Wprowadzenie do psychoterapii
4.10.2010 wykład 1
Psychoterapia przez długi okres czasu związana była z medycyną. Od kilku lat powoli się od niej oddziela.
Towarzystwo psychologiczne – wydają certyfikat psychoterapeuty
Polskie Towarzystwo Psychiatryczne
Terapia powinna być oparta na metodach, które mają wartość naukową.
Psychoterapia była klasycznie definiowana jako metoda leczenia. Teraz – opis psychologicznej relacji, w której znajduje się osoba mająca problem, a my jako psychoterapeuta wykorzystując techniki psychologiczne pomagamy tej osobie.
Ale bardzo często osoby przychodzące do psychoterapeuty nie mają jasno zdefiniowanego problemu i trudno jest ten problem jakoś określić.
Należy oddzielić psychoterapię od różnego rodzaju treningów.
Treningi są dla osób zdrowych – rozwój umiejętności np. komunikowania się w sytuacjach stresowych.
Psychoterapia – powinien być tu jakiś problem, jakaś trudność do rozwiązania. Istotą terapii jest komunikacja. Musimy mieć wspólny język z pacjentem. Powstaje pytanie czy do końca używamy tak samo tych samych pojęć. Niektóre szkoły psychoterapeutyczne zaczęły przywiązywać bardzo dużą wagę do języka (bo ma funkcję tworzenia rzeczywistości).
Rozumienie choroby – jeżeli przychodzi pacjent, który rozumie swój problem w kategoriach genów, to terapeuta ma obraz jak pacjent myśli i jest problem czy dogadają się ze sobą Niektórzy terapeuci mówią językiem bardziej biologicznym.
Kwestia nazywania tego co się widzi – wspólny mianownik różnych terapii, po to by dać pacjentowi inną perspektywę na to, co się z nim dzieje. Stworzenie pacjentowi warunków, żeby sam zobaczył co się z nim dzieje, zrozumiał, miał większy dystans i podjął jakieś decyzje.
Proces nazywania jest specyficznym doświadczeniem umożliwiającym wgląd -> zrozumienie co się z nim dzieje.
Teza kogoś tam – czarownicy i szamani robią to samo co się robi w procesie psychoterapeutycznym.
W psychoterapii uruchamia się pewne czynniki charakterystyczne dla poszczególnych szkół psychoterapii.
Wiele rozmów może mieć funkcję terapeutyczną, bo mogą uruchamiać pewne elementy psychoterapii.
Z jednej strony – terapia jest pewną sztuką, a z drugiej techniką.
Różne podejścia – np. niektórzy terapeuci koncentrują się na tym co jest w jednostce, inni na jej relacjach z innymi, realności świata, subiektywnym świecie przeżyć pacjenta itd. (nie jest potrzebne żeby wiedzieć, jak było naprawdę, ważne aby wiedzieć, jak pacjent to przeżyje).
Psychoterapia – coś pomiędzy naukami biologicznymi a filozoficzna refleksją (zwłaszcza epistemologiczną).
Kwestia przydatności konstruktów (do danego pacjenta), które psychoterapeuta ma w głowie.
Badania pokazują, w jaki sposób może działać psychoterapia – obszary mózgu.
11.10.2010 wykład 2
PSYCHOTERAPIA – metoda leczenia, w której używane są metody psychologiczne
„Zastosowanie wiedzy psychologicznej do leczenia różnych chorób” – Pierre Janet
Szersze znaczenie – leczenie środowiskowe:
środowisko terapeutyczne
ingerencja w środowisko pacjenta (terapia rodzin)
Znaczenie węższe:
terapia indywidualna
terapia zespołowa, grupowa
„Psychoterapię rozumiem jako metodę leczenia zaburzeń psychicznych (…)może być wskazana jako metoda pomocnicza w leczeniu innych chorób: uzależnień, psychoz, chorób somatycznych” (Czabała)
„…psychoterapię rozumiemy jako metodę leczenia (…)” (Grzesiuk) (wtedy terapeuta występuje jako osoba o specjalistycznej wiedzy i umiejętnościach)
„zespół oddziaływań psychologicznych mających na celu leczenie – usuwanie zaburzeń odczuwanych przez jednostkę lub określanych przez jej otoczenie (…) – (Aleksandrowicz)
„Psychoterapia to świadome i zamierzone zastosowanie wywodzących się z uznanych zasad psychologii metod klinicznych i postaw interpersonalnych w celu pomagania ludziom w modyfikowaniu ich zachowania, procesów poznawczych, emocji w kierunku, który korzystający z terapii uważają za pożądany” (Prochaska, Norcross, 2006)
Nie ma dowodów na to, że któreś podejście do psychoterapii jest lepsze. Wszystko zależy od preferencji pacjenta, grupy. Szkodliwe jest kiedy psychoterapeuta jest za bardzo przywiązany do jednego podejścia (może to skutkować złym dobraniem terapii – szkody dla pacjenta).
Czynniki leczące w psychoterapii:
Pozytywne nastawianie pacjenta
Relacja terapeutyczna
Poświęcanie uwagi
(Prochaska , Norcross)
Naśladowanie emocjonalne
Zbiór założeń
Koncepcja i rytuały terapeutyczne
Terapeuta: ciepły i inspirujący, budzący społeczną aprobatę
możliwość odreagowania (ważna dla pacjenta)
uczenie się i praktykowanie nowych zachowań
eksploracja świata wewnętrznego
sugestia
uczenie się od innych
(Frankl)
Czynniki leczące (niespecyficzne)
- nadzieja
- oczekiwania
- przeświadczenia
- działania symboliczne
- rytuały i mity
- redukcja alienacji
- wyjaśnianie
- uspokojenie
- prestiż terapeuty
- wiara i sugestia
WGLĄD – czynnik specyficzny – pewien proces zrozumienia własnego zachowania, własnych tendencji i emocji. W wyniku wglądu musi nastąpić zmiana.
