Niektóre badania diagnostyczne układu moczowego u dzieci.

Przed wykonaniem każdego badania diagnostycznego należy:

• Przygotować psychicznie dziecko i/lub rodziców do badania, tj. poinformować o jego celu, wyjaśnić, na czym będzie polegało i poprosić dziecko lub/i rodziców o współpracę

• Przygotować psychicznie (PF) dziecko do badanie (przygotowanie jest zależne od badania)

Dobowa zbiórka moczu (DZM)

Rozpoczyna się o określonej godzinie, np. o 7 rano. Należy przygotować i oznaczyć miarowy słój (nazwisko, imię chorego dziecka oraz godzina rozpoczęcia dobowej zbiórki moczu). O 7 rano dziecko oddaje mocz, który nie należy do DZM, ponieważ został wyprodukowany przez nerki przed dobą, w której mocz zbieramy. Każdą następną ilość oddanego przez dziecko moczu do nocnika lub plastikowego woreczka u niemowląt należy zlać do przygotowanego słoja. Po 24 godzinach (godz. 7 rano następnego dnia) polecamy dziecku oddać mocz i jest to ostatnia porcja moczu, którą dolicza się do DZM. Trzeba zmierzyć całą ilość moczu i wpisać do karty gorączkowej. Jeżeli mocz ma być oddany do badania, to należy całą jego zawartość zanieść do laboratorium.

Mocz na badanie ogólne (analiza moczu)

Pobiera się z pierwszej porannej porcji, ze środkowego strumienia, do czystego pojemnika. Dziecko powinno być podmyte ciepłą wodą z mydłem (u chłopców z odprowadzeniem napletka, u dziewczynek w kierunku od przodu do tyłu). W czasie krwawienia miesiączkowego lub w czasie upałów wynik jest niemiarodajny.

Mocz do badania bakteriologicznego (posiew moczu)

Pobiera się po bardzo dokładnym podmyciu dziecka, ze strumienia środkowego, bezpośrednio do specjalnie przygotowanego, jałowego naczynia.

Do zadań pielęgniarki należy szczegółowe pouczenia rodziców i/lub dziecka o zasadach obowiązujących przy pobieraniu moczu oraz dokładne oznaczenie i opisanie próbki moczu,

USG nerek

Jest nieinwazyjnym, bezbolesnym badaniem, które pozwala określić wymiary nerek, umożliwia wykrycie zaburzeń odpływu moczu z układu kielichowo - miedniczkowego oraz zaleganie moczu po fikcji, diagnozowanie procesów nowotworowych, torbielowatości i kamicy. Doppler w diagnostyce USG uwidacznia przepływ krwi w naczyniach nerek.

Przygotowanie fizyczne - dziecko powinno być na czczo, ale może pic, ponieważ wypełniony pęcherz sprzyja widoczności układu moczowego.

Urografia

Dożylne podanie kontrastu umożliwia dokładną ocenę czynności nerek, układu kielichowo - miedniczkowego oraz przebiegu moczowodów. Dokładniej w stosunku do USG lokalizuje przeszkody w odpływie moczu oraz pozwala na zróżnicowanie pomiędzy poszerzeniem kielichów, wodonerczem, torbielowatością.

Przygotowanie fizyczne - w dzień poprzedzający badanie - 1x środek przeczyszczający, np. Bisacodyle w południe, a wieczorem lewatywa oraz 3x środki pochłaniające gazy, np. Espumisan. W dniu badania rano ponownie lewatywa. Dziecko pozostaje do czasu badania na czczo i wymaga kaniulacji naczynia w celu podania kontrastu.

W czasie badania obserwujemy dziecko, przez dobę po badaniu mierzymy ciśnienie, tętno, pytamy o samopoczucie. Po badaniu podajemy dużą ilość płynów (w celu wypłukania kontrastu).

Cystografia mikcyjna

Jest to badanie pęcherz moczowego, polegające na wprowadzeniu przez cewkę moczową cystoskopu z układem optycznym. Umożliwia to ocenę kształtu i wielkości pęcherza moczowego i cewki moczowej (przy wycofywaniu cystoskopu z pęcherza), jak również ujawnia obecność wstecznych odpływów moczu. Badanie wykonuje się wypełniając pęcherz moczowy rozcieńczonym środkiem cieniującym w ilości odpowiadającej objętości pęcherza (dziecko wymaga założenia cewnika do pęcherza moczowego). Zdjęcia wykonuje się w czasie mikcji i po jej zakończeniu (ujawnia ewentualne zaleganie moczu w pęcherzu).

Cystoskopia umożliwia wykonanie (u dzieci w znieczuleniu ogólnym) niektórych zabiegów urologicznych (np. kruszenie kamieni, cewnikowania moczowodów). Cystografię mikcyjną należy wykonać ok. 2 tygodnie po opanowaniu infekcji, by uniknąć stwierdzenia śródzapalnych odpływów pęcherzowo - moczowodowych, które ustępują po leczeniu.

Przygotowanie fizyczne - lewatywa wieczorem przed badaniem. W dniu zabiegu dziecko jest na czczo, Wymaga dokładnego podmycia okolicy krocza przed badaniem. Po badaniach dzieci często skarżą się na uczucie pieczenia w okolicy cewki moczowej, czasem parcia na mocz. Dolegliwości te można łagodzić stosując nasiadówki z Azulanu.

Badania czynnościowe nerek (klirens kreatyniny, test zagęszczania, test rozcieńczania)

Klirens kreatyniny, czyli współczynnik oczyszczania osocza (c_kr)

• Współczynnik oczyszczania osocza krwi przez nerki z kreatyniny znajdującej się w nim jako produkt przemiany materii tkanek

• Prawidłowe przesączanie kłębkowe u noworodków i niemowląt jest małe i wynosi 30-50% wartości dorosłego (u zdrowej dorosłej osoby 120ml/min), ale od 1 r.ż. zbliża się do wartości jak u osób dorosłych

• Zbiórkę moczu w celu oznaczenia c_kr wykonuje się u dzieci starszych w ciągu 24 h, u młodszych w ciągu 2-4 h, a u niemowląt zależnie od okresu, w którym udało się zebrać mocz

• W czasie zbiórki moczu pobiera się krew w celu oznaczenia stężenia kreatyniny w osoczu

Test zagęszczania

• Polega na oznaczeniu gęstości względnej moczu po 16-godzinnym wstrzymaniu podaży płynów (od 18 do 9-11)

• W warunkach prawidłowych gęstość względna powinna zwiększyć się do 1025-1030

• Próby nie należy wykonywać u dzieci z niewydolnością nerek, w czasie leczenia moczopędnego, u dzieci wymiotujących i z biegunką

Test rozcieńczenia

• Wykonuje się go po obciążeniu wodnym w ilości 20 ml/kg m.c.

• Prawidłowo pracujące nerki mogą rozcieńczyć mocz do wartości 1001

Wiek dziecka	Ilość wydalanego moczu	Liczba mikcji
1-2 dni	30-60	2-6
1 miesiąc	150-400	20-30
2-12 miesięcy	250-500	15-20
2-3 lata	500-600	ok. 10
4-5 lat	600-700	6-7
6-8 lat	650-1000	6-7
9-14 lat	800-1400	6-7

Zakażenia układu moczowego u dzieci: charakterystyka kliniczna, leczenie i profilaktyka

• Zakażenie układu moczowego (ZUM) nadal jest najczęstszą chorobą infekcyjną u dzieci

• Pojęcie ZUM oznacza obecność drobnoustrojów w drogach moczowych położonych powyżej zwieracza pęcherza moczowego

• Tylko asomptymatyczna obecność drobnoustrojów w dolnym odcinku cewki moczowej uważana jest za zjawisko fizjologiczne i niezwiązane z ZUM

Zapadalność

W wieku do lat 6

• 3-4% dziewczynek

• 0,08% chłopców

W wieku 7-11 lat

• 3/1000 dziewczynek

• 0,2/1000 chłopców

Głównym czynnikiem etiologicznym ZUM są bakterie Gram (-) pochodzenia jelitowego (bakterie wchodzące w skład prawidłowej flory jelitowej człowieka):

• Escherichia coli (60-80%)

• Proteus

• Klebsiella

• Enterobacter

• Pseudomonas

Zakażenia bakteryjne o innej etiologii:

• Bakterie Gram (+) 10% - Staphylococcus albas, Enterococcus

• Drożdżaki - Candida albicans

• Trichomonas vaginalis - Rzęsistek pochwowy

• Chlamydia trachomatis

Czynniki usposabiające:

• Współistnienie wad w układzie moczowym (zaburzenia czynnościowe oddawania moczu)

• Płeć żeńska

• Brak właściwych nawyków higienicznych (okres nauki toalety ciała)

• Niektóre stany chorobowe (owsica, cukrzyca, stany zapalne sromu i pochwy u dziewczynek, kamica moczowa, zaparcia)

• Zabiegi w obrębie dróg moczowych (cewnikowanie, badania endoskopowe)

• Zmiana prawidłowej flory bakteryjnej (w następstwie antybiotykoterapii)

• Wiek dziecka (wcześniaki i noworodki)

• Dzieci z niedoborami odporności

• Aktywność seksualna

Do ZUM dochodzi na skutek zaburzenia równowagi między mechanizmami obronnymi organizmu (miejscowymi i ogólnymi), które ułatwiają wniknięcie bakterii.

Mechanizmy obronne układu moczowego, niesprzyjające rozwojowi ZUM:

• Prawidłowa budowa anatomiczna dróg moczowych (zastawek pęcherzowo - moczowodowych, miedniczek nerkowych)

• Wydzielanie w drogach moczowych globuliny odpornościowej IgA i białka Tamma - Horsfalla

• Struktury błony śluzowej cewki moczowej

• Zdolności pęcherza moczowego do całkowitego opróżnienia podczas mikcji

Dziecko z wrodzoną wadą serca

Definicja i epidemiologia: wrodzone wady serca to wrodzone nieprawidłowości budowy anatomicznej serca i dużych naczyń, będące następstwem zahamowania lub nieprawidłowego rozwoju układu krążenia we wczesnym życiu płodowym ( 2-8 tyg. Trwania życia). Częstość występowania w Polsce 5-6 przypadków na 100 żywo urodzonych noworodków.

