LEKI WPŁYWAJĄCE NA HEMATOPOEZĘ
1.Erytropoetyna
-Czynnik regulujący wielkośc erytropoezy
-Jest hormonem wytwarzanym przez tkanki-głównie nerkę- w odpowiedzi na niedotlenienie
-Działa na wielopotencjalne komórki mieloidalne (CFU-GEMM), powoduje ich różnicowanie w kierunku kom. macierzystych układu czerwonokrwinkowego
-Wpływa też na dalsze stadia erytropoezy i przyspiesza dojrzewanie erytroblastów
-Deficyt występuje najczęściej u chorych chorych przewlekłą niewydolnością nerek- przyczyna niedokrwistości
-Erytropoetyny rekombinowane- otrzymane inżynieryjnie- to tzw .erytropoetyny alfa, beta, gamma- wykazuja takie same właściwości jak erytropoetyna endogenna
-Są glikoproteinami, różnią się stopniem glikolyzacji
-Zastosowanie: leczenie niedokrwistości u chorych chorych przewlekłą niewydolnością nerek, chorych na AIDS leczonych zidowudyną, chorych na nowotwory po chemioterapii
-Należ pamiętać o suplementacji żelazem i kwasem foliowym
-droga podania: i.v, s.c
-Objawy niepożądane: nadciśnienie, bóle głowy, bóle mięśniowo-stawowe, nudności, goraczka, zmęczenie, biegunka
2.Granulocytopoetyczne czynniki wzrostu
Najlepiej poznane hematopoetyczne czynniki wzrostu, działające na układ granulocytowi- makrofagowy:
- interleukina 3 (IL-3)
-granulocytowo-makrofagowy czynnik wzrostu GM-CSF
-granulocytowy granulocytowi-CSF
-makrofagowy M-CSF
Działanie:
Wpływają na proliferację i dojrzewanie komórek prekursorowych tego układu oraz na czynność komórek dojrzałych.
Etapy działania:
1.Wczesne etapy rozwoju niedojrzałych komórek macierzystych- dających początek koloniom granulocytowi-monocytowo-megakariocytowo-erytroblastycznym - Interleukina 3
2.Komórki ukierunkowane dla układu granulocytowi-makrofagowego- GM-CSF
3.Komórki ukierunkowane tylko dla szeregu granulocytowego- g-CSF i makrofagowego- M-CSF
Mechanizm działania:
Wpływają na komórki przez swoiste receptory błonowe.
Zastosowanie:
-leczenie wrodzonych i nabytych neutropenii
-niedokrwistości plastycznej
-zespołów mielodysplastycznych
-powikłania związane z mielosupresyjnym działaniem leków p/nowotworowych
i radioterapii
- przyspieszenie regeneracji ukł. Krwiotwórczego po przeszczepie szpiku
- w zastosowaniu klinicznym wykorzystuje się też rekombinowane czynniki wzrostowe
3.Trombopoetyna
- Swoisty czynnik krwiotwórczy dla magakariocytopoezy
-pobudza dojrzewanie i proliferację magakariocytów- czyli płytek
-gen kodujący- na chromosomie 3
-wytwarzana w : wątrobie, nerkach, śledzionie, szpiku
-wykazuje homologię z erytropoetyną
-receptory dla trombopoetyny są na megakariocytach i ich prekursorach oraz płytkach
-Zastosowanie: stany małopłytkowości na skutek hipoplazji szpiku, zwłaszcza po chemioterapii
4.Interleukiny
Isnieje kilkanaście rekombinowanych interleukin ale zastosowanie praktyczne maja tylko: IL-2, IL-3.
Interleukina 2- aldesleukina
- zastosowanie w leczeniu niektórych nowotworów- zwłaszcza nerki z przerzutami i czerniaka złośliwego.
-podejmowane są próby w stosowaniu jej w nowotworach krwi, przewlekłych zakażeniach, AIDS.
-Odgrywa rolę w procesach immunologicznych: pobudza proliferację limfocytów limfocytów, komórki NK- do produkcji cytokin oraz proliferację limfocytów limfocytów i syntezę Ig
- Działanie p/nowotworowe- jest pośrednie przez stymulacje aktywności p/nowotworowej komórek immuno-kompetentnych. Brak bezpośredniego działania na kom. Rakowe.
-Zastosowana w tzw. immunoterapii adoptywnej- tj. podawanie i.v aktywowanych IL-2 komórek cytotoksycznych(LAK)
-Zazwyczaj ciężkie objawy niepożądane: ogólne ( grypopodobne), neurologiczne (niepokój, pobudzenie,zawroty głowy,drgawki), krążeniowe( zaburzenia rytmu serca, dławic), dermatologiczne (rumień, wysypka), gastryczne.
Interleukina 3
- wytwarzana prze aktywowane antygenem limfocyty T, komórki Nk, mastocyty
-pobudza proliferację wielopotencjalnych komórek macierzystych oraz wczesnych komórek prekursorowych układów: czerwonokrwinkowego, płytkotwórczego, białokrwinkowego
-Zastosowanie:
-stany niewydolności hemtopoezy- niedokrwistość plastyczna, zespoły mielodysplastyczne, mielosupresja po terapii p/nowotworowej
- w mobilizacji komórek macierzystych szpiku
-stosowana sekwencyjnie z innymi cytokinami działającymi na innch stapach hematopoezy
-Obj. niepożądane: gorączka i bóle głowy
5.Interferony
-Są bialkami wytwarzanymi przez komórki ssaków w odpowiedzi na zakażenie wirusowe lub stymulację czynnikami wzrostu, limfokinami.
-Wpływaja na funkcje komórek poprzez wiazanie się ze swoistymi receptorami
-mogą wywołac indukcję lub represje genów
-Wykazują działanie p/wirusowe, antyproliferacyjne i immunomodulujące
-Zastosowanie: leczenie niektórych chorób wirusowych-przewlekłe zapalenie wątroby typu B i C
*kłykciny kończyste
*brodawczak krtani
*mięsak Kaposiego
* nowotwory krwi
* guzy lite
- wyróżniamy interferony naturalne i rekombinowane odpowiedniki