1. System polityczny –

1. Idee i wartości polityczne, organizacje i instytucje uczestniczące w życiu kraju

2. Ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych

3. Całokształt politycznych działań i powiązań istniejących w społeczeństwie

1. W systemie politycznym wyróżniamy cztery podsystemy:

1. Instytucjonalny – partie polityczne, rząd, grupy lobbingowe, instytucje

• Partie polityczne – dobrowolne organizacje o określonej strukturze, zasadach członkostwa, statucie, ich celem jest zdobycie bądź utrzymanie władzy

• Grupy interesu (nacisku, lobbingowe) – organizacje zabezpieczające interesy danych grup społecznych oddziaływujących na rząd, parlament

1. Regulacyjny – ogół zasad i norm regulujących stosunki społeczno- polityczne zawarte w: prawie państwowym oraz wynikających z zasad moralnych, politycznych, zwyczaju itd.

2. Komunikacyjny – relacje i związki między elementami systemu stabilizujące lub destabilizujące; opozycja-koalicja itd.;

3. Funkcjonalny – czyli funkcje jakie spełnia syst. Polityczny:

• Funkcja regulacyjna ( sterowanie procesami politycznymi)

• Funkcja mediacyjna (rozwiązywanie konfliktów)

• Funkcja adaptacyjna (usprawnianie działania instytucji politycznych)

• Funkcja innowacyjna (wprowadzenie do syst. Politycznego nowych reguł i mechanizmów

1. Podział systemu politycznego ze względu na:

1. Reżim polityczny – ogół metod, zasad i technik stosowanych przez aparat państwowy w stosunkach ze społeczeństwem czyli sposób rządzenia :

• Demokratyczne

• Niedemokratyczne

1. Zasady organizacji aparatu państwowego, relacje zachodzące między naczelnymi organami władzy:

• Parlamentarny

• Prezydencki

• Półprezydencki

• Rządów zgromadzenia

1. Budowę państwa – porządek terytorialno – administracyjny:

• Państwa unitarne (jednolite) np. Polska

• Państwa złożone (wew. niejednolite) np. Niemcy, Szwajcaria

1. Totalitarne systemy polityczne

1. Zaprzeczenie systemu demokratycznego, model siedmiu cech:

• Oficjalnie ogarniająca ideologia wyznacza model myślenia i życia dla każdego obywatela, kontrola nad prywatnością, zakaz swobody wypowiadania opinii innej niż ta akceptowana przez państwo (indoktryna)

• Monopol jednej masowej partii

• Monopol partyjny na środki masowego przekazu, manipulacja informacją, cenzura

• Monopol i kontrola państwa nad bronią

• Monopol centralnie sterowanej gospodarki (upaństwowienie, brak wolnego rynku)

• System terroru stosowanego przez policję polityczną, powszechny strach jako podstawa ładu państwowego

• Faktyczny przywódca mający uprzywilejowaną pozycję na szczycie struktury partyjnej

1. Autorytarne (autokratyczne) systemy polityczne :

1. Wartością nadrzędną jest silne i niezawisłe państwo

2. Wysoki poziom koncentracji władzy oraz brak odpowiedzialności władzy przed obywatelami

3. Przywództwo jednostki

4. Anty – parlamentaryzm

5. Polityczne sterownie nastrojami społeczeństwa cechującego się apatią

6. Dominacja własności państwowej w gospodarce

7. Brak zinstytucjonalizowanej opozycji

1. Demokratyczne systemy polityczne – oparte są o szereg fundamentalnych zasad ustrojowych demokracji:

1. Zasada suwerenności narodu:

• Pierwotny podmiot władzy

• Naród jest suwerenem, ma prawo wyboru swoich reprezentantów do organów państwowych

• Demokratyczne wybory muszą być: powszechne, równe, tajne, proporcjonalne, bezpośrednie, globalne, konkurencyjne, okresowe, ostateczne, ujęte w normy prawne

1. Zasada pluralizmu politycznego:

• Zakłada mnogość i różnorodność – czyli możliwość istnienia i poszanowania w danej zbiorowości różnych poglądów politycznych

• Zakłada swobodę tworzenia i działania partii politycznych

• Opozycja polityczna ma prawo istnieć legalnie, głosić swoje poglądy, uczestniczyć w wyborach

1. Zasada państwa prawa, zasada konstytucjonalizmu:

• Stosunki między organami władzy są określone na podstawie aktów prawnych

• Prawo stoi ponad władzą

• Obowiązuje zasada zaufania obywatela do prawa – daje to ochronę prawom i wolnościom obywatelskim

• Sądy chronią jednostkę przed nadużyciami władzy

• System aktów prawnych jest zhierarchizowany a najwyższe miejsce zajmuje w nim ustawa zasadnicza konstytucja

1. Zasada podziału władz:

• Związana jest z koncepcją trójpodziału władzy

• Ustawodawczą (legislatywę) wykonywaną przez parlament

• Wykonawczą (egzekutywę) realizowaną przez głowę państwa i rząd

• Sądowniczą sprawowaną przez niezawisłe sądy i trybunały

• Parlament spełnia cztery funkcje:

• Ustawodawczą

• Kontrolną

• Legitymizacyjną

• Arbitrażową

1. Zasada moralnej i religijnej neutralności

• Art. 25 konstytucji, „kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione. Władze publiczne RP zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.”