Wady te są druga po wcześniactwie przyczyną zgonów niemowląt.

Etiologia- choroby wirusowe w pierwszym trymestrze ciąży, cukrzyca, toczeń rumieniowaty, choroby tarczycy, choroby płuc, alkoholizm, leki ( antyarytmiczne, sterydy, przeciw zapalne), niedobory pokarmowe; witaminowe, wiek matki pow. 40 lat, promieniowanie jonizujące, ok. 4% wad współistnieje z aberracjami chromosomalnymi ( zespołem Downa, Morena czy Turnera). W większości przypadków przyczyny nie udaje się ustalić.

Najczęstsze wrodzone wady serca:

• ASD- ubytek przegrody międzyprzedsionkowej 14% wad wrodzonych serca, może dotyczyć różnych części przegrody. Zaburzenia hemodynamiczne charakteryzuje przeciek krwi z lewego do prawego przedsionka i zwiększony napływ krwi do płuc. Niewielki ubytek może samoistnie się zamknąć w pierwszym roku życia. Może też przeciek narastać w miarę rozwoju dziecka. Może przebiegać bezobjawowo lub w przypadku wytworzenia się nadciśnienia w prawym przedsionku lub współistnienia innych wad, kierunek przecieku zmienia się na prawo-lewy. Sinica i objawy niewydolności krążenia. Leczenie przezcewnikowe zamykanie ubytku implantem lub chirurgicznie( szew bezpośredni lub łata).

• VSD- ubytek przegrody międzykomorowej 20-30% wielkości przecieku zależy od rozmiaru ubytku i oporu łożyska tętniczego płucnego. Przepływ krwi z reguły lewo-prawy, zwiększa przepływ krwi przez płuca i powoduje przeciążenie komory lewej. Wzrost ciśnienia w prawym sercu albo przerost stożka tętnicy płucnej mogą odwrócić przeciek na prawo-lewy, nadciśnienie płucne i występuje sinica ( obniżenia saturacji krwi tętniczej). U niemowląt z dużym przeciekiem lewo-prawym; objawy niewydolności serca, męczenie się, nawracające zmiany zapalne w płucach, bark przyrostu masy ciała. Leczenie - w zależności od stanu. Leki nasercowe, moczopędne, antybiotyki, tlen, leczenie chirurgiczne lub przezcewnikowe zamykanie ubytku.

• PDA- przetrwały przewód tętniczy 17% pozostałe z życia płodowego poleczenie między łukiem aorty a tętnicą płucną. Zaburzenia hemodynamiczne związane są z dodatkowym przepływem krwi z aorty do tętnicy płucnej przez niezrośnięty przewód Bottolla- przerost komory i lewego przedsionka może prowadzić do nadciśnienie płucnego. Objawy kliniczne zależne od wieku dziecka i szerokości przewodu. We wczesnym dzieciństwie bezobjawowy przebieg, niekiedy duszność wysiłkowa, duży przeciek, powiększenie serca, nawracające zakażenia dróg oddechowych. Leczenie- przezcewnikowe, przezskórne zamykanie przewodu.

Objawy kliniczne:

• W przypadkach najcięższych wad już w pierwszych godzinach po urodzeniu charakterystyczny i dramatyczny przebieg( leczy się operacyjnie dla ratowania życia).

• Pierwsze objawy zazwyczaj trudne do zauważenia zwłaszcza w wadach bez sinicy

• Część wad ujawnia się z upływem czasu; we wczesnym dzieciństwie lub młodości

• Szmer nad sercem o umiejscowieniu i charakterze typowym dla danej wady, może towarzyszyć mu koci mruk

• Duszność wysiłkowa

• Przyspieszenie czynności serca

• Bladość z odcieniem szarym

• Wzmożone pocenie

• Trudności w ssaniu

• Nawracające zakażenie dróg oddechowych z niewydolnością krążenia

• Sinica obejmująca skórę i błony śluzowe jamy ustnej z silniejszym zabarwieniem części dystalnych na skutek dużej domieszki krwi żylnej w lewej połowie serca i utrudnienia w płucach

• Palce pałeczkowate z deformacja paznokci na kształt szkiełek do zegarków ( w wielu wadach sinicznych)

• Dziecko przybiera pozycję kuczną ( w niektórych wadach sinicznych) podczas wysiłku (zmniejsza przeciek żylno-tętniczy, zwiększa przepływ płucny- szybszy wzrost zawartości tlenu we krwi)

• Napad hipoksemiczny ( stan zagrożenia życia) jako następstwo nagłego spadku przepływu płucnego wskutek skurczu drogi odpływu prawej komory najczęściej pojawia się między 6 mż a 2rż, często w godzinach rannych lub po śnie. Napady może prowokować: wysiłek fizyczny, stres psychiczny, defekacja, niedokrwistość. Napad rozpoczyna się narastającą sinicą, dusznością, niepokojem lub krzykiem. Może dojść do utraty przytomności, drgawek lub uogólnianej wiotkości. Jest to stan zagrożenie życia ( tlen pozycja kolankowo-łokciowa z nogami przygiętymi do klatki piersiowej, dolantyna i.m. , wyrównanie kwasicy metabolicznej, wodorowęglanem sodu, bark poprawy propranolol i.v. pod kontrola EKG)

• Garb sercowy- znaczne uwypuklenie okolicy przedsercowej ( deformacja na skutek przerostu nieprawidłowo zbudowanego serca lub nieprawidłowej konfiguracji naczyń tętniczych)

• Hematomegalia i obrzęki w okolicy kostek lub w okolicy krzyżowej u niemowląt, serce obciążone nadmierną praca, zwykle świadczą o niewydolności krążenia

• Opóźniony rozwój fizyczny, gorsze ukrwienie i utlenowanie tkanek

Diagnostyka- w celu określenie rodzaju wady i aktualnego stanu układu krążenia:

• Wywiad w okresie noworodkowym objawy sugerujące patologie układu krążenia( szmer w sercu), niska punktacja Agar

• Badanie fizykalne i rutynowe badanie dodatkowe

• Badania nieinwazyjne( nieobciążające dziecka, nie powodują powikłań, istotne jest przygotowanie psychiczne dziecka redukujące lęk: pomiar RR, tętna, częstość oddechów, badanie radiologiczne klp., badanie EKG, badanie echokardiograficzne, badanie doplleroskie, izotopowe, metoda Holtera, próba wysiłkowa, TK i rezonans magnetyczny)

• Badania inwazyjne- cewnikowanie i angiografia serca w wyjątkowo trudnych diagnostycznie przypadkach, najczęściej w znieczuleniu ogólnym w większości wad serca przed badaniem podaje się antybiotyki

• Profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia

W opiece nad dzieckiem z wrodzoną wadą serca istotne znaczenie mają:

• Prowadzenie szczepień ochronnych

• Leczenie zakażeń niewydolności krążenia

• Zapobieganie zapaleniu wsierdzia

• Leczenie ataków hipoksemicznych i zapobieganie im

• Dozowanie lub ograniczenie wysiłku fizycznego ( ciężkie wady sinicze wymagają ograniczenie wysiłku)

• Utrzymanie dobrej kondycji psychofizycznej - korzystna dla wieku operacja, jakości życia dziecka i jego przyszłości ( ukończenie szkoły, zdobycie zawodu).

Problemy pielęgnacyjne:

WWS różnią się ciężkością przebiegu, objawami oraz powikłaniami ( wpływa na to między innymi wiek)

1. objawy hemodynamiczne - nadciśnienie tętnicze, tachykardia, zaburzenia rytmu serca, duszność wysiłkowa, skąpomocz, sinica

2. nieprawidłowe oddychanie( powikłania płucne, nadmierna męczliwość)

3. nieprawidłowy stan odżywiania 9 niechęć, odmawianie i męczenie się spożywaniem posiłków, zaburzenia trawienia i wchłaniania, zmniejszony przepływ krwi przez narządu układy pokarmowego)

4. opóźniony rozwój psychiczny, dojrzewania ( ostry lub przewlekły przebieg choroby)

5. nietolerancja wysiłku konieczność wypoczynku po krótkim wysiłku- płacz, karmienie, zabawa

6. obniżona odporność organizmu ( ryzyko zakażenia w miejscu wkłucia dożylnego czynnikami zakaźnymi, zwiększona wrażliwość na brak neutralnej temperatury otocznie)

7. kryzys rodzinny i dziecka wywołany wadą wrodzoną serca, zaniepokojenie, lęk, konieczność hospitalizacji, operacji, nadopiekuńczość, złość, napięcie emocjonalne

8. brak lub niedostateczna wiedza dziecka/ rodzica na temat istoty choroby sposobów radzenia sobie z problemami zdrowotnymi dziecka

Zadania pielęgniarki:

• działania diagnostyczne- ocena ogólnego stanu dziecka- ocena stanu krążenia tętno/minuta; obecność pulsu naprzemiennego, występowanie mocnych i słabych uderzeń, ocena skóry, obrzęków, ocena stanu układy oddechowego, prowadzenie bilansu wodnego

• działania lecznicze- leki zgodne z zaleceniami lekarza, obserwacja działania terapeutycznego i ewentualnego działania ubocznego, samodzielna działalność lecznicza w razie nagłego zagrożenia życia

• działania opiekuńcze- zapewniamy poczucie bezpieczeństwa, żywienie, higiena osobista, regularne wypróżnienie, zapewnienie ruchu, zabawy i zajęć w ciągu dnia, dozowanie wysiłku do wydolności dziecka

• działania edukacyjne- kształtowanie pozytywnych postaw rodziców wobec dziecka, edukacja na temat próby życia, wydolności wysiłkowej dziecka, technik wykonywania pomiarów RR, tętna, oceny diurezy, obserwacji niepokojących objawów.

