BIBLIA

Czym jest Biblia ?

Biblia to inaczej Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia to zbiór ksiąg religijnych judaizmu i chrześcijaństwa. Jest to najbardziej znana księga na Świecie, arcydzieło literatury światowej.

Biblia:

• powstała w ciągu wielu wieków;

• księgi Biblii mają wielu „autorów” przekazujących słowo boże;

• „autorzy” biblijni posługiwali się różnymi formami wypowiedzi, różnymi gatunkami literackimi.

Pochodzenie nazwy

Nazwa „Biblia” pochodzi od greckiego słowa „biblios”, które początkowo oznaczało łodygę papirusu. Później znaczyło „księgi”, czyli „biblios” to dosłownie „księgi”.

Biblia w kulturze

Biblia jest źródłem kultury europejskiej, natchnieniem myślicieli, artystów i pisarzy. Jest inspiracją dla literatury, rzeźby malarstwa i muzyki.

Biblia jest niewyczerpanym skarbem wzorów osobowych i postaw, fabuł i anegdot, wątków i motywów, symboliki i metaforyki, frazeologii i stylistyki.

Szczególną rolę w rozwoju piśmiennictwa staropolskiego odegrało Pismo Święte. Biblia była niepodważalnym autorytetem, dobrem powszechnym, kulturowym dziedzictwem literatury europejskiej i światowej wszystkich czasów.

Podział

Biblię dzielimy na:

• Stary Testament

• Nowy Testament

Czas powstania

Stary testament narastał w ciągu wielu wieków. Najstarsze teksty powstały w XIII w.p.n.e

Nowy Testament kształtował się od 51 roku do 96 roku przed Chrystusem.

Trzy języki

Stary Testament:

• hebrajski

• armeński

• grecki

Nowy Testament:

• grecki

Wielu „autorów”

Księgi Starego Testamentu nie zostały napisane przez jedną osobę. Księgi zawierające teksty prawne łączono zwykle z prorokiem Mojżeszem.

Autorzy Nowego Testamentu byli sobie współcześni.

Przekłady

Biblia była przekładana na wiele języków m.in.:

• greka

• łacina

• języki narodów Świata

Psalmy

W Biblii znajdujemy 150 psalmów, których numeracja jest różna w Biblii hebrajskiej i Biblii grekołacińskiej.

Dlatego w Biblii 1000 - lecia i Biblii Wujka podawana jest numeracja podwójna.

Psalm - geneza tej nazwy wiąże się z wykonywaniem utworów przy akompaniamencie instrumentu strunowego - psalterionu. Później psalm oznaczał zbiór hymnów pochwalnych.

Dziś psalm to utwór poetycki, biblijny o charakterze modlitewnym.

Psalm najłatwiej poznać po rytmice i stosowanym wersecie biblijnym.

„Szczęśliwy, kto nie chodził za radą bezbożnych i na drodze grzeszników nie posłał i w gromadzie naśmiewców nie siedział”

Werset to całość treściowa zbudowana równolegle z dwóch lub trzech członów. Drugi człon powtarza, uzupełnia lub przeciwstawia się myśli wyrażonej w członie pierwszym. W wersetach trójczłonowych człon trzeci jest najczęściej zakończeniem dwóch poprzednich.

Biblijny opis stworzenia Świata w „Księdze Rodzaju”

Akt tworzenia Biblii to dzieło Boże. Tworzonym rzeczom i ludziom Bóg nadaje nazwy. Mają one szczególne znaczenie. To, co nie ma nazwy nie istnieje.

1). Nazwał światłość Dniem a ciemność Nocą

2). Nazwał utwierdzenie Niebem

3). Panowanie nad światem przekazał człowiekowi

Fragment z „Księgi Rodzaju” został określony jako poemat lub pieśń o dziele stworzenia Świata.

Z Księgi Koheleta ...

„Marność nad marnościami

rzekł kaznodzieja,

marność nad marnościami

wszystko marność”

Księga koheleta obok Księgi Hioba należy do pism mądrościowych (dydaktycznych).

Słowo „kohelet” to mędrzec przemawiający na zebraniu. Inaczej, wg Wujka kohelet to kaznodzieja.

W Księdze Koheleta autor zastanawia się nad sensem życia, istotą ludzkiej egzystencji.

Autor dochodzi do wniosku, że wszystko to co otacza człowieka na Ziemi, jest niczym, jest zwykłą marnością:

„A wszystko to marność

i gonienie za wiatrem ...”

Wszystkie doczesne wartości w obliczu Boga stają się nic nie znaczącymi drobiazgami, za którymi nie warto się oglądać. To, o co ludzie zabiegają przez całe swoje życie, a więc bogactwo, sława, siła, uroda, wszystko to okazuje się w ogólnym rozrachunku niczym.

Hiob

Hiob - bohater biblijny księgi Hioba, największego dramatu poetycko - filozoficznego Starego Testamentu.

Hiob żył w dostatku i szczęściu. Dla wypróbowania jego pobożności Bóg pozwolił Szatanowi poddać go próbie. Hiob został pozbawiony całego mienia i dzieci, a sam dotknięty trądem, mimo szyderczej rady żony „aby przeklął Boga i umarł”, znosi wszystko cierpliwie, nie tracąc wiary w sprawiedliwość boską. W nagrodę odzyskuje zdrowie, majątek i obdarzony jest nowym potomstwem.

