierwszych chwilach po urodzeniu i z reguły mija po podaniu tlenu.

Jeśli jednak siny kolor skóry utrzymuje się, przyczyną może być:

•  wada serca;

•  nieprawidłowa budowa układu oddechowego;

•  ogólne zakażenie (posocznica);

•  zbyt niski poziom cukru we krwi.

Ponieważ kolor skóry zależy od funkcjonowania układu krążenia i układu oddechowego, dziecko, które otrzymuje po 2 punkty za rytm serca i oddechów, ma też zwykle maksimum punktów za zabarwienie skóry.

Następne punkty w skali Apgar malec dostaje za napięcie mięśni.

Zdrowy noworodek układa się po porodzie dokładnie tak jak w macicy: ma zgięte ręce i nogi we wszystkich stawach. Mięśnie jego kończyn są napięte, stawiają niewielki opór przy próbie prostowania. Za dobrze napięte mięśnie i prawidłowe ruchy kończyn malec otrzymuje 2 punkty. To znak, że w chwili badania centralny układ nerwowy, który zawiaduje napięciem mięśni, działa prawidłowo. Jeżeli w okresie ciąży lub porodu doszło do niedotlenienia układu nerwowego, napięcie może być osłabione. Maluch dostaje wtedy 1 punkt. Gdy napięcie jest bardzo niskie, mięśnie są wiotkie (dziecko "leci przez ręce"), punktów brak.

O dojrzałości układu nerwowego świadczy również reakcja na cewnik, wprowadzany malcowi do nosa. Bada się w ten sposób, czy nos dziecka jest drożny, i przy okazji obserwuje, jak maluch to znosi. Jeżeli kicha, kaszle i wyraźnie daje znać, że sobie tego nie życzy, odruch obronny jest w pełni prawidłowy i maluch zyskuje 2 punkty. Jeżeli reaguje jedynie grymasem, dostaje 1 punkt; przy braku reakcji punktów brak.

A teraz pora na podsumowanie wyników.

Przyjmuje się, że jeżeli dziecko zdobyło:

•  7-10 punktów - jego stan jest dobry;

•  4-6 punktów - jego stan jest średni (maluch wymaga podania tlenu i dokładnej obserwacji);

•  0-3 punkty - jego stan jest ciężki (konieczne jest wspomaganie oddychania i pracy serca).

Ponieważ stan dziecka poprawia się często z minuty na minutę, ważna jest nie sama wartość zdobytych punktów, ale tempo zmian. Właśnie dlatego lekarz nie ogranicza się do jednorazowej obserwacji, lecz przeprowadza ocenę kilkakrotnie.

Jeżeli malec prawidłowo rośnie i przybiera na wadze, nie choruje, to nie ma najmniejszych powodów, by martwić się tym, że w pierwszej minucie dostał punktów 8, a nie 10. Wszak najważniejsze, by dziecko zdrowo się rozwijało w każdej następnej minucie swojego życia.

Skala Apgar jest używana w medycynie w celu określenia stanu noworodka w 1., 3., 5. i 10. minucie życia. Wprowadziła ją w 1953 Virginia Apgar, akronim powstał zaś 10 lat później. Dziecko minimalnie może dostać 0, a maksymalnie 10 punktów.

	Cecha	0 punktów	1 punkt	2 punkty
A	Appearance (Skin color) kolor skóry	sinica całego ciała	tułów różowy, sinica części dystalnych kończyn	całe ciało różowe
P	Pulse puls/na min.	niewyczuwalny	<100	>100
G	Grimace (Reflex irritability) reakcja na bodźce (np. wprowadzenie cewnika do nosa)	brak	grymas twarzy	kaszel lub kichanie
A	Activity (Muscle tone) napięcie mięśni	brak napięcia, wiotkość ogólna	napięcie obniżone, zgięte kończyny	napięcie prawidłowe, samodzielne ruchy
R	Respiration oddychanie	brak oddechu	wolny i nieregularny	głośny płacz

Wynik:

• 10-9 – noworodek w dobrym stanie

• 8-7 – zmęczenie porodem

• 6-4 – zamartwica średniego stopnia

• 3-0 – zamartwica ciężka

Stan zdrowia noworodka ocenia się w minutę po jego urodzeniu. Nazwa pochodzi od nazwiska lekarza-pediatry Virginii Apgar.