Działania pielęgnacyjno - opiekuńcze i profilaktyczne wobec dziecka z ostrą biegunką

Odrębności anatomiczno-czynnościowe układu pokarmowego dzieci:

• Niedojrzałość aktu ssania i połykania

• Krótka żuchwa

• Wydzielanie śliny początkowo jest niewielkie

• Niemowlę nie potrafi początkowo przesuwać półpłynnych pokarmów do tylnej części jamy ustnej

• Zwieracz wpustu jest słaby i nieszczelnie zamknięty

• Żołądek niemowlęcia ma kształt bardziej kulisty niż dorosłego

• Pojemność żołądka jest bardzo mała

• Wydzielanie kwasu solnego i enzymów trawiennych w żołądku jest niewielkie

• Wrażliwość błony śluzowej żołądka jest bardzo duża

• Przesuwanie pokarmu w pierwszych dniach życia jest zwolnione

• Jelita niemowlęcia są znacznie dłuższe w stosunku do długości ciała (7x) niż dorosłego (4,5x)

• Słaba aktywność enzymatyczna błony śluzowej jelita (laktazy - przejściowa nietolerancja laktozy, amylazy - nie trawi skrobi)

• Mniejsze wchłanianie tłuszczów

• Wzmożona przepuszczalność błony śluzowej jelit

• Mała pojemność przewodu pokarmowego w stosunku do zapotrzebowania na pokarm

• Niewydolność enzymatyczna wątroby i trzustki

• Niedojrzałość układu nerwowego

• Całkowita woda w ustroju 80%

Między 2 a 3 rokiem życia przewód pokarmowy osiąga pełną czynnościową wydolność.

Ostra biegunka - jest to stanu utrzymujący się nie dłużej niż 10 dni, w którym niemowlę karmione sztucznie oddaje 3 lub więcej wolnych (wodnistych) stolców w ciągu doby, lub 1 stolec z domieszką tzw. patologiczną (krew, ropa, śluz).

Przyczyny ostrej biegunki:

• Wirusy (rota wirusy)

• Bakterie (Salmonella, Shigella, E.coli)

• Pasożyty (Lamblia)

• Grzyby

• Zatrucia pokarmowe

• Leki (antybiotyki, przeczyszczające)

• Błędy w żywieniu (przekarmienie) i pielęgnacji (przegrzanie)

Grupy ryzyka:

• Dzieci przedwcześnie urodzone

• Dzieci niedożywione

• Dzieci złej kondycji psychicznej, narażone na długotrwały stres

• Dzieci sztucznie karmione

Zasady postępowania:

• Zebranie informacji o czasie trwania objawów, obecności krwi w stolcu

• Ocena stopnia odwodnienia

• Nawadnianie doustnymi płynami nawadniającymi (DPN) - zupy owocowe, napoje mleczne z jogurtu, kleiki na ryżu (nie wolno podawać glukozy - zastępuje się skrobią - kasze, ryż), nie wolno soku jabłkowego i coca-coli

Nawadnianie doustne:

• Roztwór NaCl, sacharoza, woda

• Gastrolit (glukoza, Na, K, Cl, HCO₃)

• Soltral

Wymioty nie są przeciwwskazaniem do nawadniania doustnego.

Przeciwwskazania do nawadniania doustnego:

• Ciężki stan ogólny (wstrząs, zaburzenia świadomości, chory nieprzytomny)

• Uporczywe wymioty

• Niedrożność przewodu pokarmowego

• Zaburzenia wchłaniania węglanów

OBJAWY KLINICZNE ODWODNIENIA	LEKKIE	ŚREDNIE	CIĘŻKIE
Aktywność	Normalna	Senne	Senne do śpiączki
Kolor skóry	Blady	Szary	Plamisty
Objętość moczu	Zmniejszona	Skąpomocz	Bezmocz
Ciemię	Płaskie	Obniżone	Zapadnięte
Błony śluzowe	Lekko podsychające	Suche	Skąpomocz
Napięcie skóry	Nieznacznie obniżone	Obniżone	Skóra stojąca
Tętno	Prawidłowe lub nieznacznie przyspieszone	Przyśpieszone	Znacznie przyśpieszone
Ciśnienie tętnicze	Prawidłowe	Prawidłowe	Obniżone
Utrata masy ciała	<5%	5-10%	10-15%

Postępowanie:

• Kontynuowanie karmienia piersią niezależnie od sposobu nawadniania

• U niemowląt karmionych sztucznie nie powinno się zaprzestać podawania zwykłych mieszanek

• Dzieci starsze powinny po powrocie łaknienia nadal otrzymywać pokarmy diety odpowiedniej do wieku, zalecana jest dieta energetyczna i lekkostrawna

• Obserwowanie bilansu płynów

• Leczenie farmakologiczne - można stosować sektę, która skraca czas trwania biegunki i poprawia konsystencję stolca oraz można podawać probiotyki (lakcid)

Opieka pielęgniarska w ciężkiej biegunce:

• Bezwzględna izolacja dziecka do czasu ustalenia rozpoznania czynnika wywołującego biegunkę w celu ochrony innych niemowląt i personelu

• Przestrzeganie reżimu sanitarnego:

• Zakładanie odzieży ochronnej

• Staranne mycie i dezynfekcja rąk przed i po każdym działaniu przy dziecku

• Brudne pieluszki należy umieszczać w specjalnym (oddzielnym) zamkniętym pojemniku

• Dezynfekcja bieżąca i końcowa wagi niemowlęcej i materacyka po każdym przewinięciu dziecka

• Chore dziecko musi mieć oddzielne, czyste zabawki, termometry, smoczki, butelki, pieluszki

• Stała obserwacja dziecka:

• Ilość i jakość stolców

• Częstość wymiotów

• Wygląd

• Zachowanie

• Kontrola dożylnego nawadniania:

• Stały nadzór (gdy pojawi się zaczerwienienie skóry, jej zblednięcie, występują dreszcze czy drgawki, zwyżka ciepłoty ciała)

• Obserwacja i pielęgnacja miejsca wkłucia

• Pielęgnacja jamy ustnej

• Pielęgnacja pośladków:

• Częste przewijanie

• Mycie okolic narządów moczowo-płciowych oliwką

• Smarowanie pośladków maścią ochronną wietrzenie pośladków (układanie dziecka na pieluszce, otulenie tułowia i ramion kocykiem)

• Działanie ciepłem

Profilaktyka biegunki:

• Przestrzeganie zasad higieny żywienia

• Przestrzeganie zasad higieny podczas pielęgnacji

• Dbanie o czystość otoczenia dziecka

• Dbanie o higienę pomieszczeń

• Ograniczenie kontaktu dziecka z obcymi osobami

• Eliminacja z otoczenia dymu tytoniowego

• Przestrzeganie terminów szczepień ochronnych

Postacie kliniczne zakażenia układu moczowego

• Bezobjawowy bakteriomocz

• Bezobjawowy ZUM

• Zakażenia dolnego odcinka układu moczowego(pęcherz moczowy i cewka moczowa)

• Ostre odmidniczkowe zapalenie nerek

• Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek

Objawy kliniczne zakażenia układu moczowego:

• ZUM może przebiegać bezobjawowo

• U młodszych dzieci symptomy moa być nie charakterystyczne i utrudniają rozpoznanie choroby, np. są to :

• brak łaknienia

• przedłużona żółtaczka

• stany gorączkowe lub pod gorączkowe

• niepokój

• brak przyrostu masy ciała

• biegunka i wymioty

• niedokrwistość

• u starszych dzieci symptomy choroby są łatwiejsze do interpretacji, zwłaszcza jeżeli powodują rozwój odmiedniczkowega zapalenia nerek- ostrego lub przewlekłego. Należą do nich:

• objawy dyzuryczne(ból przy mikcji, parcie na mocz, krwiomocz, ropomocz0

• ból brzucha i/lub okolice lędźwiowej

• hepatosplenomegalia

• gorączka lub hipotermia

• sinica

• wymioty

• moczenie nocne dzienne

rozpoznanie:

• badanie ogólne moczu-liczba krwinek białych- wskaźnik ryzyka rozwoju zmian bliznowatych w tych nerkach w przebiegu ZUM ( u dziewczynek powyżej 8 w polu widzenia, a chłopców powyżej 5), oraz krwinek czerwonych 9 więcej niż dwie w polu widzenia)

• badanie bakterilogiczne moczu:

• nakłucie nadłonowe ( każda ilość bakterii Gram-), natomiast bakterii Gram+ powyżej kilku tys.

