Polityka ekologiczna w UE:
odbywa się na podstawie opracowanych programów działania, w nich zawarte są wytyczne odnośnie różnych dziedzin ochrony środowiska; do tej pory było 6 programów
program ochrony działania 1973 – 75:
cel: kontrola zanieczyszczeń
zawiera zbiór zasad, które stanowiły podstawę do tworzenia norm i standardów, które powinny być spełnione wobec środowiska, wprowadzono zasadę prewencji i zasadę określającą wzajemne relacje między rozwojem gospodarczym a środowiskiem
drugi program w latach 1976 – 1981:
kontynuacja programu pierwszego, redukcja zanieczyszczeń, racjonalne korzystanie ze środowiska i poprawa jego jakości
program trzeci działania 1982 – 1986:
oprócz wcześniejszych ustaleń, uwzględnienie ochrony środowiska w różnych sektorach
program czwarty działania 1987 – 1992:
cele priorytetowe: redukcja zanieczyszczeń powietrza i wody; ustanowiono dość ostre normy ochrony środowiska
zaczęto zwracać uwagę na zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń
ochronę środowiska zaczęto traktować jako problem globalny
program piąty działania 1993 – 2000:
nowa strategia ochrony środowiska „Ku ZR”
program 2001 – 2010 „Środowisko 2010: nasza przyszłość, nasz wybór” – priorytety:
ograniczenie zmian klimatycznych w celu stabilizacji koncentracji gazów cieplarnianych na poziomie nie powodującym nienaturalnego zróżnicowania klimatu na Ziemi
zdrowie i środowisko
zasoby naturalne i odpady m. in. efektywna gospodarka odpadami, recycling
Europejska Agencja Środowiska (EEA):
jest to organ UE zajmujący się dostarczaniem informacji w zakresie ochrony środowiska
siedziba w Kopenhadze
31 krajów członkowskich
Koordynuje Europejską Siecią Informacji i Obserwacji (EIONET)
Gromadzenie i analiza danych z dziedziny środowiska pochodzących od służb Komisji Europejskiej krajów członkowskich EEA organizacji międzynarodowych, konwencji, porozumień
Realizacja polityki ekologicznej Polski do roku 2007:
zmniejszenie wielkości ładunków zanieczyszczeń doprowadzanych do środowiska
główny problem – niski poziom świadomości Polaków, dlatego przewiduje się większy nacisk na zwiększenie współpracy instytucji zajmujących się edukacją formalną i partnerów społecznych znajdujących się edukacją ekologiczną nieformalna
finanse ochrony środowiska
niektóre dokumenty strategiczne odnośnie rozwoju gospodarczego są opracowywane bez uwzględnienia zasad ZR i dlatego jest wprowadzony obowiązek wykonywania strategicznych ocen oddziaływania na środowisko wszystkich polityk i programów na szczeblu krajowym i regionalnym.
Ochrona Przyrody i Różnorodności Biologicznej:
1/3 gatunków europejskich
Konflikt pomiędzy ochrona przyrody a rozwojem infrastruktury, zwłaszcza drogowej
Obszary o wysokich walorach przyrodniczych są zabudowywane bez wizji, niszczą tradycyjny krajobraz; presja na tych obszarach
Weryfikacja i uporządkowanie systemu sieci Natura 2000
Brak instrumentów do ochrony przyrody na terenach nie objętych ochroną
Lata 2003 – 2006:
Polska dostosowała przepisy prawne w zakresie bioróżnorodności do wymogów UE
Nowa ustawa o Ochronie Przyrody 2004
Zaczęto prace nad tworzeniem monitoringu przyrodniczego
Podjęto prace nad aktualizacją wymiany informacji o różnorodności biologicznej wymagane przez Konwencję o Różnorodności Biologicznej z 1992 r.
Ratyfikowała nowe konwencje: 2004 – Europejska Konwencja Krajobrazowa; 2006 – Ramowa Konwencja o Ochronie ZR Karpat
Opracowano w 2003 r. dokument „Krajowa Strategia Ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej wraz programem działań”
Problem lasów – najwięcej lasów jest uszkodzonych z powodu zanieczyszczeń powietrza; 1990 – 16% powierzchni lasów 1mln ha, które były w jakimś stopniu uszkodzone w wyniku zanieczyszczeń powietrz głównie S, SW, W Polska; do 2002 r. – obszar rósł i osiągnął 60% - 4,2 mnl ha, od 2002 r. zanotowano spadek i obecnie jest to około 55% (dotyczy to lasów tylko państwowych).