Podczas badania ocenia się stan jego zdrowia w pięciu obszarach: oddychanie, czynności serca, zabarwienie skóry, napięcie mięśni, odruchy.

Badanie przeprowadza się w pierwszej, trzeciej, piątej i dziesiątej minucie życia. Za każdy obszar może otrzymać 0, 1 lub 2 punkty. Idealny wynik to 10 punktów. Większość zupełnie zdrowych noworodków dostaje od 7 do 9 punktów. Dzieci, które otrzymają 4-6 punktów wymagają pomocy. Jeżeli punktów jest od zera do trzech, stan dziecka jest ciężki i konieczne jest wspomaganie oddychania i pracy serca. Stan dziecka poprawia się często z minuty na minutę, ważna jest więc nie liczba zdobytych punktów, ale tempo zmian.

• Za co przyznawane są punkty?

• Oddychanie.
  Rozpoczęcie samodzielnego oddychania to najtrudniejsze zadanie, z jakim musi się uporać noworodek po przyjściu na świat. Za prawidłowe oddychanie noworodek dostaje 2 punkty w skali Apgar. Jeżeli oddycha słabo i nieregularnie otrzymuje 1 punkt. Dopóki oddech się nie wyrówna, dziecku podaje się tlen. Jeżeli maluch ma trudności ze złapaniem pierwszego oddechu, sinieje - lekarze natychmiast rozpoczynają sztuczne oddychanie, by zapobiec niedotlenieniu mózgu. Dziecko nie otrzymuje wtedy punktów.

• Serce.
  Serce bije miarowo, w rytmie około 140 uderzeń na minutę. Jeżeli tętno przekracza 100 na minutę, dziecko otrzymuje 2 punkty w skali Apgar, jeśli jest poniżej 100 - tylko 1 punkt. Niestety zdarza się, że dziecko rodzi się bez wyczuwalnego tętna, trzeba prowadzić masaż serca i sztuczne oddychanie. Maluch nie otrzymuje punktów do czasu, aż serce podejmie pracę.

• Skóra.
  Jeśli jego ciało jest różowe, noworodek otrzymuje 2 punkty. 1 punkt, jeżeli nóżki lub ręce są sine, brak punktów, jeżeli sine jest całe ciało.

• Napięcie mięśni.
  Za prawidłowo napięte mięśnie (kończyny stawiają niewielki opór przy próbie prostowania mięśnie) i prawidłowe ruchy kończyn noworodek otrzymuje 2 punkty. To znak, że w chwili badania centralny układ nerwowy, który zawiaduje napięciem mięśni, działa prawidłowo. Gdy napięcie jest bardzo niskie, mięśnie są wiotkie nie ma punktów.

• Odruchy.
  Poprzez obserwację odruchów bada się dojrzałość układu nerwowego. Noworodkowi wprowadza się cewnik do nosa. Jeżeli kicha, kaszle oznacza to, że odruch obronny jest w pełni prawidłowy i maluch zyskuje 2 punkty. Jeżeli odpowiedzią na cewnik jest grymas, 1 punkt; za brak reakcji nie przyznaje się punktów.

Punkty Apgar są wykorzystywane w celu oceny zdrowia noworodka w pierwszych 5-ciu minutach życia, dzięki czemu lekarz dowiaduje się, czy potrzebna jest dziecku natychmiastowa pomoc. Ocena przeprowadzana jest dwukrotnie- w 1-szej minucie po porodzie i w 5 minucie. System oceny stanu dziecka według skali Apgar określa stopień nasilenia zaburzeń czynności układu oddechowego, krążenia i układu nerwowego przy urodzeniu przez stopniowanie ( wg punktacji) niektórych objawów fizykalnych. Malec w bardzo bardzo dobrym stanie otrzymuje 10 punktów. Skala Apgar służy do oceny zdolności adaptacyjnych nowo narodzonego dziecka poza łonem matki. Przy tej ocenie bierze się pod uwagę częstość bicia serca, wysiłek oddechowy, odpowiedź na umieszczenie cewnika w nosie, napięcie mięśniowe, zabarwienie skóry.