• cewnikowanie przezcewkowe- liczba bakterii od 1000-100000 w 1ml moczu świadczy o ZUM

• Środkowy strumień moczu- chłopcu więcej niż 10⁴ a dziewczynki więcej niż 10⁵ w 3 próbkach moczu

Nowe wskaźniki laboratoryjne w diagnostyce ZUM:

• Stężenie prokalcytoniny ( PCT) w surowicy krwi

• Stężenie białka C- reaktywnego w surowicy krwi

• Stężenie interleukiny 8 w moczu, która produkowana jest w zwiększonych ilościach przez komórki nabłonka dróg moczowych objęte procesem zapalnym

• Stężenie adrenomeduliny w moczu

Leczenie:

• Nie leczy się bezobjawowej bakteriurii u dzieci powyżej 5 r.ż. ( obecność w moczu bakterii stanowi ochronę przed rozwojem zakażenia bakteriami uropatogennymi)

• U młodszych dzieci oraz w ciężkim przebiegu zakażenia stosuje się antybiotyk przez 7-14 dni ( pozajelitowo lub doustnie - antybiotykoterapia sekwencyjna) według określonej lekowrażliwości

• U starszych dzieci i w lżejszych przypadkach zakażenia : Nitrofurantoina, Biseptol, Bactrim i/lub wyjałowienie dróg moczowych np. Furaginem lub preparatami soku z żurawin / leczenie wspomagające- 3 tyg. Leczenie dawką zapobiegającą

• Po ukończeniu leczenia bez względu na okres jego trwania konieczne jest wykonywanie przez 5 lat ( od ostatniego rzutu choroby) kontrolnych, okresowych badań moczu oraz posiewów i innych zleconych przez lekarza badań

• Kontrola w przypadku nawrotów trwa 5 lat, a w przypadku obecności blizn w nerkach do okresu dojrzałości

Profilaktyka ZUM:

• Należy dbać o higienę całego ciała ze szczególnym uwzględnieniem okolic krocza ( 2-krotnie w ciągu dnia podmywanie się)

• Powinno się pamiętać o codziennej zmianie bielizny osobistej

• Utrzymywanie kwaśnego odczynu moczu poprzez spożywanie Wit. C i soku z żurawin/ cytrusy alkalizują mocz

• Duża podaż płynów co zapewnia lepszą filtrację nerek, przeciwdziała zaleganiu moczu w pęcherzu i mnożeniu się bakterii

• Wyrabianie nawyku regularnych fikcji

• Likwidacja stanów zapalnych krocza i okolic odbytu ( np. leczyć u dzieci owsicę)

• Unikanie kąpieli w wannie z dodatkiem płynów do kąpieli

• Unikanie zaparć - ponieważ zalegające masy kałowe uciskają na pęcherz zmniejszając jego pojemność. Dodatkowo mogą wywierać ucisk na cewkę moczową powodując utrudnione opróżnienie pęcherz moczowego

• Wykonanie kontrolnych analiz moczu w przypadku każdej niedyspozycji dziecka

• Dzieci z ZUM nie wymagają żadnych ograniczeń dietetycznych

• Mogą prowadzić normalny tryb życia, brać udział w zajęciach sportowych. Należy ubierać je w cieplejszą bieliznę w okresie jesieni i zimy, dbać, aby nie przemoczyły nóg

• Kąpiele w chłodnej wodzie nie są przeciwwskazane, jedynie po kąpieli należy założyć suchy strój kąpielowy

• Nie należy przegrzewać dziecka, ponieważ spocone, rozbierające się w chłodnym miejscu ( w celu oddania moczu) jest narażona na niekorzystne zmiany temperatury

Zespół nerczycowy u dzieci ZN- nie jest jednorodną jednostką chorobową, ale skutkiem różnych procesów chorobowych, które prowadzą do uszkodzenia błony filtracyjnej kłębków nerkowych, która staje się przepuszczalna dla białek

Charakteryzuje się zmianami klinicznymi i biochemicznymi przekraczającymi możliwości kompensacyjne ustroju ( białkomocz przekracza 40 mg/m²/godz. Lub 50 mg/kg masy ciała/24 godz.)

Wymienionym objawom laboratoryjnym towarzyszą:

• Obrzęki

• Hipowolemia

• Hipercholesterolemia

• Nadkrzepliwość krwi

• Zwiększona wrażliwość na infekcje

Patomechanizm zmian w ZN:

• Ucieczka białka jest tak duża że przekracza zdolności wyrównawcze organizmu

• Obniżony poziom białka, głównie albumin we krwi, wpływa na obniżenie ciśnienia osmotycznego krwi i utratę płynów poza łożysko krwi

• Wzrasta zawartość ciał tłuszczowych we krwi

• Zmniejsz się objętość krwi krążącej

• Dochodzi do zatrzymania wody i soli oraz powstawania obrzęków

Zapadalność- głównie u dzieci w wieku przedszkolnym ( szczyt zachorowań 3-6 r.ż.), 2 razy częściej u chłopców niż dziewczynek

Przyczyny ZN:

• Generalnie nie znana

• Zdecydowanie najczęstszą przyczyną jest pierwotne kłębkowe zapalenie nerek

• Choroba na tle immunologicznym

• Obserwuje się większą skłonność dzieci z ZN do chorób alergicznych

• ZN może wystąpić również w przebiegu takich chorób jak cukrzyca, nowotwory, zatrucia metalami ciężkimi, grzybami, oraz w wyniku przewlekłych zakażeń - malaria, kiła, gruźlica, WZW

• Wrodzony ZN uwarunkowany genetycznie

• Idiomatyczny ZN oporny na leczenie uwarunkowany genetycznie

Objawy ZN:

• Uogólnione obrzęki: głównie na twarzy, powiekach, okolicy zew. Narządów płciowych ( wargi sromowe lub worek mosznowy) okolica kości krzyżowej, nadgarstki dłoni, kostki stóp. Obrzęki intensywnie manifestują się głównie rano po obudzeniu się, są miękkie, ciastowate

• Oddawanie małych ilości moczu

• Nadciśnienie

• Utrata apetytu ( związane z niedokrwistością, obecnością płynu w j. brzusznej)

• Nudności, wymioty, biegunka

• Dziecko jest osłabione, drażliwe

• Duszność spowodowana obecnością płynu w jamie opłucnej

• Rodzaje stosowanego leczenia:

• leczenie spoczynkowe

• leczenie dietetyczne

• leczenie farmakologiczne

Leczenie spoczynkowe- ułożenie dziecka w łóżku przyczynia się do normalizacji diurezy, ale kiedy stan dziecka ulega poprawie należy zachęcać go do wstawania i chodzenia

Leczenie dietetyczne- dieta wysokobiałkowa: podaż białka w ilości 1,5 g/ kg masy ciała/ dobę+ ilość jaką dziecko traci z moczem, niskosodowa, z ograniczeniem płynów, bogatowitaminowa, bogata w jarzyny i owoce ( przeciwdziała hipopotasemii)

Leczenie farmakologiczne- dożylne wlewy 20% roztworu albumin, leki moczopędne, witaminy C,B,D, podawanie leków sterydowych tzn. Encortonu ( Prdnizonu)

W zależność oddziaływania ZN na leczenie Encortonem wyróżniamy:

• postacie sterydowrażliwe- dobra odpowiedz na leczenie Encortonem ( tj. ustępowanie białkomoczu w ciągu 8 tyg. Leczenia)

• postaci sterydozależne- widoczna poprawa w czasie leczenia, ale nawrót objawów przy próbie odstawienia leku lub redukcji dawki

• postaci sterydooporne- brak odpowiedzi na leczenie Encortonem w ciągu 8 tyg.

Zakres postępowania pielęgniarskiego wobec dziecka z ZN w okresie obrzękowym/ początkowy okres choroby:

• ograniczenie aktywności fizycznej

• codzienna kontrola następujących parametrów: masa ciała, bilans płynów, RR, tętno, rozmieszczenie i nasilenie obrzęków ( mierzenie obwodu brzucha- obrzęki i ich umiejscowienie mogą się zmieniać), analiza moczu w kierunku białkomoczu i krwinkomoczu / dla oceny czynności nerek

• toaleta skóry

• konieczność utrzymania określonej diety

• przeciwdziałanie negatywnym emocjom wynikającym z choroby i procesu leczenia

• ochrona przed infekcjami

Okres remisji:

• dieta bogatobiałkowa i niskotłuszczowa

• zachęcanie do aktywności fizycznej

• obserwowanie ilości oddawanego moczu i przyjmowanych płynów

• systematyczna kontrola masy ciała i RR

• ochrona przed ukąszeniami owadów i zakażeniami

• stałe podawanie Encortonu

• systematyczne wykonywanie analiz moczu i zgłaszanie się na wizyty kontrolne do poradni nefrologicznej

• kontynuacja szczepień ochronnych po czasie 1-go miesiąca od zakończonego leczenia Encortonem

Objawy hiperkatycyzmu:

• zaburzenia wzrostu i dojrzałości układu kostnego

• osteoporoza

• nadmierna skłonność do wykrzepiania

• rozstępy skórne

• otyłość głównie twarzy i obręczy barkowej

• owrzodzenie żołądka

• nadciśnienie tętnicze

• owłosienie na karku

• plackowate łysienie na głowie

• zmniejszenie odporności

Pielęgnowanie dzieci z chorobami układu oddechowego

Choroby układu oddechowego u dzieci:

• Duży problem w pediatrii

• Duża zachorowalność w zależności od wieku - do 5 roku życia 40/100, po 5 roku życia 5/1000

• Duża umieralność :

• 30% wszystkich zgonów niemowląt

• 50-70% zgonów wcześniaków

Zespół RIDS - zespół zaburzeń oddechowych.

Rola surfaktantu:

• Umożliwia otwarcie pęcherzyków płucnych przy wdechu

• Stabilizuje pęcherzyki płucne przy wydechu (zapobiega niedodmie)

Brak surfaktantu:

• Wzrost pracy oddechowej

• Obniżona podatność układu oddechowego

• Rozwój ostrej niewydolności oddechowej

Leczenie:

• Oddechem zastępczym

• W inkubatorze (komfort cieplny)

• Intubacja nosowo-tchawicza, kaniulacja naczyń (żyła - podaż płynów, tętnica - pobieranie badań)

• Monitorowanie podstawowych czynności (EKG, RR, puls oksymetria)

• Założenie sondy do żołądkowej

• Rtg klatki piersiowej, USG głowy (wylewy do OUN)

• Podaż płynów ostrożnie, tylko przez pompę infuzyjną

• Fizykoterapia - niezwykle delikatnie

• Odsysanie - ostrożnie (ból, stres, wzmożone napięcie)

• Kontrola działania respiratorów

CPAP - technika stosowania stałego, dodatkowego ciśnienia w drogach oddechowych - rozprężanie pęcherzyków płucnych metodą stałych ciśnień dotchawiczych w drogach oddechowych:

• Intubacja przez nos

• Noworodek sam generuje oddech

Rozwój układu oddechowego - etapy rozwoju:

• Związek z wiekiem dziecka, chorobą, specyficzne problemy:

• Terapeutyczne

• Pielęgnacyjne

• Związane z profilaktyką

• Najwcześniejszy etap ok. 24-24 dnia po zapłodnieniu - nabłonkowy zawiązek płuc i oddzielenie się tchawicy od przełyku

• Najważniejszy etap rozwoju: 16-24 tydzień życia płodowego - tworzenie się naczyń włosowatych, ukrwienie, powstanie bariery krew-powietrze - umożliwia proces oddychania i wymianę gazową na koniec tego etapu

• Początek tworzenia pęcherzyków płucnych: ok. 25 tygodnia życia płodowego - trwa do 8-10 roku życia

Warunki wymiany gazowej - obecność w świetle pęcherzyków płucnych surfaktantu - substancja napięciowo czynna - ułatwia rozprężanie płuc.

