REPUBLIKA UKRAINY

GENEZA:

-1941-45- walki zbrojne Ukraińców o uzyskanie niepodległości

-Lipiec 1944 ziemie ukraińskie znajdują się pod okupacją radziecką

-1954 poszerzenie terytorium ukraińskiego o Półwysep Krymski

-Kwiecień 1986- katastrofa Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej – 21% powierzchni Ukrainy zostało skażone izotopem cezu

-1989- powstał Ukraiński Ruch Narodowy na Rzecz Przebudowy, który w 1990 roku przekształcił się w Ukraińską Partię Republikańską

-16 lipiec 1990 – Rada Najwyższa Ukrainy uchwaliła deklarację o suwerenności republiki (ma pozostać
w ramach ZSRR)

-24 sierpnia 1991- Rada Najwyższa Ukrainy proklamuje Akt Niepodległości Ukrainy

-1 grudnia 1991- zatwierdzenie Aktu Niepodległości w powszechnym referendum

-8 grudnia 1991- na mocy porozumienia białowieskiego powstaje Wspólnota niepodległych Państw, której członkiem zostaje Ukraina

-W marcu 1994 odbyły się pierwsze wolne wybory, w wyniku których najsilniejszą reprezentację w parlamencie zyskali komuniści. Na stanowisko premiera nowy parlament powołał W. Masoła, opowiadającego się
za ściślejszą współpracą z Rosją.

-W czerwcu 1994 - odbyły się wybory prezydenckie, w których drugiej turze zwyciężył były premier Kuczma (reelekcja w listopadzie 1999).

-28 czerwca 1996- uchwalono pierwszą Konstytucję niepodległej Ukrainy

-1997- przyjęcie Karty o szczególnym partnerstwie NATO z Ukrainą

-2004- podpisanie układu o Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej (ujednolicenie systemów walutowych
i podatkowych Ukrainy)

-2004- wybory prezydenckie wygrał Wiktor Janukowicz, powstanie „pomarańczowej rewolucji” (masowe wystąpienia zwolenników Juszczenki żądających unieważnienie wyborów, które zostały sfałszowane. Przez ponad tydzień odbywały się demonstracje)

-3 grudnia 2004- Ukraiński Sąd Najwyższy unieważnił wybory i powtórzono drugą ture głosowania. Tym razem wygrał Juszczenko.

-2005- na czele nowego rządu stanęła Julia Tymoszenko

- wrzesień 2005 -prezydent zdymisjonował gabinet Juli Tymoszenko, funkcję premiera powierzył Jechanurowi.

-od 18 grudnia 2007 – Julia Tymoszenko ponownie została premierem Ukrainy

Ukraina jest republika wielopartyjną z jednoizbowym parlamentem - Radą Najwyższą.

Podział administracyjny: 24 obwody, 1 republika autonomiczna, 2 miasta obwodu.

Narodowości: Ukraińcy – 77,8%, Rosjanie – 17,3%,Białorusini – 0,6%, Mołdawianie – 0,5%, Tatarzy Krymscy – 0,5%, Bułgarzy – 0,4%, Polacy – 0,3%, Żydzi – 0,2%, pozostali – 2,4%.

Struktura wyznaniowa: 50% deklaruje się jako wierzący, w tym: Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego – 50,4%, głównie w środkowych regionach kraju, Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego – 26,1%, głównie na wschodzie kraju, Ukraińska Cerkiew greckokatolicka – 8%, niemal w całości na zachodzie kraju, Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny – 7,2%, Kościół rzymskokatolicki – 2,2% głównie mieszkający na zachodzie kraju Polacy, Protestantyzm – 2,2%, Judaizm – 0,6%, inne – 3,2%

KONSTYTUCJA UKRAINY

28.06.1996 rok Rada Najwyższa przystąpiła do uchwalenia konstytucji. Uchwaliła nową konstytucję 315 głosami deputowanych popierających i przy 36 głosach odrzucających projekt konstytucji z poprawkami, która weszła w życie. Akt uchwalenia Konstytucji Ukrainy jest wydarzeniem przełomowych w historii ukraińskiej niepodległości. Konstytucja Ukrainy składa się z 161 artykułów. Tekst został poprzedzony preambułą
i podzielony na 15 rozdziałów.