Hiobowa wieść - zła, katastroficzna, tragiczna, przerażająca wiadomość.

Przypowieść

Przypowieść - zwana także parabolą - jest to utwór w którym treść ,akcja i postacie nie są ważne ze względu na siebie lecz na treść którą symbolizują, są bowiem tylko ilustracją uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji. Aby prawidłowo zinterpretować przypowieść, należy rozszyfrować ukryte znaczenie jej elementów.

W Biblii przypowieść jest formą uprzywilejowaną. Przypomnijmy sobie przypowieść „O siewcy”. Tego rodzaju przypowieść ma z reguły skróconą, schematyczną fabułę.

Podobnie jest w dłuższych formach - czyli w gatunkach zwanych - powieść parabola.

Powieść parabola - to utwór narracyjny z gatunku literatury moralistycznej. Postacie i zdarzenia przedstawione w przypowieści istnieją po to aby wyjaśnić nadrzędne prawdy uniwersalne, moralne, filozoficzne czy religijne.

Przypowieść biblijna a szczególnie ewangeliczna jest zamkniętym opowiadaniem, które ma dość schematyczną ale rozwiniętą fabułę. Każde ogniwo przypowieści jest znaczące. Trzeba je wyjaśnić w powiązaniu z całością nauki ewangelicznej.

Odmianą przypowieści jest przykład (exemplum) czyli opowiadanie w którym znacząca jest fabuła np. „O bogaczu i Łazarzu” „O faryzeuszu i celniku”.

„O synu marnotrawnym”

Jest to opowieść o ojcu i dwóch jego synach. Młodszy syn po zabraniu należytego mu majątku wyrusza w świat. Po pewnym czasie wraca jako żebrak, nędzarz. Ojciec przyjmuje go z otwartymi ramionami i wyprawia mu ucztę. Starszy syn, który był zawsze posłuszny, dziwi się decyzji ojca. Ten tłumaczy mu, że cieszy się z powrotu syna.

W tej przypowieści ojcem jest Bóg, który cieszy się z każdego nawróconego grzesznika.

„O miłosiernym Samarytaninie”

Przesłaniem przypowieści jest przykazanie miłości i miłosierdzia, jakie powinni sobie okazywać sobie ludzie. Samarytanin to dzisiaj człowiek miłosierny, litościwy.

„O siewcy”

Jest to opowieść o człowieku, który wyszedł w pole zasiać ziarna. Jedno z ziaren padło na drogę i zostało wydziobane przez ptaki, drugie padło na skałę i zostało wypalone przez słońce, trzecie zaś zagłuszyły wybujałe ciernie. Jednak te ziarna, które padły na żyzną glebę wydały wielokrotny plon.

Ziarnem jest Słowo Boże, natomiast glebą są słuchacze, ludzie do których owe Słowo jest skierowane.

Apokalipsa w Biblii

Apokalipsa - termin pochodzący z Biblii, dosłownie oznacza objawienie, odsłonięcie.

Ustny

Przypomnij cechy Biblii, jej genezę, zróżnicowanie gatunkowe i językowe oraz związki z innymi świętymi dziełami kultury.

Biblia (z gr. biblion - zwój papirusu, księga; biblia - liczba mnoga oznaczająca księgi), Pismo Święte, zbiór ksiąg, zwane kanonem. Obejmuje Stary i Nowy Testament. Uznane za święte przez judaizm i chrześcijaństwo, za księgę objawioną, natchnioną przez Boga. Dla Żydów Stary Testament stanowi świadectwo Przymierza, jakie Stwórca zawarł z narodem wybranym i jest równocześnie zapowiedzią nadejścia Mesjasza, który przyniesie zbawienie ludowi izraelskiemu i przywróci mu wolność polityczną. Dla chrześcijaństwa Nowy Testament to symbol Nowego Przymierza Boga z człowiekiem i dowód na to, że prawdziwym Mesjaszem i Zbawicielem jest Chrystus.

Liczba ksiąg zaliczana do kanonicznych jest w obu wyznaniach, judaizmie i chrześcijaństwie, różna.

Podział:

- Stary Testament - 46 ksiąg zgrupowanych w czterech częściach:

Pięcioksiąg (Tora), Prorocy, Pisma, siedem pozostałych ksiąg jest uznawanych jedynie przez katolicyzm; w kanonie katolickim podział Starego Testamentu jest oparty na treści poszczególnych ksiąg, które dzieli się na historyczne (21), dydaktyczne (7) i prorockie (17);

- Nowy Testament - 27 ksiąg podzielonych jak Stary Testament na trzy grupy:

księgi historyczne - 4 Ewangelie (wg św. Mateusza, Marka, Łukasza i Jana oraz Dzieje Apostolskie), księgi dydaktyczne - Listy Apostolskie, księga prorocka - Apokalipsa (Objawienie) św. Jana.

Geneza:

Proces powstawania Starego Testamentu trwał wiele wieków - od XII do I w. p.n.e. Zanim powstały księgi Pisma Świętego, treści religijne uważane za Objawienie Boże przekazywano ustnie, z dokładnością znamienną dla kultur pierwotnych. Tradycja ustna obejmowała nieraz kilka stuleci. Izraelici opowiadali synom dzieje narodu sięgające czasów patriarchalnych: Abrahama, Izaaka, Jakuba, tj. do XVIII w.p.n.e. Pierwsze zapiski biblijne sięgają początków piśmiennictwa. Pięcioksiąg spisano w VI-V w. p.n.e.

