PROBLEM NARKOMANII
Historia cywilizacji nieodłącznie wiąże się z historią przyjmowania substancji psychoaktywnych. Przyczyny, dla których młodzież zażywa narkotyki są bardzo zróżnicowane: potrzeba zmiany świadomości, poszukiwanie przyjemnych wrażeń, wzmocnienie przyjemności, czy też zwykła ciekawość i walka z nudą. Niestety coraz częściej jest to także sposób ucieczki przed kłopotami, tak w szkole, jak i w domu rodzinnym. Dla specjalistów jest to znaczący sygnał ostrzegawczy - dom rodzinny przestał zapewniać poczucie bezpieczeństwa młodym ludziom, wkraczającym w dorosłe życie.
Niemożliwym wydaje się, by rodzice dzieci zażywających narkotyki, bądź nadużywających alkoholu nie zauważyli zachodzących zmian. Jednakże większość rodziców nie dopuszcza do siebie myśli, iż ich dziecko nadużywa środków odurzających. Wiąże się to z niemożnością sprecyzowania tego, co ich niepokoi. Zmiany zachodzące w zachowaniu dziecka są często stopniowe i subtelne, co utrudnia zauważenie ich oraz podjęcie niezbędnego leczenia i terapii. Bywa jednak i tak, że postępują młodzi ludzie, nadużywając narkotyków zaczynają zachowywać się w skrajnie odmienny i gwałtowny sposób. Niektórzy jednak skutecznie „zbijają z tropu” rodziców, gdyż ci nie posiadają wiedzy na temat działania narkotyków. Okazje się, że znacznie częściej rodzice po prostu nie poświęcają uwagi swojemu dziecku. Nie interesują się jego postępami w nauce, życiem towarzyskim i uczuciowym. Zwykle jest to wyuczony błąd wychowawczy, który popełniany jest przez rodziców, a za kilkanaście lat będą popełniały go dzieci. Jest to niejako błąd przenoszony z pokoleń na pokolenia. W Polsce mamy do czynienia z prawdziwą epidemią chorób cywilizacyjnych. Aktualnie w lecznictwie odwykowym osób uzależnionych od alkoholu, zarejestrowanych jest 120 tysięcy osób. Ocenia się, że z problemami, charakterystycznymi dla alkoholików, związanych jest około trzech milionów osób (dorosłych i dzieci). Dlatego istotną rolę w rozpoznawaniu objawów oraz udzielaniu pomocy, czy działaniach prewencyjnych odgrywa szkoła oraz pedagodzy.
Podział narkotyków
Środki narkotyczne dzielą się na:
1. Środki tłumiące:
alkohol
środki nasenne i uspokajające
2. Środki wziewne:
azotan amylu
podtlenek azotu
azotyn butylenu
rozpuszczalniki
3. Środki pobudzające:
kokaina
amfetamina
halucynogeny:
marihuana
LSD
meskalina
psylocybina
fencyklidyna
4. Opiaty:
morfina, heroina, opium
kodeina
5. Sterydy
Ogólna charakterystyka środków wziewnych
Wśród środków wziewnych rozróżnia się kleje, rozpuszczalniki, azotynu amylu, podtlenek azotu, azotyn butylenu. Środki te najczęściej wywołują kaszel, kichanie, katar, nierzadko nudności, zawroty głowy i krwawienia z nosa. Objawy, za pomocą których rozpoznaje się stan odurzenia to trudności z chodzeniem i ogólne osłabienie mięśni, spowolnienie, drżenia, ubytek wagi, omamy wzrokowe podobne do snów. Tolerancja na środki wziewne narasta bardzo szybko . Występuje silne uzależnienie psychiczne i fizyczne. Rozpuszczalniki powodują stany euforii z tendencją do fantazjowania. Długotrwałe nadużywanie prowadzi do łagodnych objawów abstynencyjnych tj. niepokoju, przygnębienia, braku łaknienia, nudności i rozdrażnienia oraz silnych bólów głowy. Natomiast stan zagrożenia życia cechują bóle w klatce piersiowej, tachykardia, rany jako skutek poparzeń, uszkodzenie mózgu, nerwów, nerek, serca, wątroby. Mogą spowodować nagłą śmierć.
Ogólna charakterystyka opiatów
Opiaty są to substancje uzyskiwane z przetworów maku lekarskiego lub produkowane syntetycznie, silnie uzależniające fizycznie i psychicznie. Przyjmowane są doustnie, dożylnie, domięśniowo, podskórnie, ale także drogą wziewną. Opium jest wyciągiem z maku lekarskiego, występuje pod postacią ciemnobrązowych bryłek lub proszku, zawiera alkaloidy tj. morfinę, kodeinę. Morfina występuje pod postacią kryształków, tabletek, płynu, a kodeina występuje jako biały proszek. Kompot (polska heroina), płyn o jasnobrązowej lub ciemnobrązowej barwie, zawiera morfinę i heroinę. Makiwara (zupa) jest to wywar ze słomy makowej o kolorze czarnej kawy, zapachu niedojrzałego maku, przyjmowana jest doustnie do 2 litrów na dobę. Zielone to substancja uzyskiwana z mleczka makowego, przyjmowane dożylnie. Długotrwałe nadużywanie prowadzi do wyniszczenia, uszkodzenia narządów miąższowych, zaburzenia menstruacji, przewlekłych zaparć, stanów zapalnych żył i skóry, zaburzeń zachowania psychospołecznego, dużej podatności na choroby wirusowe, a także występuje zespół abstynencyjny. W przypadku krótkotrwałego używania w małych i średnich dawkach: euforia, dobre samopoczucie, wzmożona aktywność, gadatliwość, senność, uczucie odprężenia, oszołomienia. W przypadku używania dużych dawek: senność, powolny i płytki oddech, bradykardia, obniżone ciśnienie krwi. Oprócz tego zawroty głowy i osłabienie, zwiększone wydalanie moczu, spadek ciśnienia tętniczego, zwolnienie oddechów, słabsza reakcja na ból, bladość powłok, spadek temperatury ciała, zatrucie może prowadzić do śmierci. Występuje przedawkowanie, które może prowadzić do wstrząsu kardiogennego (niskie ciśnienie, bradykardia), śpiączki i śmierci, natomiast objawy abstynencyjne cechują się ziewaniem, pobudzeniem, depresją, utratą łaknienia, dreszczami, obfitym poceniem, skurczami brzucha oraz bólami stawowo-mięśniowe.
Narkomania
|
NARKOTYKI - PODSTAWOWE RODZAJE I OPIS
KONOPIE INDYJSKIE (KANABINOLE, TNC)
Marihuana, haszysz, skun, olej haszyszowy to występujące w różnej postaci przetwory konopii indyjskich
Marihuana (dżoint, skręt, blant, ziele, zielsko, zioło, grass, marycha, trawa, huana, marycha, maryśka, skun, gandzia, samosieja, afgan, kolumbijka)
wygląd: brązowozielone liście i nasionka, mieszanina suchych liści i kwiatostanów przypominająca trochę natkę pietruszki albo majeranek
sposób przyjmowania: najczęściej do palenia w postaci własnoręcznie zrobionych skrętów
Skun: niezwykle mocna odmiana konopii uprawiana w specjalnych warunkach.
Haszysz (hasz, grudka, gruda, czekoladka, afgan, kloc, plastelina, kostka)
wygląd: brązowe i czarne kulki lub kostki, cienkie paski
sposób przyjmowania: najczęściej palony, może być także dodawany do potraw.
Olej haszyszowy
wygląd: zielonobrązowy olej, sprzedawany w małych fiolkach lub poduszeczkach
sposób przyjmowania: najczęściej jako dodatek do papierosów lub skrętów z marihuaną
objawy użycia: euforia, gadatliwość, poczucie odprężenia, zaburzenia koordynacji ruchowej, zwiększona wrażliwość na światło i dźwięk, obniżona koncentracja, trudności w zapamiętywaniu, nagłe napady śmiechu, chichot, zwiększony apetyt, przekrwione oczy, kaszel, czasem spadek nastroju, zamknięcie się w sobie i milczenie
zwróć uwagę na: słodkawą woń oddechu, włosów i ubrania, brązowozielone liście i nasionka, nagłe zainteresowanie hodowlą roślin przez twoje dziecko, fifki i fajki, bibułkę papierosową
długotrwałe używanie może prowadzić do: zaburzonej oceny sytuacji, spadku koncentracji uwagi, obniżonej sprawności w prowadzeniu pojazdów, przewlekłego zapalenia oskrzeli i krtani, astmy, ogólnego zobojętnienia. U osób zażywających przetwory konopii w stanie obniżonego nastroju mogą powstać stany depresyjne, lęki, a nawet psychozy
AMFETAMINA (speed, proszek, proch, amfa, feta, setka, witamina A)
wygląd: biały lub beżowy proszek, tabletki, kapsułki
sposób przyjmowania: doustnie, wstrzykiwana lub wciągana przez nos
objawy użycia: przypływ energii, poczucie mocy, podwyższenie nastroju, wzmożona aktywność, słowotok, zaburzenia snu (bezsenność), brak apetytu, rozszerzone źrenice, przyspieszona czynność serca i szybki oddech, zaczerwienienie skóry, wysypka, suchość w ustach, podwyższone ciśnienie krwi, silny niepokój, napięcie i drażliwość. W końcowej fazie działania narkotyku zmęczenie i senność
zwróć uwagę na: biały lub beżowy proszek, tabletki, kapsułki, kryształki, małe foliowe torebeczki, folia aluminiowa, igły, strzykawki
długotrwałe używanie może prowadzić do: silnego uzależnienia psychicznego, zaburzeń zachowania, rozwoju stanów depresyjnych połączonych z myślami samobójczymi, a w skrajnych przypadkach do psychoz, śpiączki i śmierci
KOKAINA (koka, koks, gram, porcja, śnieg, charlie, biała dama, witamina C)
wygląd: krystalicznie biały proszek
sposób przyjmowania: wciągana przez nos, wstrzykiwana, zażywana doustnie, palona z domieszkami innych narkotyków
Crack - odmiana kokainy (kisielek, galaretka)
wygląd: białe, beżowe lub brązowe kamyki (żwir) sprzedawany w foliowych woreczkach, folii aluminiowej
sposób przyjmowania: pali się w specjalnej fajce lub wdycha jego opary
Objawy użycia kokainy: pociąganie nosem i/lub katar, nadpobudliwość, gadatliwość, niepokój psychoruchowy, rozszerzone źrenice, poczucie euforii, mocy, siły, osłabienia krytycyzmu.