PRZEUCZENIE – również czynnik specyficzny; odwołanie do terminów behawioralnych, zmieniamy zachowanie osoby
(Aleksandrowicz)
Skuteczność psychoterapii:
- różne techniki – podobny efekt (Luborski – wcale nie ma znaczenia jaka technika
- Krytyka Eysencka na podstawie metaanalizy– poddawanie pacjentów psychoterapii nie ma większego znaczenia dla jego stanu, a nawet powoduje pogorszenie
Psychoterapia ma swoją wartość, ale powinna być oparta na badaniach naukowych (APA, 1987)
Rodzaje badań:
Badanie procesu terapeutycznego
Badanie efektów terapii – terapeuci i pacjenci w bardzo różny sposób rozumieją zmiany. Różne kryteria – np. objawy – mogą ustąpić, ale mogą też powrócić, albo przejść w inne objawy. Np. na ile zmiany związane są z terapią, a na ile ze zmianami w życiu, otoczeniu.
Trudności:
- relacje pacjentów
- subiektywna ocena terapeutów
- różne techniki pracy
- różne rozumienie „poprawy”
- pomiar momentu „poprawy”
Pod koniec terapii lub po jej zakończeniu może nastąpić nasilenie objawów – wiąże się to z zakończeniem pewnego etapu i koniecznością radzenia sobie samemu.
[Grzesiuk – rozdz. Strategie badań nad psychoterapią – doczytać]
Nie należy interpretować sytuacji terapeutycznej poza nią.
Pacjenci, dla których psychoterapia nie okazała się skuteczna:
błędy psychoterapeuty
potrzeba „chodzenia na terapię” - Są też tacy pacjenci, którym zależy, aby chodzić na terapię, ale nie leczyć się – żeby mieć usprawiedliwienie.
problem z samym problemem pacjenta – np. nieumiejętność budowania relacji
pacjent – killer => który buduje z terapeutą negatywną relację, ponieważ chce mu udowodnić, że on mu nie pomoże
HISTORIA PSYCHOTERAPII
Psychoterapia ma pewien kontekst
Już w starożytności zauważano pewną rzecz – symptomy somatyczne ale niekoniecznie mające przyczynę somatyczną – przyczyna może leżeć bardziej na poziomie emocjonalnym. Cała historia histerii- jak była rozumiana, jak się to zmieniało – powodem były bardziej emocje niż zaburzenia somatyczne
XVIII w – pojawia się rozumienie chorób psychicznych w odniesieniu do problemów neurologicznych. Dominowało wtedy rozumienie – wszystko można wyjaśnić na drodze neurologicznej.
Wprowadzenie pojęcia neurozy – wtedy rozumiana była jako założenie o podłożu organicznym. Później – zupełnie zmieniło się definiowanie tego terminu – wręcz przeciwnie – choroba o podłożu nieorganicznym.
XIXw – wcześniej jeżeli była pewna choroba, to był lekarz nią się zajmujący. Co dominowało jeszcze na początki XIX wieku – relacja przedmiotowa. Leczący był skoncentrowany na narządzie, na chorobie, niezauważany był czynnik relacyjny między ludźmi. Co się wydarzyło w ciągu XIX wieku, to to, że w relacjach przy zaburzeniach ważne jest to, co się dzieje między osobami – międzypodmiotowo.
Franz Anton Mesmer
Choroba – zaburzenie dystrybucji fluidu magnetycznego.
Leczenie przez konwulsje
Koncepcje fizjologiczne i racjonalne
Relacja – sprowadzona do fluidu
Wyobraźnia bez magnetyzmu powoduje drgawki
Magnetyzm bez wyobraźni nie wywołuje niczego
Komplikacje erotyczne
Nie wziął pod uwagę w ogóle aspektu emocjonalnego tych relacji, żadnych afektów.
On w pewnym sensie rozpoczął psychoterapię- zaczął oddziaływać poprzez sferę emocjonalną. Uruchamiał pewne mechanizmy psychologiczne.
18.10.2010 wykład 3
Hipnotyzm – kolejny krok w stronę psychoterapii. Wprowadzano pacjenta w sen nerwowy (za pomocą np. jakiegoś błyszczącego przedmiotu). Poddanie się woli osoby prowadzącej ten seans. Hipnotyzerzy zastąpili magnetyzerów, ale byli orientacji pozytywistycznej i nie zwracali jeszcze takiej uwagi na emocje.
Początek XX wieku – bardzo mocna hipoteza biologicznego podłoża zaburzeń psychicznych . Koncepcja procesów chorobowych – zaburzenia wynikiem procesów organicznych w mózgu.
Ciągle jesteśmy pomiędzy biologicznymi a psychologicznymi uwarunkowaniami zaburzeń.
Obserwowano dowody na organiczne pochodzenie zaburzeń psychicznych – krętek blady i trzecia faza kiły.
Hipnotyzm – znak, że zaburzenia mogą być związane ze sferą myślową.
Pacjentka Anna O. – bardzo różne objawy. Podczas seansu hipnotycznego powiedziała o tych swoich objawach i potem zmniejszyły się one w sposób znaczący. Pomysł, że wyrażenie objawów może działać terapeutycznie.
