PSYCHOLOGIA WYKŁAD 1
2 podstawowe problemy:
Jaki jest człowiek?
Jakie są jego przeżycia i działania?
Psychologia bada jak człowiek myśli, czuje i działa.
Geneza psychologii
Platon – jako pierwszy zarysował człowieka jako członka grupy społecznej oraz dokonał podziału na rozum, uczucia i wolę
Arystoteles – tworzył teorie uczenia się i pamięci, motywacji i emocji (podzielił uczucia i emocje: przyjemne i przykre), spostrzegania i osobowości.
Hipokrates – twórca pojęć: istota biologiczna, istota społeczna, soki hormonalne (wydzielina gruczołów dokrewnych)
Ważne wydarzenia
John Lock – negacja wrodzonych idei - po urodzeniu nasz mózg jest jak „pusta karta”, na której zapisuje się doświadczenie.
Karol Darwin – teoria doboru naturalnego („O powstawaniu gatunków”, 1859)
zmienność form życia jako wynik procesu ewolucji. spośród przypadkowych odmian organizmów natura selekcjonuje najlepiej przystosowane do przetrwania i rozmnażania się w określonych warunkach.
Ewolucja stała się ważną zasadą również dla psychologii.
Darwin uważał, że jego teoria wyjaśnia nie tylko cechy fizyczne zwierząt (dlaczego niedźwiedzie polarne są białe) ale również ich zachowania (np.uzewnętrznienie pożądania lub złości).
Wilhelm Wundt - w 1879r. stworzył pierwsze laboratorium psychologii eksperymentalnej
- twórcą przyrządu wykorzystywanego w eksperymentach - urządzenie mierzyło czas pomiędzy usłyszeniem odgłosu uderzenia kulki o pulpit a naciśnięciem klawisza telegrafu. Następnie badacze porównywali wynik z czasem potrzebnym do wykonania trochę bardziej złożonych czynności.
Korzenie psychologii
Wundt - fizjolog i filozof
Darwin - angielski przyrodnik
Pawłow - rosyjskim fizjologiem, (zapoczątkował badania nad uczeniem się)
Freud - austriacki lekarz
Piaget - szwajcarski biolog (najb. znany XX-wieczny obserwator dzieci)
James - amerykański filozof (autor ważnego podręcznika z psychologii)
Czym jest psychologia?
Zainteresowania sięgają od rejestrowania aktywności komórek nerwowych do psychoterapii
Psychologia rozpoczęła się jako nauka o życiu psychicznym.
INTROSPEKCJA - główne narzędzie badawcze - kontrola własnych stanów emocjonalnych i procesów psychicznych, samoobserwacja, dostrzeganie własnych działań i przeżyć.
Definicja
do roku 1920 definiowano psychologię jako naukę o życiu psychicznym
Lata 20. – 60. XX w. - Watson; główne narzędzie: obserwacja
psychologia jako nauka o obserwowalnym zachowaniu
Definicja
Lata 60. XX w. - psychologia wraca do pierwotnych zainteresowań procesami psychicznymi - zajmując się badaniem przetwarzania i zachowywania informacji w umyśle.
Psychologia jako nauka o zachowaniu i procesach psychicznych.
Definicja
Zachowanie to wszystko, co robi organizm- każde działanie jaki obserwujemy i rejestrujemy.
Procesy psychiczne to wewnętrzne subiektywne doświadczenia, o których wnioskujemy na podstawie zachowania - wrażenia, spostrzeżenia, marzenia, myśli, przekonania i uczucia.
Psychologia jako nauka
Dla wielu psychologów podstawowym słowem w definicji psychologii jest nauka.
Jaką dziedziną rzeczywistości zajmuje się psychologia?
Przedmiot badań
czynności, jak praca, nauka, zabawa, a także bardziej szczegółowe, jak pokonywanie trudności, rozwiązywanie problemów, ocenianie, patrzenie, słuchanie;
różnorodne wytwory czynności, jak spostrzeżenia, sądy, poglądy, postawy;
cechy człowieka, jak temperament, charakter, inteligencja, motywy postępowania, czy zainteresowania;
różnice indywidualne w każdym z tych zakresów, ich rozwój, zaburzenia, uwarunkowania czynnikami zewnętrznymi (bodźce, sytuacje, warunki życia) oraz czynnikami wewnętrznymi (struktura organizmu).
PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA
Okres przednaukowy (Arystoteles) – psychologia jako „nauka o duszy” – nauka o pewnym niematerialnym bycie kierującym wszystkimi czynnościami człowieka
Połowa XIX w. - Psychologia jako odrębna dziedzina naukowa – zajmuje się tylko świadomością
XX w. – psychologia jako nauka o regulacji wzajemnych stosunków organizmów żywych z ich otoczeniem
Istnieje przekonanie o ścisłym związku każdej istoty żywej (roślin, zwierząt i ludzi) z ich środowiskiem, przy czym wszystkich istot żywych ze środowiskiem biologicznym, człowieka natomiast także ze środowiskiem społecznym. 2 działy psychologii: obszerna psychologia społeczna i wzbudzająca coraz większe zainteresowanie psychologia środowiskowa.
Każda istota żywa jest wytworem swojego środowiska i stanowi jego składnik. Człowiek potrzebuje swojego środowiska, podlega jego oddziaływaniom, a także sam oddziałuje na nie.
Psychologia jako nauka o czynnościach wyższych
Czynności wyższe = czynności psychiczne
Psychologia jako nauka o czynnościach psychicznych
czynności psychiczne - czynności kierowane ZNACZENIEM zdarzeń, dostosowane do ich znaczenia ( a nie do ich cech fizycznych).
Człowiek zachowuje się inaczej w sytuacji znanej, inne zachowanie przejawia natomiast w sytuacji zupełnie nowej. Inaczej ten, kto się boi i ten, który czuje się bezpiecznie.
Reagowanie na zdarzenie zgodnie z jego znaczeniem nie stanowi reakcji na odizolowany fakt, ale stanowi element ciągu zdarzeń wzajemnie ze sobą powiązanych.
trzask gałązki pod naszą nogą uznamy za element własnego chodzenie, i ze względu na jego małe znaczenie po prostu zignorujemy go. Trzask gałązki z innych przyczyn może być elementem ciągu zdarzeń: gałązki łamią się często pod kończynami zwierzęcia - zbliżające się zwierze może być drapieżnikiem – bliskość drapieżnika stwarza rzeczywistość niebezpieczną – ucieczka może przywrócić stan bezpieczeństwa.
Zależności takie istnieją, choć zazwyczaj przebiegają w ułamku sekundy.
2 rodzaje psychologii
psychologia naukowa (naukę teoretyczna) – zajmuje się ogólnymi prawami ludzkiego działania i ludzkiej świadomości,
psychologia stosowana
RZECZYWISTE OBLICZE PSYCHOLOGII
Praca z pacjentem/klientem (psychologia kliniczna)
Zagadnienia zdrowia psychofizycznego (psychologia zdrowia)
Dobór pracowników/ klimat w miejscu pracy/ efektywność pracy/ doradztwo zawodowe/ problem braku pracy (psychologia pracy)
Oświata i wychowanie (psychologia wychowawcza/rozwojowa)
Reklama, oddziaływanie społeczne (psychologia społeczna)
Zastosowanie psychologii w praktyce:
- reklama (produktu, filmu, eventu)
- kampania wyborcza, zmiana wizerunku
- autoprezentacja
- wywieranie wrażenia na innych
Inne dziedziny Psychologii
W zależności od adresata:
Psychologia sądowa,
Psychologia sportu
Psychologia wojskowa
Psychologia policyjna
Psychologia środowiskowa (ekologiczna)
Psychologia polityczna
etc.
Psychologia jest nie tylko zbiorem informacji, ale przede wszystkim sposobem stawiania pytań i odpowiadania na nie.
Tak jak nauka, psychologia rozpatruje opinie i ocenia poglądy, posługując się dokładną obserwacją i ścisłą analizą.
Dążąc do opisu i wyjaśnienia głównie natury człowieka, wiedza psychologiczna przyjmuje domniemania i prawdopodobnie brzmiące hipotezy, które poddaje weryfikacji. Teoria się sprawdza jeśli dane potwierdzają jej założenia.