Zwróć uwagę na: biały proszek, a w przypadku cracku jasnobrązowe kuleczki „kamyki”, fajki, małe flakoniki, igły, strzykawki, małe foliowe torebeczki, lusterka.
Długotrwałe używanie może prowadzić do: stanów depresyjnych i tendencji samobójczych, urojeń prześladowczych i lęku, stanów delirycznych, impotencji, zakrzepów krwi, utraty przytomności, śmierci z przedawkowania.
ECSTASY (eska, bleta, piguła, oraz nazwy handlowe, jak UFO, Adam, Eva, Love, Superman, Batman, Aligator, Mitsubishi, Vogel, Snowball, Drops, Herz, Sonne, VW)
wygląd: białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami, ale także proszek, kapsułki
sposób przyjmowania: doustnie
objawy użycia: wzmożona pobudliwość, wyostrzone postrzeganie bodźców zewnętrznych (kolorów, dźwięków), brak łaknienia, przyspieszony oddech, nieadekwatne do możliwości poczucie siły, zgrzytanie zębami
zwróć uwagę na: białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorami, popękane naczynka krwionośne, zwłaszcza twarzy po całonocnych zabawach w dyskotece. Ecstasy jest zażywane najczęściej podczas dyskotek i rozmaitych techno party
nawet jednorazowe zażycie może prowadzić do: nieodwracalnych zmian w mózgu, zaburzeń w pracy nerek i wątroby, śmierci spowodowanej zablokowaniem sygnałów pozwalających mózgowi kontrolować prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
LSD (kwas, kwach, kwasik, papierek, kryształek, kamyczek, trip, ejsid, tejbs, listek, nazwy od rysunków np. Asterix)
wygląd: malutkie bibułki z kolorowymi nadrukami, kolorowe „kamyki do zapalniczek”, tabletki, kapsułki nasączone roztworem LSD
sposób przyjmowania: doustnie
objawy użycia: rozszerzone źrenice, wymioty, przyspieszona czynność serca, podwyższone ciśnienie krwi, wzrost temperatury ciała, zaburzone postrzeganie rzeczywistości (widzenie dźwięków, słyszenie barw), chwiejność emocjonalna (od euforii do depresji), omamy wzrokowe, niekiedy lęk, nawroty doznań nawet po długim czasie od zaprzestania brania
długotrwałe używanie może wywołać: poważne depresje, stany urojeniowe.
GRZYBY HALUCYNOGENNE (grzybki, psylocyby, psylki, baluny)
wygląd: różnego rodzaju suszone grzybki o zabarwieniu od żółtawego do czarnego z brązowym prześwitem
sposoby przyjmowania: doustnie - suszone lub surowe
objawy użycia: halucynacje wzrokowe, zaburzone postrzeganie czasu i przestrzeni, rozszerzone źrenice, zmiany nastroju, zupełne wyizolowanie z rzeczywistości, przeżycia mistyczne, lęk
zwróć uwagę na: różnego rodzaju grzyby
niebezpieczeństwo zażywania: nigdy nie wiadomo jak zadziałają - wysokie ryzyko śmiertelnego zatrucia oraz przewlekłej psychozy.
ŚRODKI WZIEWNE (solwent, rozpuchol, budzio)
wygląd: kleje, rozpuszczalniki, lakiery
sposób przyjmowania: najczęściej wdychanie oparów z worka foliowego
objawy użycia: stan odurzenia, euforii, omamy, kichanie i kaszel, katar lub krwawienie z nosa, zapalenie spojówek, zamazana mowa, drażliwość, niekiedy agresja, lęk
zwróć uwagę na: foliowe torby, tuby kleju, smary, zapach chemikaliów we włosach i na ubraniu, charakterystyczny zapach z ust utrzymujący się nawet kilka dni po zażyciu, nasączone chustki, szmaty
długotrwałe używanie może prowadzić do: uszkodzenia płuc, wątroby, mózgu, niewydolności serca, śpiączki, śmierci przez uduszenie podczas wdychania.
OPIATY (heroina, brown sugar, kompot)
Heroina (hera, hercia, helena, proszek)
wygląd: biały lub beżowobrązowy proszek o gorzkim smaku
sposób przyjmowania: wstrzykiwana
Brown sugar (brąz, brown) - jest to odmiana heroiny, która w ostatnich latach zyskuje niezwykłą popularność. Zarówno objawy, jak i skutki zażywania są takie same, jak w przypadku heroiny i innych przetworów maku.
wygląd: brunatna, różowa lub beżowa granulowana substancja wyglądem przypominająca cukier lub żwirek
Sposób przyjmowania: najczęściej wdychany jest dym, czasem wstrzykiwana, rzadziej przyjmowana doustnie
Kompot - tzw. polska heroina
wygląd: jasny lub ciemnobrązowy płyn o wyczuwalnym słodkim zapachu i gorzkim smaku
sposób przyjmowania: wstrzykiwana
Objawy użycia: zwężone źrenice, brak reakcji źrenic na światło, szkliste oczy, opadające powieki, zmniejszone łaknienie, nudności i wymioty przy pierwszych dawkach, senność, spowolniona mowa.
Zwróć uwagę na: wygląd źrenic, igły, strzykawki, ślady nakłuć po wstrzyknięciach, ślady krwi na bieliźnie, a w przypadku heroiny do palenia (brown sugar) na okopcone sreberka z folii aluminiowej, z czekolady itp.
Nawet jednorazowe zażycie może prowadzić do: uszkodzeń wątroby, zakażenia wirusem HIV, żółtaczki, śpiączki, śmierci z przedawkowania.
LEKI USPOKAJAJĄCE I NASENNE (dorota, dorotka, efka, erki, pestki, piguły, rolki, ziomki,)
wygląd: tabletki, płyny
sposób przyjmowania: doustnie, wstrzykiwane po rozpuszczeniu
objawy użycia: małe dawki dają poczucie odprężenia, większe powodują senność i stan jak po upojeniu alkoholowym
zwróć uwagę na: leki, opakowania po lekach, igły, strzykawki, ampułki
długotrwałe używanie: prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego, zwiększa się tolerancja na leki, co oznacza, że trzeba przyjmować coraz większe dawki, pogarsza się ogólny stan zdrowia, obniża się poziom intelektualny, istnieje duże zagrożenie przedawkowania prowadzące do śpiączki lub śmierci. Groźne w skutkach może być też mieszanie leków z alkoholem lub innymi środkami.
INNE SUBSTANCJE UŻYWANE PRZEZ MŁODZIEŻ
Sterydy anabolityczne (koks, deka, wino, metka, mietek, omka, omen, prima, teściu) -głównym powodem ich zażywania jest chęć zwiększenia siły, kondycji i poprawienia wyglądu poprzez przyrost masy mięśniowej.
objawy użycia: poprawa nastroju, przypływ energii, poczucie siły i kondycji, zmiany skórne (plamy, zaczerwienienia), obrzęk twarzy, zaburzenia równowagi hormonalnej, nerwowość, impulsywność, agresywność
sposób zażywania: doustnie lub dożylnie
zwróć uwagę na: szybki przyrost masy mięśniowej u twojego dziecka, nieproporcjonalny do czasu poświęcanego ćwiczeniom na siłowni
długotrwałe przyjmowanie: może prowadzić do ciężkich uszkodzeń narządów wewnętrznych (wątroby, nerek, serca), osłabienia popędu płciowego, uszkodzenia chromosomów. Sterydy powodują także zaburzenia psychiczne o różnym nasileniu: rozdrażnienie, nerwowość, agresję, lęk, panikę, urojenia prześladowcze, depresję z myślami samobójczymi
CHARAKTERYSTYKA UZALEŻNIENIA OD NARKOTYKÓW
Człowiek łatwo uzależnia się, często nie zdając sobie z tego sprawy. Stan taki, jest ograniczeniem jego wolności. Najczęściej jest on zależny od osób najbliższych: rodziców, swoich partnerów, dzieci, ludzi, których darzy miłością. Zależy mu na ich zdaniu, stara się być blisko nich, chce być przez nich kochany i akceptowany. Łączy z nimi swoje poczucie bezpieczeństwa, zadowolenia i szczęścia. Jeśli nie spełniają oni jego oczekiwań i nie dają mu tego, na co czeka, reaguje niepokojem, lękiem, depresją czy agresją. Występują jednak groźniejsze uzależnienia, szybko niszczące ludzkie życie. Chodzi tu o uzależnienie od nikotyny, alkoholu, hazardu, pracy czy narkotyków.
Uzależnieniu od narkotyków podlegają zwykle osoby, mające problemy z przystosowaniem się do otaczającego świata. W ten sposób uciekają one od otoczenia, z którym trudno im nawiązać kontakt, które im się nie podoba, przeraża ich i niepokoi oraz od własnych emocji, z którymi sobie nie radzą. Przyjmowanie narkotyków zmniejsza dręczące napięcie. Powoduje, że świat wydaje się bardziej przyjazny, a własne emocje mniej przerażające. Człowiek, który zaczyna przyjmować środki odurzające, nie zdaje sobie sprawy z czyhającej pułapki. Początki są zwykle sympatyczne, ale po pewnym czasie narkotyk wywołuje głód biologiczny i psychiczny. Aby osiągnąć ten sam efekt, trzeba go brać coraz więcej, gdyż organizm stopniowo przyzwyczaja się i zwiększa się tolerancja na narkotyk. Zaczyna się tzw. „piekielny taniec”. Przy próbie odstawienia narkotyku okazuje się, że nie można bez niego żyć. Człowiek stopniowo gubi umiejętność życia w normalnym świecie .
Pojęcie uzależnienia
Na określenie uzależnienia używa się zamiennie terminu nałóg. Człowiek uzależniony od jakichkolwiek środków odurzających, nie jest w stanie przewidzieć, czego będzie zażywał w przyszłości - niezależnie od tego, od jakiego środka chemicznego uzależnił się. Innymi słowy, nałóg to utrata kontroli. Osoby uzależnione sięgają po środki odurzające, pomimo, że wcale nie zamierzały tego robić; biorą więcej, niż planowały albo używają narkotyków, z którymi nie chciały mieć do czynienia. Uzależnienie sprawia, że zanika związek między intencją a zachowaniem .