Freud – stwierdził, że w zasadzie to co się dzieje w czasie hipnozy można zrobić w normalnym stanie za pomocą metody wolnych skojarzeń:
Metoda katharsis
Nasza motywacja głównie leży w obszarze nieświadomym – to założenie miało później określone konsekwencje. Dziś będąc terapeutami musimy podjąć decyzję, czy uwzględniamy procesy nieświadome czy nie.
Oprócz kwestii nieświadomości musi dojść do tzw przeniesienia, aby można było mówić o psychoanalizie.
1892r – podczas jednej z sesji, nagle pacjentka uwiesiła mu się na szyi. Zaczęły się uruchamiać bardzo silne emocje. Po tym wydarzeniu Freud miał jakoby napisać w liście do jednego ze swoich przyjaciół : „Miałem na tyle chłodny umysł, aby nie kłaść tego wydarzenia na karb mojego uroku osobistego”. Freud uznał, że to co zadziało się w tej relacji nie było związane z nim bezpośrednio, ale z czymś spoza relacji. W relacji która się wytwarza między pacjentem a psychoanalitykiem odtwarzane są różne wcześniejsze doświadczenia. Psychoanalityk dokonuje wyjaśnienia pacjentowi skąd to się bierze.
Na ile w tej relacji jest realności, a na ile jest wątków przeniesieniowych? Czy coś jest realne? Czy wszystko jest przeniesieniowe?
W USA – duża ilość przypadków, gdzie terapeuci wchodzą w różne inne relacje z pacjentkami. Freud uznał, że to jest coś, co przeszkadza w relacji terapeutycznej.
Nieświadomość – dzięki Mesmerowi kwestia nieświadomości weszła w krąg zainteresowania naukowego.
Psychoanaliza i Freud – Freud nie wprowadził tego terminu (nieświadomości) ale:zaludnił nieświadomość (tam są nasze popędy, fantazje, nieświadome wspomnienia, obszar bardzo wypełniony)
Odpatologizował nieświadomość. Wcześniejsze koncepcje XIXwieczne – wydziela się obszar psychiki oddzielony od świadomości i zaczyna od wpływać na resztę funkcjonowania psychicznego. Nieświadomość tworzy się jako pewien twór i powoduje że tworzą się tam jakieś zaburzenia.
Freud – POTRZEBUJEMY do prawidłowego funkcjonowania nieświadomości, żeby zepchnąć tam, to, co jest nam „niepotrzebne”
Witkacy – przetłumaczył „podświadomość”, zainteresowanie po 2 wojnie światowej
SZKOŁY PSYCHOTERAPEUTYCZNE
PSYCHOANALIZA – pierwsza duża szkoła, która próbowała opisać psychopatologię i znaleźć metodę terapii. Rozwija się już od ponad stu lat. Jest rozbita na kilka szkół. 4 podstawowe:
Ortodoksyjna psychoanaliza (bardzo popularna w USA)
Brytyjska szkoła (szkoła relacji z obiektem) – Melanie Klein; ta szkoła przeniosła akcent z popędów na relacje
Psychologia ego – akcentuje się ego i jego funkcje służące do testowania rzeczywistości
Francuska szkoła Jacque’a Lakana? (sprawdzić) – odzwierciedla co my mamy w nieświadomości
W poprzednim ustroju w Polsce psychoanaliza była zakazana. W latach 30 wielu psychoanalityków polskich często żydowskiego pochodzenia musiało wyjechać do USA.
Dużo psychoanalityków wyjechało też do Niemiec. Firmy zaczęły wymagać krótkotrwałych terapii; Psychoanaliza poszła swym własnym torem.
Okres przedwojenny w Polsce – psychoanaliza wnosiła seksualność.
Za komuny – wielu psychoanalityków opuściło Polskę, a ci którzy zostali byli zmuszani do zmiany sposobu myślenia. Od lat 80 to podejście zaczęło się zmieniać. Powrót zainteresowania psychoanalizą – z większym uwzględnieniem realności życia pacjenta.
Nasze funkcje są zakorzenione biologicznie.
Na różnych etapach życia dochodzi do różnego rodzaju konfliktów, z którymi radzimy sobie poprzez uruchamianie różnych mechanizmów obronnych.
Do psychoanalizy jako procesu leczenia powoływane są takie osoby, które mogą wytworzyć przeniesienie – które SA w stanie przeżywać realność psychoanalityka w dwóch rejestrach – realnym i symbolicznym.
Przeniesienie – bardzo mało realności. Jak kogoś nowego spotykamy – uruchamia to nasze przeniesienie.
W trakcie terapii jest coraz więcej realności. Ale nie zawsze pacjent jest w stanie spostrzec tę realność (np. przy ciężkich zaburzeniach).
Regresja pacjenta – pacjent wchodzi w relację, która jest charakterystyczna dla znacznie wcześniejszego sposobu funkcjonowania – do etapu, na którym powstało zaburzenie. Uruchomienie wcześniejszych mechanizmów zależnościowych. (np. zależność od terapeuty , bezradność).