Nowy Testament powstał między I a połową II w.

Autorzy:

Stary Testament pisany był przez wielu autorów, niejednokrotnie anonimowych, należących do różnych pokoleń. Ustalenie autorstwa dodatkowo komplikuje nawarstwianie się różnych wersji tego samego tekstu oraz liczne uzupełnienia poczynione przez redaktorów i skrybów. Badania naukowe podważyły prawdziwość ustalonego przez wielowiekową tradycję autorstwa poszczególnych ksiąg. Tradycyjnie za twórców pięcioksiągu uważano proroka Mojżesza i Jozuego, królowi Dawidowi przypisywano autorstwo Psalmów, zaś królowi Salomonowi - Pieśń na Pieśniami i Przypowieści (autorzy łączeni z problematyką).

Przekłady:

Septuaginta - najstarszy przekład Starego Testamentu z hebrajskiego i aramejskiego na grecki (III w. p.n.e.- I w.n.e.).

Wulgata - przekład łaciński, dokonany przez św. Hieronima, stał się oficjalnym tekstem Pisma Świętego (366-384).

Od XV w. przekłady na języki narodowe:

Tłumaczenia polskie: Biblia Królowej Zofii (szaroszpatacka) - XV wiek; Biblia Leopolity -1561; Biblia Jakuba Wujka - Nowy Testament 1593, Stary Testament 1599; Biblia brzeska (kalwińska) - 1563;

Biblia nieświeska (ariańska) - 1572; Biblia gdańska (luterańska) - 1632; Biblia Tysiąclecia (tłumaczona z języków oryginalnych) - 1965.

Literackość:

Księgi Biblii są zredagowane w języku obrazowym i poetyckim, według reguł twórczości artystycznej: słowo, rytm, symbol, obraz czy gatunek zwielokrotniają sens. Aby dotrzeć do jego najgłębszych warstw, trzeba użyć tego samego klucza, jaki służy do odkrywania sensu w dziełach literackich, wspartego jednak rozumieniem kultury starożytnego Wschodu. Nie można bowiem zrozumieć sensu przekazu biblijnego, jeśli nie rozumie się uwarunkowań kulturowych: historii, wyobrażeń, obyczajów środowiska, w którym powstawały dane księgi. Ludzie starożytni mieli ograniczony i bardzo różny od naszego zasób wyobrażeń o świecie, człowieku.

Trudne zjawiska z zakresu filozofii, teologii, etyki wyrażali nie wprost: posługiwali się symbolami, przenośniami, alegoriami, obrazami, odwoływali się do opowiadania, przypowieści, przykładu.

Gatunki:

Biblia pisana była na przestrzeni wielu wieków przez różnych autorów. Jest dla Żydów i chrześcijan dziełem świętym, objawionym przez Boga. Z tego względu trudno odnieść jej teksty do konkretnych rodzajów i gatunków ustalonych przez tradycję literacką.

Współczesna biblistyka wyróżnia gatunki biblijne według przyjętego podziału na księgi: historyczne (poemat epicki, saga rodowa, opowiadanie historyczne, kronika, nowela dydaktyczna, zbiór praw), mądrościowe (dialog i monolog filozoficzny, pieśń miłosna, przypowieść, przysłowie, aforyzm, psalm), prorockie (mowa religijna, kazanie, wyrocznia, przekleństwo, list, apokalipsa). W Nowym Testamencie powtarzają się gatunki znane z tekstów Starego Testamentu.

Związki z innymi świętymi dziełami kultury:

Wiele wątków biblijnych pojawia się już wcześniej, w literaturze babilońskiej (Enuma elisz - opis stworzenia świata, opowieść o potopie, epos o Gilgameuszu - opis potopu, Atrahasis - próba zrozumienia prawdy o człowieku, skąd się wziął, jaki jest cel życia) i egipskiej (Mądrości Amenemope). Na podstawie Biblii powstał Talmud - zbiór norm religijno-prawnych judaizmu, stanowiący jej uzupełnienie, oraz Koran - święta księga islamu, która Biblii nie neguje, ale potwierdza i wręcz ją przerasta.

(Władca)

Biblia - Nowy Testament

HEROD (ok. 73-4 r. p.n.e.) dzięki przyjaźni z Markiem Antoniuszem został w 37 roku królem Judei. Nowy Testament przedstawia postać tego władcy jako krwiożerczego tyrana, który usłyszawszy od mędrców przybyłych ze Wschodu o narodzinach przyszłego króla żydowskiego, kazał pozabijać wszystkich nowo narodzonych chłopców.

EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MATEUSZA

Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się, a z nim cała Jerozolima.

Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli:

„W Betlejem judzkim, bo tak napisał prorok:

A ty, Betlejem, ziemio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela”.

Wtedy Herod przywołał potajemnie Mędrców i wypytał ich dokładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: „Udajcie się tam i wypytujcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi, abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon”.

Oni zaś wysłuchawszy króla, ruszyli w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię. Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę. A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali się do ojczyzny.