Funkcjonuje wiele definicji uzależnienia, które mają pewne wspólne cechy. We wszystkich jest mowa o stale wzrastającym zaabsorbowaniu, które stopniowo staje na przeszkodzie realizowaniu normalnych priorytetów życia każdego człowieka, takich jak rodzina, praca, odpoczynek. Mówi się o odczuwaniu konieczności zrobienia czegoś, czego przynajmniej częściowo człowiek wolałby nie robić. Codzienny tok zajęć zaczyna się skupiać na zapewnieniu sobie zapasu substancji uzależniającej, a konsumpcja tej substancji coraz mniej zależy od zewnętrznych sygnałów i jest rzadziej powstrzymywana przez niepokój o konsekwencje. Wraz z wykształceniem się tolerancji na dany produkt wzrasta ilość substancji koniecznej do osiągnięcia pożądanego rezultatu. Poza wymienionymi cechami definicje uzależnienia bardzo często się różnią, nawet sprawach wydawałoby się zasadniczych. Aby uniknąć posługiwania się nieprecyzyjnymi pojęciami, pojawiła się tendencja do koncentrowania na dwóch niezależnych elementach fizycznego i psychologicznego uzależnienia. Pojęcia te są bardziej przydatne do badań naukowych i praktycznego leczenia.
O fizycznym uzależnieniu mówimy wtedy, gdy po wstrzymaniu podawania narkotyku pojawiają się typowe reakcje, zwane zespołem odstawienia. Zjawisko to jest charakterystyczne dla substancji, które hamują lub osłabiają funkcje mózgu. Należą do nich alkohol, środki uspokajające i nasenne oraz opioidy . Na psychiczne uzależnienie składa się myślenie wyłącznie o zaspokojeniu narkotycznego głodu i jednoznaczna interpretacja sygnałów, które niekoniecznie muszą mieć związek z narkotykami .
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zdefiniowała uzależnienie jako „psychiczny i fizyczny stan wynikający z interakcji między żywym organizmem a substancją chemiczną (alkohol, nikotyna, narkotyki, leki), charakteryzujący się zmianami zachowania i innymi reakcjami, do których należy konieczność przyjmowania danej substancji w sposób ciągły lub okresowy, w celu doświadczenia jej wpływu na psychikę, lub by uniknąć przykrych objawów towarzyszących brakowi substancji”.
Analizując pojęcie uzależnienia, należy wspomnieć również o uzależnieniu społecznym. O społecznych aspektach uzależnień zazwyczaj mówi się w kontekście zjawisk patologicznych, związanych ze szkodami ponoszonymi przez społeczeństwo. Ten aspekt uzależnienia jest istotny także dla samego narkomana. Kontakty z narkotykami, cel i sposób ich przyjmowania, kontynuacja, rodzaj używanego narkotyku, możliwości zdobycia go, następstwa i powikłania, proces uzależnienia oraz proces leczenia mają swoje uwarunkowania społeczne. Najczęściej narkotyk pojawia się pierwszy raz w grupie zaprzyjaźnionych lub znanych sobie osób. Początkowo zaczyna istnieć w formie pozytywnych mitów i legend, w końcu ktoś go zdobywa. Tym kimś jest dobry kolega, kumpel, osoba bliska, do której można mieć zaufanie. Stopniowo zaczyna pojawiać się coraz częściej, bo czas inaczej płynie, bo można się dobrze bawić, bo ogólnie jest fajnie. Staje się zazwyczaj nieodłącznym atrybutem spotkań danej grupy. Narkotyk zwalnia z wysiłku nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, bo zainteresowane nim grono jest zadowolone z istniejącej sytuacji. W związku z tym człowiek coraz bardziej traci łączność ze światem zewnętrznym i zamyka się w swojej subkulturze.
Uzależnienie jest chorobą duszy, psychiki i emocji. Polega ono na utracie kontroli nad własnym życiem, braniu środków odurzających pomimo problemów, które one wywołują oraz na wzrastającej tolerancji organizmu. Środki odurzające, szczególnie alkohol i narkotyki, wywołują w człowieku, który z nich korzysta, przekonanie, że pomagają one załatwić różne problemy i zrealizować ważne potrzeby. Tłumią one emocje na krótką chwilę, ale gdy przestają działać , problemy powracają ze zdwojoną siłą. Osoba uzależniona czasami zdaje sobie sprawę z tego, że środek odurzający, jest przyczyną jej kłopotów, niszczy zdrowie, ale zamiast przestać go używać, bierze coraz więcej. Dzieje się tak dlatego, że nie kontroluje już swojego życia.
Mechanizmy uzależnienia od narkotyków
Często uważa się, że wśród głównych powodów sięgania po środki odurzające są: kłopoty w domu i w szkole, ciekawość, chęć rozszerzenia horyzontów, nuda, brak perspektyw, pragnienie zaimponowania kolegom oraz nieumiejętność odmawiania. Wydaje się, że najważniejszym czynnikiem jest presja środowiska. Młody człowiek boi się, że gdy odmówi zostanie wyśmiany i odrzucony. Tymczasem, poszukując głębszych przyczyn sięgania po narkotyki, uwagę należy skierować uwagę na podstawy kształtowania się osobowości. Punktem wyjścia jest tutaj zaspokajanie potrzeb psychicznych już w dzieciństwie. Doświadczenia wskazują, że sposób zaspokajania tych potrzeb decyduje o tym, jak funkcjonuje dziecko, a potem dorosła osoba. Chodzi tu o pewne stałe, potrzeby psychiczne, właściwe każdemu człowiekowi, bez względu na wiek czy płeć. Zdaniem psychologów potrzeby psychiczne człowieka dają się sprowadzić do dwóch potrzeb zasadniczych, które można traktować jako dwie grupy potrzeb.
Pierwsza grupa, to potrzeby z kręgu bycia lub utrzymania siebie samego. Chodzi tutaj zwłaszcza o środowisko ludzkie, otoczenie społeczne, które w początkowych etapach życia spełnia wszystkie warunki zachowania egzystencji dziecka. Jedną z najsilniejszych potrzeb człowieka jest potrzeba kontaktu i miłości. Potrzeba ta istnieje niezależnie od stopnia zaspokojenia naszych potrzeb fizycznych, jest więc autonomiczną potrzebą psychiczną. Jej zaspokojenie jest warunkiem uzyskania wewnętrznego poczucia bezpieczeństwa, niezaspokojenie zaś wiąże się z niepokojem i poczuciem zagrożenia. Według zgodnej opinii większości psychologów, poziom zaspokojenia albo niezaspokojenia tej potrzeby ma decydujące znaczenie dla kształtowania się prawidłowej osobowości, bądź też odwrotnie - pojawienia się zaburzeń w funkcjonowaniu.
Druga grupa potrzeb określana jest jako potrzeby z kręgu rozwoju, wzrostu, czy ekspansji. Potrzeby tego rodzaju manifestują się łatwym do zaobserwowania faktem podejmowania przez ludzi, a także dzieci, ustawicznej aktywności wobec świata zewnętrznego. Aktywność ta służy dwóm zasadniczym celom: po pierwsze zapewnieniu sobie dopływu bodźców, wrażeń z otoczenia, po drugie zaś wywieraniu wpływu na otoczenie, czyli sprawowaniu nad nim kontroli. Dziecko, jest stymulowane różnorodnymi bodźcami z zewnątrz, często niezależnie od własnej woli. Istotne jest przy tym, że suma bodźców, jakie człowiek odbiera w danym czasie, nie jest obojętna dla jego samopoczucia. Stymulacja winna osiągnąć optymalny, nie za wysoki i nie za niski, różny dla każdego człowieka poziom, aby jego działanie było najbardziej efektywne. Nadmiar stymulacji, może powodować bądź zmęczenie i przeciążenie, bądź dezorganizację działania, aż do zupełnej bezradności włącznie. Niedostatek bodźców także prowadzi do negatywnych skutków, zarówno w sferze emocji, jak też myślenia i działania.
Dziecko stara się aktywnie oddziaływać na ilość docierających do niego bodźców, ukierunkowując swą aktywność bądź na ekspansję i powiększanie liczby bodźców, czyli zwiększanie poziomu stymulacji, bądź na obronę przed nadmiernym dopływem bodźców. Służy to utrzymaniu mobilizacji organizmu na właściwym, nie za wysokim i nie za niskim poziomie. Stojącą za tym potrzebę możemy więc nazwać potrzebą „optymalnej mobilizacji”.
Sposób zaspokajania każdej z wymienionych potrzeb decyduje o późniejszych ewentualnych zaburzeniach funkcjonowania. Nieadekwatność wymagań w stosunku do aktualnego poziomu potrzeby stymulacji może stać się źródłem frustracji. Nadmierna stymulacja, wynikająca na przykład z nadmiaru wymagań, wytwarza obronną postawę wobec owych wymagań i może prowadzić do bierności, wycofywania się, albo pojawienia się tendencji ucieczkowych, przybierającej czasem postać „ucieczki w narkotyki”. O ile więc nadmierna stymulacja zmusza jedynie do reagowania na bodźce z zewnątrz, czyniąc tym samym daną osobę biernym przedmiotem oddziaływań, to niedostateczna stymulacja zmusza dziecko do realizacji tej potrzeby samodzielnie, w sposób nie poddany kontroli dorosłego otoczenia, a więc niekoniecznie w sposób społecznie uznany i akceptowany.
Jednym z głównych elementów osobowości jest „wewnętrzne Ja”. W strukturze Ja wyróżnia się trzy podstawowe elementy: poczucie tożsamości, poczucie wartości i poczucie kontroli. Te trzy elementy Ja mogą być rozumiane jako pewne trzy zbiory przekonań na własny temat. Pierwszy z nich odpowiada na pytanie „kim jestem?”, drugi, na pytanie „ile jestem wart?”, trzeci zaś na pytanie „ co potrafię, do czego jestem zdolny?”. Struktura Ja jest więc źródłem potrzeby tożsamości, potrzeby wartości oraz kontroli. Konkretny stan osobowości decyduje o sile tych potrzeb jak też ich treści i kierunku. Jeśli potrzeby te nie będą we właściwy sposób realizowane i zaspakajane, może to w przyszłości spowodować zaburzenia w funkcjonowaniu i ucieczkę w wyimaginowany świat narkotyków oraz doprowadzić do uzależnienia.
Uzależnienie jest chorobą rozwijającą się stopniowo. Zależy to od rodzaju środka, osobowości i organizmu zażywającego. W rozwoju uzależnienia od narkotyków wyróżnia się cztery fazy.