Podejścia we współczesnej psychologii
Jeden fakt psychiczny można rozpatrywać za pomocą wielu podejść. Przykład gniewu:
podejście neuronaukowe - badanie obwodów mózgowych wywołujących stany fizjologiczne „wypieków na twarzy” i „gorąca pod kołnierzykiem”.
podejście ewolucyjne - analiza m.in., jak gniew ułatwia przetrwanie naszych genów.
podejście genetyki behawioralnej - próba określenia, jak dziedziczność i doświadczenie wpływają na jednostkowe różnice temperamentu.
podejście behawioralne - badanie np. wyrazów twarzy i gestów pojawiających się w gniewie, lub próbuje określić, które bodźce zewnętrzne wywołują reakcję gniewu lub przejawy agresji.
podejście poznawcze - badanie, jak nasze interpretacje sytuacji wpływają na gniew i jak gniew wpływa na nasze myślenie.
podejście społeczno-kulturowe - analiza m.in., jakie sytuacje najczęściej wywołują gniew i jak jego wyrażanie różni się w zależności od kontekstu kulturowego.
Podejścia we współczesnej psychologii
Każde podejście ma swoje pytania i ograniczenia. Różne perspektywy przypominają dwuwymiarowy obraz trójwymiarowego przedmiotu. Każde ujęcie dwuwymiarowe jest pomocne, choć nie daje pełnego obrazu.
Nie oczekujemy od psychologii odpowiedzi na ostateczne pytania (dlaczego mam żyć? dlaczego mam cokolwiek robić?)
Oczekujemy, że psychologia pomoże nam zrozumieć, dlaczego ludzie myślą, czują i działają w określony sposób.
Co określa psychologię jako naukę
Przedmiot
Metoda
Tradycje, wzory, paradygmaty
Aktualne miejsce i rola w kulturze
przedmiotem psychologii jest niewątpliwie człowiek (jego powiązania z otoczeniem).
Wielkie zagadnienia psychologii
Istniejące spory:
Naturalizm – Kulturalizm (spór o to, czy człowiek jest wytworem natury, czy kultury)
Podmiotowe – przedmiotowe ujęcie człowieka (bycie człowiekiem to posiadanie doświadczeń wewnętrznych - człowiek jest przedmiotem gł. dla nauki).
nomotetyzm – idiografizm (podejście nastawione na odnajdywanie ogólnych reguł rządzących ludzkim zachowaniem – próba ujęcia człowieka w całej jego odrębności; różnice indywidualne).
determinizm – indeterminizm (rzeczywistość ułożona w ciąg zdarzeń przyczynowo-skutkowych, na które człowiek nie ma wpływu – człowiek jest w stanie dokonać czegoś, co będzie miało wpływ na przebieg wydarzeń).
Zagadnienie stałości i zmiany – czy nasze indywidualne cechy nie zmieniają się wraz
z wiekiem? czy nasza osobowość podlega zmianom?
Zagadnienie ludzkiej racjonalności i irracjonalności
jakim stopniu zasługujemy na miano homo sapiens?
Spostrzeganie rzeczywistości vs dopasowywanie spostrzeżeń do własnych oczekiwań.
Leon Festinger (1957)
Dysonans poznawczy:
popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu, pierwotnie definiowany jako konsekwencja utrzymywania się dwóch lub więcej niezgodnych ze sobą elementów poznawczych, następnie określany jako konsekwencja zaangażowania się w działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby przyzwoitej i rozsądnej.
DYSONANS POZNAWCZY
UCZUCIE PRZYKREGO NAPIĘCIA SPOWODOWANE INFORMACJĄ, KTÓRA JEST SPRZECZNA Z NASZYM WYOBRAŻENIEM SIEBIE JAKO OSOBY ROZSĄDNEJ I SENSOWNEJ
bicie się z myślami, gdy próbujemy-zgodnie z potrzebą spójności (konsonansu) poznawczej, doprowadzić różne przekonania na ten sam temat do stanu zgodności.
LOGICZNA LUB EMOCJONALNA NIEZGODNOŚĆ / SPRZECZNOŚĆ MIĘDZY DWOMA PRZEKONANIAMI , POWODUJĄCA UCZUCIE PRZYKREGO NAPIĘCIA I DĄŻENIE DO JEGO REDUKCJI/USUNIĘCIA.
Dysonans – zgrzyt, sprzeczność/niezgodność, rozdźwięk, niespójność, niekonsekwencja.
ZACHOWANIA RACJONALNE A RACJONALIZUJACE
Człowiek jest motywowany nie do tego by mieć słuszność, ale raczej do tego, by wierzyć, że ma słuszność.