Punktacja w/g skali Apgar

	Punktacja
Cecha	0
Tętno	80/min
Oddech	brak
Napięcie mięśniowe	brak, wiotkie
Odruch na cewnik /nos/	brak
Zabarwienie skóry	sine lub blade

10 punktów znaczy, że dziecko jest w fizycznie najlepszej formie, jaka jest możliwa. Zwykle, są to noworodki z liczbą uderzeń serca równą 100 albo więcej na minutę, które oddychają i płaczą bez problemów. Taki wynik znaczy, że dziecko prawidłowo reagowało kichaniem, kaszlem, czy ogólnym niezadowoleniem na cewnik w jego nosie, a także, że miało prawidłowe zabarwienie skóry. Dzieci z liczbą punktów 8 lub więcej również są zdrowe i najczęściej nie wymagają innej pomocy niż odessanie śluzu z ich dróg oddechowych. Natomiast dzieci z mniej niż 3 punktami w skali Apgar w 1-szej minucie życia wymagają natychmiastowej pomocy w oddychaniu, albo mają bardzo niską częstość bicia serca. Mogą mieć bardzo spowolnione odruchy, a ich skóra przyjmuje odcień siny, lub bardzo blady.

• 8-10 punktów- stan noworodka dobry

• 4-7 punktów- stan noworodka średnio-ciężki

• 0-3 punkty- stan noworodka bardzo ciężki

Uzyskanie przez dziecko najwyższej oceny oznacza, że jest ono w stanie samodzielnie podjąć wszystkie podstawowe funkcje życiowe, m.in. utrzymać właściwą temperaturę ciała i prawidłowo ssać. Zawsze jednak powinno się pamiętać o tym, że skala Apgar nie jest w stanie ocenić przyszłego zdrowia dziecka, jego rozwoju fizycznego czy psychicznego.

• Kolor skóry

0 punktów	1 punkt	2 punkty
sinica całego ciała	tułów różowy, sinica części dystalnych kończyn	całe ciało różowe

• Czynność serca

0 punktów	1 punkt	2 punkty
niewyczuwalny lub >80	80-100	<100

• Odruchy nerwowe

0 punktów	1 punkt	2 punkty
brak	grymas twarzy	kaszel lub kichanie

• napięcie mięśni

0 punktów	1 punkt	2 punkty
brak napięcia, wiotkość ogólna	napięcie obniżone, zgięte kończyny	napięcie prawidłowe, samodzielne ruchy

• oddychanie

0 punktów	1 punkt	2 punkty
brak oddechu	wolny i nieregularny	głośny płacz

Duża ilość punktów świadczy o dobrym stanie maluszka. Natomiast niższa związana jest z koniecznością dokładnej obserwacji dziecka, a często również z intensywną opieką lekarską.

SKALA APGAR – omówienie punktacji:

A jak Appearance, czyli zabarwienie skóry

0 pkt - blade lub sine
1 pkt - sinica rąk i nóg, kolor tułowia prawidłowy
2 pkt - całe ciałko różowe

P jak Pulse, czyli praca serca

0 pkt - niewykrywalna
1 pkt - < 100 uderzeń na minutę
2 pkt - > 100 uderzeń na minutę

G jak Grimace, czyli reakcja na bodziec

0 pkt - brak
1 pkt - grymas twarzy
2 pkt - kaszel, krzyk lub kichanie

A jak Activity, czyli napięcie mięśni

0 pkt - wiotkość, brak napięcia
1 pkt - słabe ruchy kończyn, obniżone napięcie
2 pkt - prawidłowe napięcie mięśni, ruchliwość kończyn

R jak Respiration, czyli oddychanie

0 pkt - trudności ze złapaniem oddechu
1 pkt - słaby, nieregularny oddech
2 pkt - regularny oddech

W większości przypadków niska liczba punktów uzyskanych jednorazowo w skali Apgar nie rzutuje na dalszy rozwój i życie maleństwa. Stan nowo narodzonego maluszka może szybko ulec zmianie. To właśnie dlatego od ilości uzyskanych punktów ważniejsze jest powtarzanie przeprowadzonych badań i zaobserwowanie tempa zmian, w jakich one zachodzą.