Pierwsza faza polega na eksperymentowaniu z narkotykami. Osoba z ciekawości lub dla towarzystwa bierze pierwszą w życiu porcję narkotyku. Poprzez takie używanie narkotyków człowiek uzyskuje ważne informacje dla dalszego przebiegu procesu uzależnienia. Zapoznaje się z działaniem środka odurzającego na swój organizm i dowiaduje się, jakie potrzeby może w ten sposób zaspokoić. W tej fazie narkotyk jest przyjmowany przy konkretnych okazjach, takich jak impreza, koncert grupy rockowej, przed ważnym sprawdzianem w szkole, itp.
W fazie pierwszej trudno jest rozpoznać czy ktoś bierze narkotyki, czy nie. Jedynym sposobem jest przyłapanie początkującego narkomana na gorącym uczynku lub też znalezienie dowodów rzeczowych jak strzykawki, tabletki, wysuszone listki przypominające pokruszoną natkę pietruszki (marihuana), czy też malutkich woreczków z białym proszkiem. Ta faza trwa stosunkowo krótko.
Faza druga polega na częstszym kontakcie osoby z narkotykami. Człowiek nie czekając na specjalne okazje zaczyna sam szukać dealera. Coraz częstsze sięganie po narkotyk jest usprawiedliwiane różnymi, ważnymi w odczuciu biorącego powodami np. przeciążeniem nauką w szkole, czy kłótnią z rodzicami. Człowiek zaczyna podwójne życie. Zaczyna kłamać, oszukiwać, a czasami również kraść w celu zdobycia pieniędzy na zakup środka odurzającego. Jednocześnie skrzętnie ukrywa swoje niebezpieczne „hobby” przed najbliższymi i próbuje też oszukać siebie samego. Mimo tych starań ktoś, kto dobrze zna osobę uzależnioną, może zorientować się, że dzieje się coś niedobrego . Nie wszystko człowiek jest w stanie ukryć. W jego zachowaniu pojawia się labilność nastroju, coraz częściej zdarzają się wybuchy złości i rozdrażnienia. Pojawiają się nowi znajomi, a dawni koledzy są odsuwani na dalszy plan. Nastolatek uzależniony od środków odurzających izoluje się od swojej rodziny, spędza więcej czasu w swoim pokoju i unika wspólnych posiłków, prac czy okazji takich, jak wizyty rodzinne. Zrywa więzi z dawnymi przyjaciółmi, - lub oni zaczynają go unikać, wiąże się z narkomanami albo ze starszą młodzieżą. Ukrywa on swoje nowe znajomości przed rodziną. Może też zacząć okazywać wrogość, brak szacunku lub nieposłuszeństwo wobec rodziców i nauczycieli oraz niechęć do wszelkich reguł. Jego język będzie obfitował w przekleństwa; może się stać posępny, zgryźliwy i agresywny w słowach i czynach. Gdy młody człowiek odetnie się od swoich własnych uczuć i nie będzie dzielił swego życia, poglądów, zainteresowań, odczuć i zajęć z rodziną, wówczas rodzice mogą utracić nad nim kontrolę.
Faza trzecia to okres, w którym całe życie osoby uzależnionej kręci się już wokół narkotyku. Jego brak oznacza ból, fatalne samopoczucie. Z tych powodów narkoman sięga po większe dawki i bierze mocniejsze środki, co oznacza wzrost tolerancji na narkotyk w organizmie. W związku tym zdarzają się zatrucia, utraty przytomności, przedawkowania. Narkoman w tej fazie traci całkowicie kontrolę nad przyjmowaniem narkotyków oraz nad własnym życiem. Już nie dba o pozory i otwarcie prezentuje akceptowany przez siebie styl życia. Coraz częściej zdarzają się konflikty z prawem, porzuca szkołę i zrywa kontakty z rodziną. Pojawiają się poważne problemy zdrowotne. Jego organizm jest coraz bardziej wycieńczony. Jeżeli brał środki pobudzające (amfetamina, kokaina) może chorować na anemię; może mieć uszkodzoną wątrobę, nerki i serce. Przy podawaniu dożylnych narkotyków często zdarzają się stany zapalne żył. Do tego dochodzi jeszcze duża chwiejność nastroju i kłopoty z komunikacją .
Faza czwarta jest ostatnią fazą w narkomańskiej „karierze”. Narkotyki stają się czymś tak powszechnym jak jedzenie czy picie i niezbędnym do życia narkomana. W tej fazie nie bierze się już po to aby być odurzonym, lecz po to, aby w miarę normalnie funkcjonować. Brak narkotyku oznacza oznaki głodowe i ból. Wyniszczony organizm coraz gorzej znosi kolejne dawki, osłabiony układ obronny nie jest w stanie walczyć z chorobami. Coraz częściej zdarza się zapaść. Jest to faza najgłębszej degradacji, po której następuje już tylko śmierć, albo rzadziej decyzja o leczeniu.
Objawy uzależnienia
Symptomów wskazujących na to, że ktoś jest uzależniony od narkotyków, jest wiele. Pozornie wydaje się, że łatwo jest rozpoznać narkomana. Tymczasem okazuje się, że niejednokrotnie mija sporo czasu, nim najbliżsi zaczną coś podejrzewać. Bywa też często, że rodzice, nawet wtedy, gdy pokaże im się dowody wskazujące, że ich dziecko bierze narkotyki, nie chcą w to uwierzyć. Z tego wypływa wniosek, że aby rozpoznać narkomana trzeba najpierw chcieć dostrzec problem, a następnie trzeba znać najważniejsze objawy narkomanii.
Odurzenie narkotyczne to stan wewnątrzustrojowy powstający w wyniku działania danego środka na mózg i nerwy oraz na metabolizm. Moc narkotyku powoduje, iż skutki tego działania często się uzewnętrzniają i stają się widoczne dla innych. Każdy środek ma charakterystyczne dla siebie zewnętrzne znamiona użycia i łatwo je zauważyć, jeśli się wie na co zwracać uwagę. Na podstawie specyficznych oznak można także wnioskować o sposobie zażywania narkotyku - czy było to palenie, wziewanie, czy wstrzykniecie.
Rodzice powinni obserwować stan ogólny dziecka. Jeśli nadużywa środków, nie będzie tak zdrowe i rozwinięte pod względem fizycznym jak jego równolatek, który nie ma takiego problemu. Uzależnienie zaburza bowiem nie tylko rozwój emocjonalny dziecka, ale także wpływa hamująco na jego rozwój fizyczny, zwłaszcza w młodszym wieku. Nadużywanie alkoholu i innych środków przed pokwitaniem to ogromne zagrożenie dla całej przyszłości dziecka.
Narkotyki są bardzo silnie działającymi substancjami chemicznymi. Inaczej jednak niż w przypadku leków każdy wywołany przez nie efekt jest szkodliwy. Używanie alkoholu i innych środków bardzo obciąża organizm. Stan odurzenia wynika ze specyficznych zmian, jakim podlegają czynności wewnętrzne ustroju pod działaniem środków narkotycznych - pobudzających, tłumiących i opiatów. Nikt nie może oczekiwać, że nie zapłaci zdrowiem za atakowanie własnego organizmu potężną dawką chemii. Ceną długotrwałego uzależnienia są, oprócz nowotworów, niedomogi wątroby i nerek oraz schorzenia serca i płuc.
Za każdym razem, kiedy konsument przeżywa „ przyjemność” odurzenia, jego organizm traci energię na wyrównanie skutków tego stanu. Organizm chce funkcjonować w stanie przyjemnej, trwałej równowagi, a narkotyczna spirala niszczy ją, czyniąc go bezbronnym. Organizm zawsze przystępuje natychmiast do walki, próbując utrzymać funkcje wewnętrzne na poziomie bliskim normalnego. Jednak musi on jednocześnie poddać narkotyczny środek rozkładowi i oczyścić z niego krwiobieg. W rezultacie osobie używającej narkotyki pozostaje niewiele energii na uruchamianie mechanizmów odpornościowych, by zwalczyć i choroby, i przeciwności losu, jakich większość z nas bądź potrafi uniknąć, bądź wychodzi z nich bez szwanku. Uzależnieni z reguły poświęcają mało czasu na sport i troskę o zdrowie, a w rezultacie doprowadzają do obniżenia odporności organizmu i osłabienia siły mięśni. U takich dzieci łatwo o guzy, opuchnięcia i siniaki w następstwie drobnych wypadków.
Niektóre narkotyki bezpośrednio atakują system obronny organizmu. Kokaina niszczy włoski w nosie, stanowiące naturalny filtr chroniący przed drobnoustrojami. Po innych środkach też występują specyficzne dolegliwości. Po nikotynie i marihuanie występuje przewlekły kaszel, a po środkach pobudzających bóle klatki piersiowej.
Wzrost i inne aspekty fizycznego rozwoju są kluczowe w procesie dorastania. Używanie narkotyków przed pokwitaniem może ten proces zwolnić, a nawet zahamować. Dziecko, które wciąga się w narkotyki przed okresem pokwitania, może w rozwoju fizycznym pozostać o całe lata w tyle w stosunku do swoich rówieśników.
Osobie przyjmującej narkotyk chodzi o doznania wynikające z odurzenia. Nie jest ona jednak w stanie kontrolować działania danego środka, narkotyk niczym pajęczyna obejmuje cały organizm. Środki tłumiące, jak barbiturany, zamazują mowę. To samo zresztą obserwuje się też po LSD, PCP i innych środkach. Kokaina i inne środki pobudzające dają odwrotny efekt. Wówczas odurzony mówi szybko i nieprzerwanie. Potok słów, jakby mechanicznie wyrzucanych z siebie, wskazuje nieomylnie na odurzenie amfetaminowe. Mowa jest czynnością na tyle złożoną, wymagającą sprawnej funkcji mózgu i pełnej kontroli nad mięśniami, iż przyjęcie jakiegokolwiek środka natychmiast daje o sobie znać. Przykładowo dawka PCP objawia się uporczywymi powtórzeniami; dawka środków wziewnych sieczką słów, a dawka LSD i PCP splątanym tokiem wypowiedzi.
Zaburzenia mowy towarzyszą także niektórym chorobom, ale wówczas mają one charakter stopniowo narastających i utrwalających się zmian. Dlatego można je bez trudu odróżnić od objawów narkotycznych, pojawiających się nagle i kończących się wraz z ustąpieniem działania środka. Zawsze, gdy dziecko zaczyna mieć trudności z mówieniem, mamrocze albo wylewa z siebie chaotyczny potok słów, należy podejrzewać przyjęcie narkotyku.