Ludzie zaangażowani w redukowanie dysonansu są zajęci przekonywaniem samych siebie, aby utrzymać samoocenę, że zawsze postępują racjonalnie, co często kończy się to zachowaniem irracjonalnym i dezadaptacyjnym.
Przykład Sam’a
Pewien młody człowiek został zahipnotyzowany. Hipnotyzer poddał go sugestii posthipnotycznej, mówiąc mu, żeby gdy zegar wybije czwartą:
Poszedł do pokoju
Wziął parasol
Poszedł do konkretnego supermarketu
Kupił tam 6 butelek Whisky
Wrócił do domu.
…Sam wraca do domu, otwiera drzwi, wchodzi do mieszkania i otrząsa się z transu. Widzi siebie w kaloszach i płaszczu deszczowym, z parasolem i torbą wypełnioną butelkami z alkoholem. Przez chwilę wydaje się zmieszany.
Przykład Sam’a
Rozmowa Sam’a z hipnotyzerem:
Hej Sam, gdzie byłeś?
Ech, wyszedłem tylko do sklepu.
Co kupiłeś?
Hm, Hm…wydaje się, że kupiłem tylko tę Whisky.
Ale przecież ty nie pijesz, czyż nie tak?
No nie, ale…hm…hm…zamierzam zorganizować kilka spotkań w ciągu najbliższych paru tygodni, a niektórzy moi koledzy piją.
Co ci przyszło do głowy, żeby brać cały ten strój przeciwdeszczowy w taki słoneczny dzień?
No…rzeczywiście, pogoda jest dość zmienna o tej porze roku i nie chciałem ryzykować.
Ale przecież niebo jest bezchmurne.
Tak, ale nigdy nie wiadomo.
Przykład Sam’a c.d.
Rozmowa Sam’a z hipnotyzerem:
Nawiasem mówiąc, gdzie kupiłeś tę Whisky?
Ech, no, hm…hm…w supermarkecie.
A dlaczego poszedłeś po nią tak daleko?
No, hm…hm…jest taki piękny dzień, pomyślałem, że byłoby fajnie zrobić dłuższy spacer.
PRZYKŁAD
Członkowie sekty Wrota Niebios, na krótko przed samobójstwem, zażądali zwrotu pieniędzy za kupiony teleskop, ponieważ nie wykrył on statku kosmicznego, mającego – wg ich wierzeń – podążać za kometą Hale’a-Boppa.
Głęboka wiara w istnienie statku teleskop go nie wykrywa oczywiście wadliwy sprzęt.
Aby zredukować dysonans ludzie uciekają się często do zupełnie niezwykłych racjonalizacji, które obserwatorowi mogą wydawać się zupełnie nielogiczne.
Debata o naturze i wychowaniu (genetyka vs środowisko)
Spór nt względnego udziału genów i doświadczenia w rozwoju cech psychicznych i zachowań.
Platon – charakter i inteligencja są w znacznym stopniu dziedziczone;
Kartezjusz – pewne idee są wrodzone
Arystoteles – w umyśle nie ma niczego, co nie przyszłoby wcześniej z zewnętrznego świata poprzez znaczenia
John Lock – umysł jak tabula rasa – większość rzeczy dociera do umysłu poprzez doznawanie.
Metoda badawcza
metoda empiryczna (świat poznawalny jest jako coś empirycznego):
OBSERWACJA
PYTANIE BADAWCZE
TWORZENIE HIPOTEZ
EKSPERYMENT – sposób postępowania badawczego
WERYFIKACJA / FALSYFIKACJA HIPOTEZ
UOGÓLNIENIE – teoria naukowa; oparte na eksperymencie
WYPROWADZENIE KONSEKWENCJI EMPIRYCZNYCH
polega na wyprowadzeniu wniosków z teorii, które mówią, jak powinna
zachowywać się rzeczywistość, jeżeli dana teoria jest prawdziwa.
Metoda badawcza
standaryzacja - ujednolicenie postępowania badawczego; wystandaryzowany kwestionariusz powinien posiadać ujednoliconą instrukcję oraz określone zasady, według których będą oceniane poszczególne pozycje kwestionariusza, czyli tzw. klucz, a także według których interpretuje się wyniki.
obiektywizacja - z jasnymi kryteriami oceny i interpretacji kwestionariusz wiąże się jego obiektywność. Aby ją osiągnąć reguły przeliczania wyników surowych na wyniki standardowe powinny zostać dokładnie określone. Różnego rodzaju kwestionariusze mogą mieć różny system odpowiedzi, dwukategorialny („tak”, „nie”; „zgadzam się”, „nie zgadzam się”), lub wielokategorialny.