Ucieczka do Egiptu:

„Gdy oni odjechali, oto anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i rzekł: „Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i uchodź do Egiptu;

pozostań tam, aż ci powiem; bo Herod będzie szukał Dziecięcia, aby Je zgładzić”. On wstał, wziął w nocy Dziecię i Jego Matkę i udał się do Egiptu; tam pozostał aż do śmierci Heroda. Tak miało się spełnić słowo, które Pan powiedział przez proroka: Z Egiptu wezwałem Syna mego.”

Rzeź niemowląt:

„Wtedy Herod widząc, że go Mędrcy zawiedli, wpadł w straszny gniew. Posłał [oprawców] do Betlejem i całej okolicy i kazał pozabijać wszystkich chłopców w wieku do lat dwóch, stosownie do czasu, o którym się dowiedział od Mędrców. Wtedy spełniły się słowa proroka Jeremiasza:

„Krzyk usłyszano w Rama,

płacz i jęk wielki.

Rachel opłakuje swe dzieci i nie chce utulić się w żalu, bo ich już nie ma.”

Biblia i mitologia jako źródła kultury europejskiej.

Biblia jest jednym z ważnych źródeł kultury europejskiej, zarówno w sferze religijno-moralnej jak również w sferze inspiracji artystycznych. Odegrała szczególną rolę w rozwoju piśmiennictwa staropolskiego. Średniowieczna Europa stanowiła wspólnotę kulturową, w której Biblia była niepodważalnym autorytetem jako zbiór pism sakralnych. Dla wyznawców judaizmu i licznych wyznań chrześcijańskich taką funkcję pełni nadal. Jest Świętą Księgą zawierającą prawdy o zbawieniu.

Jest Ona także natchnieniem dla wielu myślicieli, artystów, pisarzy, inspiracją literatury, rzeźby, malarstwa i muzyki. Dla literatury stanowi niewyczerpalny skarbiec wzorów osobowych i postaw, fabuł, anegdot, wątków, motywów, symboliki, frazeologii i stylistyki. Wersety biblijne wchodzą do języka potocznego (Sodoma i Gomora, hiobowe wieści, trąby jerychońskie, owoc zakazany, zamienić się w słup soli, salomonowa mądrość, wdowi grosz). Utrwalona w powszechnej świadomości pamięć obrazów i wersetów biblijnych, powodują, że stanowią one wspólny repertuar środków wyrazu, które poprzez literaturę wchodzą do języka potocznego.

Biblia jest dobrem powszechnym, kulturowym, dziedzictwem literatury europejskiej i światowej wszystkich czasów.
- "Pamiętniki Adama i Ewy" - Mark Twain
- "Na wschód od Edenu" - John Steinbeck
- "Józef i jego bracia" - Tomasz Mann
- "Zmartwychwstanie" - Tołstoj

Rzeźby :
- "Dawid" - M. Anioł
- "Mojżesz i niewolnicy" - M. Anioł

Freski - "Kaplica Sykstyńska"
Drzeworyt Albrechta "Czterej jeźdźcy Apokalipsy"

Muzyka : J.F. Haendel - "Mesjasz" , "Seul" , "Juda"

Dzięki Biblii posiadamy :
- Poczucie czasu i historii.
- Dekalog i moralność.
- Godność człowieka, wzorce osobowe.
- Motywy biblijne w kulturze i sztuce.

Antyk obok Biblii, to podstawowe źródło, z której wyrosła i na bazie której rozwija się cała cywilizacja (kultura, literatura, sztuka świata zachodniego). Sposoby nawiązań do kultury antycznej są różne, od odwołań do mitów, motywów, wątków, postaci literackich po osoby konkretne oraz kanony i założenia sztuki klasycznej (Renesans, Oświecenie). To właśnie z kultury grecko-rzymskiej pochodzą utrwalone już kanony piękna, fundamenty estetyki, filozofii, nauki, liryki, wreszcie demokracji i wolności człowieka.

Mitologia jest inspiracją twórczą dla wielu pisarzy, poetów. Na tej płaszczyźnie stanowi niewyczerpalne źródło mitów i motywów. Jeżeli chodzi o postawy ludzkie czy wzorce osobowe to kultura grecka jest bardzo uboga : agonistyczna lub hedonistyczna. Bogowie i herosi greccy są nośnikami stałych i niezmiennych wartości moralnych :
- bunt - Prometeusz
- wierność Penelopy
- tyrtejskie poświęcenie w walce
- patriotyzm - Enean
- heroizm - trojańscy chłopcy

Postacie te są sprowadzone niestety do jednego wymiaru - są archetypami uczuć i postaw. Mitologiczne postacie żyją w nowej świadomości w takim wymiarze jaki wytworzyła literatura staropolska, europejska czy współczesna.

"Biblia"- "książka nad książkami"

"Biblia" inaczej pismo "Starego i Nowego Testamentu", to zbiór ksiąg religijnych judaizmu i chrześcijaństwa.