Używanie narkotyków negatywnie rzutuje również na zapamiętywanie i ogólną sprawność umysłową. Regularne przyjmowanie środków powoduje, że zwykłe procesy myślowe nie przebiegają zupełnie normalnie, jak w okresie poprzedzającym uzależnienie. Zmiany te mogą być zarówno krótko, jak i długotrwałe. Gdy dziecko wraca do domu po narkotyku, to nawet bez bardziej rzucających się w oczy oznak zewnętrznych takiego stanu, rodzice mogą zauważyć u niego ociężałość i niezborność myślenia i reakcji. Marihuana źle wpływa na funkcję pamięci krótkotrwałej, co uwidacznia się gubieniem wątku myślowego, nie znajdywaniem odpowiednich słów, a także niebezpieczną niesprawnością za kierownicą. Środki pobudzające modyfikują stan umysłu w kierunku myślenia agresywnego i paranoicznego. Środki tłumiące upośledzają i spowalniają myślenie. Pod wpływem PCP nabiera się przekonania, że jest się niezwyciężonym.
Oczy również zdradzają przyjmowanie narkotyków. Po każdym przyjęciu coś się z nimi dzieje. Obrzęk powiek i zaczerwieniona twarz wskazują na środki wziewne. Zamazane lub podwójne widzenie można wiązać z barbituranami i PCP. Po środkach pobudzających mogą być trudności ze skupieniem wzroku na obiekcie. Osoba „odbywająca podróż” po przyjęciu LSD ma puste, utkwione gdzieś spojrzenie, śledząc obrazy niedostępne otoczeniu.
Kokaina, amfetamina i ich pochodne rozszerzają źrenice, czyniąc je niezwykle wrażliwymi na światło. Środki wziewne podrażniają oczy do tego stopnia, że okulary stają się wprost niezbędne. Z kolei zwężone źrenice to oznaki wskazujące na użycie opiatów bądź PCP, dla którego charakterystyczny jest także efekt opadających powiek.
Po użyciu PCP, LSD oraz innych środków tłumiących może pojawić się tzw. oczopląs, polegający na niekontrolowanych ruchach gałek ocznych, których dana osoba nie potrafi skupić na obserwowanym obiekcie.
Nos jest wrażliwym i delikatnym narządem. Włoski i błony śluzowe wyścielające go od wewnątrz łatwo ulegają uszkodzeniu. Może je uszkodzić każdy wziewany czy inhalowany środek. U dzieci sięgających po środki wziewne pojawia się katar, który nie ustępuje, ciągłe kichanie, będą się również zdarzać krwawienia z nosa. Szczególnie szkodliwa dla nosa jest kokaina. Po niej występują wszystkie wymienione tutaj przykre objawy.
Wziewanie podrażnia nos, a palenie atakuje jamę ustną i płuca. Objawy w jamie ustnej występują po wielu i to różną metodą zażywanych środkach. Kaszel wskazywałby na palacza marihuany i tytoniu, ale pojawia się także u zażywającego środki wziewne. Dym wysusza jamę ustną, ale to samo czynią barbiturany, amfetamina i LSD. Zarówno dym z marihuany i tytoniu, jak i charakterystyczny zapach napojów alkoholowych są wyczuwalne z ust, podczas rozmowy, dlatego odurzające się dziecko stara się unikać bliskiego kontaktu.
Skóra również może być ważnym sygnałem alarmującym i wskazującym, że osoba bierze narkotyki. Ślady po igłach to piętno ciężkiego uzależnienia. Większość narkomanów robi nakłucia w żyły przedramienia, ale jeśli narkomanowi szczególnie zależy na ukryciu nałogu, to robi sobie zastrzyki w nogi. W zaawansowanym uzależnieniu żyły kończyn ulegają zniszczeniu, tak że narkoman szuka dowolnego miejsca na ciele, gdzie żyły są jeszcze w dobrym stanie.
Narkotyki powodują zmiany w wyglądzie skóry. Palenie tytoniu i marihuany zabarwia palce. Wiele środków wywołuje bardzo znaczną potliwość. Ponadto amfetamina, LSD i kokaina podwyższają również temperaturę ciała.
Środki tłumiące powodują spowolnienie funkcji organizmu, a precyzyjny system sterujący ruchami jest zaatakowany jako jeden z pierwszych. Jednak nie tylko po środkach tłumiących pogarsza się kontrola nad czynnościami ruchowymi. Praktycznie wszystkie inne środki w dużych dawkach uniemożliwiają normalne poruszanie się. Po kokainie ciało jest w stanie takiego pobudzenia, iż odurzony nie potrafi spokojnie siedzieć. Środki wziewne zaburzają równowagę i koordynację psychoruchową. Ostatnio wprowadzono terminy „zesztywnienia” i „zwiotczenia” na określenie obserwowanego po LSD zablokowania czynności mięśni w takim stopniu, że dana osoba będąc przytomna nie może wykonać żadnego ruchu przez minuty, godziny lub jeszcze dłużej. Wśród uzależnionych niewiele osób uświadamia sobie własne upośledzenie w zakresie koordynacji psychoruchowej. Na ogół każdy z nich z uporem twierdzi, iż chodzi, mówi i wykonuje różne czynności ruchowe zupełnie normalnie.
Samo używanie narkotyków nie wystarcza niektórym nastolatkom. Zaczynają przejmować specyficzne subkulturowe mody i atrybuty, aby w ten sposób wykrzyczeć, że oni są inni i stanowczo z resztą społeczeństwa zrywają. Prawdą jest, że nastolatkowie chcą mieć modne ubrania i drobiazgi, ale nagłe upodobanie do przedmiotów i atrybutów nawiązujących do tematu narkotyków jest bardzo alarmującym sygnałem. Mogą to być napisy na okładkach książek, własne rysunki, nalepki na zderzakach samochodu, kalkomanie, koszulki i czapki, wreszcie czasopisma i książki o takiej tematyce.
Popularna w narkotycznych kręgach jest również charakterystyczna biżuteria. A więc do naszyjnika na szyję są przyczepiane łyżeczki, złota słoma, medaliony z liśćmi marihuany. Narkomani noszą pierścionki z liściem marihuany, do ubrań przypinają małe fajki i wiele innych ozdób o charakterze symboli.
Dziecko wraz z uleganiem stylowi lokalnego środowiska narkomanów zaczyna zmieniać fryzurę, stroje i dodatki. Jednak rodzice najczęściej reagują tylko na rzucającą się w oczy zmianę wyglądu dziecka, na dziwaczność ubioru i uczesania. Nie kojarząc oni tych oznak z ich symbolicznym znaczeniem. Nastolatek to ostatnia osoba, która włoży na siebie coś, czego nie lubi i do czego nie jest przekonana. Jeśli nosi stroje z emblematami narkotyków, to znaczy, że je aprobuje.
Potrzeba pomocy ludziom uzależnionym
Narkotyki znane są człowiekowi już od tysięcy lat. Jednak dopiero w ostatnim stuleciu zaczęto używać narkotyków na dużą skalę. Doprowadziło to do powstania ogólnoświatowego problemu, jakim jest narkomania.
Narkomania jest problemem szerokim. Współcześnie narkotyki są stosunkowo łatwo dostępne. Obecne są prawie wszędzie, nie wykluczając szkoły. Zażywa je wielu ludzi niezależnie od pozycji społecznej, płci czy wieku. Niewielu jednak ludzi zadaje sobie pytanie, czy narkoman jest człowiekiem, któremu mam okazać miłość, życzliwość, współczucie, pomoc?
Z reguły człowiek opanowany nałogiem zepchnięty jest na margines społeczny. Wielu odwraca się od niego, pogardza nim; opuszczają go znajomi, koledzy przyjaciele. Wówczas pustka wokół niego jeszcze bardziej go pogrąża i prowadzi do najgorszego, czyli do śmierci.
Niezależnie od tego, czy to jest narkoman, czy alkoholik, naszym obowiązkiem jest wyciągnięcie ręki i danie szansy osobie uzależnionej. Trzeba dostrzec w niej człowieka, jego kłopoty, cierpienie wewnętrzne oraz ból. Bez pomocy człowiek uzależniony często ginie. Od nieszczęścia uchronić go może ofiarność i bezinteresowna chęć ratowania.
Bez ludzkiego współczucia, bez ciepła ludzkiej miłości los narkomana może okazać się tragiczny. Nikt nie zmieni faktu, że każdy człowiek chory, jest naszym współbratem w człowieczeństwie. Odmówienie i nie udzielenie pomocy człowiekowi potrzebującemu jest postępowaniem nieludzkim.
Ważne zadanie spoczywa tu na rodzicach i osobach najbliższych. Jeżeli rodzice zaobserwują sygnały świadczące o tym, że ich dziecko bierze narkotyki, to oni powinni udzielić mu pomocy jako pierwsi. Najlepiej więc wysłuchać, co dziecko ma do powiedzenia, spróbować zrozumieć jego niepokoje i konflikty, i pomóc mu w znalezieniu praktycznych rozwiązań jego problemów. Zdobycie zaufania dziecka, nawiązanie z nim lepszego kontaktu i przywrócenie mu nadziei pozwoli ocenić, jak głębokie jest ewentualne jego uzależnienie. Groźby i kary przynoszą krótkotrwałe i powierzchowne rezultaty. Ogólnie mówiąc, celem takiego działania jest wzmocnienie zaufania i poczucia godności własnej u dziecka, co można osiągnąć przez okazanie mu zrozumienia, a nie uciekanie się do kary i kontroli. Potrzebna jest dyskusja na temat różnych sposobów rozwiązywania poszczególnych problemów, ale najważniejsze jest to, aby młody człowiek miał poczucie, że jest aktywny i osobiście przyczynia się do rozwiązania czy przezwyciężenia któregoś ze swoich problemów. Rodzice, którzy stają wobec problemu narkomanii u własnych dzieci, nie powinni unikać również analizy własnego zachowania i małżeństwa, po to , żeby sprawdzić, czy pozostałych członków rodziny nie dotyczy jakiś rodzaj uzależnienia. W przypadku, kiedy rodzina nie jest w stanie udzielić osobie uzależnionej wystarczającej pomocy, konieczna staje się pomoc specjalistów .