Odrębności:

• Krótkość dróg oddechowych i ich anatomiczna miniaturyzacja

• Wąskośc dróg oddechowych (zwiększone opory w drogach oddechowych)

• Cienkość i mała oporowość dróg oddechowych

• Właściwości błony śluzowej dróg oddechowych (ukrwienie, delikatność, kurczliwość, opturacje, zatykanie dróg oddechowych)

• Budowa klatki piersiowej i niewystarczająca mechaniczna praca mięśni oddechowych

• Metabolizm oddychania - szybkie zużywanie zapasów energetycznych, utrata ciepła, wody, wzrost zapotrzebowania na tlen: stres, gorączka

• Nieefektywny kaszel, zaleganie wydzieliny - pożywka dla bakterii

• Mała odporność swoista na zakażenie, niemożność lokalizacji zakażenia

• Szybkie narastanie hipoksemi i hiperkapni

• Szybkość powstania niewydolności oddechowo-krążeniowej i zagrożenia życia

Specyfika chorób płuc:

• Dojrzałość płuc

• Anatomiczna miniaturyzacja, małe wymiary dróg oddechowych

• Zależność między chorobą a wiekiem i wzrostem dziecka

• Brak odporności immunologicznej (niemowlęta nie karmione piersią - „dziura immunologiczna”)

• Wybitna skłonność do powstawania niewydolności oddechowej

• Słaba mechaniczna ruchomość klatki piersiowej

• Płaskie ułożenie żeber i okrężny kształt klatki piersiowej

• Cofanie mostka - brak dostatecznej sztywności chrząstki żebrowo-mostkowej - wciąganie mostka

• Pozycja złożeniowa - utrudniona ruchomość przepony

• Metabolizm oddechowy - wzmożona przemiana materii

• Czynniki strukturalne i metaboliczne, niewydolność oddechowa w czasie stresu

• Kaszel nieefektywny

Objawy:

• Dzieci starsze - zapalenie płuc jednoogniskowe

• Dzieci małe, niemowlęta - zapalenie płuc wieloogniskowe

• Gorączka

• Kaszel (początkowo suchy, męczący, następnie wilgotny, u małych dzieci brak odksztuszania wydzieliny - niedrożność dróg oddechowych - trudności wentylacyjne: przyśpieszenie oddechu, wciąganie międzyżebrzy, używanie oddechowych mięśni pomocniczych)

• Objawy osłuchowe - szmery oskrzelowe, drobne rzężenia, stłumiony odgłos opukowy

• Badania potwierdzające - zdjęcie rtg

• Badania laboratoryjne - leukocytoza, OB., CRP

• Badanie gazometryczne krwi

Noworodki - 30-75 oddechów/min

6-12 miesiąc - 22-31 oddechów/min

1-2 lata - 17-23 oddechów/min

2-4 lata - 16-25 oddechów/min

4-10 lat - 13-23 oddechów/min

10-14 lat - 13-19 oddechów/min

Objawy dysfunkcji:

• Niepokój, niemożność zabawy, uspokojenia

• Przyśpieszenie oddechu, nieregularność oddychania we śnie

• Stosunek czasu wdechu do wydechu zaburzony

• Wzmożony wysiłek oddechowy

• Zaburzenia ruchomości klatki piersiowej

• Zapadanie się mostka

• Poruszanie skrzydełkami nosa

• Ruchy wahadłowe głowy

• Dźwięki oddechowe

• Kaszel

• Wydzielina z dróg oddechowych

• Sinica

• Ułożenie ciała i aktywność ruchowa

• Ból w klatce piersiowej

Mechanizmy obronne:

• Bariery anatomiczne i czynnościowe:

• Prawidłowa budowa i funkcje nabłonka migawkowego

• Funkcje gruczołów śluzowych

• Funkcje kaszlu, kichanie, odksztuszanie, odpluwanie

• Bariera druga - nieswoiste mechanizmy obrony:

• Pierwszy rzut - temperatura ciała, kwaśny odczyn błon śluzowych, działanie SIgA

• Drugi rzut - działanie makrofagów, limfocytów, SIgA

Patomechanizm zmian:

Infekcja wirusowa -> upośledzenie funkcji aparatu rzęskowego -> zaburzenie miejscowej odporności -> obniżenie aktywności bakteriobójczej makrofagów -> niszczenie komórek nabłonka oskrzeli -> nadprodukcja śluzu -> sprzyjanie adhezji, namnażanie bakterii chorobotwórczych w układzie oddechowym.

U dzieci najczęściej zakażenie pierwotne wirusowe, wtórne nadarzenie bakteryjne.

\

Czynniki sprzyjające chorobom:

• Środowiskowe - warunki społeczno-ekonomiczne, złe odżywianie, zagęszczenie mieszkań, palenie bierne, rodzeństwo, urbanizacja, hospitalizacje, pora roku

• Osobnicze - wcześniactwo, niemowlęctwo, wiek poniżej 5 roku życia, wady wrodzone serca, płuc, ciała obce

Postępowanie pielęgniarskie:

• Poprawa wentylacji płuc i zapewnienie odpowiedniej wymiany gazowej:

• Zwiększenie powierzchni oddechowej

• Pozycje dziecka

• Ułożenie

• Uspokajanie

• Noszenie

• Utrzymanie drożności dróg oddechowych, ułatwienie ewakuacji wydzieliny poprzez:

• Inhalacje z mukolitykiem

• Drenaż ułożeniowy

• Oklepywanie, masaż wibracyjny klp, pobudzanie do głębokich oddechów, kaszlu

• Odsysanie wydzieliny

• Dostarczanie czystego, świeżego, nawilżonego powietrza, w sytuacjach koniecznych skuteczne jest kontrolowana, na zlecenie lekarza tlenoterapia (cewnikiem do nosa, przez maskę, w budkach tlenowych) - obserwacja niebezpieczeństwa

• Dokładna, umiejętna obserwacja dziecka, właściwa interpretacja objawów

• Udział w kinezoterapii oddechowej i zabiegach fizykoterapeutycznych

Elementy tlenoterapii:

• FiO₂ - stężenie O₂ (nie więcej niż 40%), oksymetria 2 razy na dobę

• PaO₂ - prężność O₂ we krwi tętniczej 50-80 mmHg - puls oksymetria, gazometria - profilaktyka zespołu toksyczności tlenu.

Leczenie inhalacyjne:

• Preparaty:

• Nawilżające drogi oddechowe (woda - najlepszy mukolityk)

• Leki rozkurczające oskrzela

• Mukolityki - upłynniające wydzielinę

• Przeciw zapalne - antybiotyki, sterydy - podawane przez komory

Niebezpieczeństwa:

• Uczulenie

• Gwałtowne upłynnienie wydzieliny

• β adrenergiczne działanie na mięsień sercowy

• Przeniesienie patogennych szczepów bakterii, grzybów, wirusów

• Reakcje skurczowe u dzieci z nadreaktywnością oskrzeli

Główne cele postępowania terapeutyczno-pielęgnacyjnego:

• Działanie poprawiające wentylację płuc i utlenowanie organizmu

• Utrzymanie drożności dróg oddechowych

• Ewakuacja wydzieliny z dróg oddechowych

• Zabiegi fizykoterapeutyczne

Usuwanie wydzieliny:

• Odksztuszanie, odpluwanie, odsysanie, zachęcanie do produktywnego kaszlu

• Techniki ręczne - oklepywanie, masaż, wstrząsanie

• Ułożenie - pozycje drenażowe - przed posiłkiem, na koniec drenaż tchawicy

Czynniki warunkujące objawy AZS

A. Genetyczne (skłonność rodzinna, dziedziczną predyspozycja - atopia).

B. Środowiskowe:

• Klimat - wysoka temperatura otoczenia, wilgotność, nasłonecznienie (mogą określić rozwój poszczególnych alergenów)

• Zanieczyszczenie środowiska- przemysłowe, związki chemiczne powstałe ze spalin, tworzyw sztucznych, pestycydów, herbicydów (uszkadzają mechanizmy obronne ustroju i ułatwiają przenikanie alergenów do organizmu człowieka)

• Alergeny pokarmowe - mleko i jego produkty, jaja kurze, ryby, soja, pszenica, orzeszki ziemne, czekolada, cytrusy

• Alergeny powietrzno pochodne - roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, sierść zwierząt, pleśnie;

• Drobnoustroje - bakterie (gronkowce), wirusy, grzyby (drożdże).

C. Psychiczne:

stresy, konflikty w rodzinie i szkole (stan i wygląd skóry obrazuje stan psychiczny chorego - błędne koło, „nerwica skóry"- objawy choroby mogą być konsekwencją przykrych przeżyć, frustracji, złego samopoczucia chorego, ale mogą też poprzez swą uciążliwość- swędzenie, bolesność, obrzęk- doprowadzić do stresu i dyskomfortu psychicznego chorego; nasilenie objawów występuje w nocy co sprawia, że dziecko źle śpi, potem jest rozdrażnione, nie koncentruje się na lekcjach i ma trudności w szkole).

D. Czynniki drażniące

urazy mechaniczne, detergenty, substancje zapachowe, wełna, dym papierosowy.

