Z A B A W A
Jest uważana za coś tak oczywistego w życiu dziecka, że mało kto zastanawia się nad tym jak ważna jest jej rola w życiu dziecka.
Z punktu widzenia fizycznego zabawa jest istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój mięśni i całego ciała. Zabawa służy jako ujście dla nadmiaru energii, która tłumiona i nie wyładowana wywołuje u dziecka nerwowość, drażliwość i napięcie nerwowe. Zabawa pomaga dziecku zrozumieć i poznawać świat, w którym żyje. Umożliwia mu wypróbowanie swoich zdolności bez brania pełnej odpowiedzialności za czyny. Bawiąc się dziecko uczy się dostrzegać różnice między zabawą a fantazją. Poprzez zabawę dziecko uczy się dawać, brać, dzielić się, współpracować i podporządkowywać swoją osobę grupie.
Zabawa jest czynną aktywnością, posiada 4 cechy :
Bawiące się dziecko nie dąży do osiągnięcia żadnego specjalnego celu, zabawa jest celem samym w sobie
Bawiąc się dziecko musi być w pewnym stopniu aktywne, zabawa powinna wyzwalać aktywność
Dziecko musi znajdować w zabawie przyjemność, bawić się tylko dlatego że ma na to ochotę
Dziecko bawi się dobrowolnie, nie można zmusić dziecka do zabawy, można zabawę stymulować lub poddać pomysł do zabawy ale dziecko musi samo z siebie chcieć się bawić
R O D Z A J E Z A B A W
W każdym kolejnym okresie rozwoju dziecka powstają nowe formy zabaw. Pierwotne formy pozostają wciąż w repertuarze dziecka, ale występują coraz rzadziej. Zabawa w dużym stopniu wpływa na rozwój osobowości i rozwój społeczny.
Dzięki zabawie dzieci mogą lepiej rozumieć siebie i swój stosunek do innych :
Zabawa funkcjonalna - > są to pierwsze zabawy dziecka, są związane z poruszaniem się, 5tyg niemowle kopie nóżkami, macha rączkami oraz intensywnie spogląda na dorosłego, zaliczamy tu : poruszanie całym ciałem, pełzanie, chwytanie, toczenie piłki. Dominują w okresie niemowlęcym a zanikają po 8 r.ż.
Zabawy manipulacyjne -> polegają na oddziaływaniu dzieci na przedmioty i zabawki, w 1r.ż zabawy mają formę manipulowania niespecyficznego, prymitywnego, niemowlę obmacuje przedmiot, naciska go ,postukuje, wkłada do ust, w taki sam sposób obchodzi się z innymi przedmiotami. W 2 r.ż pojawiają się zabawy manipulacyjne, specyficzne, zamykanie i otwieranie pudełek, wkładanie mniejszych przedmiotów do większych, mieszanie łyżeczką w kubeczku
Stopniowo zabawy stają się bardziej złożone, wsypywanie drobnych przedmiotów do różnych pojemników, przewożenie ich w autkach na inne miejsce, ciągnięcie ich za sobą. Dziecko zaspokaja w takiej zabawie potrzebę ruchu, trenuje bardziej precyzyjne czynności motoryczne, zaspokaja potrzebę eksploatacji otoczenia. Dziecko lubi się bawić także przedmiotami codziennego użytki, garnkami, pokrywkami, kluczami, łyżkami, młotkami. Dziecko w zabawie wykorzystuje także obiekty naturalne : szyszki, patyczki, kamyki, muszelki, liście, żołędzie itp.
Zabawy ruchowe - widoczne są już u niemowląt, dzieci kopią nóżkami, machają rączkami, zabawy te osiągają swój szczyt między 5-6 r.ż.
Wraz z wiekiem przybierają coraz to inne formy, dziecko motorycznie coraz więcej potrafi. Zabawy ruchowe służą rozwojowi kontroli nad ciałem i doskonaleniem kontroli wzrokowo – ruchowej. Można zaobserwować różnice między dziewczynkami a chłopcami.
Dziewczynki w trakcie zabawy częściej posługują się różnymi przedmiotami skakanka, huśtawka, zjeżdżalnia, najczęściej bawią się w małej grupie o stałym składzie.
Chłopcy biegają tam i z powrotem bez celu, często całą gromadą a tak wspólne kontakty są raczej ulotne.
Zabawy tematyczne -> początkowo są to proste czynności naśladowcze, usypianie czy karmienie lalki, naśladowanie jazdy samochodem itp. Stopniowo repertuar się wzbogaca i urozmaica np. dziecko przebiera lalkę do snu, przykrywa kołdrą i śpiewa kołysankę.
Dziecko postępuje z jakimś planem, działania są elastyczne. W wieku przedszkolnym podejmuje coraz bardziej pomysłowe i rozwinięte zabawy, zarówno indywidualne jak i w grupie rówieśników. Wiele sytuacji dziecko odgrywa na niby, wykorzystuje symbole przedmiotów i słów.