Ochrona wód:
niedobór wody pitnej
22 km3 wody dostępne, w tym 15 km3 wody, które nie mogą być naruszone bo służą do prawidłowego funkcjonowania ekosystemów
14 km3 wody podziemne – 11 km3 jest pobierane na cele społeczne i gospodarcze
80% wody z powrotem wraca w postaci ścieków, wielkość ładunku znajdujących się w niej zanieczyszczeń jest mniejsza
Największy problem stanowią ścieki z rolnictwa – 50% całkowitego ładunku N, 40% wszystkich związków organicznych i 30% fosforu.
Ochrona powietrza:
zmniejszono ilość ładunku zanieczyszczeń do powietrza zwłaszcza w obszarach przemysłowych
emisja SO2 – lata 80 – 4,3 mln ton/rocznie i stanowiła 10% zanieczyszczeń powietrza w Europie, obecnie 1,2 mln ton rocznie tlenku azotu – lata 80: 1,5 mln ton, obecnie 0,8 mln ton
gorzej z gazami cieplarnianymi
nowy problem – motoryzacja – główna przyczyna zanieczyszczenia powietrza na terenach zurbanizowanych, głównie emisja tlenków azotu; także zwiększenie emisji hałasu
węgiel jako główne paliwo w energetyce i niska emisja (z domów jednorodzinnych, szpitali itp.)
Gospodarka odpadami:
główny problem polityki ekologicznej
ogólna ilość odpadów spadła w skali kraju w latach 2000 – 2005, natomiast ogólna ilość odpadów niebezpiecznych wzrosła
duże wskaźniki odzysku odpadów przemysłowych, problem z odpadami komunalnymi – odzysk około 3
dzikie wysypiska śmieci.
Prawne aspekty polityki ekologicznej.
Ochrona klimatu – Międzynarodowy Panel w sprawie Zmian Klimatu IPCC.
Raport 2007 – ważny.
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu.
1992 r. – Konferencja w Rio de Janeiro, celem tej konwencji jest ustabilizowanie koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegałby niebezpiecznej antropogenicznej ingerencji w system klimatyczny.
Postanowienia:
stabilizacja emisji gazów cieplarnianych w 2000 roku na poziomie 1990 r.
obowiązek monitoringu
wsparcie międzynarodowe
promocja pochłaniaczy
obowiązek opracowania programów ochrony klimatu
Protokół z Kioto:
1997 rok
Celem protokołu jest ograniczenie i redukcja gazów cieplarnianych w latach 2008 – 2012 średnio o 5% w stosunku do roku bazowego (1990)
W Polsce redukcja o 6% do 2012 r.
Inne zobowiązania:
- zwiększyć efektywność energetyczną w odpowiednich dziedzinach gospodarki
- ochrona i podniesienie efektywności pochłaniaczy i zbiorników gazów cieplarnianych
- promowanie zrównoważonych form rolnictwa w aspekcie ochrony klimatu
- Badania, promocja, zwiększenie wykorzystania nowych źródeł energii
- zmniejszenie i eliminacja niedoskonałości rynkowych (bodźce fiskalne, zwolnienia z podatków, ceł oraz dotacje)
- ograniczenie emisji metanu poprzez odzysk i wykorzystanie w sektorze produkcyjnym
Mechanizmy realizacji Protokołu z Kioto:
handel emisją gazów cieplarnianych
wspólna realizacja projektów
mechanizm czystego rozwoju – są to projekty, gdzie kraje uprzemysłowione inwestują w projekty przyczyniające się do redukcji emisji w krajach rozwijających się.
Handel do emisji gazów cieplarnianych:
uprawnienie do emisji = 1t CO2:
ustalenie zbiorczego limitu emisji do dużej grupy źródeł emitujących dane zanieczyszczenia
kreślenie algorytmu podziału uprawnień do emisji
podział puli dopuszczonych emisji na wszystkie źródła objęte systemem poprzez wydanie im odpowiedniej liczby uprawnień do emisji
uprawnienia te mogą być zbywalne pomiędzy uczestnikami systemu
na koniec okresu rozliczeniowego każde źródło musi posiadać taką liczbę uprawnień, która będzie mniejsza od ilości zanieczyszczeń wyemitowanych przez to źródło
każda tona emisji ponad liczbę posiadanych uprawnień powoduje konieczność zapłacenia wysokiej kary
ten mechanizm zapewnia, że łączna emisja zanieczyszczeń z grupy źródeł objętych systemem nie przekroczy ustalonych zbiorczych limitów
system handlu emisjami zachęca do poszukiwania i realizacji przedsięwzięć o niskich kosztach redukcji emisji.
Zalety handlu emisjami:
redukcja emisji
korzyści społeczne
nowe technologie
niższe koszty administracyjne
Wspólna realizacja projektów:
celem jest zmniejszenie kosztów redukcji emisji gazów cieplarnianych, biorąc pod uwagę i zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi państwami
polega na realizacji wspólnych projektów mających na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych
są to projekty, gdzie jeden z uprzemysłowionych krajów inwestuje w innym uprzemysłowionym kraju; oba kraje musza być sygnaturiaszami Protokołu z Kioto.