Problem narkomani może wzrosnąć do kolosalnych rozmiarów, jeśli nie wzrośnie wrażliwość i pomoc tym osobom. Wówczas narkomania może pochłonąć tysiące ofiar. Istnieje nadzieja, że z czasem wielu ludzi uświadomi sobie wagę problemu narkomani i podejmie działania cechujące każde ratowanie życia. Możliwe, że wtedy uda się zapanować nad tym problemem współczesnego świata.
Narkotyki problem dzisiejszej młodzieży
Praca przygotowana została według następującego planu:
Wstęp
1 Podstawowe pojęcia dotyczące narkomani w literaturze przedmiotu
2 Podział środków narkotycznych
3 Powody dla których młodzież sięga po narkotyki
4. Ustawa o zapobieganiu narkomani
Wstęp
Zjawisko narkomanii w naszym kraju coraz bardziej się rozszerza. Wskazuje na to nie tylko wzrastająca liczba osób uzależnionych, ale również zwiększająca się liczba osób podejmujących próby narkotyzowania się. Bardzo niepokojące staje się fakt, że osobami, które podejmują w/w próby bardzo często jest młodzież i dzieci.
Na rozprzestrzenienie się narkomanii wpływa bardzo wiele czynników.
W ostatnich latach obserwuje się wzrost negatywnych wpływów środowiskowych, sprzyjających powstawaniu zachowań patologicznych, w tym również narkomanii. Wpływy te tkwią w środowisku naturalnym, instytucjonalnym, a także lokalnym - związanym z miejscem zamieszkania.
Wśród środowisk naturalnych największa rola przypada rodzinie, choć nie bez znaczenia pozostają wpływy rówieśnicze.
W sytuacji dysfunkcyjności środowiska rodzinnego funkcje wychowawcze przejmuje zwykle grupa rówieśnicza, której zachowania mają charakter dewiacyjny. Wpływ tych grup jest tym większy, im bardziej dysfunkcjonalne jest środowisko rodzinne.
Na wpływy dewiacyjnych grup rówieśniczych najbardziej podatne są te jednostki, które mają różnego rodzaju problemy i które uwikłane są w różne konflikty. Najczęściej osobiste i społeczne.
Nie bez znaczenia na rozprzestrzenianie się narkomanii pozostają uwarunkowania lokalne, zwłaszcza związane z dużą dostępnością narkotyków, z nasilonym handlem, przemytem, które stwarzają większą możliwość nabycia narkotyków i częstsze ich używanie.
Dużą rolę w powstawaniu narkomanii może odegrać środowisko szkolne. Nie tylko z tego powodu, że często jest źródłem stresów i niepowodzeń wpływających na wybór drogi uzależnienia przez młodzież. Środowisko szkolne należy wyodrębnić wśród uwarunkowań narkomanii również z innego powodu. W środowisku tym podejmuje się zbyt mało działań profilaktycznych w zakresie narkomanii. Działań, które mieszczą się w zakresie funkcji wychowawczych szkoły, zwłaszcza tych, które związane byłyby z przekazaniem rzetelnej
i wartościowej wiedzy na temat narkomanii, które wpłynęłyby na lepszą percepcję tego zjawiska, a w konsekwencji zabezpieczałyby młodzież przed wejściem na drogę uzależnienia.
Podejmowanie zatem działań profilaktycznych w zakresie narkomanii przez szkołę jest bardzo ważnym przedsięwzięciem, które niestety nie wszystkie szkoły realizują. Ważnym nie tylko ze względu na braki wiedzy młodzieży na temat narkomanii, ale także z tego powodu, że obecnie głównym źródłem wiedzy o tym zjawisku są środki masowego przekazu, które często nie dostarczają rzetelnych informacji, zniekształcając faktyczny problem, a zdarza się, że i zachęcają do brania narkotyków.
1. Podstawowe pojęcia i zjawiska narkomanii w literaturze przedmiotu
Słowo narkomania swą etymologią pochodzi od greckich słów „narke”- odurzenie i „mania” - szaleństwo i oznacza chorobliwy, nieodparty pociąg do przyjmowania środków odurzających.
Komitet Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia określa narkomanię jako stan psychiczny, a czasem także fizyczny, wynikający z interakcji między żyjącym organizmem a lekiem, charakteryzujący się zmianami zachowania lub innymi reakcjami, które zawsze zawierają przymus brania leków w sposób ciągły lub okresowy w celu uniknięcia złego samopoczucia związanego z ich braniem.
Zgodnie z definicją zawartą w art. 9 ustawy o zapobieganiu narkomanii z dnia 31 stycznia 1985 roku narkomania to „stałe lub okresowe przyjmowanie w celach nie medycznych środków odurzających lub psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstała zależność”.
Środkiem odurzającym, w świetle cytowanej ustawy jest każda substancja pochodzenia naturalnego bądź syntetycznego, działająca na określony układ nerwowy, wywołująca okresowe lub trwałe zmiany w reakcjach psychicznych i fizycznych.
Zjawisko narkomanii charakteryzuje się występowaniem zależności psychicznej, a często fizycznej i społecznej. Uzależnienie psychiczne to stan przymusowego, okresowego lub ciągłego używania środka narkotycznego. Przymus ten jest tak silny, że bez przyjęcia tego środka jednostka nie jest w stanie podjąć normalnego działania. Z kolei uzależnienie fizyczne jest rezultatem włączenia się zażywanego środka narkotykowego w cykl fizjologiczny przemian tkankowych organizmu. Zażywanie coraz większych ilości środka narkotycznego powoduje przyzwyczajenie komórkowe.
W przypadku zależności fizycznej nawet krótkotrwały brak narkotyku wywołuje bardzo poważne zaburzenia w komórkowych procesach biochemicznych, a przede wszystkim zaburzenia psychiczne. Stan ten nosi nazwę głodu narkotycznego.
Oprócz wymienionych uzależnień: psychicznego i fizycznego, od środków odurzających, należy też wspomnieć o uzależnieniu psychospołecznym, które odnosi się do sfery grup młodzieżowych oraz propagowanego w nich stylu bycia, istnienia. Podstawą pewnej zażyłości z narkotykami jest silnie odczuwana przez jednostkę potrzeba afiliacji.1
W procesie powstawania uzależnień od środków odurzających można wyróżnić cztery fazy używania narkotyków:
Faza I związana jest najczęściej z towarzyskim zażywaniem narkotyków. To okres inicjacji narkotycznej w poznawaniu stanu odurzenia. Dzięki niskiej tolerancji organizmu łatwo o stan odurzenia. Oznaki zażywania narkotyków są trudne do rozpoznania przez otoczenie. Faza ta zwana jest często wstępną.
Faza II, to stan odurzenia, który sprawia przyjemność, inaczej zwana ostrzegawczą. Charakteryzuje się tym, że występują w niej sytuacje zaplanowanego użycia wraz z zakupem środka i często samotna konsumpcja. Narkotyk jawi się jako panaceum na życiowe problemy. Zwiększa się tolerancja organizmu, a w zachowaniach jednostek pojawiają się pierwsze symptomy sugerujące możliwość zażywania narkotyków. Do nich początkowo należą: kłamstwa, zmiana przyjaciół, zamknięcie się w sobie, a następnie pogorszenie się ocen w szkole, porzucenie dotychczasowych zainteresowań, agresja, drobne kradzieże. W tej fazie jeszcze osoba odurzająca się jest dumna z poczucia kontroli nad użyciem środków.
Faza III, stan, w którym odurzenie jest celem nadrzędnym, zwana też fazą krytyczna. Odurzenie staje się najważniejszą życiową potrzebą. Następuje utrata kontroli nad zażywaniem narkotyków. Wzrasta zapotrzebowanie organizmu na coraz większe dawki substancji chemicznych. Bardzo duże zmiany w zachowaniach jednostek. Osoby takie z reguły całkowicie zrywają kontakty z dotychczasowymi znajomymi, a grono przyjaciół zawężają prawie wyłącznie do środowiska narkomanów. Często wchodzą w konflikt z prawem. W fazie tej występuje poczucie winy i wstydu, zwłaszcza w stanach trzeźwości, co prowadzi do obniżenia samooceny.
Faza IV, podsumowanie, inaczej zwana fazą chroniczną. Stan odurzenia jest tutaj normą. Osoba uzależniona zmuszona jest regularnie zażywać narkotyki. Ze względu na bardzo wysoką tolerancję organizmu zmuszona jest przyjmować coraz wyższe dawki, gdyż zbyt małe mogą prowadzić do głodu narkotycznego. W tej fazie następuje całkowita degradacja jednostki przejawiająca się niemożliwością podejmowania jakiejkolwiek aktywności społecznej, z wyjątkiem działań zmierzających do zdobycia kolejnej dawki narkotyku1.
Podział środków narkotycznych, ich właściwości i konsekwencje zażywania
Wśród środków odurzających wydzielić można kilka znaczących grup: tłumiące, pobudzające halucynogenne oraz opiaty.
Środki tłumiące, są łatwo dostępne, sprzedaje się je i kupuje oficjalnie, a w takiej czy innej postaci na pewno można je znaleźć w każdym domu.
Najpopularniejszym i najbardziej nadużywanym środkiem tej grupy jest alkohol. Choć sprzedawanie alkoholu nieletnim jest nielegalne, to i tak większość dzieci łatwo znajduje do niego dostęp. Zawartość procentowa alkoholu bywa bardzo różna: od 0,5% dla niektórych niskoalkoholowych gatunków piwa po 75% w niektórych rumach.
Objawy po krótkotrwałym używaniu: występują dwie typowe reakcje na alkohol. Jedną cechuje podwyższona aktywność, głośne i odbiegające od normy zachowanie, rozmowność i ochota na dalszą zabawę. Drugą senność, zamknięcie się w sobie i wrogość wobec otoczenia. I w jednym i w drugim typie reakcji nawet umiarkowanie wysokie dawki upośledzają funkcje spostrzegania i pamięci, zaburzają orientację, osłabiają refleks i utrudniają wysławianie się. Większe dawki powodują przejaskrawione emocje i huśtawkę nastrojów, niezdolność do wypowiadania myśli, utratę kontroli ruchowej.1
W omawianej kategorii mieszczą się też najczęściej przepisywane przez lekarzy i najbardziej nadużywane przez pacjentów leki nasenne i uspokajające. Co roku produkuje się biliony takich pigułek, a część od razu trafia do nielegalnego handlu. Objawy po krótkotrwałym używaniu; stan uspokojenia, odprężenie, upośledzenie zapamiętywania, przymglenie świadomości, zamazane lub podwójne widzenie, utrata koordynacji ruchowej, nudność, zaparcia, u niektórych osób może wystąpić podniecenie i euforia u innych wrogość, lęk i depresja. Większe dawki powodują oszołomienie, upośledzenie czynności ruchowych, huśtawka nastrojów, krótkotrwała niezdolność do zapamiętywania, wrogie i niecelowe zachowania.