Rozdział I - obejmuje zasady ogólne

II – zawiera katalog praw, wolności i obowiązki człowieka

III – reguluje ogólne zasady prawa wyborczego

IV – kompetencje i zasady działania Rady Najwyższej oraz prawa i obowiązki deputowanych

V – tryb wyboru i uprawnienia Prezydenta

VI – uprawnienia Gabinetu Ministrów oraz innych organów władzy wykonawczej

VII i VIII – regulują organizację i funkcjonowanie prokuratury i sądownictwa

IX – normuje ustrój terytorialny Ukrainy

X – podstawy Konstytucyjne ustroju Autonomicznej Republiki Krymu

XI – reguluje zasady samorządu terytorialnego

XII – reguluje statut Sądu Konstytucyjnego Ukrainy

XIII – zostały określone procedury wprowadzenie zmian do Konstytucji Ukrainy

XIV i XV – zawierają przepisy końcowe i przejściowe

Rozdział I, III, XIII ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Rada Najwyższa Ukrainy, a następnie zatwierdza
ją naród w ogólno ukraińskim referendum.

RADA NAJWYŻSZA UKRAINY

Rada Najwyższa składa się z 450 deputowanych ludowych, wybieranych na podstawie bezpośredniego, powszechnego i równego prawa wyborczego w głosowaniu tajnym. Kadencja wynosi 4 lata. Deputowanym może zostać tylko obywatel Ukrainy, który w dniu wyborów ukończył 21 lat, posiada czynne prawo wyborcze, mieszka nieprzerwanie na Ukrainie przez ostatnie 5 lat przed wyborami i nie był skazanym za popełnienie umyślnego przestępstwa. Wybory do Rady Najwyższej odbywają się w ostatnią niedzielę marca w czwartym roku kadencji, natomiast wybory przedterminowe do Rady Najwyższej Ukrainy zarządza Prezydent Ukrainy
i przeprowadza je w ciągu 60 dni od dnia opublikowania postanowienia o rozwiązaniu parlamentu. Wybory ograniczają się do jednej tury głosowania, w której obsadza się wszystkie mandaty w okręgach jednomandatowych. O wyborze decyduje bowiem zwykła większość uzyskanych głosów. Udział w wyborach jest całkowicie dobrowolny, a uzyskanie mandatu nie jest warunkiem uzyskania poparcia połowy uprawnionych do głosowania w danym okręgu. Deputowani do parlamentu mogą tworzyć frakcje. W skład każdej z frakcji musi wchodzić co najmniej 14 deputowanych. Aktualnie Ukraina stanowi jeden okręg wyborczy. Listę wyborczą, liczącą do 450 osób, mogą wystawiać wyłącznie zarejestrowane partie polityczne lub bloki wyborcze będące koalicją takich partii. Mandaty dzielone są proporcjonalnie pomiędzy te ugrupowania, które przekroczą wynoszący 3% próg wyborczy. Do parlamentu wchodzą kolejne osoby z listy. Rada Najwyższa pracuje w trybie sesyjnym. Sesje składają się z posiedzeń planetarnych i posiedzeń stałych oraz komisji tymczasowych między posiedzeniami. Sesje zwoływane są w trybie zwykłym (rozpoczynają się w pierwszy wtorek lutego i września każdego roku) i nadzwyczajnym (zwołuje Przewodniczący Rady Najwyższej na żądanie 1/3 konstytucyjnego składu deputowanych lub na żądanie Prezydenta Ukrainy). Obrady Rady Najwyższej są jawne. Mogą zostać utajnione, jeśli decyzję taką podejmie większość konstytucyjnego składu Rady.