Ochrona klimatu w Polsce:
ustawa z dnia 2.04.2001 – Prawo Ochrony Środowiska
ustawa z dnia 22.12.2004 o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji
ustawa określiła zasady funkcjonowania rynku uprawnień do emisji gazów cieplarnianych
nadzór nad systemem sprawuje Minister Środowiska
administrowaniem zajmuje się Krajowy Administrator Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji.
Krajowy Plan Rozdziału Uprawnień do Emisji:
całkowita liczba uprawnień do rozdziału
całkowita liczba uprawnień do poszczególnych rodzajów instalacji objętych systemem
wykaz instalacji wraz z przyznana dla nich liczbą uprawnień
liczba uprawnień do emisji przeznaczonych na krajową rezerwę.
Instytucje objęte systemem handlu gazami cieplarnianymi w Polsce:
rafinerie ropy naftowej
piece koksownicze
w hutnictwie i przemyśle metalurgicznym
instalacje prażenia i spiekania rud metali oraz wytopu surowców żelaza lub stali surowej
Ochrona powietrza.
Konwencja w sprawie transgenicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości:
Genewa 1979 r.
Weszła w życie w 1083 r.
Cel: ochrona człowieka i środowiska przed skutkami transgenicznych zanieczyszczeń
Zobowiązania:
- rozwijanie polityki i strategii służących do przeciwdziałania emisji zanieczyszczeń powietrza
- wymiana informacji oraz dokonywanie przeglądu polityki, działalności naukowej, środków technicznych w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń
- współpraca w zakresie badań.
działanie:
- wspólny program monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie.
Protokoły (8) m.in. siarkowe, w sprawie tlenków azotu, metali ciężkich, lotnych związków organicznych, trwałych zanieczyszczeń organicznych, zwalczania zakwaszenia, eutrofizacji i ozonu troposferycznego.
Ochrona powietrza w Polsce:
ustawa o ochronie środowiska
ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jakości przy utrzymaniu poziomów oceny substancji szkodliwych w powietrzu poniżej dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymywane
ocena jakości powietrza i obserwacji dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu Powietrza
opłaty za zanieczyszczenia……
Ochrona warstwy ozonowej:
Konwencja Wiedeńska o ochronie środowiska (1985)
Protokół w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową (Montreal, 1987)
Cel: doprowadzenie do redukcji, a docelowo do zakazu zużycia i produkcji substancji niszczących warstwę ozonową.
Ochrona warstwy ozonowej w Polsce:
ustawa z 2001 r. o postępowa i z substancjami zubożającymi warstwę ozonową.
Agenda 21.
Rozdział 21. bezpieczna dla środowiska gospodarka stałymi odpadami oraz osadami z oczyszczalni ścieków.
minimalizacja ilości odpadów
bezpieczne dla środowiska wykorzystanie surowców wtórnych i recykling odpadów
promocja bezpiecznego dla środowiska usuwania i przeróbki odpadów
rozszerzenie zasięgu usług w zakresie gromadzenia i usuwania odpadów
Rozdział 20. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi oraz zapobieganie…handlu tymi odpadami.
Konwencja bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych (1989):
kategoria odpadów podlegających kontroli
strumienie odpadów: 41 – odpady sanitarne ze szpitali, ośrodków medycznych i klinik; 43 – zużyte środki farmaceutyczne i leki
postanowienia:
- wprowadzenie systemu kontroli i regulacji przemieszczania odpadów niebezpiecznych i innych
- obowiązek uzyskania zgody przez eksportera od władz państwa, do którego odbywa się wywóz oraz państw tranzytowych
- przemieszczanie odpadów jest dozwolone w pewnych sytuacjach: dane substancje są potrzebne jako surowiec do przemysłowego recyklingu; nie posiada właściwości technologicznych do nieuszkodliwienia
- całkowity zakaz eksportu odpadów na teren Antarktyki
- zakaz eksportu i importu do państw nie będących stroną konwencji
- obowiązek reimportu odpadów, jeśli nie może być zgodna z warunkami kontraktu
- minimalizacja powstawania odpadów
Protokół w sprawie odpowiedzialności i rekompensat za szkody wynikłe z transgenicznego przemieszczania i usuwania niebezpiecznych odpadów i innych substancji (1999):
odpowiedzialność finansowa
odpowiedzialność podmiotu, który dokona zawiadomienia o eksporcie
W Polsce:
ustawa z dnia 30.07.04 o międzynarodowym obrocie odpadami
celem ustawy jest wykonanie prawa UE
reguluje: przewóz odpadów z zagranicy na terytorium RP, przywóz, wywóz
ustanowienie kompleksowego systemu kontrolowania przesyłania odpadów, zarówno w celu ich odzysku, jak też unieszkodliwienia.