Środki pobudzające; pod względem oddziaływania na organizm są one przeciwieństwem środków tłumiących. Pobudzają, a nie tłumią czynności ośrodkowego układu nerwowego, przez co zmysły doraźnie wyostrzają się, a nie osłabiają. Do nich głównie zaliczamy; amfetaminę i kokainę, a także extasy.
Kokaina; występuje jako biały proszek i w takiej postaci jest w nielegalnej sprzedaży, zwykle bardzo osłabiona domieszkami. Po wciągnięciu jej do nosa uzyskuje się po kilku minutach odurzenie znacznego stopnia, ale wymagające stałego podsycania.
Objawy po krótkotrwałym używaniu; euforia, wzmożona aktywność, niepodatność na zmęczenie, brak łaknienia, przyśpieszenie czynności serca i podwyższone ciśnienie krwi, euforia może przejść w pobudzenie i lęk.
Większe dawki powodują drżenia pobudzenie, wysokie ciśnienie krwi, bóle głowy i bladość, słabo wyczuwalny puls, nudność i wymioty, podwyższona temperatura ciała, zimne poty.
Objawy po długotrwałym używaniu; napięcie, stan pobudzenia, nadpobudliwość, huśtawka nastrojów, halucynacje, bezsenność prowadzącą do wyczerpania, brak łaknienia na przemian z intensywnym głodem, impotencja, wysokie ciśnienie krwi, nieregularne tętno.
Amfetaminy; środki pobudzające należące do grupy amfetamin od dawna używane są w celu zwalczania zmęczenia przez uczniów, studentów i przez kierowców jeżdżących na dalekich trasach oraz do pozbycia się nadwagi przez osoby otyłe. Dostępne są w postaci pigułek, tabletek i kapsułek, przyjmowane są zwykle doustnie. Amfetaminy bywają w pigułkach lecz również jako biały proszek, kostki o wyglądzie parafiny i kryształki do wąchania lub wstrzykiwania.
Objawy po krótkotrwałym używaniu; znaczne pobudzeniu, niepokój, zawroty głowy, bezsenność, euforia, brak łaknienia, przypływ energii i gotowość do działania, suchość w ustach, biegunka. Duże dawki powodują wyraźne ożywienie i euforię, napływ sił fizycznych, pobudzenie psychoruchowe, przymglona świadomość, przywidzenia, bóle klatki piersiowej, omdlenie, obfite pocenie się.
Objawy po długotrwałym używaniu; przewlekłe zaburzenia snu, niepokój i napięcie, zanik łaknienia prowadzący do wychudnięcia, wysokie ciśnienie krwi, gwałtowne i nieregularne bicie serca, wysypka, zaburzenia psychiczne1.
Extasy; jest to narkotyk stosunkowo nowy. Popularność jego rośnie od końca lat osiemdziesiątych i związana jest z powstawaniem nurtu muzyki techno w kulturze. Mimo dość krótkiej tradycji używania go, naukowcy niemieccy stwierdzili, że zawarte w tabletkach extasy substancje są bardzo szkodliwe. Powodują niebezpieczne dla życia podwyższenie temperatury ciała, zaburzenie pracy nerek i wątroby, trwałe zmiany w mózgu, a także ataki psychoz, agresji, paniki, co niekiedy kończy się samobójstwem.
Halucynogeny; są to zarówno substancje roślinne działające na układ nerwowy, jak i środki syntetyczne o podobnym działaniu. Do nich zaliczane są;
Konopie indyjskie; występują najczęściej w postaci marihuany lub haszyszu. Dzisiejsza marihuana, w porównaniu z paloną w okresie jej szczytowej sławy w latach sześćdziesiątych, jest o wiele silniej działającym narkotykiem. Podejrzewa się, że z uwagi na zawartą w marihuanie dużą ilość substancji smolistych - jeden skręt ma tyle co 10 do 20 papierosów. Z marihuany robi się skręt lub nabija się nią fajkę. Haszysz ma postać brązowych lub czarnych kulek i kostek. Olej haszyszowy to płyn o wyglądzie syropu, często używany do nasączania zwykłych papierosów albo skrętów z marihuany.
Objawy po krótkotrwałym używaniu; osłabienie hamulców wewnętrznych, gadatliwość, a z czasem zamknięcie w sobie i milczenie, uczucie odprężenia, senność, dobre samopoczucie, obniżona sprawność w prowadzeniu pojazdów, przyspieszone bicie serca, suchość w ustach i w gardle. Duże dawki powodują; halucynacje, zaburzenie oceny sytuacji i opóźniony czas reakcji, zaburzone poczucie czasu, urojenia, pobudzenie, uczucie paniki.
Po długotrwałym używaniu; występuje „syndrom amotywacyjny”, zmniejszona energia, mniejsza dążność do osiągnięć, apatia, skrócony czas możliwości skupienia uwagi, itd1.
LSD (dwuetyloamid kwasu lizerowego), jednorazowa dawka czystego LSD to tak minimalna ilość tej substancji, że nawet nie można jej zobaczyć gołym okiem. Dlatego w sprzedaży są pigułki, kostki cukru lub papierki nasączone roztworem LSD i te się połyka.
Objawy po krótkotrwałym używaniu; przyspieszona czynność serca, podwyższone ciśnienie krwi, podwyższona temperatura ciała, drżenie, ślinotok, nudności.
Objawy po długotrwałym używaniu; „złe podróże”, nawroty doznań, zesztywnienie lub zwiotczenie, oznaczające utratę kontroli nad napięciem mięśniowym.
Opiaty to czwarta grupa środków narkotycznych wymieniona na wstępie. Środki te, pochodzenia naturalnego, znane były cżlowiekowi od dawna. Należą do nich:
a. Heroina - biały lub brązowy proszek; do palenia, wciągania przez nos lub wstrzykiwania.
b. Morfina - białe kryształki, tabletki lub płyn; odpowiednio do palenia, przyjmowania doustnie lub wstrzykiwana.
c. Kodeina - w czystej postaci - ciemnobrązowy płyn; często jest składnikiem wydawanych na receptę tabletek na kaszel i przeciwbólowych.
d. Opium - ciemnobrązowe bryłki lub proszek do palenia lub wstrzykiwania.
Objawy krótkotrwałego używania; euforia, dobre samopoczucie, uczucie odprężenia i senność albo gadatliwość i wzmożona aktywność, uczucie oszołomienia, zawroty głowy, osłabienie, niezdolność do koncentracji, zwiększone wydalanie moczu, nudności i wymioty, potliwość, słabsza reakcja na ból. Duże dawki powodują nasilenie objawów występujących przy małych dawkach oraz sen, powolny, płytki oddech, obniżone ciśnienie krwi, zwolniona czynność serca.
Objawy po długotrwałym używaniu; wyniszczenie fizyczne i psychiczne, huśtawka nastrojów, zaparcia, blizny i zniszczone od wstrzyknięć żyły1.
Powody dla których młodzież sięga po narkotyki
Różne są powody skłaniające młodzież do prób z narkotykami, ale w żadnej sytuacji nie biorą oni na poważnie zagrożeń z nimi związanych. Niestety, nawet pojedynczy incydent oznacza, że eksperymentujący nie jest już w tej samej sytuacji, co jego rówieśnicy, którzy takiej próby za sobą nie mają.
Jednym z powodów, dla których młodzież sięga po narkotyki, jest chęć odurzenia się. Dzieci i młodzież używają środków narkotycznych z tych samych powodów, co dorośli. I robią to, zwłaszcza w przypadku alkoholu, w takich samych co oni okolicznościach - na przyjęciach, imprezach rekreacyjnych, dla uczczenia jakiegoś sukcesu, podczas spotkań z przyjaciółmi. Chodzi o przyjemność odurzenia się, najlepiej w towarzystwie.
Następnym powodem jest ciekawość i nuda. Dzieci i młodzież nie ustają w poszukiwaniu przygód i podniet, nowych doświadczeń i znajomości, okazji do nabywania nowych umiejętności i sprawności, wynajdują coraz to nowe sposoby wypełniania wolnego czasu, a wszystko po to, aby uciec od nudnej szkoły, obowiązkowych zajęć i wyznaczonych im zadań. Narkotyki są kuszącą perspektywą zaspakajania takich potrzeb1.
Kolejnym powodem jest wpływ grupy rówieśniczej. Dzieci i młodzież nie przeciwstawiają się presji rówieśniczego środowiska, gdyż pragną być akceptowane. Odróżniać się od innych, to dla młodego człowieka najokrutniejszy wyrok losu. Wypicie piwa, czy wypalenie „jointa” jako warunek bycia aprobowanym przez grupę jest z jego punktu widzenia bardzo niską ceną. Ten sam mechanizm działa w odwrotną stronę. Pierwsza w grupie osoba używająca narkotyków, aby nie czuć się wyobcowana, dąży do wciągnięcia w nie także pozostałych.2
Ucieczka od problemów zewnętrznych to następny powód. Problemy wieku dziecięcego czy młodzieńczego są znane od wieków. Szkoła zawsze była udręką, wymagania rodziców zawyżone, seks kuszącą, choć frustrującą tajemnicą. Dla niektórych młodych ludzi ubóstwo i przesądy społeczne są barierami ograniczającymi ich możliwości i start w życie. Jest jeszcze mnóstwo innych problemów, które są źródłem stresów obciążających niemal każde dziecko. Na przykład stale rosnący wskaźnik liczby rozwodów i ogromna ilość dzieci nieślubnych oznaczają, iż coraz więcej jest domów tylko z jednym rodzicem. Alkohol i inne narkotyki nie rozwiązują żadnych problemów, ale sprawiają, iż wydają się one odległe i mało istotne. Im poważniejszy problem tym częściej się po nie sięga.
Jeszcze innym powodem jest ucieczka od problemów wewnętrznych. Dzieci i młodzież z trudnościami emocjonalnymi nie potrafią radzić sobie z komplikacjami, jakie niesie z sobą życie. Dla nich narkotyki mogą stanowić szczególną pokusę. Przeprowadzono badania nad czynnikami zwiększającymi ryzyko sięgnięcia przez dzieci po narkotyki. Wyróżniono dwie kategorie. Pierwsza dotyczy cech decydujących o współżyciu z innymi, druga sfery życia emocjonalnego.