Metoda badawcza
rzetelność - dokładność z jaką mierzy to co mierzy,
trafność – czy test mierzy to, co ma mierzyć.
normalizacja – przeliczanie wyników surowych wyniki standardowe; Celem normalizacji jest rozeznanie, przez psychologa posługującego się danym kwestionariuszem, miejsca badanej osoby w grupie, dla której obliczone zostały normy.
Użyteczność psychologii
Użyteczność psychologii polega przede wszystkim na prowadzeniu badań w dziedzinach praktycznie ważnych i na upowszechnianiu osiągnięć w tym zakresie. Psychologia uprawiana jest także jako zawód – psychologowie-praktycy, psychoanalitycy, psychoterapeuci, poradnie psychologiczne, doradztwo personalne, HR.
Informacje psychologiczne są ważne, jednak niewystarczające w procesie podejmowania racjonalnych decyzji w działaniu praktycznym. Praktyka jest zawsze konkretna i każdy przypadek ma wiele aspektów, dlatego podejmując decyzję należy wziąć pod uwagę także inne wiadomości: ekonomiczne, techniczne, medyczne, socjologiczne, prawnicze.
Psychologowie zajmujący się poszczególnymi dziedzinami psychologii stosowanej współpracują najczęściej z przedstawicielami konkretnej grupy adresatów (np. psychologia inżynieryjna – inżynierowie; lekarze, sędziowie, wojskowi, socjologowie).
PSYCHOLOGIA WYKŁAD 2
Temat: Percepcja
Psychologia poznawcza
tzw. psychologia kognitywna
Nazwa pochodzi od tytułu pracy Ulrica Neissera „Cognitive Psychology” (1967, USA).
poznawanie przez człowieka otoczenia
tworzenie wiedzy o otoczeniu, która może być wykorzystana w zachowaniu
Wiedza (struktura) = reprezentacja umysłowa
Mechanizmy tworzenia = procesy poznawcze
Psychologia poznawcza
badanie struktur i procesów poznawczych
nacisk na rolę procesów poznawczych (spostrzegania, myślenia, pamięci…) i wytworzonych na ich podstawie wewnętrznych struktur (poznawczej reprezentacji świata) w regulacji zachowania się człowieka.
Ważne pytania:
Jak pamiętamy?
Dlaczego zapominamy?
Jakich strategii używamy rozwiązując problemy?
Jak tworzymy pojęcia?
Termin POZNANIE odnosi się do wszystkich czynności psychicznych związanych z myśleniem, poznawaniem, pamięcią i komunikacją.
POZNANIE – procesy umysłowe wyższego rzędu, dzięki którym ludzie dążą do zrozumienia świata i przystosowania się do niego.
Rozwój poznawczy człowieka
1929 – Jean Piaget pracował nad pytaniami do testu inteligencji dla dzieci.
W testach, które miały wykazać, w jakim wieku dzieci potrafią prawidłowo odpowiedzieć na pewne pytania, Piageta intrygowały błędne odpowiedzi. Zauważył, że błędy popełnianie przez dzieci w pewnym wieku są zaskakująco podobne.
Wnioski:
dziecięcy umysł nie jest miniaturowym modelem dorosłego.
Małe dzieci spostrzegają świat zupełnie inaczej niż dorośli.
Piaget twierdził, że umysł dziecka rozwija się w cyklu etapów, osiągając kolejne stadia od prostych odruchów noworodka do umiejętności myślenia abstrakcyjnego u dorosłych.
Rozwój poznawczy człowieka
Wg Piageta rozwój poznawczy odbywa się w 4 stadiach:
sensomotorycznym,
przedoperacyjnym,
operacji konkretnych
operacji formalnych.
Każdy etap ma charakterystyczne cechy umożliwiające określone rodzaje myślenia.
Stadia rozwoju poznawczego wg Piageta
Okres sensoryczno-motoryczny – (0-2 r.ż.)