Rozumienie psychopatologii – 3 duże grupy zaburzeń:
Psychozy – zaburzenia psychotyczne -> mechanizmy rozszczepienie
Zaburzenia osobowości
Nerwice – Freud się nimi zajmował
Techniki pracy:
Sam termin został wprowadzony przez Annę Freud, sam Freud używał raczej pojęć obrony:
Hipnoza – oszukanie ego
Wolne skojarzenia – eliminowanie pewnej kontroli nad tym co robimy – badamy te momenty, kiedy dochodzi do zatrzymania
Zabawa z dziećmi – obserwuje się momenty przeskoku, kiedy dzieci zmieniaja zabawę – doszlo do uruchomienia jakiegoś wspomnienia, trudnych emocji
Pomyłki, przeskoki, przesunięcia – odzyskanie zagubionego wątku
Interpretacja marzeń sennych – kwestia rozumienia symboli
Parapraksja ???– analiza pomyłek
Analiza przeniesienia – najbardziej kluczowa dla psychoanalizy – nie pamiętamy ale powtarzamy pewne wzorce; analizowanie wchodzenia w relacje
Najczęściej w przeniesieniu znajdują się dwie rzeczy:
Przeniesienie impulsów – pacjent przenosi swoje emocje na psychoanalityka – miłość, nienawiść, zazdrość, - zrozumienie tych emocji nie jest możliwe bez analizy wcześniejszych relacji; takie rzeczy powinny być z pacjentem omówione, nie powinny być zostawione bez komentarza. Musimy kontrolować na ile głęboko możemy zejść z tym pacjentem.
Przeniesienie obron
Przenoszenie tych sposobów obron na dzieci – Melanie Klein: powstały dwa skrzydła jeśli chodzi o psychoterapię dzieci
Melanie Klein – u dzieci tak samo jak u dorosłych SA procesy przeniesienia
Anna Freud – nie – w świecie dzieci jest znacznie więcej aspektu realnego. W zabawie odreagowują one rożne rzeczy. Nie działa u nich dobrze mechanizm wyparcia.
Cele mechanizmów obronnych
Włączanie się mechanizmów obrony – kiedy pojawia się lęk (interwencja superego)
Lęk spowodowany realnością świata zewnętrznego ( adolescencja – siła popędów – intelektualizacja, ascetyzm
Potrzeba syntetyzowania – żeby zachować pewną harmonię
Metody:
- interpretacja – uświadomienie tego, co jest nieświadome – źródła zachowań, sposoby przeżywania
- konfrontacja – zwrócenie uwagi na konkretne zjawisko; często poprzedzana:
- klaryfikacją – zebranie pewnej grupy elementów aby wykazać coś wspólnego
- rekonstrukcja (lub konstrukcja) ciągu wydarzeń, gdy pacjent ma jakąś dziurę w swojej historii
- instrukcje – stosowane na początku, żeby pacjent wiedział, co będzie się działo
PSYCHOZY
Freud uważał że nie można leczyć pacjentów z psychozami, bo możliwa jest tu również nerwica przeniesieniowa. Pacjenci psychotyczni nie są w stanie przeżywać relacji w sposób symboliczny – brak wyparcia, brak projekcji. Ale – rozszerzono zakres technik – kontenerowanie emocji – polega na tym, że psychoterapeuta pomieszcza emocje pacjenta. Pacjenci z zaburzeniami przeżywają często emocje, z którymi nie są w stanie sobie poradzić. Psychoanalityk przyjmuje te emocje ale ich NIE ODDAJE. Powtórzenie relacji między dzieckiem a matką. Gdy dziecko jest agresywne, to matka odruchowo konteneruje te emocje i ich nie oddaje. Nie gryzie dziecka np. Psychoterapeuta – lepsza matka Chodzi też o wsparcie pacjenta – techniki pozwalające na nadanie pewnej struktury
Pierwotny narcyzm
PSYCHOZA -wtórny narcyzm –gdy nasza popędowość zostaje zainwestowana w świat. Cala popędowość – agresja itd.
Faza schizoidalno-paranoidalna – pierwsze miesiące naszego życia – dominują mechanizmy rozszczepienie (splittingowe)– gdy dojdzie do uruchomienia tych mechanizmów, to mamy do czynienia z np. schizofrenią.
Mechanizm identyfikacji projekcyjnej – druga połowa 1 roku życia – pacjent nie jest w stanie poradzić sobie z własnymi emocjami, np. agresją. Dochodzi do wyprojektowania tej złości na matkę (pacjent robi to na terapeutę) a następnie uruchamia drugi mechanizm – identyfikacji – będzie się identyfikował z tą agresją, ale będzie ją rozumiał jako nie swoją, ale tej drugiej osoby. Tak, jakby pacjent chciał zarazić terapeutę złością.
Pozycja depresyjna – dziecko w swoim rozwoju uświadamia się że nie jest jednością z matką. Między 5 a 9 miesiącem życia. Pierwsza duża utrata. To, w jaki sposób poradzimy sobie z tą utratą staje się matrycą, w jaki sposób będziemy później reagować w życiu. Gdy ktoś wyjeżdża opuszcza – jak się czujemy? W różnych sytuacjach utrat można zobaczyć pewien wzorzec.
Obiekty przejściowe – redukują lęk
Mechanizmy splittingowe – terapeuta przeżywany jako idealna osoba albo jako wróg. Albo, albo – nie ma szarości. Pacjent tak samo przeżywa siebie – albo idealny albo kompletnie beznadziejny.