Predyspozycje do uwikłania się w narkotyki stwierdzono u dzieci, które czuły się samotnie i obco w swoim otoczeniu, nie miały ukształtowanego poczucia przynależności. Być może w następstwie tego zacierały się u nich różnice między własnymi oczekiwaniami, a faktycznymi potrzebami. Podczas, gdy potrzebna im była samodyscyplina, poczucie przynależności i dowartościowania , nierealistyczne oczekiwania powodowały, że koncentrowały się na narkotykach, chwilowo zacierających ostrość autentycznych problemów.
Ostatnią przyczyną jest chęć naśladowania, bo tak robią dorośli. To właśnie od dorosłych młody człowiek dowiaduje się, że przepisywane przez lekarza pigułki eliminują ból, niepokój i pozwalają szybciej zasnąć. Że alkohol jest napędem życia towarzyskiego, że amfetamina stymuluje mózg i pozwala uczyć się całymi nocami przed rozstrzygającym egzaminem, a sterydy zmieniają przeciętnego sportowca w mistrza. Zbyt wielu dorosłych uczy dzieci, że na każdą dolegliwość jest jakieś cudowne lekarstwo.1
4. Ustawa o zapobieganiu narkomanii
Przez długie lata narkomania w Polsce pozostawała w społecznej świadomości zjawiskiem egzotycznym, marginalnym, podczas gdy w rzeczywistości była jednym z najbardziej nasilonych przejawów patologizacji najmłodszych członków społeczeństwa. Obecnie trudno jest w precyzyjny sposób określić rzeczywistą liczbę osób uzależnionych w Polsce. Zjawisko to ma od wielu lat tendencję wzrostową, w ostatnich jednak latach obserwujemy nowe charakterystyczne i bardzo niepokojące zjawiska dotyczące problemu uzależnień. Przede wszystkim spada systematycznie wiek osób rozpoczynających branie narkotyków. W Polsce zjawisko to ma niestety typowo młodzieżowy charakter. Spadek średniej wieku osób popadających w uzależnienie jest z pewnością najgroźniejszym czynnikiem zmieniającym od lat polską scenę narkotyczną. Niestety coraz liczniejsze przypadki odurzania się dzieci 10-12 letnich, nie znajdują nadal odpowiedzi w postaci konkretnych rozwiązań profilaktycznych i leczniczych, jakie powinny być realizowane przez resorty oświaty i opieki zdrowotnej w miejsce „papierowych” programów, proponowanych zresztą od kilku lat. Dotyczy to przede wszystkim problemu młodzieży i dzieci uzależnionych od substancji wziewnych, które powodują szybką degradację psychofizyczną osoby je używającej2.
Innym niezwykle ważnym problemem współwystępującym ze zjawiskiem narkomanii jest AIDS - choroba XX wieku. Warto w tym miejscu wyjaśnić definicję AIDS, czyli choroby zakaźnej wywoływanej przez wirusa HIV, który powoduje ciężkie zaburzenia w systemie odpornościowym prowadzące do różnych zakażeń drobnoustrojami lub do rozwoju nowotworów (od angielskiej nazwy ACQUIRED Immune Deficiency Syndrome - „zespół nabytego upośledzenia odporności”). Uważa się, że około 70% narkomanów jest zarażonych wirusem HIV, a u wielu z nich występuje pełno objawowy zespół AIDS.1
Niepokojące jest również rozszerzanie się zjawiska narkomanii na mniejsze miasta i miasteczka, a zwłaszcza tam, gdzie istnieją nowe ośrodki przemysłowo-gospodarcze. Narkomania nie jest rozpowszechniona równomiernie. Występuje w dużych aglomeracjach miejskich: Katowic, Warszawa, Trójmiasto, Kraków. W związku z aktualną sytuacją gospodarczą w Polsce szybko spada poziom życia ludności, co szczególnie mocno uderza w młodzież zwłaszcza ze względu na brak realnych perspektyw życiowych. Narkomania w Polsce wyszła z wielkich miast i obejmuje swym zasięgiem coraz większe obszary kraju. Dotyczy to także wszystkich zjawisk patologicznych, które zwykle narkomanii towarzyszą.
Zmienia się także dystrybucja środków uzależniających. Do niedawna produkcją zajmowali się głównie sami narkomanii, którzy wytwarzali heroinę na własny użytek, a tylko nadwyżki sprzedawali innym. Dotychczas Polska była traktowana jako kraj tranzytowy, obecnie zaś tworzy się w naszym kraju zorganizowane podziemie narkotyczne z własnymi laboratoriami i własną siecią dystrybucji. Obserwujemy zwiększającą się aktywność zarówno rodzinnych producentów i handlarzy, jak i przemytników zainteresowanych coraz bardziej polskim rynkiem oferującym stosunkowo tanie narkotyki. Przerażające jest to, że najchętniej odwiedzanymi przez dealerów miejscami są szkoły, już nie tylko średnie, ale i podstawowe. Także sama młodzież rozprowadza narkotyki w swoich szkołach czy też miejscach zamieszkania. Nie są więc chyba przesadzone opinie, że w Polsce aktualnie nie ma szkoły średniej, w której nie byłyby rozprowadzane narkotyki1.
Wreszcie stałym kataklizmem utrzymującym się nadal na poziomie najwyższych statystyk europejskich i światowych jest spożycie alkoholu. Cechą charakterystyczną polskiego problemu alkoholowego jest przede wszystkim picie przez osoby uzależnione, najbardziej szkodliwych gatunków alkoholi wysokoprocentowych, zanieczyszczonych, a w skrajnych przypadkach nawet niespożywczych. Towarzyszy temu niska średnia wiekowa osób używających alkoholu, trwająca nadal postawa tolerancji społecznej dla zjawiska pijaństwa i wreszcie fakt, który jest nowym zjawiskiem, mianowicie: zwiększenie spożycia alkoholu wśród kobiet- matek1.
Z powyższych rozważań wynika, że dające o sobie znać nowe zagrożenia i zjawiska, komplikują jeszcze bardziej obraz polskiej narkomanii. Najsmutniejsze prognozy wynikają jednak z faktu, że zbyt łatwo jako społeczeństwo staramy się uspokoić argumentami o skuteczności profilaktyki, opieki medycznej, wychowania i zmian legislacyjnych.
Uchwalona bowiem w 1985 roku ustawa antynarkomańska bardzo dawno już się zdezaktualizowała. Wszyscy zgadzają się więc co do tego, że nowelizacje powinny być nieliczne lecz szybko wprowadzone.
Problem uzależnień jest jednym z wielu problemów, które trapią społeczeństwo polskie, a mam nadzieję, że jak najszersze jego kręgi. Każdy z nas bowiem powinien uzmysłowić sobie fakt, że problem ten dotyczy nie tylko pojedynczych osób, z którymi raczej nie chcemy się identyfikować, ale że dotyka przede wszystkim najmłodszych obywateli naszego kraju, którym zamyka drogi do prawidłowego, pełnego i zdrowego rozwoju, a co za tym idzie zmniejsza nadzieje na zdrowe społeczeństwo w przyszłości.2
M. Moneta Malewska, Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie, Warszawa 2001, s. 13-14.
R. Maxwell, Dzieci alkohol, narkotyki - przewodnik dla rodziców, Gdańsk 1994, s. 14.
P. Robson, Narkotyki, Kraków 1997, s. 164 -165.
Jw., s. 165.
K. Zajączkowski, Nikotyna, alkohol, narkotyki- profilaktyka uzależnień, Kraków 2001, s. 49.
E. Korpetta, E. Szmerdt - Sisicka, Narkotyki..., s. 24 -26.
K. Zajączkowski, Nikotyna ..., s. 50.
M. Wojciechowski, Psychologia narkomanii, czyli jak do tego dochodzi, że ktoś się uzależnia, Warszawa 1993, s. 29- 35.
Jw., s. 35- 41.
Jw., s. 43- 46.
Jw., s. 47-50.
Jw., s. 51-67.
M. Rolna, Jak nie zostać..., s.10.
Jw., s. 11.
M. Morska, Nawet nie próbuj, „Droga. Tygodnik Młodzieży Katolickiej” 33 (2002), s. 11.
T. Dimoff, S. Carper, Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki , Warszawa 1993, s. 127-128.
Jw., s. 136.
Jw., s. 137-138.
B. Boratyn, G. Boratyn, E. Moczuk, Własnym głosem - młodzież o narkomani i aids, Rzeszów 1995, s. 23.
P. Robson, Narkotyki..., s. 184-186.
B. Boratyn, G. Boratyn, E. Moczuk, Własnym głosem..., s.24.
M. E. Jurczak, Choroby Cywilizacji, Warszawa 1977, s. 327.
A. Starościński, Narkomania na świecie i w Polsce, Warszawa 1984, s. 6.
Dziennik Ustaw nr 4/1985.
1 M. Pasek, Narkotyki przy tablicy, Warszawa 2000, s. 9-12.
1 T. Dimoff, S. Carper, Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki, Warszawa 1994, s. 19-34.
1 J.J. McWhirter, B.T. McWhirter, A.M. McWhirter, E.H. McWhirter, Zagrożona młodzież, Warszawa 2001, s. 199-202.
1 R. Maxwell, Dzieci Alkohol Narkotyki, Gdańsk 1999, s. 65-75.
1 M. Pasek, Narkotyki, s. 32-39.
1 M.M. Malewska, Narkotyki w szkole i w domu. Zagrożenie, Warszawa 2000, s. 59-73.
1 J.J. McWhirter, B.T. McWhirter, A.M. McWhirter, E.H. McWhirter, Zagrożona, s. 192-199.
2 J. Dabrowska, Zrozumieć dziecko, Warszawa 2001, s. 72-74.
1 R. Maxwell, Dzieci, s. 47-64.
2 E. Stępień, Czynniki ryzyka kontaktów z narkotykami w okresie od dorastania do wczesnej dorosłości, [w:] Alkoholizm i Narkomania, rok 2001, nr 3, s.407-419.
1 Cz. Cekiera, Psychoprofilaktyka uzależnień oraz terapia i resocjalizacja osób uzależnionych, Lublin 1993, s. 240
1 B. Hołyst, Kryminologia, Warszawa 2001, s. 560-587.
1 J. Dąbrowska, Zrozumieć dziecko, Warszawa 2001, s. 57-59.
2 T. Dimoff, S. Carper, Jak rozpoznać, s. 173-180.