1. Demokracje:

1. Pełne (skonsolidowane, ustabilizowane, stabilne, dojrzałe, liberalne)

2. Niepełne (nieskonsolidowane, nie ustabilizowane, niestabilne, niedojrzałe, młode, elektoralne, formalne)

Istnieje wiele państw, które nie poddają się jednoznacznie wymienionym klasyfikacjom.

Określa się je terminem „reżimy przemieszczające” , a obszar między demokracjami a rozwiązaniami niedemokratycznymi nosi nazwę „szarej strefy”, „pseudo – demokracje”, „demokracje deklaratywne”.

SYSTEM POLITYCZNY REPUBLIKI WŁOSKIEJ

02.VI.1946 – referendum „czy utrzymujemy monarchię, czy tworzymy republikę”- REPUBLIKA

22.XII.1947 – uchwalenie Konstytucji (weszła w życie 01.01.1949)

WŁOCHY – to republika parlamentarna, system parlamentarno- gabinetowy, państwo unitarne

1. Tryb uchwalania i zmiany konstytucji:

1. Projekt nowelizacji ustawy powinien być przyjęty przez obie izby parlamentu dwukrotnie w jednakowym brzmieniu, w odstępie nie krótszym niż 3 miesiące

2. Projekt musi być zatwierdzony w drugim głosowaniu bezwzględną większością głosów każdej izby

3. Nowelizacja może być poddana referendum na wniosek 1/5 członków jednej z izb lub 500 tyś. Wyborców lub 5 rad regionalnych; jest przyjęta , gdy opowie się za nią większość głosujących; jeśli w drugim głosowaniu parlamentarnym nowelizacja zostanie przyjęta większością 2/3 obu izb to nie przeprowadza się referendum

1. Od 1994r. system wielopartyjny ustabilizowany, przykładowe partie:

1. Demokratyczna Partia Lewicy

2. Sojusz Narodowy

3. Forza Italia

4. Liga Północna na Rzecz Niepodległości Pada

1. Trybunał Konstytucyjny:

1. Składa się z 15 sędziów wybieranych na 9 lat przez:

• Prezydenta (5-ciu sędziów)

• Parlament na wspólnym posiedzeniu obu izb (5-ciu)

• Wyższe sądy powszechne i administracyjne (5-ciu)

1. Kompetencje TK:

• Czuwa nad zgodnością prawa z konstytucją

• Rozstrzyga spory między władzami państwa a regionami

• Rozstrzyga w przypadku oskarżenia wniesionego przeciwko prezydentowi republiki w procedurze odpowiedzialności prawnej

• Od jego decyzji nie ma odwołania

1. Parlament dwuizbowy:

1. Izba Deputowanych (630 mandatów)

• Czynne prawo wyborcze: 18 lat

• Bierne prawo wyborcze: 25 lat

1. Senat (315 mandatów wybieralnych)

• Czynne prawo wyborcze: 25 lat

• Bierne prawo wyborcze: 40 lat

Kadencja każdej izby trwa 5 lat, nie ma konstytucyjnego obowiązku głosowania.

Obie izby parlamentu zbierają się na wspólnych posiedzeniach w przypadku:

1. Wyboru prezydenta republiki

2. Przyjęcia przysięgi prezydenta

3. Postawienia prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Konstytucyjnym

1. Inicjatywa ustawodawcza należy do:

1. Rządu

2. Komisji parlamentarnych

3. Narodowej Rady Gospodarki i Pracy

4. Regionów

5. 50 tyś. Wyborców

1. Trzy tryby uchwalania ustaw:

1. Zwykła

2. Skrócona

3. Uchwalanie ustawy przez komisje parlamentu

• Przeprowadzające dyskusje, uchwalające ustawę i powiadamiające izby o tym fakcie

• Komisje nie mogą uchwalać ustaw dotyczących: Zmiany konstytucji

• Prawa wyborczego

• Projektów dotyczących delegacji ustawodawczych

• Ratyfikacji umów międzynarodowych

• Budżetu państwa

• Amnestii

• W całym okresie prac ustawodawczych w komisji projekt może być zwrócony izbie jeśli zażąda tego:

• Rząd

• 1/10 deputowanych

• 1/5 członków komisji

• Ustawa podlega podpisaniu przez prezydenta w przeciągu 1 m-ca

• Ewentualne weto może być powtórnie przegłosowane (obalone).