Jest to najbardziej znana księga na świecie. Tłumaczona na około 1200 języków i narzeczy funkcjonuje na Ziemi od ponad 3000 tysięcy lat. Doniosłość "Biblii" rozważamy w trzech płaszczyznach. Nie tylko w płaszczyźnie religijnej, ale również w moralnej i kulturalnej. Niezwykłość "Biblii" polega na tym, że przekazuje ona tylko jeden system filozoficzno-moralny ( dla wyznawców- jedno spójne i konsekwentne orędzie Boże) wypowiedziane w różnym czasie, przez różnych ludzi, w różnych formach. "Biblia" jest księgą nad księgami, gdyż nie jest jednolitą, pojedynczą księgą, lecz zbiorem pism, bardzo urozmaiconych pod względem gatunkowym. Nazwy tych gatunków nie są nam obce, znamy je z różnych przekazów literackich powstałych w różnych epokach np.

- opowiadania historyczne
- listy
- hymny
- pieśni
- modlitwy
- kazania
- aforyzmy
- treny
- sentencje
- epos
- poemat
- kroniki
- nowele
- dialogi filozoficzne
- saga rodu

"Biblia" jest też arcydziełem literatury światowej, ale jest ono szczególne z wielu względów:
- Biblia powstała w ciągu wielu wieków - ma wielu autorów i tłumaczy przekładających Słowo Boże na swe języki ojczyste - autorzy biblijni posługiwali się różnymi formami wypowiedzi i gatunkami literackimi - niektóre fragmenty Biblii mają niezwykłe walory literackie, inne fragmenty tych walorów nie posiadają

"Biblia" jest źródłem kultury europejskiej. Najpierw w sferze religijno-moralnej ( przykazania biblijnego dekalogu stanowią podstawę stosunków międzyludzkich nie zależnie od wyznania i światopoglądu), potem w sferze kulturowej ( "Pismo święte" jest natchnieniem pisarzy, myślicieli i artystów; inspiracją dla literatury, malarstwa, muzyki i rzeźby). "Biblia" stała się niewyczerpalnym skarbcem wzorców osobowych i postaw, a także fabuł i anegdot, wątków i motywów, symboliki i metaforyki, frazeologii i stylistyki. W naszej pamięci mamy zachowane liczne obrazy i wersety biblijne. Prowadzi to do tego, że stanowią one wspólny repertuar środków wyrazu, które po przez literaturę wchodzą w skład języka potocznego ( np. " Sodoma i Gomora", " trąby jerychońskie", " hiobowe wieści", " salomonowa mądrość", itp.).

Szczególną rolę odegrało "Pismo święte" w rozwoju piśmiennictwa staropolskiego. W tym samym czasie bowiem Europa stanowiła jednolitą wspólnotę kulturową, w której "Biblia" była niepodważalnym autorytetem.

Inspiracje i nawiązania biblijne nie ograniczają się tylko do początków piśmiennictwa polskiego. Cała nasz literatura jest głęboko zakorzeniona w tradycjach chrześcijańskich- od "Bogurodzicy" do pisarzy i poetów nam współczesnych. "Pismo święte" to dobro powszechne. Jest to kulturowe dziedzictwo literatury ogólnoświatowej wszechczasów. Wystarczy w tym miejscu przypomnieć tylko niektóre tytuły arcydzieł jak np. "Pamiętniki Adama i Ewy"- Marka Twaina, "Józef i jego bracia"- Tomasza Manna, czy też "Zmartwychwstanie"- Lwa Tołstoja. Kolejnym fenomenem "Biblii" jest jej trójjęzyczność.

"Stary Testament" został napisany w języku hebrajskim, niektóre zaś fragmenty napisano w językach : aramejskim, greckim. Teksty Nowego Testamentu powstały w języku greckim, z wyjątkiem "Ewangelii wg. Św. Mateusza" napisanej prawdopodobnie po aramejsku. O "Biblii" mówi się nie kiedy zwyczajnie, jak o innych wielkich zdobyczach ludzkości, że jest arcydziełem literatury powszechnej. O głębi i urodzie tekstu biblijnego decyduje bogactwo treści i sposób przekazu- język i styl biblijny jest nasycony wieloznaczną symboliką, metaforą i alegorią, a jednocześnie cechuje go niezwykła prostota i jasność. To również sprawia, że Pismo święte bez wahania można nazwać "księgą nad księgami". "Biblie" możemy czytać też jako księgę spraw człowieczych, która po przeczytaniu skłania nas do zadawania sobie pytań o naszą godność i sens ludzkiej egzystencji. W kulturze jednak księga ta funkcjonuje jako zbiór ksiąg "Starego i Nowego Testamentu", które są pełne bożych tajemnic.

W licznych nawiązaniach do "Biblii", pisarze wszystkich epok i o różnych światopoglądach nigdy nie wygasa pamięć o sakralnym charakterze tekstów biblijnych. Aby sobie to uświadomić, wystarczy porównać obecność w kulturze odniesień do literatury antycznej i do "księgi nad księgami". Jeżeli postacie mitologiczne takie jak: Zeus, Herkules, Syzyf, Ikar czy Prometeusz istnieją obecnie w literaturze jako znaki pewnych idei humanistycznych lub estetycznych, to postacie biblijne np. Jezusa, Abrahama, Dawida, Łazarza, Judasza, nigdy nie tracą łączności z Księgą: zawsze wskazują na Sacrum, wartości religijne lub etyczne nawet wtedy, jeżeli zostały użyte w trakcie polemiki lub w celu bluźnierczym.