POSTĘPOWAŃE PIELĘGNACYJNO-PROFILAKTYCZNE W SCHORZENIACH ALERGICZNYCH SKÓRY DZIECI

Atopowe zapalenie skóry (AZS)- jest przewlekłą nawrotową zapalną chorobą skóry, która charakteryzuje się zmianami wypryskowymi (zaczerwienienie, grudki, pęcherzyki, wysięk, sączenie) o typowej lokalizacji (niemowlę- twarz; przedszkolak- zgięcia łokciowe i pod kolanowe, nadgarstki, szyja), silnym świądzie i lichenizacji skóry (łuszczenie) oraz współistnieniem innych schorzeń atopowych (AO, ANN).

Jest to jedna z najczęstszych chorób skóry wieku dziecięcego (15-20% dzieci) i najtrudniejsza do pielęgnacji Wyróżnia się trzy fazy AZS wczesnego dzieciństwa; późnego dzieciństwa; okresu młodzieńczego i osób dorosłych.

Pierwsze objawy choroby pojawiają się u większości dzieci (60-80%) przed innymi objawami atopii (AO i AAN występują później), w 3-4 m.ż. (lekkie zaczerwienienie i szorstkość skóry policzków). Potem pojawiają się lekko swędzące, nieznacznie łuszczące się, zaróżowione grudeczki i drobniutkie pęcherzyki skłonne do pękania. Zmiany rozprzestrzeniają się na cale ciało (głowa, szyja, za uszami, klatka piersiowa, kończyny) Charakterystyczna jest suchość skóry. Choroba ma przebieg przewlekły z okresami zaostrzeń (sączenie skóry, strupki, obrzęk skóry, silny świąd, dziecko jest niespokojne, ma zaburzony sen - nasilenie objawów występuje w godzinach wieczornych i nocnych, drapie się, dochodzi do zakażeń skóry). AZS ma tendencję do remisji (80%) u dzieci w wieku 3-5 łat. Zmiany ustępują całkowicie dopiero po 40. rż. Ryzyko wystąpienia astmy jest większe u dzieci z AZS niż u dzieci z populacji ogólnej.

Leczenie podstawowe obejmuje:

Pielęgnacja skóry - eliminacja suchości skóry poprzez nawilżanie i natłuszczanie jest podstawą leczenia zarówno w fazie zaostrzeń zmian skórnych, jak i w ich remisji Podstawą pielęgnacji skóry atopowej są kąpiele emolientowe w połączeniu ze stosowaniem odpowiednich maści natłuszczających

Kąpiele lecznicze

Mają silne działanie nawilżające, usuwają z powierzchni skóry alergeny, substancje drażniące, drobnoustroje, powodują zwiększenie przenikania miejscowo stosowanych leków, działają relaksująco. Bardziej wskazana jest kąpiel w wannie niż prysznic (stosuje się emolient w postaci żelu), gdyż umożliwia dotarcie środka pielęgnacyjnego i/lub leczniczego znajdującego się w wodzie, do wszystkich okolic ciała

Dziecko należy kąpać co najmniej raz dziennie, w wodzie o temperaturze ciała, ok. 35°C (niezbyt gorącej), ok 10-15 minut, bez detergentów, zwykłych mydeł, z dodatkiem emolientu (olejku lub balsamu), niekiedy ze środkiem znieczulającym (3% polidokanol- zmniejsza uporczywy świąd skóry) Skórę delikatnie wyruszyć miękkim ręcznikiem, bez pocierania, prze dotyk.

Bezpośrednio po kąpieli (3-5 min ), gdy skóra zawiera najwięcej wilgoci, (zapobiega nadmiernemu wyparowaniu wody i nasileniu suchości skóry) należy zastosować obojętny preparat nawilżająco- natłuszczający (krem).

Rodzie kąpieli:

• kąpiele nawilżające (oleje mineralne, solankowe- 1 kg soli kuchennej na wannę wody);

• kąpiele natłuszczające (oleje naturalne, emolienty)




• natłuszczanie skóry - nie powinno się smarować skóry dziecka zapachowymi kremami, nie używać pudrów i zasypek- wysuszają, dają odczyny toksyczno-alergiczne.

Emolienty

Substancje natłuszczające, przywracające skórze funkcję naturalnej bariery, odtwarzają płaszcz lipidowy skóry, zapobiegają utracie wody. powodują wzrost jej elastyczności, co zmniejsza uczucie świądu.

Wykazują działanie przeciwzapalne przeciw świądowe. Ich stosowanie zwiększa przepuszczalność naskórka dla substancji leczniczych. Czas działania emolientu jest ograniczony, nie dłuższy niż 4-6 godz., co oznacza konieczność wielokrotnego używania preparatu w ciągu dnia (szczególnie na twarz i ręce). Maksymalny efekt nawilżający występuje ok 30 min. po aplikacji na skórę.

Są bezpieczne w użyciu, gdyż nie zawierają barwników, substancji zapachowych i konserwujących. Wyposażone są w niezbędne dla skory składniki naprawcze (na bazie olejków mineralnych, antysepiyki, mocznik - utrzymuje nawilżenie, ceramid, parafina, wazelina, lanolina, oleje roślinne, woski).

Znajdują zastosowanie w terapii naprzemiennej GKS lub immunomodulatorami.

Postacie emolientów (Oilatum, Balneum): maści, kremy, lotiony, emulsje, żele, płyny do kąpieli, kostki mydlane, pomadki,

Wody termalne

Zawierają dużo krzemionki i mikroelementów, które posiadają właściwości przeciwzapalne, zmniejszająca. Na bazie wód termalnych powstają dermatologiczne kosmetyki firm La Roche Posay i Avene.

Eliminacja alergenów (pokarmowe - początkowo podawać gotowane owoce; roztocza kurzu domowego; pyłki; pierze; sierść zwierząt; pleśnie).

Unikanie czynników drażniących (zbyt wysoka temperatura otoczenia i wilgotność powietrza- 18-20°C, 70-80% wilgotność względna, dym papierosowy, tkaniny syntetyczne, wełna, bawełniane, luźne, przewiewne, miękkie ubrania, detergenty, płyny do płukania- bielizna pościelowa kilkakrotnie wypłukana, substancje chemiczne i zapachowe, twarda woda, mocno chlorowana- niewskazana kąpiel w basenie).

Stosowanie miejscowych leków przeciwzapalnych

Sterydy

Powinny być stosowane na zmienioną zapalnie skórę, bezpośrednio po kąpieli (równomiernie rozprowadzone na gaziku, zmieniane 1-2 razy dziennie, przed nałożeniem nowego opatrunku skora musi być zmyta), w okresie czynnych i nasilonych zmian skórnych. Stosowanie wilgotnych (mokrych) opatrunków (nasilone zmiany) lub leku w opatrunku okluzyjnym (pod przykryciem folią) sprzyja przenikaniu leku przez skórę i zwiększa skuteczność danego leku. Zalecane są maści, a nie kremy ze względu na lepszą ich penetrację i mniejsze działanie drażniące.

Preparaty o słabej sile działania (hydrokortyzon) stosuje się w lekkiej postaci AZS, u dzieci, w obrębie twarzy, okolic zgięciowych i w fałdach skórnych (zwiększone wchłanianie), nie częściej niż 1 - razy dziennie. Na zmiany na tułowiu i kończynach, w bardziej nasilonej postaci AZS można stosować częściej (3x dziennie) preparaty sterydowe o średniej sile działania (dezoksymetazon).

Przewlekłe i nieprawidłowe stosowanie leków sterydowych może prowadzić do wystąpienia miejscowych objawów ubocznych (zaniki, ścieńczenia skórne, przebarwienia, rozstępy, nadmierne owłosienie, krwawienia z naczyń skórnych, wtórne zakażeniu, zapalenia mieszków włosowych, trądzik różowaty, alergia kontaktowa, efekt odstawienia) i ogólnych (zaburzenia osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej). W celu redukcji tych objawów stosuje się terapię naprzemienna z emolitentami (tzw. baza).

Immunomodulatory miejscowe

Leki immimosupresyjne o działaniu przeciwzapalnym. Nowa grupa leków, o dużym profilu bezpieczeństwa, pozbawiona ubocznego działania sterydów. Wy stępują w postaci maści i kremów. Mogą być bezpiecznie stosowane u dzieci na twarz i w fałdach skórnych.

Na początku leczenia mogą wystąpić przejściowe objawy podrażnienia (rumień, świąd, pieczenie).

Stosowanie leków przeciwhistaminowych

Leki I iII generacji stosowane jako terapia wspomagająca Podawane są doustnie, najczęściej na noc Mają działanie przeciwświądowe (Fenistil), uspakajające (Hydroksyzyna), miejscowe znieczulające. przeciwzapalne (Zyrtec), profilaktyczne (choroby alergiczne dróg oddechowych).

Mogą wystąpić objawy uboczne (kardiotoksyczne, trombocytopenia, uszkodzenie wątroby i szpiku)

Łagodzenie świądu i zapobieganie zakażeniom

Podawanie leków przeciwhistaminowych (Fenistl), zajęcioterapia (odwrócenie uwagi dziecka od dokuczliwego świądu przez zorganizowanie terapii zabawowo-zajęciowej), regularne, krutkie obcinanie dziecku paznokci, czystość rąk, usztywnianie kończyn górnych w stawach łokciwych, ograniczających ruchy rąk (rękawiczki, sztywne mankiety).

Przy zatruciach sączących stosowanie okładów (kwas borowy- 1 łyżeczka na szklankę przegotowanej wody, płyn Burowa (roztwór rivanol,. nadmanganianu potasu, kwasu bornego) wielokrotnie zmienianych(co 3-4 godz ) przez 2-3 dni, aż do przejścia w fazę zasychania. Potem przejście na preparat hormonalny.

Fototerapia (leczenie światłem; obserwuje się korzystny wpływ działania słońca).

Psychoterapia (unikanie sytuacji konfliktowych, właściwy klimat emocjonalny, poprawne stosunki w rodzinie i w szkole).