Kompetencje: określa zasady polityki wewnętrznej i zagranicznej , zatwierdzanie ogólnopaństwowych programów rozwoju państwa, uchwalanie budżetu państwa i sprawowanie kontroli jego wykonania, pociąganie Prezydenta Ukrainy do odpowiedzialności w trybie specjalnej procedury impeachmentu, sprawowanie kontroli nad działalnością Gabinetu Ministrów Ukrainy.

Funkcje:

1. Ustawodawcza (podstawowa funkcja ustrojowa Rady Najwyższej)

2. Budżetowo-finansowe (kontrola finansów publicznych)

3. Kontrolna (przysługuje Radzie Najwyższej w odniesieniu do działalności Gabinetu Ministrów Ukrainy)

4. Kreacyjna (formułuje skład innych organów państwa np. Banku Narodowego, Krajowej Rady Telewizji
   i Radiofonii, Centralnej Komisji Wyborczej, Sądu Konstytucyjnego)

Inicjatywa Ustawodawcza – prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje: Prezydentowi Ukrainy, deputowanym, rządowi oraz Bankowi Narodowemu. Tekst ustawy oraz uchwały o jej wejściu w życie podpisuje Przewodniczący Rady Najwyższej, a następnie przesyła do Prezydenta Ukrainy. Prezydent podpisuje ustawy
w ciągu 15 dni od przedłożenia od podpisu i przekazuje do parlamentu. Prezydent może jednakże kontrolować ustawy uchwalone przez parlament, wykorzystując do tego prawo weta ustawodawczego. Rada Najwyższa może odrzucić weto prezydenta, jeśli zwróconą ustawę – po jej powtórnym rozpatrzeniu – ponownie uchwali większością głosów 2/3 składu konstytucyjnego deputowanych.

PREZYDENT UKRAINY

Jest głową pań­stwa i zwierzchnią władzą w państwie oraz najwyższym przedstawicielem reprezentującym Republikę Ukrainy w stosunkach międzynarodowych. Pozycja ustrojowa prezydenta
w stosunkach wewnętrznych wynika z określenia w konsty­tucji jego roli ustrojowej jako gwaranta suwerenności państwa i integracji teryto­rialnej Ukrainy, gwaranta przestrzegania Konstytucji Ukrainy oraz praw, wolności człowieka i obywatela. Prezydent jest zwierzchnikiem i głównodowodzą­cym Sił Zbrojnych Ukrainy oraz przewodniczącym Rady Bezpieczeństwa i Obrony Narodowej Ukrainy.

Prezydenta Ukrainy wybierają na 5 lat obywatele Ukrainy na podstawie po­wszechnego, równego
i bezpośredniego prawa wyborczego, w głosowaniu tajnym. Wybór powszechny Prezydenta Ukrainy jest nieodłączną cechą ustrojo­wą ukraińskiej prezydentury od 1990 roku.

Prezydentem Ukrainy może zostać obywatel Ukrainy, który ukończył 35 lat, posiada czynne prawo wyborcze, zamie­szkuje na Ukrainie przez ostatnie 10 lat przed dniem wyborów i włada językiem państwowym, tj. językiem ukraińskim. Ustawa o wyborach prezydenckich wpro­wadza kolejny warunek, zgodnie z którym kandydat musi uzyskać milion podpisów wyborców popierających jego zgłoszenie do rejestracji w Centralnej Komisji Wy­borczej. Ustawa wymaga też, aby podpisy były udzielone przynajmniej
w 17 z 24 regionów Ukrainy, po nie mniej niż 30 000 podpisów z każdego regionu. Wybory Prezydenta Ukrainy przeprowadza się w ostatnią niedzielę października w piątym roku kadencji, a w razie przedterminowego skrócenia tej kadencji w ciągu 90 dni od dnia wygaśnięcia mandatu. Konstytucja wprowadza ograniczenie długości spra­wowania urzędu Prezydenta Ukrainy, stanowiąc, iż ta sama osoba nie może być prezydentem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Wybrany w wybo­rach powszechnych prezydent obejmuje urząd nie później niż w ciągu 30 dni po urzędowym ogłoszeniu wyników wyborów,
z chwilą złożenia przysięgi narodowi ukraińskiemu na uroczystym posiedzeniu Rady Najwyższej Ukrainy. Prezydent składa przysięgę na ręce przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego Ukrainy. Swoje uprawnienia wykonuje do czasu objęcia urzędu przez nowo wybranego prezydenta, chyba że jego uprawnienia wygasają przedterminowo, może to nastąpić w razie: 1) zrzeczenia się urzędu, 2) śmierci, 3) niezdolnoś­ci do wykonywania uprawnień ze względu na stan zdrowia, 4) złożenia z urzędu w trybie impeachmentu.

