W Polsce dotychczas wykonano kilkanaście przeszczepień krwi pępowinowej, z czego kilka u dzieci. Krew pępowinowa od zgodnego dawcy rodzinnego (od siostry), po raz pierwszy została przeszczepiona w Polsce już w 1996 roku. Po raz drugi w roku 2000 (jako jedyne źródło rekonstytucji układu krwiotwórczego). W tym przypadku została zastosowana przez lekarzy do leczenia chłopca z ostrą białaczką szpikową. Krew pępowinowa od niezgodnego dawcy niespokrewnionego, po raz pierwszy została przeszczepiona w Polsce (również jako jedyne źródło rekonstytucji układu krwiotwórczego) w 2005 roku. Posłużyła do zastąpienia chorego szpiku u chłopca z chorobą wrodzoną - niedokrwistością Fanconiego.
Przeszczepienia krwi pępowinowej zostały wykonane m.in. w Poznaniu w Klinice Onkologii, Hematologii i Transplantologii Pediatrycznej II Katedry Pediatrii AM, w Lublinie w Klinice Hematologii i Onkologii Dziecięcej II Katedry Pediatrii AM, we Wrocławiu w Katedrze i Klinice Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej AM oraz w Katedrze i Klinice Pediatrii, Hematologii i Onkologii, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy.
Na terenie kraju jest pięć ośrodków, które mogą podjąć się przeszczepienia krwi pępowinowej u dziecka (w nawiasie rok powstania):
Poznań (1989)
Wrocław (1994)
Lublin (1999)
Kraków (2002)
Bydgoszcz (2003)
Ponadto przeszczepienia krwi pępowinowej u osób dorosłych mogą być przeprowadzone w Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Warszawie i we Wrocławiu. W 2007 roku, we Wrocławiu, po raz pierwszy przeszczepiono krew przechowywaną w banku rodzinnym – w Polskim Banku Komórek Macierzystych (PBKM). Do 2009 roku miały miejsce kolejne 3 wykorzystania komórek przechowywanych w PBKM, który dzięki temu jest jedynym rodzinnym bankiem z doświadczeniem w przekazaniu krwi do transplantacji.
Komórki macierzyste – zastosowanie w leczeniu
Transplantacja komórek macierzystych z krwi pępowinowej stanowi uznaną na świecie, w Europie i w Polsce metodę leczenia (powiększającej się listy możliwych w ten sposób do wyleczenia) chorób dziedzicznych. W drugiej dużej grupie chorób możliwych do wyleczenia tą metodą znajdują się schorzenia nienowotworowe jak i choroby nowotworowe (białaczki i guzy lite).
Ogółem lista wszystkich chorób, których leczenie powyższą metodą jest już uznanym postępowaniem standardowym albo jest już przeprowadzane według przepisów tzw. kontrolowanych badań klinicznych lub znajduje się w fazie leczenia eksperymentalnego - zawiera niemal 80 pozycji.
Wskazaniem do przeszczepienia komórek macierzystych - krwiotwórczych czasami nie jest nawet zachorowanie na chorobę nowotworową. Istnieją choroby nowotworowe (np. niektóre białaczki), które ze względu na niski stopień zaawansowania klinicznego (określany w momencie rozpoznania choroby) nie wymagają zastosowania w leczeniu metody przeszczepienia komórek macierzystych - krwiotwórczych podczas pierwszego zachorowania. Wskazaniem jest dopiero nawrót - wznowa choroby. Wynika to z uzyskiwanych wyników leczenia standardową chemioterapią w niektórych chorobach dającą podobne wyniki - przy mniejszym ryzyku powikłań toksycznych i infekcyjnych.
Jednak z praktycznego punktu zastosowania tego źródła komórek macierzystych ograniczmy się do wymienienia chorób, w których leczeniu zastosowano już w Polsce u pacjentów pediatrycznych pobrane od chorego dziecka w trakcie leczenia krwiotwórcze komórki macierzyste:
choroby rozrostowe - (wg częstości przeszczepiania autologicznych komórek macierzystych) : chłoniaki złośliwe, ostra białaczka szpikowa, ostra białaczka limfoblastyczna, ziarnica złośliwa, przewlekła białaczka szpikowa, histiocytoza złośliwa
guzy lite - (wg częstości przeszczepiania autologicznych komórek macierzystych) : zwojak zarodkowy, mięsak Ewinga, mięsak prążkowano-komórkowy, guzy ośrodkowego układu nerwowego i inne guzy wieku dziecięcego.
Przeszczepianie krwi pępowinowej w obrębie rodziny
Przechowywana krew pępowinowa, może posłużyć jedynie (bez wykonywania dodatkowych badań zgodności tkankowej) do leczenia pacjenta od którego została pobrana. Po wykonaniu dodatkowych badań mających na celu potwierdzeniu zgodności (przy pomocy badań antygenów zgodności tkankowej - antygenów HLA) pomiędzy przechowywanym materiałem biologicznym a potencjalnym biorcą, może posłużyć również (ze statystycznym prawdopodobieństwem całkowitej zgodności wynoszącym 25%) choremu rodzeństwu.Do określenia stopnia zgodności pomiędzy preparatem krwi pępowinowej a chorym bratem lub siostrą wystarczy przebadać mniejszą liczbę antygenów zgodności tkankowej w porównaniu z konieczną do przebadania liczbą antygenów HLA przed planowanym przeszczepieniem krwiotwórczych komórek macierzystych pochodzących ze szpiku lub pobranych z mobilizowanej czynnikiem wzrostu krwi obwodowej.
**