Symbol religijny wskazuje zawsze na pewną hierarchię wartości (np. moralnych, duchowych, spośród których wartością podstawową i najważniejszą jest świętość).

Dlatego w prezentacji "Biblii" jako tekstu, czynionej w obliczu edukacji literackiej, nie można ograniczać się tylko do wymiaru literackiego "Pisma świętego", gdyż symbolika biblijna pozbawiona religijnych znaczeń, nie jest odpowiednia wobec biblijnych odniesień w utworach literackich. Pismo święte tak przedstawiane i poznawane, nie spełniałoby swojej podstawowej funkcji czyli kontekstu literatury i sztuki.

Wyrażając zdanie " Biblia jest arcydziełem literatury powszechnej" wyrażamy więc tylko nie pełną prawdę. Co sprawia. że "Pismo święte" zajmuje tak niezwykłe miejsce w dziejach i kulturze ludzkości? W pierwszym rzędzie świętość "Pisma" uznawana przez judaizm i liczne wyznania literackie: wiara w objawione Słowo Boże; w wypadku postawy laickiej- uznanie głębi humanistycznej refleksji i uznanie wartości moralnych zawartych w księgach biblijnych.

"Biblia" jest przede wszystkim "Księgą"- księgą ludzkiego losu, księgą mądrości, księgą sakralną, świętą. I w tym znaczeniu stosowany jest w literaturze i kulturze symbol księgi.

Biblijna wizja końca świata w Apokalipsie św. Jana.

Słowo "apokalipsa" pochodzi z języka greckiego "apokalypsis" tzn. odsłonięcie, objawienie. Apokalipsa ozn. czynność polegającą na usunięciu tego co zakrywa. W Biblii jest to rodzaj utworu biblijnego opisującego tajemnice dotyczące końca świata i wyjaśniającego sens dziejów. Apokalipsa jest ostatnią z ksiąg Nowego Testamentu o charakterze profetycznym, księgą najmniej zrozumiałą.

Autorem jest św. Jan, który napisał ją prawdopodobnie na wyspie Pathos, dokąd został karnie zesłany jako biskup Efezu przez cesarza Donicjana w 95 roku. Adresatami Apokalipsy byli przede wszystkim chrześcijanie z Azji Mniejszej nad którymi św. Jan jako biskup roztaczał opiekę.

Apokalipsa św. Jana jest najbardziej zagadkową i niejednoznaczną spośród wszystkich części Biblii. W związku z tym jest bardzo wiele interpretacji i symboli w niej występujących. Św. Jan jawnie występuje w imieniu Boga, przekazując chrześcijanom otrzymane objawienie, a słowa przez niego kierowane (pouczenia i groźby) aktualne są do czasów dzisiejszych.

Zapowiada on koniec świata i nadejście sądu ostatecznego. Jednym z obrazów Apokalipsy są tzw. "czterej jeźdźcy Apokalipsy". Ich wizja towarzyszy złamaniu przez baranka (Chrystusa) czterech pierwszych pieczęci spośród siedmiu, którymi zapieczętowana była księga przykazań bożych (księga ta to symbol wyroków bożych w sprawie losów świata). Pierwszy jeździec na białym koniu symbolizuje zwycięstwo Chrystusa, drugi na czerwonym koniu to symbol wojny, trzeci na czarnym koniu symbolizuje głód, a czwarty na trupiobladym to symbol śmierci.

Drugim symbolicznym obrazem Apokalipsy jest obraz niewiasty obleczonej w słońce, która walczy ze smokiem (chce on pożreć jej dziecko). Smok to symbol szatana toczącego w ciągu wieków walkę z kościołem. W walce tej szatan skazany jest na przegraną, a jego ostatecznym pogromcą jest Mesjasz.

Biblia jest źródłem kultury europejskiej.

1. Co oznacza słowo Biblia?
2. Kiedy powstała Biblia?
3. W jakich językach została napisana?
4. Z jakich części się składa?
5. Najważniejsze przekłady.

Ad.1.
Słowo Biblia pochodzi od greckiego biblios i dosłownie oznacza "księgi".

Ad.2.
Stary Testament: XIX - I w. p.n.e.
Nowy Testament: 51 - 96 r. n.e.

Ad.3.
Stary Testament po hebrajsku, a niektóre fragmenty po aramejsku i grecku.
Nowy Testament po grecku (tylko Ewangelia św. Mateusza po aramejsku).

Ad.4.
Stary Testament: 46 ksiąg - pięcioksiąg Mojżeszowy (Tora) (księgi: rodzaju (Genesis), wyjścia (Exodus), kapłańska, liczb, powtórzonego prawa) oraz księgi: psalmów, proroków, pism, historyczne.
Nowy Testament: 27 ksiąg - 4 Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Listy Apostolskie, Apokalipsa św. Jana.

Ad.5.
1. przekład ST na j. grecki - Septuaginta
2. przekład na j. łaciński - Wulgata
polskie:
1. XIII w. Psałterz Kingi
2. XIV w. Psałterz Floriański
3. XV w. Psałterz Puławski
4. XV w. Biblia królowej Zofii
5. XVI w. Biblia Leopolity
6. XVI w. Biblia Jakuba Wujka
7. 1965 r. Biblia Tysiąclecia

W Biblii jest różnorodność gatunkowa: psalmy, kazania, listy, hymny, przypowieści, modlitwy, treny.

