PALMY I PAPROCIE:

Arekowate, palmowate, palmy ( Rodzina- Arecaceae, Palmaceae, Palmae)

Obejmuje ok. 230 rodzajów i ok. 3600 gatunków.

Wystepują one w klimacie tropikalnym, ale mają bardzo różne warunki bytowania. Są głównym elementem wilgotnych lasów.

Palmy należą do klasy jednoliściennych, nie tworzą miazgi i nie rosna na grubość. Za młodu wytwarzają one bardzo szeroki stożek wzrostu wynoszący u niektórych gatunków do 2m średnicy. Grubieja jedynie przez rozrost ki tkanki miękiszowej tylko za młodu, a potem rosna tylko na długość. Nie tworza drewna wtórnego. Nierozgałęziony pien palmy nazywamy KŁODZINĄ.

Ze względu na kształt kłodziny palmy dzielimy na 3 grupy:

I.Palmy o prostym nierozgałęzionym pniem osiągającym około 30m wysokości z pióropuszem liści na szczycie.

II. Palmy o charakterze lian z kłodzina grubości ołówka np. Calamus rotang (właściwy), pnacze o kolczastych

III. Palmy o krótkich do 0,5m rozgałęzionym u podstawy pniu (np. chamaerops humilis)

Kłodziny u jednych gatunków są zupełnie gładkie, u innych z ………………

Liście pierzaste i wachlarzowate, liscie pojedyncze (rzadko) lub złożone.

Kwiaty palm sa promieniste 3-krotne obupłciowe lub rozdzielnopłciowe.

Kwiatostany palm maja kształt kolby lub wiechy.

Kwiatostany najczęściej wyrastają z palm poniżej pióropusza liści.

PALMY:

Chamaedorea elegans- Chamedora wytworna, meksykańska palma górska:

*palma ta w stanie naturalnym rosnie w gestych, górskich lasach Meksyku, gdzie osiąga kilka metrów wysokości,

*uprawa w domu nie przekracza 2m,

*roslina 2-pienna,

*kwiaty pojawiaja się zazwyczaj na pojedynczym pędzie,

*u nasady wytwarza korzenie przybyszowe,

*cienki pień otaczają suche nasady lisci,

*na łodygach widoczne węzły i międzywęźla podobne do bambusowych,

*liscie pierzaste, ostro zakończone, zywozielone,

*bardzo modna na zachodniej Europie,

*często sadzi się po kilka roslin w doniczce,

*cienka kłodzina,

*owoce czarne wielkości grochu,

*pęd kwiatostanowy wyrasta najczęściej powyżej liści,

*sam kwiatostan jest rozgałęzionym pędem z przylepionymi małymi zielonkawożółtymi kulkami kwiatów,

*kiedy kwiatostan robi się brzydki należy go od razu wyciąć jak najniżej,

*kwiaty żeńskie wydzielają przyjemny zapach, męskie sa bez zapachu. Bladożółte kwiatostany pojawiają się co roku.

Wymagania: *stanowisko jasne lub półcieniste, *temperatura latem 18-24^OC, zimą 12-14^OC, *wilgotność powietrza znosi suche powietrze, zraszanie pobudza wzrost liści latem, *podlewanie latem obficie, zimą oszczędnie, *rozmnażanie z nasion, temperatura 24-26⁾C, bardzo wolno kiełkują.

Chrysalidocarpus lutescens (Areca lutescens)- złotowiec, chryzalidokarpus błyszczący:

*jest jedną z najbardziej eleganckich, najpiękniejszych i najwdzięczniejszych palm do uprawy w mieszkaniu,

*w stanie naturalnym występuje na Madagaskarze, może dorastać do 10m wysokości,

*pedy wyrastają w gestych kepach,

*pióropusze liści, osiagające długość 1m sa pierzaste i bardzo dekoracyjne,

*jeśli roslina stoi w dostatecznie jasnym miejscu, osadki elegancko wygiętych liści oraz ogonki i blaszki liściowe nabierają żółtego koloru,

*w uprawie doniczkowej może osiągać 1,8-2m wysokości,

Wymagania: *stanowisko miejsce jasne, *temperatura optymalna 18-22⁰C, *wilgotność powietrza nie znosi suchego powietrza w pomieszczeniu, codziennie należy zraszać, *podlewanie umiarkowane i systematyczne, *rozmnazanie z nasion lub z odrostów.

Chamaerops humilis- karłatka niska:

*to jedyny europejski gatunek występujący w krajach śródziemnomorskich,

*jest to niska krzaczasta palma, zazwyczaj nie przekraczająca wysokości 2m,

*wokół podstawy wyrastaja odrosty korzeniowe, cała roslina tworzy krzaczastą kepę.