Prezydent Ukrainy w czasie sprawowania urzędu korzysta z immunitetu niety­kalności. Za­chowuje on tytuł Prezydenta Ukrainy dożywotnio po zakończeniu sprawowania urzędu, chyba że został złożony
z urzędu w trybie impeachmentu.

Uprawnienia Prezydenta można podzielić na kilka zasadniczych grup:

1) Prezydent Ukrainy jako głowa państwa dysponuje uprawnieniami

-w zakresie sto­sunków międzynarodowych,

-w zakresie spraw związanych z bezpieczeństwem pań­stwa oraz w sprawach obywatelstwa.,

-reprezentację państwa w stosunkach międzynarodowych,

-sprawowanie kie­rownictwa nad polityką zagraniczną państwa,

-zawieranie umów międzynarodo­wych,

-podejmowanie decyzji o uznaniu państw obcych,

2) Rola Prezydenta Ukrainy jako gwaranta suwerenności państwa i integralności terytorialnej Ukrai­ny:

-prezydent stoi na straży niepodległości państwa, prawnej ciągłości państwa i bezpieczeństwa narodowego.

-kieruje sprawami bezpieczeństwa narodowego,

-powołuje na najwyższe stanowiska w Siłach Zbrojnych oraz w innych formacjach wojskowych,

-prezydent składa w Radzie Najwyższej wniosek o ogłaszanie stanu wojny i podejmuje decyzje o użyciu Sił Zbrojnych Ukrainy w razie napaści zbrojnej na kraj,

- podejmuje decyzje o mobilizacji Sił Zbrojnych, wprowadzeniu stanu wojennego albo stanu wyjątkowego,

Nowym organem w Konstytucji Ukrainy jest Rada Bezpieczeństwa Narodowe­go i Obrony Narodowej Ukrainy, na czele której stoi Prezydent Ukrainy. Jest to organ usytuo­wany przy Prezydencie Ukrainy, powołany do koordynowania spraw bezpieczeń­stwa narodowego i obrony państwa oraz koordynowania
i kontroli działania orga­nów władzy wykonawczej w sferze bezpieczeństwa narodowego i obrony. Decyzje Rady są wprowadzane w życie za pośrednictwem dekretów prezydenta

Prezydent Ukrainy podejmuje decyzje o nadaniu i utracie obywatelstwa Ukrainy oraz przyznaniu prawa azylu na Ukrainie, stosowanie prawa łaski, przyznawanie nagród i odzna­czeń państwowych oraz powoływanie na najwyższe stanowiska w służbie państwo­wej. Status ustrojowy Prezydenta Ukrainy wyznaczają w szczególności jego upraw­nienia w stosunku do różnych sfer władzy. Szczególny charakter mają relacje Pre­zydenta Ukrainy z Radą Najwyższą Ukrainy.

