1. Podstawy histologii

Komórka- podstawowa jednostka żywej materii. Podobne komórki łączą się tworząc tkanki. Różne ilości danej tkanki połączone razem tworzą organy lub narządy i kompleks zorganizowanego ciała.

1. Rodzaje tkanek:

1. Nabłonkowa – komórki przylegają do siebie

2. Łączna – komórki oddzielone są dużą ilością materii międzykomórkowej

3. Nerwowa – komórki nerwowe połączone są komórkami glejowymi

4. Mięśniowa – mięśnie gładkie, mięsień nerwowy, poprzecznie prążkowany, mięśnie szkieletowe

Komórki posiadają podobną strukturę i podobne organelle komórkowe, najważniejsze z nich to:

1. Błona komórkowa

2. Jądro

3. Siateczka endoplazma tyczna

4. Mitochondria

5. Aparat Golgiego

6. Lizosomy

Regulacja i koordynacja czynności narządów i tkanek zachodzi poprzez dwa systemy regulacyjne: układ nerwowy – w sposób bezpośredni, układ hormonalny – w sposób pośredni drogą krwi.

1. Układ krążenia

Ma na celu transport tlenu, dwutlenku węgla, składników pokarmowych, produktów przemiany materii.

Istnieje układ krążenia krwi i limfy.

1. W skład układu krążenia krwi wchodzą:

• Serce, umiejscowione w worku osierdziowym, składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór

Fazy czynnościowe serca

• Rozkurcz przedsionków, napełnienia krwią

• Skurcz przedsionków

• Skurcz komór: izometryczny, izotoniczny

• Naczynia krwionośne: tętnice, tętniczki, naczynia włosowate, żyły

Transport substancji przez naczynia włosowate odbywa się drogą:

• Dyfuzji

• Aktywnego transportu

• Biernego przechodzenia przez pory

Krew (płynna tkanka łączna) płynie w systemie naczyń krwionośnych: serca – łożysko naczyniowe stanowi ok. 10% masy ciała, ubytek 50% krwi prowadzi so śmierci, składa się ze składników upostaciowionych – krwinek i płynnego osocza (plazmy). Wzajemny ich stosunek określa hematokryt.

Krwinki w zależności od budowy i zabarwienia dzielą się na:

• Czerwone (erytrocyty), u ssaków nie posiadają jądra. Ich funkcja to: transport tlenu (hemoglobina), synteza i transport kwasu węglowego, aktywność buforowa.

• Białe (leukocyty), mają zdolność: fagocytozy, diapedezy i ruchu amebowatego. Dzielą się na: granulocyty obojętnochłonne, zasadochłonne, kwasochłonne, agranulocyty (leukocyty nieziarniste: limfocyty, monocyty.

• Płytki krwi (trombocyty), w kontakcie z ciałem obcym lub szorstką powierzchnią rozpadają się i wydzielają czynniki odgrywające podstawową rolę w procesie krzepnięcia krwi m.in. serotoninę, tromboksan.

• Osocze (plazma) krwi, składa się ze składników nieorganicznych (układy buforowe) i organicznych. Najważniejsze z nich to: białka (albuminy, alfa -, beta -, gammaglobuliny, fibrynogen), tłuszcze, glukoza, produkty przemiany materii.

1. Inne funkcje krwi:

• Regulacja ciśnienia osmotycznego

• Hemoliza krwi

• Proces krzepnięcia krwi

• Grupy krwi (u człowieka 2 antygeny, 4 grupy krwi i czynnik Rh)

Mioglobina na egzaminie

∗∗∗

Oddychanie – proces związany z pobieraniem tlenu i wydalaniem dwutlenku węgla.

1. Podział oddychania

1. Zewnętrzne lub płucne, to proces wymiany gazów między powietrzem atmosferycznym, a płucami. Motorem oddychania są ruchy klatki piersiowej (mięśnie) działające jako pompa ssąca – wdech i tłocząca – wydech, efekt: różnica w ciśnieniu parcjalnym gazów między płucami a erytrocytami.

2. Wewnętrzne, to dyfuzja gazów oddechowych między powietrzem płucnym a krwią i między krwią a tkankami. Dyfuzja gazów zachodzi w kierunku mniejszego ciśnienia parcjalnego danego gazu. W krwi transport gazów zachodzi za pośrednictwem hemoglobiny i połączeń w postaci węglanów: karbaminianów.

3. Tkankowe, zachodzi głównie w mitochondriach, oceniane na podstawie stopnia wykorzystania tlenu i ilości wyprodukowanego dwutlenku węgla przez tkanki.