terapia behawioralna wykład 5
08.11.2010
zaburzenie psychogenne (czynnościowe) – wynik zaburzenia uczenia się
sprawdza się w leczeniu zaburzeń monosymptomatycznych
do czynienia z występowaniem zachowań niepożądanych i niewystępowaniem pożądanych
poszukiwanie źródeł nagród i kar: w rozwoju → w człowieku →
związek z błędnym interpretowaniem rzeczywistości/otoczenia/bodźca/sytuacji
podstawowe pojęcie – nawyk = pewna reakcja motoryczna; zmiany na poziomie fizjologicznym; reakcje emocjonalne; = kiedy dochodzi do mniej więcej stałej sekwencji między bodźcem a zachowaniem
grupy nawyków:
nawyk dezadaptacyjny
sztywność reakcji
autodestrukcyjność zachowań
nieprzystosowanie do społecznych wymagań
zaburzenie jako rezultat procesu nabywania dezadaptacyjnych nawyków
dotyczą obszarów ruchowych, obsesji myślenia, poziomu emocjonalnego (fobie)
sposoby nabywania: warunkowanie klasyczne, instrumentalne, modelowanie (upodobnienie do sposobu myślenia, przeżywania) różni się od naśladowania (zewnętrznie)
w terapii akcent bardziej na teraźniejszość, odsuwając genezę, która jest mniej istotna/potrzebna
możliwość powtórzenia procesu/techniki
fazy terapii behawioralnej
faza diagnostyczna
wzbudzanie motywacji → duża uwaga! – pacjent musi wyrazić zgodę, ponieważ on musi wykonać tę pracę
zastosowanie określonej procedury
utrwalenie zmian
podstawowe techniki terapii behawioralnej
desensytyzacja: stopniowe powolne oswojenie, zbliżenie (w fobiach), w stanie relaksu
modelowanie: terapeuta podaje przykład zachowania, adaptacyjnych nawyków, pokazuje
(np. psychodramat behawioralny, z naśladowaniem pozytywnych wzorców adaptacyjnych)
techniki awersyjne: skojarzenie bodźca, który chcemy wygasić, z nieprzyjemnym odczuciem
trening asertywności → (dziś mają własny status)
treningi społeczne
techniki restrukturalizowania poznawczego
terapia poznawcza
odwrócenie: myślenie → emocje
ojciec terapii – A. Beck
konkretne symptomy/przejawy, nie ma odwołania do podstaw
założenie, że uczymy się pewnych sposobów myślenia
cel terapii: pobudzenie do analizy własnych schematów/myśli; wychwycenie myśli automatycznych
triada poznawcza: ja
świat
przyszłość
myślenie:
selektywna abstrakcja
nadgeneralizacja
przesadne znaczenie (dotyczy zewnętrznych wymagań)
minimalizowanie (dotyczy własnych możliwości)
personalizacja (ja – odpowiedzialny za zdarzenia)
myślenie czarno-białe
katastrofizacja
arbitralne wnioskowanie
zmiana procesu terapeutycznego – skrócenie
aktywna rola terapeuty: pracuje dyrektywnie, jasne wyznaczenie celów/planu, strukturalizacja spotkań, info zwrotne, zachęcanie pacjenta do robienia notatek
zastanawianie się nad emocjami →
relacja emocjonalna – znaczenie dla efektywności terapii
wykorzystywanie fluktuacji nastrojów (zmienne nastroje)
koncentracja na polepszeniach
wcześniej traktowano to jako utrudnienie
ale może to mieć sens w poznawaniu reakcji
techniki terapii poznawczej
techniki wywołujące automatyczne myśli (szukanie sekwencji zdarzeń)
techniki behawioralno-poznawcze
→ poziom zachowania (terapia sukcesu: wyznaczamy pacjentu bardzo małe zadania, potem coraz bardziej złożone
→ poziom automatycznych myśli i błędów poznawczych (notowanie myśli, by zobaczyć, co było wcześniej, jaka temu towarzyszyła emocja/sytuacja; kontrinterpretacje (patrzenie z innej perspektywy); rodzaj dyskusji: pacjent – „jestem do niczego”, terapeuta – „jesteś wartościowy”; polemika → zmiana myślenia)
techniki identyfikacji założeń – bardziej zaawansowana; mamy pewne motywy myślowe, które wracają w różnych postaciach
relacja terapeutyczna jest ważna, ale niewystarczająca w tej terapii
nacisk na techniki
ogólne, zgeneralizowane, sztywne, globalne, trudne do werbalizacji, najbardziej głębokie,
przekonania kluczowe --- podstawowe
↓
przekonania pośredniczące ----- odnoszą się do konkretnej sytuacji
↓
sytuacja → myśli automatyczne ----- bezpośrednio wynikają z danej sytuacji
+ emocje + zachowania
założenie, że przekonania mogą być przeuczone
terapia zaczyna się od myśli automatycznych, a jeszcze wcześniej od rozpoznania emocji i zachowania
zaburzenia osobowości – dłuższe terapie
im więcej trudności, tym znaczniejsza relacja terapeutyczna
relacja daje pewną próbkę zachowania
Wykład 6 29.11.2010r.
SZKOŁA HUMANISTYCZNO-EGZYSTENCJALNA
Egzystencjalizm, Fenomenologia, Personalizm
Reakcja na nadmierny redukcjonizm psychoanalityczny oraz redukcjonizm behawiorystyczny- sprowadzający nasze zachowanie do reakcji na pewne bodźce
Powrót do filozoficznych korzeni psychologii
Akcent na doświadczenia i przeżycia wewnętrzne-ważne jest to w jaki sposób pacjent konstruuje swój wewnętrzny świat, to co pacjent mówi
Indywidualność człowieka, jego unikalność, człowiek jako całość- trudno stworzyć schemat terapeutyczny
Relacje międzyludzkie (interpersonalne) pacjenta
Samoświadomość człowieka- poznanie zależy od samego pacjenta, terapeuta stwarza tylko warunki do poznania
Samorealizacja jako jedna z podstawowych potrzeb
Negatywne konsekwencje swoich przyzwyczajeń
Człowiek może dokonywać świadomych wyborów, samodzielnie w swoim życiu
Odwołanie się do trzech koncepcji filozoficznych:
1.egzystencjalizm
egzystencja ludzka jako pierwotna, ludzie są świadomi swojego istnienia
troska i trwoga związane ze śmiercią jako główne doświadczenia
nie ma żadnych reguł, które mówią nam jakie powinno być nasze życie
nie możemy nadać naszemu życiu sensu, z naszego bycia nic nie wynika
rzeczy, które uważamy za trwałe mogą takie nie być
świadomość bezsensu myślenia, możemy temu zaradzić jeśli sami nadamy mu sens
ludzie oddają się pewnym złudzeniom, np. wierzymy w coś itp.