Pozycja ustrojowa Rady Najwyż­szej uległa osłabieniu na rzecz wzmocnienia roli ustro­jowej prezydenta. Prowadziło to do licznych konfliktów pomiędzy parlamentem a głową państwa. Konstytucja z 1996 roku utrwaliła ukształtowany w praktyce ustrojowej model rządów parlamentarno-prezydenckich. Jego powstanie było wynikiem kompromisu między Radą Najwyższą a prezydentem, ale kom­promisu, który nikogo w pełni nie zadowalał. W praktyce ustrojowej sto­sunki między tymi organami były zawsze bardzo napięte, a często przybierały po­stać otwartego konfliktu, pod rządami ukraińskiej ustawy zasadniczej
z 1996roku.

Aspekty wzajemnych stosunków między Radą Najwyższą a Prezydentem Ukrainy:

Prezydent: Posiada wpływ na tworzenie ustawodawstwa przez ukraiński Parlament, posiada konstytucyjne uprawnienia do podpisywania ustaw z prawem ich wetowania, ma bardzo ograniczone prawo rozwiązania Rady Najwyższej, zobowiązany jest do przedkładania Radzie Najwyższej corocznych albo nadzwyczajnych orędzi o stanie państwa.

Rada Najwyższa: posiada uprawnienia kontrolne w stosunku do Prezydenta Ukrainy, może zainicjować procedurę złożenia z urzędu Prezydenta Ukrainy w trybie impeachmentu, w przypadku gdy dopuści się on zdrady państwa albo popełni inne przestępstwo.

Postępowanie w tej sprawie rozpoczyna się z inicjatywy deputowa­nych ludowych, stanowiących większość konstytucyjnego składu Rady. Decyzję o złożeniu z urzędu Prezydenta Ukrainy podejmuje Rada Najwyższa większością co najmniej 3/4 głosów jej konstytucyjnego składu, po spełnieniu warunków określo­nych w Konstytucji Ukrainy.

Dekret Prezydenta Ukrainy z 15 stycznia 2000 roku, poddano: 1) uzupełnienie art. 90 ust. 2 Konstytucji, dające Prezydentowi Ukrainy prawo rozwiązania Rady Najwyż­szej w przypadku wyrażenia jej wotum nieufności w ogólnoukraińskim referen­dum; 2) uzupełnienie art. 90 o nowy ustęp, określający prawo prezydenta do przedterminowego skrócenia kadencji Rady Najwyższej, jeżeli ta w ciągu jednego miesiąca nie jest zdolna sformować stałej większości parlamentarnej lub w przy­padku nieuchwalenia przez nią w ciągu trzech miesięcy budżetu państwa; 3) zmia­nę art. 76 ust. 1 Konstytucji, polegającą na zmniejszeniu ogólnej liczby deputowa­nych ludowych Ukrainy z 450 do 300; 4) propozycję utworzenia dwuizbowego parlamentu Ukrainy, w którym druga izba reprezentowałaby interesy regionów,
5) postulaty, aby Konstytucja Ukrainy była przyjmowana w ogólnoukraińskim referendum.

Podstawą silnej władzy Prezydenta Ukrainy jest sfera stosunków ustrojowych Prezydenta i Gabinetu Ministrów. Treść konstytucyjnej formy rządów parlamenarno-prezydenckich wyznacza rzeczywiście
w dużej mierze ta sfera relacji ustrojo­wych między parlamentem, prezydentem i rządem ukraińskim.

GABINET MINISTRÓW UKRAINY

Gabinet Ministrów Ukrainy jest najwyższym organem władzy wykonawczej. W ten sposób Konstytucja Ukrainy dokonała połączenia dwóch organów - Prezydenta i Gabinetu Ministrów w strukturze organów władzy wykonawczej. Jednocześnie Konstytucja wyznacza Gabinetowi Ministrów szczególne miejsce
w trójkącie na­czelnych organów władzy: Prezydent Ukrainy - Rada Najwyższa Ukrainy - Gabi­net Ministrów Ukrainy. Konstytucja stanowi mianowicie, że Gabinet Ministrów jest odpowiedzialny przed Prezydentem Ukrainy oraz podlega kontroli i zdaje spra­wę Radzie Najwyższej. To podwójne podporządkowanie rządu znajduje odbicie w konstytucyjnej procedurze oraz w określeniu warunków dymisji rządu, a także
w zakresie kontroli nad rządem.