1. Drogi oddechowe: jama nosowa, gardziel, tchawica, oskrzela, oskrzeliki, przewody pęcherzykowe, pęcherzyki płucne.

∗∗∗

1. Rodzaje trawienia

1. Mechaniczne: polega na rozgryzaniu, nawilżaniu, połykaniu i wymieszaniu pokarmu

2. Chemiczne: polega na enzymatycznym rozkładzie substancji pokarmowych przez enzymy:

• Przewodu pokarmowego

• Mikroorganizmów

• Wewnątrzkomórkowe zniszczonych komórek paszy (pokarmu)

Różnice w budowie układu pokarmowego związane są z rodzajem paszy, jaką odżywiają się zwierzęta i od strawności składników paszy.

1. Przewód pokarmowy zwierząt podzielony jest na cztery odcinki:

1. Jama gębowa

2. Przełyk

3. Żołądek

4. Jelita (cienkie, grube, ślepe)

Ruchy i skurcze spontaniczne jelit.

1. Soki trawienne

1. Ślina (zawiera amylazę i lipazę)

2. Sok żołądkowy (zawiera pepsynę, kwas solny (u starszych), podpuszczka (u młodych))

3. So jelitowy (wydzielina trzustkowa (trypsyna, chymotrypsyna, karboksypeptydaza, elastaza, nukleazy, amylazy, lipazy))

4. Enzymy wydzielane przez komórki nabłonkowe błony śluzowej jelit (aminopeptydazy), maltaza, laktoza, sacharoza

5. Żółć

Trawienie w jelicie grubym: procesy fermentacyjne i gnilne, odwodnienie treści.

Laktoza = glukoza + galaktoza

1. Ruchy jelitowe

1. Perystaltyczne - przesuwanie treści pokarmowej

2. Segmentowe - przesuwanie treści pokarmowej

3. Wahadłowe – mieszanie zawartości pokarmowej z enzymami

1. Funkcje wątroby

1. Wydzielnicza

2. Wydalnicza

3. Filtracyjna

4. Synteza żółci

Wątroba ma właściwości regenerujące

Budowa miąższu wątroby: struktura beleczkowa, zraziki wątrobowe

Ukrwienie: żyła wrotna, tętnica, żyła wątrobowa

∗∗∗

1. Budowa nerek i układu moczowego

2. Budowa nefronu: torebka Bowmana, kłębuszek naczyniowy, kanalik kręty I rzędu, pętla Heniego, kanalik kręty II rzędu, kanalik zbiorczy

3. Funkcje nerek:

1. Resorpcja z moczu pierwotnego substancji niezbędnych dla życia

2. Utrzymanie homeostazy

3. Wydalanie substancji zbędnych lub występujących w nadmiarze

4. Sekrecja związków endogennych i egzogennych

5. Regulacja wydalania wody i resorpcji jonów, utrzymanie stałego ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych

6. Ilość i skład moczu: mocznik, kwas moczowy, allantoina, kreatynina

∗∗∗

1. Hormon jako nośnik sygnału czynnościowego, dociera do narządu docelowego drogą krwi

2. Układ endokrynny podlega regulacji ze strony układu nerwowego poprzez podwzgórze

3. Hormony są wydzielane przez specjalne gruczoły wewnętrznego wydzielania do płynu tkankowego lub bezpośrednio do krwi

4. Ssaki mają 11 gruczołów wydzielania wewnętrznego do organizmu:

• Podwzgórze: neurohormony o charakterze polipeptydowym, pobudzające lub hamujące wydzielanie hormonów z przedniego płata przysadki mózgowej

• Przysadka mózgowa podzielona jest na płaty:

• Przedni (gruczołowy), hormony: GH, ACTH, TSH, FSH, LH, PRL

• Środkowy, hormony: MSH

• Tylny, hormony: wazopresyna (ssaki) lub wazotocyna (ptaki), oksytocyna

• Tarczyca: komórki nabłonka pęcherzykowego, hormony: T3, T4; komórki pęcherzykowe, hormon: kalcytonina

• Przytarczyce, hormon: parathormon

• Trzustka, komórki wysepek Langerhausa: typu A – glukagon, typu B – insulina, typu D – somatostatyna

• Nadnercza

• Kora nadnerczy, hormon: mineralkortykoidy (aldosteron), glikokortykoidy (kortyzol, kortykosteron), płciowe

• Rdzeń nadnerczy, hormon: katecholaminy – adrenalina, noradrenalina

• Jądra, komórki Leydiga, hormon: testosteron

• Jajniki

• Pęcherzyki Graafa i komórki śródmiąższowe, hormony estrogenie: estradiol, estriol

Estron: ciałka żółte, hormon: estriol

• Łożysko, hormony estrogenie, progesteron, gonadotropiny łożyskowe, somato i laktotropiny łożyskowe