refleksja nad wartościami, jakie pacjent wnosi lub jakich poszukuje
terapeuci zwracali uwagę na: trwogę, lęk, troskę, nadawali sens cierpieniu, lękowi
Fenomenologia
sposób poznania pacjenta bez założeń, tylko to, co dane w bezpośrednim doświadczeniu
poznanie poprzez intuicję, bierny akt umysłu- przesłanka do zrozumienia kogoś
zwracamy uwagę na indywidualność, wyjątkowość, wartość człowieka
zaburzenie- kiedy tracimy tą swoją indywidualność
z tej perspektywy rozumienie zaburzeń psychotycznych- ujawnienie się Ja prawdziwego, które było skrywane
kontekst instytucjonalny(np. Szpital)- jak on będzie wpływał na relację
człowiek może wpływać na swoje życie (zmieniać je) poprzez doświadczenie, konfrontować się z lękiem, odpowiedzialnością
brak sensu życia, głównie mechanizm zaprzeczania od tych doświadczeń naszego życia
u neurotyka- somatyzacja
relacje te są jasno ustrukturyzowane
zaprzeczenie może nastąpić poprzez przeniesienia- pacjent głównie zaprzecza
terapeuta: taki jest nasz los, ale jednak musimy dokonywać pewnych wyborów
pacjent po konfrontacji powinien nadać sens własnemu życiu
relacja terapeutyczna- refleksja nad tym co właśnie dzieje się w tej relacji:
poznanie, które dokonuje się w relacji jest poznaniem fenomenologicznym z egzystencjalnym wyjaśnieniem sytuacji życiowej przy personalistycznym traktowaniu pacjenta
Personalizm
wyjątkowe traktowanie jednostki
człowiek w trakcie stawania się, w procesie samorealizacji, doskonalenia ma swoją wartość
Rogers- nie pacjent tylko osoba, rodzaj spotkania, relacji między osobami
krytyka: terapeuta ma pewna przewagę nad pacjentem
specyfika terapii: koncentrujemy się na tym co dzieje się tu i teraz, czasami odwołuje się do przeszłości, jeżeli to konieczne
kolektywne doświadczenia emoc. - przejście jeszcze raz przez trudne doświadczenia w sposób bezpieczny, razem z terapeutą
Jaki powinien być terapeuta?
1) cechy osobowości: najważniejsze jest to co terapeuta wnosi poprzez swoja osobowość
2) techniki pracy, których można się wyuczyć
ad.1)
bezinteresowny w stosunku do pacjenta
o szerokich horyzontach
nie wartościuje, nie ocenia
nie kieruje się przesądami
empatyczny
ALE: frustracja jest doświadczeniem rozwojowym dla pacjenta, więc empatia nie zawsze okazywana
nie ma ocen diagnostycznych – terapeuci odrzucali diagnozę psychiatryczną- może to przeszkadzać w innym spojrzeniu na pacjenta, etykietowanie
bezwarunkowa akceptacja pacjenta, pozytywne nastawienie do człowieka, a nie czynów
spójność różnych obszarów terapeuty- samoakceptacja, autentyczność, naturalność (nieudawanie, niechowanie się za pewnymi poglądami)
Badania nad relacja terapeutyczną - raczej emocjonalny stosunek w relacji
Nie zawsze zadowolenie klienta = zmiana
ad.2)
sceptyczne nastawienie do technik terapeutycznych; technika jako ucieczka od naturalnego kontaktu
pewna umiejętność wejścia w relację
ewentualnie np. technika odzwierciedlania- dotyczy sfery emocjonalnej, nazywanie emocji, stanów emocjonalnych pacjentowi- chciano pacjentom umożliwić ekspresję i wyrażenie emocji, doświadczenie emocji,
pacjenci często odmawiają, muszą się przygotować do tej techniki
terapeuta będzie starał się sprowokować pewne emocje, aby pacjent wcielił się np. w różne role z kręgu osób mu znajomych
terapeuci zaczęli badać sposób przeżywania, sposób myślenia
koncentracja i interpretacja tego, co tu i teraz
czasem analiza przekonań
terapeuci egzystencjalni- zamiast technik, samo bycie z klientem
Podsumowując:
Relacja terapeutyczna:
empatia
autentyzm
akceptacja pacjenta
Podejscie humanistyczne:
Rogers
Perls
Podejście egzystencjalne:
Frankl
Laing
Terapia Gestalt (Fritz Perls)
nowe doświadczenia organizujemy w pewne całości, układamy je, one się tworzą, rozpadają
figury sztywnieją- pacjent interpretuje siebie wg pewnego schematu
zadanie terapeuty: pozwolić pacjentowi pokazać jaki on naprawdę jest
komentarze: unikać pytania dlaczego?
