UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO

w Bydgoszczy

WYDZIAŁ PEDAGOGIKI I PSYCHOLOGII

PROGRAM NAUCZANIA

Opracowanie:

1. Przedmiot: Biologiczne podstawy zachowamnia

2. Kierunek: psychologia

3. Specjalność:

4. Rok studiów i semestr:I, semestr zimowy

5. Liczba godzin (odpowiednio): 45 -, 15

6. Forma zaliczenia: test

7. Środki dydaktyczne: prezentacje multimedialne, dźwiękowe, materiały filmowe

8. Cele nauczania:

Opanowanie informacji dotyczących funkcjonowania komórek, tkanek, narządów, układów narządów w stopniu umożliwiającym zrozumienie zachowań zwierząt w tym człowieka. Umiejętności: rozumienie zależności pomiędzy poziomami informacyjnymi: genetycznym, indywidualnym i kulturowym. W podstawowym zakresie znajomość zasad ewolucji. Opanowanie podstawowych zasad rozumowania psychologii ewolucyjnej. Krytyczna ocena zależności geny - środowisko.

W podstawowym zakresie znajomość anatomii ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego człowieka, poziomy integracji czuciowo-ruchowej, znaczenie czynnościowe głównych jednostek strukturalnych mózgu i ich wpływ na zachowania. Znajomość funkcjonowania układu hormonalnego i układu nerwowego autonomicznego i ich znaczenie na zachowanie. wpływ innych niż układ nerwowy i dokrewny układów na zachowanie. Umiejętność krytycznej analizy danych naukowych. Zrozumienie jedności nauki i sztuczności ograniczeń podziałów na dyscypliny

9. Treści nauczania ( odpowiednio):

• WYKŁAD:

• Ewolucja -ogólne zasady, dowody ewolucji, historia poglądów na ewolucję. Ewolucja funkcji motorycznych, emocjonalnych i poznawczych Wprowadzenie do biologicznych podstaw zachowania. Miejsce współczesnych nauk w badaniach

• Ciągłość życia Wprowadzenie do psychologii ewolucyjnej. Psychologia ewolucyjna a socjobiologia. Mapa genetyczna mózgu.. Poziomy informacyjne: genetyczny, indywidualny, kulturowy

• Jedność życia, pokrewieństwo człowieka i naczelnych. Porównanie budowy i funkcji układów u bezkręgowców i kręgowców. Funkcje psychiczne u zwierząt w ujęciu ewolucyjnym.

• Fenotyp poszerzony - Konstrukcje w świecie zwierząt. Fenotyp poszerzony a kultura.

• Ewolucja człowieka, zróżnicowanie populacji ludzkich. Elementy antropologii. Miejsce człowieka w systematyce zwierząt, kręgowców, ssaków i naczelnych

• Zachowania człowieka i innych zwierząt w ujęciu ewolucyjnym. Pojęcie i pochodzenie ras. Zaburzenia psychiczne z perspektywy neurobiologii.

• Etologiczne i ewolucyjne wyjaśnianie zachowań. Polowanie i ucieczka oraz walka jako wyścigi czerwonej królowej

• Zasady organizacji układu nerwowego, komórki nerwowe, tkanka nerwowa, podstawy anatomii

• Postrzeganie i narządy zmysłów

• Przetwarzanie informacji przez układ nerwowy: impuls nerwowy, transmisja sygnału nerwowego, przekaźnictwo synaptyczne

• Odruch jako jednostka czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego. Czynność odruchowa rdzenia kręgowego. Warunkowanie i odruchy warunkowe, warunkowanie klasyczne i sprawcze

• Jądra podkorowe i móżdżek - mechanizmy utrzymania postawy ciała kontrola ruchu, emocji i funkcji poznawczych I

• Organizacja ośrodkowa ruchów mimowolnych (układ pozapiramidowy) i dowolnych (układ piramidowy)

• Organizacja anatomiczna i funkcjonalna kory mózgu: pola korowe pierwotne i asocjacyjne

• Układ limbiczny jako podłoże reakcji napędowo-emocjonalnych (motywacyjnych), pojęcie emocji i afektu. Emocje, popędy, uczucia - aspekt biologiczny

• Podwzgórze jako ośrodek integracji układów somatycznego, wegetatywnego i hormonalnego, zintegrowana reakcja napędowo-emocjonalna. Regulacja czynności wegetatywnych: krążenie; Regulacja czynności wegetatywnych: oddychanie

• Endokrynologia. Zasady funkcjonowania układu hormonalnego. Wpływ hormonów na układ nerwowy i metabolizm

• Stres jako reakcja adaptacyjna. Patologia stresu

• Mózgowe mechanizmy przetwarzania mowy. Biologiczne źródła mowy i muzyki. Komunikacja, mowa i muzyka - przegląd zachowań w świecie zwierząt

• Mechanizmy snu i czuwania. EEG. Zaburzenia snu

• Psychofarmakologia. Główne układy neurotransmiterów mózgu i ich rola w zachowaniu się. Biologiczne podstawy zaburzeń psychicznych

• Neurobiologiczne podstawy funkcji poznawczych w tym wykonawczych

• Hipokamp i pamięć, choroba Alzheimera

• Porównanie funkcji poznawczych u człowieka i małp naczelnych

• Wpływ substancji chemicznych na zachowania seksualne u człowiek - feromony

• Funkcje poznawcze, kreatywność a zaburzenia psychiczne

• Podstawy neurobiologiczne zaburzeń psychicznych

• KONWERSATORIUM:

• Dobór płciowy. Fizjologia zachowań seksualnych u człowieka. Zaburzenia seksualne u człowieka. Porównanie zachowań seksualnych u różnych gatunków zwierząt

• Współczesne metody badania układu nerwowego, neurobrazowanie (Pozytronowa tomografia emisyjna, funkcjonalny rezonans magnetyczny)

• Zmienność biologiczna, narodziny, młodość - różne strategie rozrodcze

• Polowanie i ucieczka - funkcja układu nerwowego autonomicznego

• Integracja nauk o zachowaniu w tym psychologii z naukami przyrodniczymi

• Interakcje międzygatunkowe Formy współżycia międzygatunkowego a zachowanie. Pasożytnictwo jako wyścig zbrojeń - wpływ na strategie zachowań

• Rywalizacja i współpraca w świecie zwierząt - Formy rywalizacji. Poziomy rywalizacji. Przekształcanie się form interakcji międzygatunkowych

• Porozumiewanie się u naczelnych i inne zaawansowane sposoby komunikacji. Skomplikowane strategie zachowań. Poszukiwanie drogi, poszukiwanie pokarmu. Język migowy u goryli. Język migowy u szympansów. Kultury szympansów. Funkcjonowanie społeczne szympansów jako pierwowzór zachowań społecznych u człowieka. Przegląd zachowań przedjęzykowych. Porozumiewanie się u waleni. Systemy alarmowe u zwierząt.

• LABORATORIUM:

• SEMINARIUM:

10. Literatura obowiązkowa:

1. Cummings J. L., Mega M. S. Neuropsychiatria, Urban & Partner, Wrocław 2005

2. Dowolny atlas anatomii mózgu człowieka

3. Gorzelańczyk E.J., Wierzbicki A. Ilustrowany Słownik Biologicznych dla kandydatów na studia przyrodnicze, OW Medsystem, 2004

4. Górska T, Grabowska A. (red) Mózg a zachowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1997

5. Kalat James W.. Biologiczne podstawy psychologii Wydawnictwo Naukowe PWN 2006

6. Konturek: Fizjologia człowieka, Kraków 1995, t I i IV (wybrane rozdziały)

7. Longstaff: Neurobiologia, PWN, 2002

8. Narkiewicz, Moryś: Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, Wyd. Lekarskie PZWL, 2001

9. Sadowski: Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, PWN, 2001

11. Literatura zalecana:

10. Damasio A. R. Tajemnice świadomości, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań, 2000

11. Dawkins R. Rzeka genów, Wydawnictwo CIS, Oficyna Wydawnicza MOST, Warszawa 1995

12. Dawkins R. Samolubny gen. Prószyńska i S-ka, Warszawa,1996

13. Dawkins R. Ślepy zegarmistrz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994

14. Diamond J. Dlaczego lubimy seks. Ewolucja ludzkiej seksualności. Wydawnictwo CIS, Warszawa 1998

15. Diamond J. Strzelby, zarazki, maszyny - losy ludzkich społeczeństw, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2000

16. Diamond J. Trzeci szympans Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992

17. Foley R. Zanim człowiek stał się człowiekiem, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2001

18. Fouts R. Najbliżsi krewni. Jak szympansy uświadomiły mi, kim jesteśmy, Media Rodzina, Poznań, 1999.

19. Gorzelańczyk E. J Pamięć, świadomość, język. Zastosowanie algorytmu optymalizującego odstępy między powtórkami w glottodydaktyce, 2000, Oficyna Wydawnicza Medsystem, Poznań.

20. Gorzelańczyk E. J. Pomost pomiędzy nauczaniem materiału leksykalnego a funkcjonowaniem układu nerwowego - model pamięci długotrwałej. Scripta Neophilologica Posnaniensis, 2001, 3, 37-56.

21. Gorzelańczyk E. J., Nowakowski P. Pamięć, świadomość i biologiczne podłoże pochodzenia języka. Investigationes Linguisticae, 1999, 7, 161-172.

22. Gorzelańczyk E.J., Neurobiology and the evolution of human culture and language. Acta Neuropsychologica, 2003, 1(4), 436-448.

23. Rodolfo Riascos Llinas - I of the Vortex: From Neurons to Self, 2001

24. Łuczyńki E. Maćkiewicz J. Językoznawstwo Ogólne Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1999

25. McGowan Ch. Drapieżca i ofiara Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 2000

26. Oiszczenko W. Geny i środowisko a wychowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2002

27. Pinker S. Jak działa umysł, Książka i Wiedza, Warszawa, 2002

28. Plomin R. (red) Genetyka zachowania., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2001.

29. Ridley M. Czerwona królowa. Płeć a ewolucja natury ludzkiej, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 2001

30. Smith J. M., Szathmary E., Tajemnice przełomów w ewolucji. Od narodzin życia do powstania mowy ludzkiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2000.

31. Squire, Bloom, McConnell, Roberts, Spitzer, Zigmond: Fundamental Neuroscience, 2nd edition, Academic Press

32. Wills Ch. Zółta febra, czarna bogini. Koewolucja ludzi i mikrobów. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 2001

33. Wilson E.O. Konsiliencja, Zyski i S-ka, Poznań, 2002

34. Wilson E.O. O naturze ludzkiej

35. Wilson E.O. Różnorodność życia. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1999.

36. Wilson E.O. Socjobiologia

37. Wrangham R., Peterson D. Demoniczne samce, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1999

12. Zakres wymagań (odpowiednio):

• zaliczeniowych:

obecność i aktywność na zajęciach

• egzaminacyjnych:

zdanie egzaminu testowego 60 pytań jednokrotnego wyboru. Na zaliczenie wymagane jest 60% poprawnych odpowiedzi