*liscie maja kształt wachlarza lub dłoni, długoscie 60-100cm, dość długi ogonek liściowy pokryty jest drobnymi kolcami, pochwy liściowe pokryte sa siatka długości włókien,

Wymagania: *stanowisko: bezpośrednio światło słoneczne, *temperatura: może przetrwać w każdej temperaturze, optymalna 18-24^oC, zimą 4-10^oC (uprawiana w gruncie wytrzymuje do -13^oC, a zabezpieczona do -17⁰C), *wilgotność powietrza: znosi suche powietrze, nie wymaga zraszania, *podlewanie: obfite, zima oszczędne, *rozmnażanie z nasion,

Cocos nucifera- palma kokosowa:

*palmy te tworza pojedynczy, nieco zgrubiały u podstawy pien o nieregularnych pierścieniach,
*dorastaja do 25m wysokości,

*rosna zawsze tuż nad woda, na brzegach mórz i oceanów,

*młode liście maja kształt rybiego ogona, starsze długości 4-6m sa pierzasto złożone,

Wymagania: *stanowisko: bardzo jasne, nawet nasłonecznione, *temperatura: latem 18-20⁰C, zima niższa, ale minimum 15⁰C, *wilgotność powietrza: bardzo wysoka, często rozpylac wodę wokół rośliny, *podlewanie: bryła korzeniowa powinna być zawsze lekko wilgotna, *rozmnazanie: z nasion.

Orzech, który chcemy posadzić, powinien być świeży. Doniczkę wypełniamy wilgotnym substratem torfowym, kokos układamy poziomo i sadzimy tak, aby 1/3 wystawała z pojemnika umieszczamy w ciepłym (30⁰C) miejscu. Dbamy o wysoka wilgotność powietrza. Po kilku tygodniach roślina powinna wykiełkować.

Howea forsteriana- howea Forstera, kencja:

*jest najpopularniejszą palmą uprawianą w mieszkaniach. Pochodzi z Wyspy Lorda Howa leżącej w pobliżu Austrii. Tam osiąga 18m wysokości.

* w warunkach domowych dorasta do 3-4m, jej przyrost jest bardzo powolny- wypuszcza 1-2 liście rocznie,

*liście są bardzo eleganckie, długie, rozchylają się na boki ze wspólnego miejsca wyrastania,

*często sadzi się po kilka roślin do jednej doniczki, aby ich liście rozchylały się na różnych poziomach, co nadaje całości ładny, zwarty pokrój.

Wymagania: *stanowisko: miejsca jasne, ale nie bezpośrednio nasłonecznione, może rosnąć w cieniu, ale wówczas wolno przyrasta, *temperatura: 18-22⁰C, zimą 14-18⁰C, *wilgotność powietrza: wysoka, lubi zraszanie, *podlewanie: umiarkowane, raczej rzadkie, *rozmnażanie: z nasion (importowane), wysiew w marcu, temperatura kiełkowania 25-30^oC, czas kiełkowania 2-9 miesięcy,

Phoenix- feniks, daktylowiec:

Spośród 13 gatunków należących do rodzaju Phoenix w uprawie doniczkowej najbardziej popularne są 3 gatunki.

Phoenix dactylifera- palma daktylowa lub daktylowiec właściwy:

*niezbyt polecany do mieszkań ze względu na silny wzrost,

Phoenix canariensis- daktylowiec kanaryjski:

*pochodzi on z wysp Kanaryjskich, gdzie jego wysokość dochodzi do 10m, ten uprawiany w naszych warunkach osiąga 50-150 cm wysokości i jest najwytrzymalszym gatunkiem,

*ma szerokie, ciemnozielone, błyszczące, łukowato wygięte liście.

Phoenix roebelenii- daktylowiec niski:

*pochodzi z Indii (prowincja Assam), najpiękniejszy i pełen wdzięku gatunek, lecz najtrudniejszy w uprawie,

*ma ciemnozielone listki, w młodości pokryte mączystym nalotem i białymi włóknami,

*dorasta maksymalnie do 1,5-2m.

Wymagania: *stanowisko: miejsca jasne, ale nie bezpośrednio nasłonecznione, *temperatura: daktylowiec właściwy- zimą 10-12⁰C, daktylowiec kanaryjski- zimą młodsze okazy 8-10⁰C, starsze 4⁰C, (wytrzymuje jedynie chwilowe przymrozki do -5^oC więc musimy ja trzymać w domu od listopada do końca kwietnia.) daktylowiec niski- ma najwyższe wymagania cieplne, min. temperatura 16^oC, *wilgotność powietrza: wysoka, lubi zraszanie zwłaszcza w ogrzewanych pomieszczeniach, *rozmnażanie: daktylowiec bardzo łatwo rozmnaża się z nasion.