„bezpieczna katastrofa”- sytuacja kiedy pacjent zaczyna doświadczać czegoś nowego, terapeuta ma go bezpiecznie przeprowadzić przez tą katastrofę
Frankl
powiązanie człowieka z wartościami
trudno pacjentowi nadać sens własnemu życiu
technika: zadawanie pytań w taki sposób aby pobudzić pacjenta do refleksji
bardzo często nawiązywał do religii
odwracał uwagę pacjenta w sytuacji, aby nie uciekał tylko mógł sam wyjść
Laing:
krytykował klasyfikacje psychiatryczne
termin „ ontologiczna niepewność”- osoba ontologicznie niepewna pochłonięta jest raczej chronieniem własnego bytu, nie pozwala sobie na osiąganie zadowolenia czy przyjemności, już bowiem zwykłe otoczenie zagraża jej niskiej barierze bezpieczeństwa
Podsumowanie:
relacja terapeutyczna:
wątek etyczny: co wolno a czego nie wolno terapeucie
koncentracja na tym co w tej chwili się dzieje
akcent przeniesiony na możliwości pacjenta a nie na trudności
Perls: poprzednie szkoły koncentrowały się na skuteczności leczenia, tutaj koncentracja na związku z instytucjami, które ubezwłasnowolniają pacjenta
wniesiono kwestię wartości
kodeksy etyczne- od kilkunastu lat
TERAPIA SYSTEMOWA
Koncepcje linearne:
1. Nathan Ackerman- psychoanalityk, psychiatra, ojciec terapii rodzin
2. Frieda Fromm Reichmann- „ Schizofrenogenna matka”
3. Theodor Litz
4. Roland Laing
5. Murray Bowen
psychopatologia jest w relacji
zaburzenia związane z relacjami, w które ta osoba wchodzi, w koncepcji humanistyczno-egzystencjalnej- to dzieje się wewnątrz
(kwestia do rozstrzygnięcia- myślenie w kategoriach intrapsychicznych czy w kategoriach relacji)
dosyć szybko złączyła się z terapią rodzin
podstawowa metoda leczenia: procesy przeciwprzeniesieniowe, w grupie bardzo trudno to uchwycić
Bowlby - jeden z pierwszych, który zaczynał pracować z rodzinami, również jako dodatek do terapii indywidualnej
Ackerman
zajmował się schizofrennikami, na schizofrenie chorował jego brat
dokonywał opisu schizofrenii jako skutku symbiotycznej relacji dziecka z matką
„schizofrenogenna matka” - on tylko zastosował, wprowadziła Frieda Fromm- Reichmann;
taka matka: na poziomie przedświadomym odrzuca dziecko, rekompensuje to nadopiekuńczością, blokuje jego rozwój, zwłaszcza w okresie adolescencji
objaw- na poziomie indywidualnym oraz na poziomie rodzinnym
koncepcja „kozła ofiarnego”- osób chorych na schizofrenię
przyczyny zaburzenia leżą poza jednostką, poza intrapsychicznymi przeżyciami
Bateson i koncepcja podwójnego wiązania (specyficzny wzorzec komunikowania, objawy ambiwalencji u pacjentów ze schizofrenią)
Warunki:
Minimum dwie osoby.
Powtarzające się frekwencje wydarzeń.
Pierwszy nakaz.
Drugi sprzeczny z pierwszym.
Trzeci nakaz uniemożliwiający ucieczkę z sytuacji.
Postrzeganie świata wg wzorca.
z perspektywy dziecka bardzo trudno to zrozumieć
dziecko nie ma możliwości sięgnięcia do metapoziomu- wyjaśnienia tej sytuacji
zakwestionowana linearność (przyczyna- skutek), jest cyrkularność (pewne elementy oddziałują na siebie)
Wykład 7 06.12.2010 r.
MYŚLENIE SYSTEMOWE
Ogólna teoria: Ludwig von Bertalanffy
z wykształcenia biolog
koncepcja, która umożliwia opis różnorodnych zjawisk poprzez zebranie różnych punktów widzenia, różnych koncepcji
w jaki sposób poznajemy świat
rola struktur biologicznych
połączenie aspektu biologicznego ze społecznym
Punktem wyjścia jest pojęcie systemu
System- uporządkowana kompozycja elementów, tworząca spójną całość, nową jakość, nie jest to zwykła suma wszystkich części
zmiana jednego elementu wpływa na cały system; nie można izolować tego, co dzieje się z jednym członkiem rodziny od pozostałych
człowiek składa się z różnych podsystemów, jesteśmy elementami różnych systemów: rodziny, społeczeństwa
możliwość stworzenia jednego opisu zastanawiając się nad właściwościami tego systemu
zwraca uwagę na to co dzieje się w bliskich relacjach
koncepcja „schizofrenogennej matki”
zwraca uwagę na problematykę języka, w jaki sposób jest stosowany
Trzy główne właściwości:
W każdym systemie działają dwie tendencje(dwie siły)
jedna dąży do stałości, druga tendencja do zmiany
siły, które dążą do zmian, dążą do rozwoju
otoczenie systemu (relacja pomiędzy systemem a otoczeniem)
musi dochodzić do wymiany, żeby dany system mógł żyć (np. system biologiczny czy społeczny)
Kwestia przyczyn czy skutków
ekwipotencjalność- te same przyczyny prowadzą do różnych skutków
ekwifinalność- różne przyczyny prowadza do tego samego skutku
Myślenie cyrkularne
dwie osoby nawzajem wpływają na siebie (w myśleniu linearnym (jest skutek- zaburzenie, musi być przyczyna; przyczyny szukamy w jednej osobie)
wzajemne interakcje
Pętla sprzężenia zwrotnego- osoby nawzajem oddziałują na siebie (schizmogeneza symetryczna- mamy do czynienia ze wzmacnianiem zachowania, dwie osoby eskalują swoje postawy, komplementarne zachowania, napędzają się w ten sposób; schizmogeneza komplementarna- mamy do czynienia z zachowaniami uzupełniającymi się, negatywne pętle sprzężenia zwrotnego, jedna osoba będzie atakująca, a druga broniąca się)
każda rodzina ma pewne siły, które będą dążyły do stałości systemu, albo do jego zmian (morfostaza- dążenie do stałości; morfogeneza- dążenie do zmian)
inaczej zaczynamy rozumieć objawy, symptom- jako sygnał do zmian, może także blokować kolejną fazę rozwoju, np. konfrontacja rodziców z fazą „pustego gniazda”
pacjent- „identyfikowany pacjent”, problem dotyczy całej rodziny, pacjent to „ najsłabsze ogniwo”
zawieszono myślenie na temat psychopatologii
odwoływano się do społecznego konstruktywizmu (klasyfikacja zamyka zaburzenia w pojęciach)
Na początku uważano,że psychoterapeuta jest obserwatorem.