Doświadczanie świata za pomocą zmysłów i czynności
(patrzenia, dotykania, ssania)
Trwałość (obiektywność przedmiotu); lęk przez nieznajomym
Okres przedoperacyjny (2-6 r.ż.)
Przedstawianie rzeczy za pomocą słów i obrazów, brak logicznego rozumowania
Zabawy naśladowcze, egocentryzm, rozwój języka
Okres operacji konkretnych (7-11 r.ż.)
Logiczne myślenie o konkretnych zjawiskach,
Pojmowanie konkretnych analogii
prowadzenie operacji arytmetycznych
Rozmowa; przekształcenia matematyczne
Okres operacji formalnych (od 12 r.ż.)
Rozumowanie abstrakcyjne
Logika abstrakcyjna; umiejętność dojrzałego sądu moralnego
Rozwój poznawczy człowieka
Ostatnie badania wykazują, że ludzkie poznanie, niezależnie od kultury, rozwija się w zasadzie w kolejności opisanej przez Piageta. Jednak małe dzieci rozumieją więcej, a ich rozwój wykazuje większą ciągłość, niż sądził Piaget. Okazuje się, że zdolności poznawcze, pojawiające się w każdym stadium, zaczynają rozwijać się w ograniczonym zakresie już w stadium wcześniejszym.
Rozwój poznawczy w okresie Adolescencji
Rozwój zdolności rozumowania wprowadza młodego człowieka na wyższy poziom świadomości społecznej i osądów moralnych. Nastolatki zdobywają umiejętność myślenia o swoim myśleniu i o myśleniu innych ludzi (metapoznanie), zaczynają sobie wyobrażać, co inni ludzie myślą o nich.
Młodsze nastolatki –
myślenie skupia się przede wszystkim na własnej osobie (co wiąże się ze zmianami zachodzącymi w ciele i psychice).
własne doświadczenie uznawane za wyjątkowe, przez co często zakładają, że rodzice nie są w stanie pojąć ich odczuć (co to znaczy chodzić na randki, czy nienawidzić szkoły): „mamo, ty naprawdę nie wiesz, co to znaczy być zakochanym”.
Przed okresem dojrzewania człowiek rozumuje prawidłowo ale dopiero w okresie adolescencji zaczyna lepiej rozumieć abstrakcyjną logikę. Potrafi myśleć hipotetycznie i wyciągać wnioski.
Logiczne myślenie pozwala wykryć niespójności w myśleniu innych i sprzeczności między ideałami a zachowaniem.
Rozwija się myślenie moralne
(Kohlberg - stadialny rozwój moralności: przedkonwencjonalna, konwencjonalna i pokonwencjonalna).
Dorosłość - zmiany poznawcze
Rozważając przebieg życia człowieka powstaje pytanie, czy u dorosłych sprawności poznawcze, jak pamięć, twórczość i inteligencja, ulegają stopniowemu osłabieniu równolegle do sprawności fizycznej. Np. czy pracodawcy powinni wysyłać starszych pracowników na emeryturę, czy raczej wykorzystywać ich doświadczenie.
Co jest bardziej trafne: „nie nauczysz starego psa szczekać” czy „na naukę nigdy nie jest za późno”.
Percepcja
W jaki sposób ludzie odbierają świat zewnętrzny i jak tworzą jego reprezentację w umyśle?
Procesy sensoryczne – opisują mechanizm kształtowania się wrażeń na skutek pobudzenia receptorów zmysłowych – tej części analizatora zmysłowego, na którą oddziałuje bodziec zewnętrzny.
Człowiek odbiera świat przy pomocy zmysłów:
Wzrok
Słuch
Dotyk
Węch
Smak
Bodźce z otaczającego środowiska (światło, dźwięk, zapach…) są odbierane przez receptory zmysłowe, a następnie przetwarzane na impulsy elektryczne, które poprzez odpowiednie struktury neuronów przesyłane są do mózgu – gdzie wiadomość zostaje odczytana i zinterpretowana.
Współczesne koncepcje procesu spostrzegania
Konstruktywizm – doświadczana rzeczywistość jest tworzona w naszym umyśle. Jaka jest naprawdę tego nie możemy stwierdzić – wiemy tylko tyle, że stymuluje do tworzenia umysłowych obrazów.
Podejście ekologiczne – spostrzegamy świat właśnie taki, jaki jest w swojej istocie.