Psalm - utwór poświęcony Bogu, o charakterze modlitewno-hymnicznym, dziękczynnym, dydaktycznym, pochwalnym, błagalnym.

Psalm 1 - charakter dydaktyczny; mówi o tym, że człowiek jest szczęśliwy, kiedy nie grzeszy i wtedy nic mu nie będzie brakować.
Psalm 8 - charakter pochwalny, dziękczynny; człowiek dziękuje Bogu za to, że dał mu pełną władzę i za stworzenie świata; powtórzona księga rodzaju.
Psalm 12 - charakter błagalny, pochwalny; Ludzie błagają o sprawiedliwość, Bóg jest sprawiedliwy; 1. błaganie, 2. wiara, nadzieja w to, że Bóg pomoże; nastrój: mieszany optymistyczno-peymistyczny.
Psalm 130 - charakter błagalny, dydaktyczny; mówi o człowieku, który prosi tego, kto odkupi Izrael z grzechu, o wysłuchanie jego modlitwy i prosi o ubłaganie.

Alegoria - przedstawienie jednego pojęcia za pomocą jednego obrazu (śmierć - kościotrup z kosą).
Symbol - jeden obraz, ale wiele znaczeń.

"Pieśń nad pieśniami"
Odczytanie dosłowne:
Przedstawionych zostało dwoje kochanków, którzy bardzo się kochają, ale nie mogą się spotkać i dlatego tęsknią za sobą. Oblubieniec opisuje ciało oblubienicy od stóp do głowy i porównuje je do różnych pięknych, delikatnych i cennych rzeczy. Ich miłość jest trwała, wieczna, nie można jej kupić i jest tak prawdziwa, że nic jej nie zgasi. Między kochankami występuje nutka erotyzmu.
Odczytanie metaforyczne:
Miłość Boga do ludzi: nie możemy spotkać się z Bogiem, nie można kupić miłości Boga, trzeba na nią zasłużyć, będzie trwać wiecznie, nic jej nie zniszczy , jest trudna, ale trwała. Ludzie pragną miłości Boga i cały czas do niej dążą.

"Hymn do miłości"
Miłość jest tu pokazana jako najważniejszy dar człowieka i najdoskonalsza forma kontaktu z Bogiem. Jest ona doskonała, boska, wyniosła, wyszukana, duchowa. To uczucie jest ponadczasowe, trwałe i nigdy nie ginie. Utwór ten pokazuje nam również czym jest, a czym nie jest miłość. Ukazane są tu pewne niedoskonałości. Te niedoskonałości to człowiek.

Przypowieść - parabola (przeniesienie) - utwór biblijny, narracyjny; gatunek dydaktyczny, który zawiera przesłanie, nakaz, charakterystyczną postawę, jaką należałoby przyjąć; nie zawiera szczegółów, odnosi się do spraw religijnych; może być odczytana w sposób metaforyczny lub dosłowny.

O siewcy:
Przypowieść o siewcy, który rzuca ziarna. Jedno z tych ziaren spada na drogę, drugie na skałę, trzecie między ciernie, a czwarte na żyzną glebę. Siewca to Jezus, który rzuca ziarna, czyli słowa Boże, a podłoża to ludzie. Droga oznacza ludzi, którzy słyszą słowo Boże, ale z powodu szatana go nie przyjmują. Skała to ludzie, którzy wierzą, ale otoczenie powoduje, że zapominają o Bogu. Ciernie oznaczają ludzi, którzy popadają w złe towarzystwo, w nałogi i zapominają o Bogu. Żyzna gleba to ludzie, którzy wierzą i słuchają słowa Bożego. Królestwo Boże nie jest jednak zagrożone, ponieważ ci co przyjmują słowo Boże będą je przekazywać innym.

O synu marnotrawnym:
- Przypowieść o ojcu, czyli Bogu i o dwóch synach, czyli ludziach. Syn marnotrawny to grzesznik, który nawraca się i powraca do Boga. Pokazuje ona, że Bóg cieszy się z każdego nawróconego. W takim razie grzechy nie przekreślają drogi do Królestwa Niebieskiego. Wystarczy pokazać trochę skruchy i żalu, a droga otwarta.
- Przypowieść ta nakazuje przebaczać bliźniemu i że miłość rodziców jest wielka. Drugi z tych braci to człowiek, który przez cały czas wierzy i jest przy Bogu. Bóg natomiast zauważa to, docenia i szanuje tych ludzi.

O miłosiernym Samarytaninie: (jedna z odmian przypowieści - przykład)
Przypowieść ta pokazuje Samarytanina, który pomógł pobitemu człowiekowi, a nawet zapłacił za jego nocleg i wyżywienie. Wcześniej przeszli obojętnie obok tego człowieka: kapłan i lewita. Przypowieść ta pokazuje nam czym jest naprawdę miłość do bliźniego. Nie wystarczy wierzyć, ale trzeba jeszcze pomagać innym, nawet wrogom, bo tylko w ten sposób można dostać się do Królestwa Bożego.

O zagubionej owcy:
Przypowieść ta przekazuje słowa Jezusa, który mówi, że jak się zgubi jedną owcę to zostawia się 99 i idzie się jej szukać. Tak samo jest z grzesznikami. Większa w niebie będzie radość z jednego nawróconego grzesznika niż z 99 sprawiedliwych, którzy nie potrzebują nawrócenia.