• Szyszynka, hormon: melatonina

• Hormony tkankowe

• Prostaglandyny wytwarzane przez śluzówkę macicy, narządy wewnętrzne (płuca), gruczoły

• Mechanizm przekazywania sygnału czynnościowego przez hormony

• Gruczoł mlekowy:

• Czynność gruczołu mlekowego

• Jest związany z funkcją rozrodczą samicy

• Ma na celu dostarczanie noworodkowi odpowiedniego pokarmu i ciał odpornościowych

• Decyduje o szybkości rozwoju noworodka w okresie wzrostu

• Budowa gruczołu mlekowego:

• Zmodyfikowany gruczoł potowy o strukturze graniastej, w mleku mogę być produkty przemiany materii i składniki obce (trucizny, leki, związki zapachowe)

• Liczba gruczołów mlekowych jest różna u zwierząt: owca, koza, klacz – 2; krowa – 4; maciora, suka – 10 – 16

• Gruczoł mlekowy składa się z:

• Części gruczołowej: pęcherzyki mleko twórcze zbudowane z komórek sekrecyjnych (nabłonek jednowarstwowy), kanaliki nabłonkowe

• Przewodów wyprowadzających: kanaliki zbiorcze, przewody mlekowe, zatoki gruczołowe i zatoka strzyka, kanał strzykowy

• Biosynteza mleka

• Aby wytworzył się litr mleka przez gruczoł mlekowy musi przepłynąć 400 – 500 litrów krwi, krew dopływa tętnicami (sromowa, krokowa), odpływa żyłami (krokowa, sromowa, podbrzuszna)

• Mleko jest płynem ustrojowy, stanowi roztwór niskocząsteczkowy, składniki organiczne i nieorganiczne rozpuszczalne w wodzie, układ koloidalny- agregaty białka rozproszona w formie koloidu w roztworze, emulsja typu olej w wodzie – kuleczki tłuszczu rozproszone w formie rozpraszającej kolidu

• Skład mleka: 80 – 90% woda, 2 – 8% białko, 1 – 9% tłuszcz, 3 – 6% laktoza, 0,5 – 1% sole mineralne

• Pochodzenie składników mleka:

• Białka: kazeina – jest w całości syntetyzowana, albuminy i globuliny – zmodyfikowane białka osocza

• Laktoza: dwucukier; galaktoza – syntetyzowana w gruczołach

• Tłuszcze: w 98% złożony z trój glicerydów, kwasy tłuszczowe do C₁₈ - syntetyzowane w gruczołach z kwasu octowego i masłowego, kwasy C₁₆ − C₂₀ przenikają z krwi (synteza w wątrobie)

• Witaminy: przechodzą bezpośrednio do krwi

• Składniki mineralne: występują w większym stężeniu niż w osoczu, mleko stanowi roztwór izotoniczny w stosunku do płynów ustrojowych

Krzywa laktacji

Zapalenie wymienia jest czynnikiem fizjologicznym. Egzamin

• Fizjologia laktacji

• Rozwój gruczołu mlekowego

• Zapoczątkowanie laktacji

• Siara

• Przebieg laktacji

• Okres zasuszenia

• Wydzielenie mleka

• Higiena pozyskiwania mleka

∗∗∗

Fizjologia rozrodu ssaków

Dla utrzymania gatunku organizm wytwarza komórki płciowe – gamety, które łącząc się zapoczątkowują rozwój nowego organizmu

Cechy płciowe:

1. Pierwszorzędowe to obecność gonad: żeńskich – jajniki i męskich – jądra, produkujących gamety, o ich charakterystyce decyduje obecność chromosomów płciowych

2. Drugorzędowe obecność narządów wyprowadzających gamety. Są nimi jajowody, nasieniowody, prącie.

3. Trzeciorzędowe – nie związane z funkcją rozrodczą, to: owłosienie, opierzenie, budowa ciała

1. Układ rozrodczy samców

Tworzą go:

1. Jądra, wytwarzają plemniki i hormony płciowe

2. Najądrza, dojrzewają w nich plemniki

3. Nasieniowody, drogi wyprowadzające dla plemników

4. Gruczoły dodatkowe: pęcherzykowe (parzyste), krokowy (prostata) (nieparzyste), opuszkowo – cewkowy lub Cowpera (parzyste)(parzyste); ich wydzielina tworzy plazmę (osocze) nasienia

5. Narząd kopulacyjny- prącie

Spermatogeneza

1. Układ rozrodczy samic

Tworzą go:

1. Jajniki (parzyste), w procesie oogenezy powstają komórki jajowe

Samice zwierząt mogą być homestralne (owce) lub poliestralne (świnie), jednorodne (bydło) lub wielorodne (świnie, futerkowe)

• Cykl płciowy

• Pro estrus – faza przedrukowa, dojrzewanie pęcherzyka Graafa (FSH)