Jesteśmy w stanie odbierać cechy fizyczne przedmiotów w taki sposób, w jaki występują one w przyrodzie.
Wrażenie vs spostrzeżenie
Wrażenie – doświadczanie prostych właściwości bodźca, np. kolor, jasność, głośność, siła dotyku.
Spostrzeżenie – doświadczanie złożonej charakterystyki bodźców, np. konkretnych przedmiotów w otaczającym środowisku – łatwo rozpoznawalnych i nazywalnych.
Psychofizyka
Dział psychologii poznawczej zajmujący się problematyką pomiaru wrażeń zmysłowych, czyli określania relacji między fizyczną charakterystyką bodźca a recepcją sensoryczną.
Prawa psychofizyki opisują prawidłowości określające ilościowe związki między bodźcem a wrażeniem.
Pojęcie progu – PRÓG BODŹCA i PRÓG RÓŻNICY
PRÓG BODŹCA - tzw. próg absolutny – odnosi się do tej jego minimalnej wielkości, w jakiej jest już dostrzegany.
PRÓG RÓŻNICY :
dostrzegana minimalna różnica między bodźcami.
wielkość odpowiadająca minimalnemu przyrostowi wielkości bodźca
(np. jego wagi, głośności czy jasności).
Działanie poniżej vs powyżej progu różnicy
JAK DOCIERAJĄ DO NAS BODŹCE ZMYSŁOWE?
CZYTANIE
SUBIEKTYWNE ODCZUCIE: oczy przesuwają się równomiernie wzdłuż wiersza
„SCHODKI CZYTANIA” – oczy za każdym razem wykonują drobny skok w prawo i przez pewien czas zatrzymują się, wpatrując się w określony pkt wiersza (fiksacja).
Po krótkim czasie następuje dalszy krok, aż do końca wiersza.
Na końcu wiersza – duży skok do początku następnego wiersza.
Skoki wzrokowe = sakkady
DLACZEGO NIE ZAUWAŻAMY SKOKÓW WZROKOWYCH PODCZAS CZYTANIA?
Uwaga nie jest kierowana na skoki tylko na treść
Skupiając się na skokach nie skupiamy się na treści
Nie potrafimy naszą świadomością objąć kilku rzeczy naraz.
Nie można skupić się na treści + na procesie czytania jednocześnie
BADANIA NAD PROCESEM CZYTANIA – wiedza nt procesów myślenia:
Dłuższy czas czytania = wzmożony wysiłek umysłowy
Stopień trudności danego tekstu – liczba i czas trwania poszczególnych fiksacji wzroku oraz liczba skoków wzrokowych.
Im większy wysiłek umysłowy, tym dłużej trwają poszczególne fiksacje wzroku i tym mniejsze poszczególne skoki wzrokowe, czyli „schodki czytania”.
DOLNA GRANICA – czytając potrzebujemy na 1 fiksację wzroku co najmniej 0,2s.
SZYBKIE CZYTANIE
poszczególne fiksacje nie skracają się;
wydłużają się skoki wzrokowe;
mniej fiksacji wzrokowych (np. 3 zamiast 6)
SKUTKI PRZYSPIESZONEGO CZYTANIA:
mniej fiksacji = mniejsza dokładność wzrokowego przetwarzania informacji
częściej pojawiają się błędy w czytaniu – 1 spojrzenie (fiksacja) musi objąć więcej tekstu.
GRANICA CZASOWA – oczami nie można poruszać prędzej niż 5 x sek.
Źródło czasowej granicy tkwi w mechanizmach mózgu, które są niezmienne.
BODŹCE AKUSTYCZNE – Słyszenie dźwięku
Jeśli do obu uszu docierają 2 oddzielne dźwięki nadane jednocześnie – osoba badana słyszy tylko 1 dźwięk (zamiast 2 w różnych uszach).
FUZJA BRZĘKU – Informacja akustyczna z obu uszu zlewa się w 1 pojedynczy dźwięk.
OKNO JEDNOCZESNOŚCI – nawet jeśli nadamy dźwięki w odstępie czasowym (0,002s.) odbierane są subiektywnie jako 1 wydarzenie.
PRÓG NIEJEDNOCZESNOŚCI (bodźce akustyczne) – poza obrębem okna jednoczesności (zwiększając odstęp między dźwiękami) słyszymy już 2 dźwięki.