Rhapis humilis- rapis niski, palma biczowa:

*ta wielołodygowa palma pochodzi z obszarów Chin i Japonii,

*w uprawie domowej dorasta maksymalnie do 1m,

*tworzy wysmukły pęd pokryty brązowymi, włóknistymi resztkami pochew liściowych,

*liście są wachlarzowate, o podzielonych aż do nasady liściach. Promienie wachlarza sa wąskie i elegancko zwisają.

Rhapis excela- rapis wyniosły:

Wymagania: *stanowisko: miejsca jasne lub półcieniste, nie bezpośrednio nasłonecznione, *temperatura: latem ciepło, zima 5-10^oC (Rhapis humilis) powyżej 16^oC (Rhapis Excela), *wilgotność powietrza: liście można od czasu do czasu zraszać, *rozmnażanie: z nasion lub odrostów, które oddziela się od rośliny matecznej,

Liwistona okrągłolistna- Livistona rotundifolia:

*pochodzi z Azji, (Malezja, Filipiny) gdzie rośnie do 25m,

*posiada wachlarzowate liście tworzące kopułę,

*lubi półcień i stałą temperaturę 20^oC,

*należy ja podlewać regularnie, tak aby podłoże było stale lekko wilgotne,

Wodyetia bifurcata:

*palma o bardzo widowiskowych liściach wyginających się we wszystkich kierunkach stąd nazwa ogon lisa,

*odkryta dopiero w 1978r. obecnie wpisana w Australii na listę gatunków zagrożonych,

*jedna z najpopularniejszych palm krajobrazu w tropikach i subtropikach.

*liście pierzaste, kłodzina jednopienna gładka, smukła, w kolorze szarym,

*niezwykle widowiskowa i szybko rosnąca. Bardzo łatwa w uprawie domowej,

*najszybciej rośnie w miejscu jasnym, słonecznym. Odporna na przesychanie, ale dla szybszego wzrostu potrzebuje stałej wilgotności podłoża.

*wysokość 40-60cm,

Rozmnażanie:

*poza nielicznymi wyjątkami palmy rozmnaża się z nasion,

*dużą przeszkoda w rozmnażaniu jest fakt, że nasiona dość krótko utrzymują zdolność kiełkowania, a więc do wysiewu potrzebne są świeże nasiona,

*najlepszą porą wysiewu nasion jest luty,

*u większości nasiona pokryte są grubą twardą łupiną kiełkują więc po upływie około 2-4 tygodni, a u Phoenix, Trachycarpus po 50-70 dniach,

* w celu przyśpieszenia kiełkowania zalecane jest moczenie nasion przed wysiewem około 24-48 godzin w wodzie o temp 35^oC,

* do wysiewu nasion- torf z piaskiem lub trocinami,

*w temp 25-30^oC,

*gdy rośliny wykształca pióropusz liści przesadza się je do mieszanki ziemi liściowej, torfu i piasku,

* przy przesadzaniu nie należy usuwać nasienia, które tkwi z boku młodej siewki, gdyż przez dłuższy okres czasu młoda roślina korzysta z zmagazynowanych w nim składników pokarmowych,

*w drugim roku uprawy palmy przesadza się 2x,

* w trzecim roku uprawy postępujemy jak w poprzednim roku z tą różnicą, że do przesadzania używamy cięższej ziemi,

*w czwartym roku uprawy palma stanowi materiał handlowy.

Podłoże:

*nie istnieje idealna mieszanka ziemi do palm,

*przygotowanie odpowiedniego podłoża jest bardzo ważne. Jeśli jest zbyt przepuszczalne, będzie bardzo szybko wysychać i roślina musi być bardzo często podlewana lub być narażona na ciągłe przesuszanie. Jeśli jest zbyt zbite woda będzie zalewać roślinę i prowadzić do gnicia korzeni,

*w kwiaciarniach i marketach dostępne są tzw ziemie dla palm, jednak nie są one wystarczająco dobrej jakości,
*w bardzo prosty sposób możemy sami przygotować uniwersalne podłoże dla naszych roślin. Mieszamy ziemię dla palm z włóknem kokosowym i wypłukanym piaskiem oraz drobnym perlitem.

Przykłady podłoży dla palm:

*Chamaerops (2-3 lata): ziemi gliniasta+ ziemia darniowa+ ziemia liściowa+ ziemia gnojowa+ piasek (2:2:1:1:2)

*Chamaerops (4-5 lat): ziemia gliniasta+ ziemia darniowa+ ziemia liściowa+ ziemia gnojowa+ piasek (4:2:1:1:2),

*Phoenix (2-3 lata): ziemia gliniasta+ ziemia darniowa+ ziemia liściowa+ ziemia gnojowa+ piasek (4:2:2:2:1),

Ph-5,0-6,5