Później terapeuta- współtwórca systemu, spotyka się z rodziną, uczestnik systemu społecznego
W terapii narracyjnej- terapeuta współtwórca pewnych powieści rodzinnych, współtwórca w tworzeniu
PODEJŚCIE KOMUNIKACYJNE (Bateson, Jackson, Satir, Haley, Watzlawik)
Aksjomaty komunikacji
Rola symptomu
Paradoks
Odwołanie się do procesów komunikacyjnych
nie można nie komunikować się, nie można wyjść z sytuacji komunikowania
rodzina skazana na komunikację
metakomunikat- definicja relacji pomiędzy mną a uczestnikiem relacji
„ Jak Ty do mnie mówisz?”- odwołanie się do metakomunikacji
najgorsza „dyskwalifikacja”- nie istniejesz, czyli brak odpowiedzi (nie odzywanie się, obrażanie się)
„dyskwalifikacja przekazu”- „ ... . Żartowałem.”
w rodzinach specyficzny sposób porozumiewania się
Aspekt treściowy i relacyjny
treściowo zgadzamy się często, ale rzadziej zgadzamy się co do relacji- np. zgadzamy się na daną decyzję, ale nie zgadzamy się z tym kto ta decyzję ma podjąć
coraz więcej komunikatów dotyczy relacji a nie treści- w kłótniach, w związkach, gdzie pojawiają się problemy
2. Punktacja sekwencji zdarzeń
każda osoba inaczej może spostrzegać przyczyny i skutki jakiegoś wydarzenia, każdy element wzajemnej wymiany jest jednocześnie bodźcem, odpowiedzią i wzmocnieniem
werbalna i niewerbalna
paradoks- mamy do czynienia z dwoma sprzecznymi komunikatami
paradoks i kontr-paradoks- technika pracy w psychoterapii; np. dziecko nie chce chodzić do szkoły, rodzice zgadzają się na to, zyskują przez to kontrolę
technika modna w latach 80-tych
rodzina musi zrozumieć,ze jest to paradoks
działa wstrząsowo na rodzinę
3. Podwójne wiązanie
PODEJŚCIE STRUKTURALNE (Salvador Minuchin)
Podejście kontekstualne
Struktura rodziny : stałość i zmienność
Podsystemy (subsystemy)
Przymierza i Koalicje
Granice
Rodziny splątane, niezwiązane
Objawy związane ze strukturą rodziny
Cel terapii: zmiany strukturalne rodziny
Terapeuta
osoba aktywna
przenosi akcent z treści konfliktu na strukturę konfliktu- nie o co chodzi, ale jak to wygląda?
upatruje problemów w strukturze rodziny- terapeuta ma za zadanie samodzielnie ją przeorganizować albo reorganizuje ją poprzez zmianę zachowań indywidualnych członków rodziny
Koncepcja psychometryczna rodziny- związana z funkcją rodziny
Przymierza- kiedy razem coś robimy
Koalicje- koalicja zawsze zakłada wykluczenie kogoś
Struktura rodziny:
granice- reguły rządzące tym, kto i jak do danego systemu należy
rodzina jako system składa się z podsystemów, np. dzieci
system w ramach jednego pokolenia
rodziny splątane- kiedy jedna osoba w rodzinie przeżywa stres, cała rodzina się stresuje
rodziny niezwiązane- trudno znaleźć coś wspólnego
Cel terapii:
podejście podobne do podejścia behawioralnego- najpierw dokonujemy zmian, a później dochodzi rozumienie
bardziej zmienia sposób rozwiązywania konfliktów
terapeuta musi dopasować się do rodziny pewnym stylem bycia, ale musi uważać, żeby nie przesadzić
Podsumowanie:
zaburzenia związane ze strukturą rodziny, zwłaszcza kiedy trudno przygotować się do nowych faz rozwojowych
sztywne struktury- trudno wyjść
łatwo przepuszczalne- łatwo się wchodzi, ale i wychodzi
PODEJŚCIE STRATEGICZNE
(Jay Haley, większość z podejścia komunikacyjnego)
Objaw
pewny powtarzający się wzorzec zachowań o charakterze interpersonalnym
strategia dopasowania do bieżącej sytuacji, w celu kontrolowania otoczenia
„ Taniec rodzinny”- rodzina wchodzi w ciąg zachowań, sekwencje, które stale się powtarzają
Terapeuta
odpowiedzialny za rozwiązanie problemu, przerwanie dotychczasowych wzorców
dyrektywny
definiuje relacje
Tworzenie strategii- kluczowy aspekt
polecenia
zadania w formie paradoksalnej
zmiana etykietki
przepisywanie objawu
strategia powstrzymująca
tworzona dla każdego problemu
nastawiona na aktualny, bieżący problem
metoda pracy z wykorzystaniem lustra weneckiego (drugi terapeuta z innej perspektywy, inaczej przeżywa emocje, kiedy rodzi się napięcie nie ma jak tego rozładować)
technika pozytywnej konotacji- terapeuci rozmawiają o rodzinie przy rodzinie