WIELKOŚĆ PROGU – uwarunkowania indywidualne – od 0,002 – 0,005sek.
Nie można zmniejszyć progu – granice związane z mechanizmami mózgu i częściowo z szybkością dźwięku.
Układ wizualny człowieka w porównaniu do słuchu i dotyku jest bardzo powolny.
Brak pomiaru skali smaku i węchu.
Psychologia Postaci (Gestalt)
XX w. (przed II wojną światową)
Max Wertheimer, Wolfgang Köhler, Kurt Koffka
Zjawisko ruchu pozornego – jeśli osobie badanej pokaże się 2 światełka zapalające się 1. po 2. w krótkim odstępie czasowym, będą one widziane jako jedno światełko zmieniające położenie.
dowód na pewnego rodzaju organizację pola świadomości
Sprzeciw wobec przekonaniom strukturalizmu
(dla zrozumienia zjawiska trzeba rozłożyć je na części składowe)
Całość to co innego niż suma części.
Zasady organizacji pola percepcyjnego
Podział spostrzeganego wzoru na figurę i tło
Łączenie wg bliskości elementów
Łączenie wg podobieństwa elementów
Zamykanie wzoru
ZASADA PREGNANCJI – skłonność umysłu do nadawania sensu spostrzeganym zjawiskom.
PSYCHOLOGIA WYKŁAD 3
Temat: Percepcja c.d.
Procesy Uwagi
Uwaga
Mechanizm redukcji nadmiaru informacji.
Jest nierozerwalnie związana z procesami percepcji.
MIMOWOLNA – wyzwalana przez otoczenie
DOWOLNA – uruchamiana przez organizm, związana z podjęciem celowej aktywności.
Procesy podprogowe - wszystkie procesy psychiczne przebiegające pod progiem świadomości człowieka, czyli takie, które umykają jego uwadze i których w danej chwili lub w ogóle nie jest w stanie zarejestrować w swojej świadomości.
Procesy psychiczne człowieka mogą być podprogowe, czyli niedostępne dla świadomości, z dwóch przyczyn:
z powodu swojej natury - przebiegają tak szybko, że człowiek nie jest stanie ich zauważyć; ludzka uwaga i świadomość są w stosunku do nich zbyt powolne;
z powodu zbyt małej pojemności uwagi i ograniczonego pola świadomości - człowiek jest w stanie skoncentrować się tylko na stosunkowo niewielkiej liczbie bodźców jednocześnie, pozostałe bodźce napływające ze środowiska znajduję się wówczas poza jego uwagą (i świadomością), ale mogą być rejestrowane przez mózg człowieka; bywają one nazywane bodźcami peryferyjnymi.
PRIMING - poprzedzanie bodźców świadomych (emocjonalnie neutralnych) bodźcami podprogowymi, które wywołują pozytywne lub negatywne emocje.
Bodźcami podprogowymi mogą być np. zdjęcia ludzkich twarzy wyrażających różne emocje, które są eksponowane osobom badanym w tak krótkim czasie, że niemożliwe jest zauważenie ich przez człowieka.
zachodzą w naszym mózgu tak szybko, że nie jesteśmy w stanie ich spostrzegać, ani tym bardziej kontrolować.
Bodźcami neutralnymi mogą być np. chińskie litery, nie kojarzące się w naszej kulturze zazwyczaj z niczym, które badani oglądają przez co najmniej kilka sekund. Badania pokazały, że te litery, które były poprzedzane pozytywnymi bodźcami podprogowymi, były później oceniane przez badanych jako przyjemne, a te poprzedzane bodźcami podprogowymi negatywnymi jako nieprzyjemne.
Funkcje uwagi
Selektywność
Oczekiwanie
Poszukiwanie
Kontrola czynności jednoczesnych
Selekcja informacji dostępnych w otoczeniu, zdolność do skupienia uwagi na wybranym aspekcie otoczenia.
Aktywne poszukiwanie określonej informacji pośród zbioru różnych informacji. Dane przeszkadzające znalezienie sygnału to tzw. dystraktory.
Możliwość nakierowania uwagi na dwa aspekty otoczenia równocześnie
Oczekiwanie na pojawienie się określonej informacji i ignorowanie pozostałych. Dane, na które podmiot oczekuje to tzw. sygnał, dane ignorowane – szum.