Zgodnie z Konstytucją z 1996 roku, Prezydent Ukrainy z tytułu swojego statusu głowy państwa powołuje - za zgo­dą większości konstytucyjnego składu Rady Najwyższej - Premiera Ukrainy oraz powołuje, na wniosek premiera, członków Gabinetu Ministrów (pierwszego wice­premiera, trzech wicepremierów
i ministrów. Rada Najwyższa natomiast zatwier­dza program działalności Gabinetu Ministrów i sprawuje kontrolę nad działalnością rządu oraz uchwala budżet państwowy Ukrainy i kontroluje jego wykonanie przez rząd. Gabinet Ministrów kie­ruje się w swojej działalności przepisami Konstytucji Ukrainy, ustaw
i aktów wyda­nych przez prezydenta. Prezydent Ukrainy: 1) tworzy, reorganizuje i likwiduje na wnio­sek premiera - ministerstwa i inne centralne organy władzy wykonawczej, 2) uchyla akty Gabinetu Ministrów Ukrainy i akty Rady Ministrów Autonomicz­nej Republiki Krymu, 3) powołuje i odwołuje - za zgodą Rady Najwyższej - kie­rowników naczelnych organów gospodarczych.

Istotą ustrojową parlamentarno-prezydenckiej formy rządów jest podwójna od­powiedzialność Gabinetu Ministrów - przed prezydentem oraz przed parlamen­tem. Gabinet Ministrów składa dymisję w następu­jących sytuacjach: 1) po wyborach prezydenckich, na ręce nowo wybranego Prezy­denta Ukrainy,
2) premier jest zobowiązany przedstawić prezydentowi dymisję Ga­binetu Ministrów na żądanie Prezydenta Ukrainy lub w związku z uchwaleniem wotum nieufności przez Radę Najwyższą Ukrainy. Premier Ukrainy i człon­kowie Gabinetu Ministrów mogą sami zgłosić swoją dymisję Prezydentowi Ukrai­ny. Dymisja premiera oznacza odwołanie całego Gabinetu Ministrów. Prezydent przyjmuje dymisję Gabinetu Ministrów w sytuacjach określonych w konstytucji, a następnie powierza mu dalsze sprawowanie jego funkcji do czasu powołania no­wego rządu, jednak nie dłużej niż na okres 60 dni. Gabinet Ministrów Ukrainy po­nosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem w trybie uchwalenia mu przez Radę Najwyższą wotum nieufności. Rada Najwyższa, na wniosek co najmniej 1/3 konstytucyjnego składu deputowanych ludowych, może uchwalić wotum nie­ufności dla Gabinetu Ministrów

Gabinet Rady Ministrów Ukrainy posiada szeroki zakres kompetencji. Obej­mują one m. in.:
1) realizację polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa, 2) opracowywanie i realizację programów ogólnopaństwowych, 3) podejmowanie środków w celu zapewnienia praw i wolności człowieka
i obywatela, 4) wykonywa­nie budżetu i polityki finansowej, 5) zarządzanie majątkiem i mieniem stanowią­cym własność państwową, 6) organizację i realizację współpracy zagranicznej Ukrainy, 7) kierowanie
i koordynowanie pracy ministrów i innych organów wła­dzy wykonawczej

Zakres uprawnień rządu i administracji rządowej jest uregulowany w Konstytu­cji Ukrainy ustawami oraz dekretami Prezydenta Ukrainy. Struktura rządu Ukrai­ny nie jest jednolita politycznie. Od 1996 roku funkcjonuje podwójne podporząd­kowanie niektórych ministrów Gabinetowi Ministrów i Prezydentowi Ukrainy. Na mocy dekretu Prezydenta Ukrainy zostały podporządkowane głowie państwa urzę­dy: Ministra Obrony, Ministra Spraw Wewnętrznych, Służby Bezpieczeństwa Ukrainy, Ministerstwa Informacji, Ministerstwa Energetyki i Ministerstwa Spraw Zagranicznych