• Możliwość ogłoszenia referendum na wniosek 500 tyś. Lub 5 regionów, decydującego o uchyleniu ustawy lub jej części

• REFERENDUM ABROGACYJNE – ref. Weto

• Pod referendum nie mogą być poddane ustawy:

• Budżetowa

• Amnestyjna

• Ułaskawienia

• Ustawy podatkowe

• Upoważniające prezydenta do ratyfikacji umów międzynarodowych

1. Funkcje kontrolne parlamentu w stosunku do rządu:

1. Rozpatrywania sprawozdań w realizacji budżetu

2. Debata nad polityką rządu

3. Zapytania i interpelacje

4. Wotum o wniosek nieufności

5. Kontrola poprzez komisje w tym śledcze

1. Rząd ( Rada Ministrów)

1. Jest ciałem składającym się z:

• Premiera

• Ministrów

• Kierowników resortów

• Ministrów bezteki

1. Członkowie rządu rekrutują się przeważnie z grona deputowanych lub senatorów, nie istnieje zakaz łączenia tych stanowisk

2. Rade Gabinetu tworzą:

• Premier

• Wicepremierzy

• 7 najwyższych ministrów

1. Rządy koalicyjne- w 2008r. powołano 62 rząd Włoski, premier s. Berlusconi

1. Prezydent Republiki Włoskiej:

1. Wybrany przez kolegium

• Parlamentarzystów

• Delegatów Rad Regionalnych (regionów)

1. Głosowanie tajne, poparte 2/3 głosów elektorów

2. Kandydat musi być obywatelem Włoch, ukończone 50 lat, korzystać z pełni praw cywilnych i politycznych

3. Kadencja trwa 7 lat (wielokrotna reelekcja)

4. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej

5. Prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną za pogwałceni konstytucji lub zdradę stanu; oskarża go parlament

6. Odpowiada przed Trybunałem Konstytucyjnym

7. Zastępują go przewodniczący senatu

1. Przykładowe kompetencje prezydenta:

1. Reprezentant państw, obrońca konstytucji

2. Mediator włoskiej sceny politycznej, koordynuje pracą rządu, parlamentu i wymiaru sprawiedliwości

3. Zarządza wybory do parlamentu

4. Wyraża zgodę na rządowe projekty ustaw

5. Ma prawo przewodniczenia Najwyższej Radzie Sądownictwa

6. Może rozwiązać parlament po wysłuchaniu opinii przewodniczących obu izb, nie może tego uczynić w ostatnich 6-m-ch prezydentury oraz kadencji parlamentu

SYSTEM POLITYCZNY ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII PÓŁNOCNEJ

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej to monarchia konstytucyjna o systemie parlamentarno – gabinetowym, państwo unitarne składające się z: Anglii, Walii, Północnej Irlandii oraz posiadłości korony(m. In. Gibraltaru, Wysp Normandzkich, Wyspy Św. Heleny).

1. Konstytucja:

1. Nie ma konstytucji w znaczeniu jednego aktu normatywnego o charakterze nadrzędnym w stosunku do innych aktów:

• Prawo pisane – akty prawne przyjęte przez parlament nawet w odległej przeszłości, oraz ratyfikowane umowy międzynarodowe

• Konwenanse konstytucyjne – czyli normy zwyczajowe

• Normy praw powszechnego

• Normy ustrojowe

1. Parlament orzeka co jest zgodne z prawem, brak sądowej kontroli konstytucyjności ustaw powoduje, że konstytucja jest elastyczna.

1. Partie polityczne:

1. Dwie zmieniające się przy władzy partie:

• Partia Konserwatywna

• Partia Pracy

1. Istnieją inne partie

1. Monarcha:

1. Obecnie panuje Elżbieta II Aleksandra Maria z Dynastii Windsorskiej

2. Głowa państwa i głowa Wspólnoty Narodów, głowa Kościołów (anglikańskiego i prezbiteriańskiego)

3. Pełni znaczącą funkcję integrującą społeczeństwo

4. Znajduje się ponad podziałami partyjnymi i zachowuje neutralność

5. Nie ponosi odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej za akty prawne przez siebie wydane

6. Jest formalnie zwierzchnikiem władzy wykonawczej, jednak nie jest obecna na posiedzeniach gabinetu

7. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych

8. Podpisuje ustawy

9. Zwołuje i rozwiązuje parlament

10. Powołuje i odwołuje premiera, ministrów i wyższych urzędników

11. urzeczywistnia prawo łaski

12. Nadaje ordery i odznaczenia

Większość działań królowej wynika z uprzednich decyzji rządu, bo jest ona zobowiązana konstytucyjnie do przyjmowania porad premiera.