Hospitalizacja

Ciężka postać AZS stanowi wskazanie do leczenia szpitalnego i terapii ogólnej. W przypadku towarzyszącego zakażenia bakteryjnego stosuje się antybiotyki w iniekcjach, tabletkach lub kapsułkach, a nie w syropie, ze względu na konserwanty i barwniki. W zakażeniach wirusowych- acyklowir, zowirax; grzybiczych - kremy przeciwgrzybiczne.

Hospitalizacja sprzyja odsunięciu pacjenta od alergenów znajdujących się w jego środowisku i codziennych stresów Umożliwia ponowną edukację i aktywny udział pacjenta w stosowanym leczeniu. Pozwała na pogłębioną diagnostykę i identyfikację potencjalnych alergenów.

Leczenie klimatyczne

Wpływa korzystnie na zwiększenie sił obronnych ustroju dziecka, hartuje

skórę i błony śluzowe dróg oddechowych. Sprzyja odsunięciu pacjenta od alergenów domowych. Kąpiele morskie wpływają korzystnie na dzieci z AZS.

Dziecko z cukrzycą typu I

Cukrzyca typu 1 (insulinozależna), częsta choroba metaboliczna wieku rozwojowego, o wieloczynnikowej etiologii, z genetycznie uwarunkowaną predyspozycją, występowaniem markerów autoimmunizacji, postępującą destrukcją komórek β trzustkowych oraz ciężkim niedoborem insuliny. Prowadzi do głębokich zaburzeń w gospodarce węglowodanowej, tłuszczowej, białkowej i wodno-elektrolitowej.

Etiopatogeneza:

Czynniki środowiska rozpoczynające proces niszczenia komórek β trzustki u osób z predyspozycja genetyczną:

• infekcyjne- wirusy: różyczki, świnki, coxackie B5, cytomegalii

• dietetyczne- wcześnie wprowadzone i długotrwające karmienie niemowląt mlekiem krowim

• chemiczne- azotyny, azotany

• wcześniactwo i mała masa urodzeniowa

Zapadalność na cukrzycę:

Dzieci i młodzież chorują najczęściej na cukrzycę typu 1. Największa zapadalność w krajach Skandynawii. W Polsce 7-8 /100 tysięcy. Istnieje tendencja wzrostowa zapadalności u dzieci w regionach o dotychczas niskiej zapadalności.

W zapadalności na cukrzycę u dzieci do 15 r.ż. obserwuje się dwa szczyty:

1. W okresie przedszkolnym (niezbyt nasilony)

2. W okresie rozpoczynającego się skoku pokwitaniowego (silnie zaznaczony)

Obserwuje się sezonowość zachorowań- okres jesienno-zimowy i zimowo-wiosenny.

Fazy naturalnego rozwoju cukrzycy:

1. Faza kliniczna- brak klinicznych objawów choroby, zaczyna się proces destrukcji komórek β (co potwierdza obecności w surowicy specyficznych przeciwciał, a w dożylnych testach obciążających z glukozą osłabiona odpowiedź insulinowa trzustki (kilka miesięcy do kilkunastu lat)

2. Faza ujawnienia się choroby- nasilenie objawów zależne od rozległości uszkodzenia komórek β i stopnia niedoboru insuliny.
   - początek bardzo łagodny- nadmierne pragnienie (polidypsja), wielomocz (poliuria)- również w nocy, ubytek masy ciała, narastające uczucie zmęczenia, zaburzenia koncentracji, nawracające zakażenia skóry, kandydoza pochwy (kilka tygodni do kilku miesięcy)
   lub
   - początek nagły- (kilka dni), ciężka kwasica ketonowa, kończąca się niekiedy śpiączką. W czasie rozwijających się zaburzeń wodno-elektrolitowych pojawiają się cechy odwodnienia, w nadmiarze gromadzenia się ciał ketonowych daje zapach acetonu z ust.

3. Faza częściowej remisji zwana „miesiącem miodowym”- po wdrożeniu leczenia insuliną po kilku dniach lub tygodniach dochodzi do normalizacji glikemii przy minimalnej podaży insuliny poniżej 0,5 j/kg/dobę, trwa kilka tygodni lub miesięcy. Zwykle dotyczy starszych dzieci.

4. Faza pełnej insulinozależności - całe życie.

Rozpoznanie cukrzycy typu 1:

Kryteria kliniczne: charakterystyczne objawy kliniczne

Kryteria laboratoryjne: glikemia na czczo >126 mg/dl (7,0 mmol/l); glikemia przygodnie oznaczona > 200 mg/dl (1,1 mmol/l)

Potwierdzenie w/w wyniku badaniem tolerancji glukozy w teście doustnego przeciążenia.

Prewencja cukrzycy typu 1:

1. Pierwotna- eliminacja mleka krowiego z żywienia niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia.

2. Trzeciorzędowa- (dotyczy już chorych) zapobieganie późnym powikłaniom cukrzycy przez wdrożenie leczenia z uzyskaniem okołonormoglikemii.

3. Drugorzędowa- zmniejszenie ryzyka cukrzycy poprzez zahamowanie destrukcji komórek β trzustki

Cechy charakterystyczne cukrzycy typu 1:

• znaczna chwiejność glikemii zmienny z dnia na dzień tryb życia, aktywności fizycznej dziecka, błędy żywieniowe, błędy dawkowania insuliny, zmiany związane z pokwitaniem, stresy, współistniejące choroby, ukryte/jawne klinicznie zakażenie)

• tendencje do rozwoju ostrych powikłań (hipoglikemia, kwasica ketonowa)

Leczenie cukrzycy typu 1:

Cel:

Uzyskanie równowagi metabolicznej zapewniającej dobre samopoczucie oraz prawidłowy rozwój fizyczny i umysłowy dziecka.

Podstawowe elementy leczenia:

• insulinoterapia

• prawidłowe żywienie

• codzienna aktywność fizyczna

• uzupełnienie ciągłą edukacja diabetologiczną dziecka i jego rodziny

Ocenę wyników leczenia opiera się na:

1. Domowych badaniach glikemii (4-8/dobę)

2. ocenie cukromoczu

3. Ocenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c)- kluczowy wskaźnik oceniający ryzyko powikłań cukrzycy i monitorujący leczenie.

HbA1c (hemoglobina zawarta w krwinkach czerwonych, łączy się z glukozą proporcjonalnie do poziomu glukozy we krwi). Pozwala określić średni dobowy poziom glikemii w okresie ostatnich 3 miesięcy. Wynik prawidłowy 4,0-6,5 %. Badanie należy powtarzać, co 3 miesiące.

Podział insulin ze względu na czas trwania:

1. Krótkodziałająca- początek działania po 15-30 minutach, czas działania 4-8 godzin, można podawać dożylnie podczas kwasicy ketonowej, w pompach insulinowych podczas zabiegów chirurgicznych lub w okresie po rozpoznaniu cukrzycy.

2. Insuliny o pośrednim czasie działania- początek działania po 2 godzinach, działanie utrzymuje się przez 22-24 godziny

3. Insuliny długodziałające- działanie po 3-4 godzinach, utrzymuje się 24-28 godzin.

Metody insulinoterapii:

1. Konwencjonalna insulinoterapia- 2x wstrzyknięcie mieszaniny podskórnie (i. krótkodziałająca z i. długodziałająca), czasami dodatkowo wstrzyknąć krótkodziałającą przed głównym posiłkiem lub dla uniknięcia tzw. zjawiska brzasku( poranne wzrosty glikemii)

2. Podskórny wlew insuliny za pomocą osobistej pompy insulinowej- w pompie fiolka z insuliną krótkodziałającą, zaprogramowana żeby insulina wstrzykiwała się automatycznie przez całą dobę. Zapewnia to stały poziom insuliny, na który nakłada się BOLUS związany z przyjmowaniem posiłków.

Dobowa dawka insuliny zależy od:

• wieku i masy ciała

• czasu trwania cukrzycy

• sposobu odżywiania

• aktywności fizycznej

• współistniejących chorób

• stężenia glukozy we krwi

W początkowym okresie około 0,5 j/kg/dobę.

W okresie przed pokwitaniem i dłużej trwającej cukrzycy 0,7-1,0 j/kg/dobę.

W okresie pokwitaniowym 1,0-1,5 j/kg/dobę.

Zasady żywienia:

• Wywiad- tryb życia pacjenta i jego rodziny, sposób odżywiania się, czystość, skład posiłków, system pracy rodziców

• Żywienie- ma dostarczyć należnej energii, jakości odpowiedniej do rozwoju i wzrastania do kontroli cukrzycy

• Codzienna dieta
  50-60% złożonych, bogatoresztkowych węglowodanów (chleb gruboziarnisty, kasza, ryż, płatki, makaron, ziemniaki).
  10% ograniczać węglowodany proste, spożywać w produktach złożonych zawierających białko i tłuszcze.

• Ocena ilości węglowodanów diecie:
  - system wymienników węglowodanowych
  - obliczanie w gramach najczęściej do 10 g węglowodanów
  - użycie indeksu glikemicznego

• 10% tłuszcze zwierzęce
  30% tłuszczów dla dzieci powyżej 5r.ż.- u młodzieży około 35-40%
  10-15% białka- niemowlęta 2g/kg/dobę
  - starsze dzieci 1g/kg/dobę
  - w okresie dojrzewania 0,8-0,9 g/kg/dobę
  należy zachęcać do spożywania roślinnego białka (fasola, soczewica, rośliny strączkowe- węglowodany złożone+ błonnik)

• Błonnik- rozpuszczalny w wodzie: jarzyny, rośliny strączkowe, owoce; zwalnia wchłanianie węglowodanów, nie stanowi źródła energii, ma zmniejszać poposiłkowe glikemie. Nierozpuszczalny w wodzie- kasza, płatki; stymuluje prawidłową czynność nerek.

• Substancje słodzące: aspartam- można dla poprawy smaku

• Specjalna żywność- niepolecana, droga wysokokaloryczna

Planowanie posiłków zależy od modelu insulinoterapii:

• Terapia konwencjonalna- 6 posiłków/dobę, w stałych porach dostosowanych do dwóch wstrzyknięć insuliny krótko i długodziałającej, rano i wieczorem.