SĄDOWNICTWO I PROKURATURA

Konstytucja Ukrainy określa zasady, wokół których konstruowane są: struktu­ra, ustrój i tryb funkcjonowania sądów. Pierwszą grupę stanowią zasady wyzna­czające zadania sądów i organizacji sądownictwa. Funkcja wy­miaru sprawiedliwości odnosi się w świetle ustawy zasadniczej tylko do działalności sądów, a zatem istnieje konstytucyjny zakaz delegowania wymiaru sprawiedliwości na inne organy lub osoby urzędowe. Zadania ustrojowe sądów dotyczą wyodręb­nionej, specyficznej ich działalności.

Struktura sądów na Ukrainie jest złożona. Konstytucja wyodrębnia dwie pod­stawowe struktury organów sądowych: system sądów powszechnych i system orga­nów sądownictwa szczególnego. Jurysdykcja sądów powszechnych obejmuje spra­wy karne, cywilne, rodzinne i administracyjne. System sądów powszechnych na Ukrainie tworzy się według struktury terytorialnej i specjalizacji. Struktura teryto­rialna obejmuje 3 poziomy organizacyjne. Najwyższym organem sądowym w syste­mie sądów powszechnych jest Sąd Najwyższy Ukrainy (poziom centralny). Następnie sądy rejonowe (poziom lokalny),
i sądy wojewódzkie (poziom regionalny).

Na Ukrainie rozwinięty jest także system sądownictwa szczególnego. Charakter taki posiadają obecnie sądy apelacyjne. Sądy te rozpatrują sprawy własnościowe (gospodarcze) i finansowe pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność gospo­darczą. System sądów apelacyjnych obejmuje 2 poziomy organizacyjne. Najwyższym organem w tym systemie sądów jest Wyższy Sąd Apelacyjny, a na poziomie regionalnym działają Wojewódzkie Są­dy Apelacyjne.

Zasada niezawisłości i nietykalności sędziów. Sędziowie sprawując wy­miar sprawiedliwości, są niezawiśli i podlegają tylko ustawom oraz są wolni od jakiegokolwiek nacisku. Konstytucyjna zasada niezawisłości
i nietykalności sędziów jest obwarowana szeregiem gwarancji konstytucyjnych. Są to: 1) powoływanie sędziów na czas nieokreślony, 2) nieusuwalność sędziego z urzędu (z wyjątkiem przypadków konstytucyjnie określonych), 3) ochrona im­munitetem sędziowskim, 4) zapewnienie przez państwo bezpieczeństwa osobistego sędziom i ich rodzinom

Zasady to: 1) zasada jednolitości sądów - sądy wydają orzeczenia w imieniu Ukrainy i podlegają one wykonaniu na całym terytorium Republiki Ukrainy; 2) zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawied­liwości - lud Ukrainy uczestniczy bezpośrednio w sprawowaniu wymiaru sprawied­liwości poprzez ławników i przysięgłych ludowych.

Podstawą wymiaru sprawiedliwości są sędziowie zawodowi. Na stanowisko sędziego może zostać rekomendowany obywatel Ukrainy, który ukończył 25 lat, ma wyższe wykształcenie prawnicze i staż pracy w dziedzinie prawa nie krótszy niż 3 lata, zamieszkuje na Ukrainie nie krócej niż przez 10 lat i włada językiem państwowym. Pierwsze powołanie na stanowisko sędziego zawodowego dokonywane jest na okres 5 lat przez Prezydenta Ukrainy. Wszystkich pozostałych sędziów, z wyjątkiem sędziów Sądu Konstytucyjnego, wybiera Rada Najwyższa na czas nieokreślony.