1. Parlament:

1. Dwuizbowy, składa się z:

• Izba Gmin – ma charakter przedstawicielski i pochodzi z wyborów powszechnych, zasiada w niej 646 parlamentarzystów (liczba ta jest zmienna)

• Składa się z organów wewnętrznych, komisji:

• Komisja całej izby

• Komisje stałe

• Komisje wyspecjalizowane

• Komisje wspólne

• Komisje projektów prawnych

• Organ przedstawicielski podporządkowany obecnie gabinetowi

• Obraduje na 1 sesji w roku

• Izba Lordów – jest nie wybieralna, o strukturze wielowiekowej tradycji,

• jej członkowie to:

• Parowie dziedziczni

• Dożywotni parowie mianowani przez Koronę

• Lordowie duchowni

• 21 lordów prawa

• Obecnie zasiada w niej 747 członków (przy głosowaniu jest ich 30)

• Do wykonywania funkcji sądowej Izby Lordów powoływani są lordowie prawa działający jako Najwyższy Trybunał Apelacyjny

• Najwyższy organ sądowy, właściwy jako ostatnia instytucja w sprawach cywilnych

• Nie wykonuje funkcji kontrolnych wobec rządu

• Prawo weta

• Prawo inicjatywy ustawodawczej

1. Kadencja nie może przekroczyć 5 lat

2. Posiedzeniami izby kieruje spiker wybierany z pośród deputowanych

• Bezpartyjny, neutralny i bezstronny, wybierany przez monarchę

• Reprezentuje izbę

• Przewodniczy debatom

• Strzeże zasad postępowania Izby

• Utrzymuje porządek

• Decyduje o kolejności udzielania głosu

• Dba o możliwość zaprezentowania argumentów przez wszystkie strony

• Rozstrzyganie czy dany projekt należy uznać za ustawę finansową

1. Instytucja chipów, tj. posłów pilnujących dyscypliny partyjnej, czuwających nad frekwencją podczas głosowania w izbie, przypominają posłom o terminach głosowań

1. Prawo wyborcze

1. Czynne prawo wyborcze:

• Obywatele brytyjscy, innych państw Wspólnoty Narodów, obywatele Republiki Irlandii, którzy ukończyli 18 lat zarejestrowani w powszechnym rejestrze wyborców, obywatele zamorscy którzy przebywają mniej niż 15 lat poza Zjednoczonym Królestwem

• Czynnego praw wyborczego pozbawieni są członkowie rodziny królewskiej, parowie będący członkami Izby Lordów, cudzoziemcy, umysłowo chorzy, skazani w czasie odbywania kary, osoby skazane za nielegalne lub korupcyjne praktyki wyborcze

1. Bierne prawo wyborcze:

• Przysługuje każdemu, kto nie jest pozbawiony praw głosowania i ukończył 21 lat

• Pozbawieni są go bankruci, osoby skazane na ponad rok pozbawienia wolności

• Aby być zarejestrowanym jako kandydat należy zebrać 100 podpisów wyborców i wpłacić kaucję 500 funtów

1. Procedura ustawodawcza, przysługuje:

1. Wyłącznie członkom obu izb parlamentu, w tym członkom rządu

2. Projekt trafia najpierw do Izby Gmin, później do Izby Lordów

3. Procedura ustawodawcza obejmuje 3 czytania i prace w komisjach

4. Końcowym etapem procedury ustawodawczej jest złożenie podpisu przez królową

1. Rząd i Gabinet

1. Formowany po każdych wyborach parlamentarnych

2. Królowa wyznacza przywódcę zwycięskiej partii na stanowisko premiera i na jego wniosek pozostałych członków rządu

3. Jest „wytworem parlamentu”

4. Nie przekracza 115 osób

5. Rząd tworzą:

• Premier

• Ministrowie – sekretarze stanu

• Kierownicy agent państwowych

• Ministrowie nieresortowi

• Sekretarze parlamentu

• Radcowie prawni Korony itd.

1. Gabinet to kierowniczy organ rządu składający się z:

• Ministrów Korony powołanych przez monarchę na czele z premierem

• W ramach gabinetu podejmowane są najwyższe decyzje państwowe

• Kieruje całością aparatu państwowego

• Prowadzi politykę wew. i zagraniczna

• Przygotowuje najwyższe projekty ustaw

1. Premier pełni jednocześnie tytuły:

• Pierwszego Lorda Skarbu

• Pierwszego Ministra Służby Cywilnej

• Pierwszego Doradcy Monarchy

1. Rząd podlega kontroli parlamentarnej, ponosząc polityczną odpowiedzialność w formach:

• Debaty parlamentarnej

• Zapytań poselskich

• Pociągnięcia rządu do odpowiedzialności politycznej lub odpowiedzialności konstytucyjnej

• Kontroli ze strony komisji parlamentarnych

• Systematycznej kontroli rządu ze strony „ gabinetu cieni”