Rozwój zabaw tematycznych polega na :
- rozszerzaniu kręgu tematów i ról podejmowanych przez dziecko
- coraz bardziej twórczym wykorzystaniu zabawy dla kontynuowania akcji
- wydłużeniu czasu trwania zabawy
- przejście od zabawy indywidualnej do grupowej, trzeba opracować przebieg ról, opracować przebieg zabawy
e) zabawy konstrukcyjne – wywodzą się z zabaw manipulacyjnych, można je rozpatrywać w 2 aspektach
SZEROKIM – obejmują te zabawy w wyniku których powstaje jakiś wytwór (zamek z klocków, budowanie szałasów…
WĄSKIM – przede wszystkim budowanie z klocków, a także zabawy o charakterze majsterkowania, przy którym dziecko posługuje się rozmaitymi narzędziami i przyborami.
Typową zabawą jest budowanie z klocków. Przebiega ona przez poszczególne stadia :
- ok. 18m-cy zaczątki budowania poprzez szeregowanie w układzie poziomym lub pionowym
- 3 lata budowle dwuwymiarowe
- 5 lat dzieci zamykają przestrzeń w strukturach 3wymiarowych
Dzieci przechodzą do budowania rozmaitych ścian, schodków, starsze dzieci przechodzą do budowania fabryk, domów, zamków. Budowle wraz z wiekiem są coraz bardziej złożone i konstruowane przy użyciu różnego materiału.
T O Ż S A M O Ś Ć O S O B O W A
Tożsamość osobowa jest przekonaniem o własnej niezmienności, co pozwala jednostce mimo następujących zmian w jej otoczeniu, psychice, wyglądzie na traktowanie siebie jako tej samej osoby.
Rozwiązanie kryzysu tożsamości jest głównym zadaniem okresu dorastania. Największą rolę odgrywają 3 czynniki :
- cechy osobowości młodego człowieka
- środowisko rodzinne
- środowisko rówieśnicze
Poczucie tożsamości ma charakter dynamiczny, zaczyna kształtować się już w dzieciństwie, lecz największego znaczenia nabiera w okresie dorastania. Młody człowiek stara się znaleźć odp na pytania :
Kim jestem ?
Czego pragnę?
Co jest dla mnie ważne?
Kim chcę być w życiu ?
Co chcę osiągnąć?
Kształtowanie się tożsamości to wieloletni proces , w trakcie którego jednostka próbuje podejmować różne role, ideologie, religie, rozpatruje różne możliwości zrobienia kariery zawodowej, zawiera znajomości i przyjaźnie z różnymi osobami, szuka partnera życiowego.
Badaniem problematyki tożsamości jako pierwszy zajął się Erik Erikson, następnie rozszerzył ją James Marcia, 4 statusy tożsamości stanowiące 4 sposoby radzenia sobie z problemem tożsamości.
4 S T A T U S Y T O Ż S A M O Ś C I
Statusy tożsamości zostały wyodrębnione w oparciu o kombinację poziomów 2 rodzajów tożsamości :
- poszukiwanie
- zaangażowanie
Statusy można podzielić na statusy wysokie i statusy niskie w zależności od poziomu poszukiwania.
NISKIE STATUSY TOŻSAMOŚCI :
Tożsamość rozproszona, niski poziom poszukiwania, niski poziom zaangażowania, osoby z tym statusem w przeszłości mogły ale nie musiały doświadczyć okresu kryzysu. Osoby te charakteryzuje brak zdecydowanego zaangażowania w cokolwiek, brak ukształtowanych przekonań, jednostki mogą dość łatwo dokonywać wyborów gdyż jest im obojętne co wybiorą.
Tożsamość przekazywana niski poziom poszukiwania, wysoki poziom zaangażowania. Osoby z tym statusem nie doświadczyły okresu kryzysu, nie poszukiwały ani nie rozważyły alternatyw, a jednocześnie posiadają silne i sztywne przekonania, źródłem tych przekonań nie są własne decyzje.
WYSOKIE STATUSY TOŻSAMOŚCI
Tożsamość odraczana niski poziom poszukiwania, niski poziom zaangażowania. Osoby z tym statusem przeżywają ciągłe kryzysy, osoby te cechuje ciągłe poszukiwanie. Nie posiadają jeszcze trwałego zaangażowania i nie podjęły ważniejszych decyzji życiowych, lecz ciągle zdobywają potrzebne informacje.
Tożsamość nabywana wysoki poziom poszukiwania, wysoki poziom zaangażowania. Osoby z tym statusem doświadczyły już i rozwiązały swój kryzys tożsamości, przeanalizowały różne alternatywy i dzięki temu dokonały osobistych wyborów i różnych życiowych postanowień.
Statusy tożsamości są rozpatrywane osobno dla 4 różnych sfer ważnych dla funkcjonowania jednostki:
Relacje z rodzicami
Relacje z rówieśnikami
Ideologia
Szkoła, zawód
Jest teoretycznie możliwe, że jedna osoba może mieć inny stan tożsamości w każdej ze sfer.
OKRES DORASTANIA
W okresie dorastania człowiek uzyskuje dwie zdolności :
Zdolność do samodzielnego kształtowania własnego życia
Zdolność do dawania nowego życia
STY L ŻYCIA
Dojrzałość to także okres wyboru stylu życia. Najczęściej wybierane to :
Małżeństwo
Kohabitacja
Rodzicielstwo
Samotne życie
Separacja, rozwód
Rodzina zrekonstruowana
Samotne dziecko
Małżeństwo bezdzietne
Kariera zawodowa
Związki homoseksualne
Patologia (nałogi, alkohol, narkomania)