• Estrus – ruja, owulacja (estrogen)

• Prostrus – faza porcjowa, powstają ciałka żółte (progesteron)

• Di estrus – faza międzyrurowa, ciałko żółte zanika (proglandyny)

Synchronizacja rui – superowulacja – zapłodnienie in vitro – transplantacja

1. Jajowody (parzyste), miejsce gdzie jajo ulega zapłodieniu i pierwszym podziałom

2. Macica, zbudowana z rogu, trzonu i szyjki; łożysko rzekome (zwierzęta domowe), prawdziwe (człowiek)

3. Pochwa, służy jako narząd kopulacyjny; srom – zewnętrzna część pochwy

1. Budowa jaja i układu rozrodczego kur

Części składowe jaja: skorupa, białko, żółtko

1. Skorupa jaja:

• Stanowi twardą, porowatą, ochronną warstwę, grubości 0,4 mm

• Składa się z węglanu wapnia (94%), białka (3%), tlenku magnezu (1,4%), tlenek fosforu (0,6%)

• Zbudowana jest z:

• Zewnętrznej błony – kutikuli, nadaje ona matowy połysk, jest odporna na czynniki chemiczne

• Dwóch warstw, wewnętrznej – brodawkowej (siarczany, chondroitydy) i zewnętrznej – palisadowej, między obiema warstwami występują pionowe kanały – pory skorupy

• Pokryta jest od wewnątrz błoną kolagenową – błoną pergaminową podskorupową

• Barwa skorupy może się zmieniać od białej do brązowej, nie stanowi to wskaźnika treści jaja

1. Białko jaja

• Lepka, bezbarwna ciecz, stanowi 60% masy jaja

• Składa się z wody (87%), białka (12%), główne białka: albuminy (70%), owomukoidy (13%, odpowiedzialne za lepkość), konolbumina (9%)

• Układa się w trzy warstwy o różnej gęstości: wewnętrzna – rzadka, środkowa – gęsta, zewnętrzna – rzadka

• Jest otoczone przez błonę pergaminową białkową, zbudowaną z włókien tworzących rodzaj siatki nieprzepuszczalnej dla bakterii

1. Żółtko jaja

• Gęsta, żółta do pomarańczowej emulsja typu olej w wodzie, zawieszona w białku jaja; składnikiem emulgującym jest lecytyna

• Jest stabilizowane przestrzennie w białku jaja przez chalazy przymocowane wzdłuż długiej osi jaja do błony pergaminowej podskorupowej

• Składa się z wody (50%), tłuszczu (34%), białka (15%)

Większość białek żółtka jaja to fosfoproteidy; najważniejsze: lipowitelina, lipowitelenina. Głównym lipidem jest fosfolipidy lecytyna.

• Złożone jest z:

• Żółtka białego, w nim umieszczona jest płytka rozrodcza tworząca dysk, w którym znajduje się tarcza zarodkowa z komórką jajową

• Żółtka żółtego, w centrum żółtka jaja tworzy rodzaj kuli, wokół niej rozrasta się kolejna warstwa żółtka żółtego

1. Wartość odżywcza i właściwości technologiczne jaja

2. Układ rozrodczy kur

U ptaków (z wyjątkiem kaczek!) układ rozrodczy samic składa się z nieparzystego jajnika i jajowodu. Egzamin

• Jajnik

• Część krokowa, gdzie z oogoni dojrzewają pęcherzyki jajowe, dojrzewa tylko kilkaset oogoni

• Część rdzenna zawiera tkankę łączną i naczynia krwionośne

• Pęcherzyki jajowe nie zawierają płynu pęcherzykowego

• Owulacja następuje po ok. godzinie po zniesieniu jaja

• Jajowód

• Od zewnątrz pokryty jest błoną śluzową zawierającą gruczoły wytwarzające składniki białka i skorupy jaja

• Zbudowany jest z pięciu odcinków:

• Lejka, wychwytuje żółtko jaja, dochodzi do zapłodnienia

• Magnum, żółtko otaczane jest warstwami białka

• Cieśni, tworzą się błony pergaminowe

• Gruczoł skorupowy, reakcje w wyniku których powstaje węglan wapnia, skorupa zostaje pokryta barwnikiem

• Pochwa, skorupa jaja pokryta kutikulą

1. Wzrost i rozwój

1. Wzrost – przyrost masy ciała do osiągnięcia stanu równowagi w stadium dojrzałości; przyrosty masy ciała w odniesieniu do wielu mają kształt litery „S”

2. Rozwój – zmiany konformacji ciała oraz funkcji organów, narządów i całego organizmu.

Wraz z rozwojem mięśnia zmieniają się wymiary włókien mięśniowych, nie wzrasta ich ilość.