Księga Koheleta:
Została napisana w III w. p.n.e. przez człowieka, który posłużył się imieniem Salomon. Słowo kohelet oznacza funkcję lub urząd mędrca przemawiającego na zebraniu. Jest ona księgą mądrościową. Według autora życie na ziemi jest niezbyt zachęcające, monotonne, szare. Pokazuje, że wszystko na ziemi przemija, nic nie jest warte trudu i wysiłku człowieka bezradnego wobec upływu czasu. Autor pokazuje życie ludzkie w kontraście do świata. Sens życia i świata nie jest poznawalny dla człowieka, a jedynym sensem ludzkiego istnienia jest wiara w Boga.
VANITAS VANITATUM ET OMNIA VANITAS (marność nad marnościami i wszystko marność)

Księga Hioba:
Jest to księga mądrościowa (dydaktyczna). Powstała ok. V w. p.n.e. Jest ona niejednorodnie gatunkowa: rozpoczyna się i kończy narracją, całość jednak wypełniają monologi i dialogi. Jest ona próbą pokazania cierpienia nie zawinionego, próbą wytłumaczenia, że cierpienie nie zawsze jest karą za grzechy, że cierpienie jest integralną częścią ludzkiego życia. Opisuje ona życie Hioba, który był bogaty, miał żonę, 7 synów i 3 córki. Kochał Boga, a Bóg szczycił się swym wiernym i kochającym go sługą. Szatan uważał jednak inaczej. Bóg chcąc udowodnić, że szatan się myli zesłał na Hioba nieszczęście, by tym udowodnić, że Hiob naprawdę go kocha. Traci on majątek, dzieci i choruje na tront, ale się nie poddaje i wierzy, że te cierpienia mają głębszy sens, nie pojętny dla niego, człowieka. Za to, że Hiob nie zwątpił w sprawiedliwość Boga, ten zwrócił mu wszystko co stracił.

Apokalipsa św. Jana:
Jest ona rodzajem wypowiedzi biblijnej opisującej koniec świata, czyli przyjście i Sąd Ostateczny. Autorem najważniejszej z nich jest św. Jan Apostoł. Bogata jest w znaki, symbole i alegorie. Apokalipsa św. Jana jako ostatnia księga Biblii, zamyka całość "historii świętej". Powstała w czasie prześladowań pierwszych chrześcijan po 64r. Słowo Apokalipsa pochodzi od greckiego apokalipsis, czyli odsłonięcie, objawienie. Opisuje ona zerwanie przez Jezusa siedmiu pieczęci:
- 1 pieczęć - biały koń, jeździec z łukiem i wieńcem, symbol zwycięstwa dobra nad złem;
- 2 pieczęć - ognisty koń, jeździec z mieczem, symbol wojny;
- 3 pieczęć - czarny koń, jeździec z wagą, symbol zwycięstwa;
- 4 pieczęć - trupioblady koń, jeździec o imieniu śmierć, symbol zniszczenia;
- 5 pieczęć - przywołane zostają wizje dusz zabitych dla słowa Bożego, które domagają się od Boga wymierzenia kary za ich krew;
- 6 pieczęć - nadszedł dzień gniewu Baranka (Chrystusa), następują straszliwe kataklizmy;
- 7 pieczęć - nastał półgodzinny spokój, a później koniec świata.
Apokalipsa ma na celu przedstawić koniec świata, Sąd Ostateczny i przygotowuje nas do tego, żebyśmy byli przygotowani na to. Ma wymowę optymistyczną, bo Bóg wybierze dobrych ludzi i weźmie ich do nieba. Sąd Ostateczny to nagrodzenie sprawiedliwych i ukaranie grzeszników. W Apokalipsie występuje również walka niewiasty (Kościoła) ze smokiem (Szatanem), wizja Nowego Jeruzalem - symbolu nieba i życia wiecznego oraz wizja siedmiu trąb zapowiadających spełnienie Bożych wyroków.

Księga Izajasza:
Jest to tradycja ustna, paralelizm składniowy.
Ż
Są to utwory z elementami dydaktycznymi, wskazują jak należy żyć, czego unikać, jakie zachowania będą akceptowane przez Boga. Znajdują się w nich pewne elementy prorockie (podobieństwo do Apokalipsy).
­
Lamentacje:
Podobne są do księgi Hioba. Występuje w nich dość specyficzna budowa, kolejne strofy zaczynają się kolejną literą alfabetu (w oryginale).

Czy człowiek współczesny powinien znać Biblię nie tylko ze względów religijnych?
Tak ponieważ:
- przekazuje co dobre, a co złe;
- zawiera wartości moralne (postawy, zachowania, coś w stylu kodeksu moralnego);
- zawiera wartości literackie (gatunkowe, stylistyczne);
- żebyśmy się mogli dowartościować, a także rozpoznać poszczególne gatunki literackie i zinterpretować je;
- ma charakter dydaktyczny, pouczający;
- pozwala nam poznać historię ludzkości;
- posiada określenia, które używamy w życiu codziennym;
- obecność motywów biblijnych w literaturze, sztukach plastycznych.

16

---