Sposób funkcjonowania sądów, obejmujący za­sady rozpoznawania i rozstrzygania spraw. Głównymi zasadami postępowania są­dowego są m.in.: 1) praworządność, 2) równość stron procesu sądowego,
3) kontradyktoryjność, 4) zapewnienie oskarżonemu prawa do obrony, 5) jawność procesu sądowego,
6) dwuinstancyjność postępowania, zapewniająca możliwość wnie­sienia apelacji i kasacji od orzeczeń sądowych

Konstytucja Ukrainy ustanowiła instytucję Prokuratury Ukrainy, stanowiącą jednolity, wyodrębniony z sądów system organów.

Zadania Prokuratury Ukrainy obejmują: 1) wystę­powanie w sądzie w roli oskarżyciela publicznego,
2) reprezentowanie interesów obywatela albo państwa w sądach, w przypadkach określonych
w przepisach usta­wy, 3) nadzór nad przestrzeganiem prawa przez organy prowadzące działalność operacyjno-rozpoznawczą, dochodzenie i wstępne śledztwo, 4) nadzór nad prze­strzeganiem prawa przy wykonywaniu wyroków w sprawach karnych, a także przy stosowaniu innych środków przymusu.

Na czele Prokuratury Ukrainy stoi Prokurator Generalny Ukrainy. Kadencja jego wynosi 5 lat. Na stanowisko to powołuje i od­wołuje Prezydent Ukrainy za zgodą Rady Najwyższej. Rada Najwyższa może wyra­zić wotum nieufności dla Prokuratora Generalnego Ukrainy, co rodzi konsekwen­cję prawną
w postaci jego dymisji.

SĄD KONSTYTUCYJNY UKRAINY

Sąd Konstytucyjny Ukrainy funkcjonuje obecnie od 1 stycznia 1997 roku, usta­nowiony na podstawie przepisów Konstytucji Ukrainy i ustawy z 16 X 1996 roku o Sądzie Konstytucyjnym Ukrainy. Sąd Konstytucyjny Ukrainy jest wyłącznym organem sądownictwa konstytucyjnego na Ukrai­nie. Rozstrzyga on o zgodności ustaw i innych aktów normatywnych z Konstytucją Ukrainy oraz ustala urzędową wykładnię konstytucji i ustaw Ukrainy. Kompeten­cje Sądu zostały szczegółowo określone w przepisach ustawy zasadniczej oraz ustawy o Sądzie Konstytucyjnymi. Uprawnienia Są­du Konstytucyjnego nie obejmują orzekania o zgodności z prawem aktów (poza aktami prawotwórczymi) organów władzy państwowej, organów władzy Autono­micznej Republiki Krymu oraz organów samorządu lokalnego.

Sąd Konstytucyjny Ukrainy składa się z 18 sędziów. Status tego Sądu charakte­ryzuje się tym, że jego skład ustalają trzy podmioty: Prezydent Ukrainy, Rada Naj­wyższa Ukrainy oraz Zjazd Sędziów Ukrainy. Każdy
z tych podmiotów powołuje po 6 sędziów. Sędziowie Sądu Konstytucyjnego są powoływani na 10-letnią kadencję, według szczególnych kryteriów, bez możliwości ponownego powołania na następną kadencję. Sędzią może zostać obywatel Ukrai­ny, który w dniu powołania ma ukończone 40 lat, legitymuje się wyższym wy­kształceniem prawniczym i stażem pracy w zawodzie nie krótszym niż 10 lat oraz mieszka na terytorium Ukrainy przez ostatnie 10 lat i włada językiem państwowym.

Sądem Konstytucyjnym kieruje Przewodniczący Sądu Konstytucyjnego, wybie­rany na jedną 3-letnią kadencję spośród sędziów Sądu Konstytucyjnego, w głoso­waniu tajnym, na specjalnym posiedzeniu Sądu Konstytucyjnego Ukrainy.