• Chorzy leczeni metodą intensywnej insulinoterapii- liberalizacja składu, rozkładu, pory posiłków; pacjent adaptuje dawki insuliny do aktualnej glikemii, wysiłku fizycznego, zjadanych posiłków. Posiłki 45 razy dziennie w odstępach 4-6 godzin.

Wysiłek fizyczny: gimnastyka, jazda na rowerze, marsz, biegi, gra w piłkę; po wysiłku wskazany jest wypoczynek.

Wypoczynek: poprawa przyswojenia glukozy w tkankach, zwiększa insulinowrażliwość.

Wartość glikemii należy mierzyć przed wysiłkiem, w czasie(gdy długo) oraz po wysiłku.

Glikemia <4,5 mmol/l, po przebytym niedocukrzeniu wysoka glikemia (16,6 mmol/l) lub gdy przy glikemii około 14 mmol/l - aceton w moczu.

Przed nieplanowanym wysiłkiem fizycznym dodatkowa porcja węglowodanów zależna od glikemii i intensywności zajęć fizycznych.

Program edukacji jest procesem ciągłym:

• Ogólne wiadomości o chorobie i jej objawach

• Teoria i praktyka n/t zasad insulinoterapii

• Rozpoznanie i postępowanie w ostrych stanach niewyrównania

• Wprowadzenie zmian w dawkach insuliny i żywieniu na podstawie wyników kontroli glikemii

• Zasady żywienia

• Umiejętność oznaczenia glikemii (za pomocą gleukometru)

• Profilaktyka skutków długoterminowej cukrzycy (retinopatia, miażdżyca, polineuropatia)

Hipoglikemia: najczęstsze ostre powikłanie choroby cukrzycowej.

Przyczyny:

• zbyt duże dawki insuliny

• niedostosowanie przyjmowania posiłków do wstrzyknięć insuliny

• rzadziej nadmierny wysiłek

Rozpoznanie:

-na podstawie objawów klinicznych + poziom glikemii. Wartość graniczna, poniżej, której mogą wystąpić objawy hipoglikemii, dla osób starszych 50mg/dl, u niemowląt 40-50 mg/dl.

Hipoglikemia I faza (łagodna):

Objawy: wynikające z p.o. wegetatywnego - bladość skóry, potliwość, drżenie mięśni, tachykardia, poczucie głodu, mrowienie ust.

Objawy lekkiej hipoglikemii ustępują po 10-15 minutach po spożyciu szybko wchłanialnych węglowodanów.

Hipoglikemia II faza (wstrząs hipoglikemiczny):

Objawy związane z głodem OUN:

• lęk, depresja czy agresja

• ogólne osłabienie, męczenie, bóle głowy, zaburzenia koncentracji, zawroty głowy, zaburzenia mowy, widzenia, świadomości- utrata świadomości, do stanu śpiączki hipoglikemicznej, której mogą towarzyszyć drgawki (stan zagrażający życiu)

Lekka lub umiarkowana hipoglikemia>> mocno osłodzony napój, kostka cukru.

Choroby zakaźne wieku rozwojowego

• Ciągle duża chorobowość

• Łatwe przenoszenie się, duża zaraźliwość

Choroba zakaźna to wynik działania (w tym samym miejscu i czasie):

• czynnika zakaźnego

• źródła zakażenia

• warunków środowiska populacji podatnej na zakażenia

Skuteczne zapobieganie chorobom zakaźnym polega na:

• poznaniu właściwości czynnika chorobotwórczego

• drogi przenoszenia

• umieć wykrywać i izolować źródła zakażenia

• znać okres wylęgania i zaraźliwość poszczególnych chorób

• zwiększać odporność na zakażenia populacji (szczepienia, dobry stan odżywiania)

• podnoszenie stanu sanitarnego i higieny społeczeństwa

• problem zakażeń szpitalnych

Co powoduje choroby zakaźne?

Patogeny - wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki, riketsje, mykoplazma

Choroby wirusowe - odra, różyczka, ospa wietrzna, świnka, mononukleoza, cytomegalia, WZW, grypa, rumień nagły

Dwufazowość przebiegu - pierwsze objawy nieżytowe podobne, druga faza - wysypka, łatwość przenoszenia się drogą kropelkową; wrota zakażenia - górne drogi oddechowe

Zakaźne choroby bakteryjne (np. płonica), zdolność bakterii do tworzenia form przetrwalnikowych, sprzyja rozwojowi form wegetatywnych i obniżenia odporności organizmu, zaburzenia biocenozy, wcześniejsza infekcja wirusowa. Wytwarzają toksyny.

Choroby zakaźne przebiegające z wysypką

Odra

Wirus, duża zaraźliwość - największa na 4-5 dni przed wysypką, źródło - chory człowiek, droga kropelkowa, okres wylęgania ok. 9-11 dni, po tym okresie objawy nieżytowe - prodromalne.

W ciągu 2-3 dni pojawiają się charakterystyczne dla odry plamki Fiłatowa-Koplika w jamie ustnej, na wewnętrznej stronie policzków - małe, czerwone plamki, z białym punkcikiem - objaw wcześniej niż na ciele.

Wysypka rumieniowo- plamkowo- grudkowa po około 5 dniach od początku choroby - najpierw za uszami, na twarzy, schodzi na szyję, tyłów, kończyny, znika w tej samej kolejności po kilku dniach.

Powikłania:

• częste: zapalenie oskrzeli, krtani, opon, mózgu,

• rzadsze: powikłania neurologiczne- zapalenie mózgu (2-3 tydzień choroby) i też podostre stwardniające zapalenie mózgu (w kilka lat po chorobie) prowadzące do zgonu.

Leczenie: wyłącznie objawowe, leżenie w łóżku przez 7-10 dni, jeszcze w domu.

Pielęgnacja: dieta, pojenie, wietrzenie, spokój, środki przeciwkaszlowe, zaciemnienie pokoju- silny światłowstręt, izolacja chorego.

Profilaktyka - najskuteczniejsze to szczepienia (teraz wszystkie dzieci w Polsce), gamma-globulina - najpóźniej w 5 dni po kontakcie z chorym.

Ospa wietrzna

Inaczej wiatrówka - najbardziej zaraźliwa, obecnie najczęstsza choroba zakaźna wieku rozwojowego.

Wirus może pozostawać w tkance nerwowej, uaktywniać się i dawać obraz półpaśca.

Zakażenie drogą kropelkową, okres wylęgania 14-18 dni, zaraźliwość na 1-2 dnia przed wysypką i trwa do przyschnięcia ostatnich strupów.

Pierwsze objawy: nieżytowe, gorączka, swędząca wysypka, w kilku rzutach, w różnych fazach rozwojowych, wykwit>plamka>grudka>pęcherzyk z płynem>strupek>po odpadnięciu przebarwienie.

Miejsce wysypki: najpierw tułów, potem twarz, kończyny, śluzówki

Powikłania: ropnie skóry, rzadko przyzakaźne zapalenie mózgu, chore dziecko w szpitalu.

Leczenie: objawowe

Pielęgnacja: leżenie w łóżku, dziecko gorączkuje, wykwity.

Nagminne zapalenie ślinianek przyusznych (świnka)

Wirus świni, mniejsza zdolność zakażania, okres wylęgania 2-3 tygodnie.

Okres zaraźliwości na 2-6 dni przed wystąpieniem objawów i 7-9 dni po ustąpieniu.

Objawy: ból przy jedzeniu, gryzieniu, bolesny obrzęk ślinianek przyusznych.

Czasami powikłania: zapalenie trzustki, jajników, jąder, zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych.

Leczenie: objawowe,

Pielęgnacja: ma podstawowe znaczenie, leżenie w łóżku, ciepło, izolacja chorego, środki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, szczepienie.

Rumień nagły (gorączka trzydniowa)

Ostra wirusowa choroba zakaźna, okres wylęgania 7-9 dni, wysoka gorączka do 40 stopni i pojawiają się na tułowiu oznaki podobne do wysypki. Znikają po 2 dniach. Chorują dzieci od 6 m.ż. do 2 roku życia.

Różyczka

Okres wylęgania 14-21 dni, wirus różyczki, zapadalność bardzo dużą, czasami przebieg bezobjawowy, wysypka po okresie nieżytowym - odropodobna, ale przebij łagodniejszy. Powiększenie węzłów gardłowych.

Problem kobiet ciężarnych: szczepienia, gamma-globulina,

Wrodzona różyczka (prenatalna)- objawy (triada Gregga)

• wrodzone wady serca (PDA, PS, USD)

• uszkodzenie słuchu

• uszkodzenie wzroku, zaćma, jaskra

Infekcja różyczkowa płodu i łożyska

• poronienia

• martwy poród

• infekcja narządów

Płonica (szkarlatyna)

Choroba zakaźna o etiologii bakteryjnej - paciorkowiec hemolizujący z grupy A-angina paciorkowcowa. Osobnik chory ma anginę, zaraża osobnika wrażliwego na jad erytrogenny (paciorkowiec ten wytwarza toksynę erytrogenną), zakażenie przez przedmioty, ślinę, pokarmy zakażone przez chorego, nosiciela lub uzdrowieńca.

Okres wylęgania ok. 2-5 dni, obecnie łagodny przebieg, duża śmiertelność

Objawy: nagłe, gorączka, biegunka, wymioty, zapalenie gardła, migdałków, język początkowo obłożony białym nalotem, po kilku dniach „malinowy”, wysoka gorączka > wysypka plamista, najwięcej w pachwinach, pod pachami, na brzuchy, brak wysypki („blady trójkąt” między fałdami policzkowymi, „trójkąt Fiłatowa”, czasami wysypka słabo nasilona i szybko znika. 1>2-4 tygodnie bardzo znamienne- łuszczenie się skóry na stopach i dłoniach (łuszczenie płatowe).

Powikłania:

• w 1 tygodniu-toksyczne: zapalenie mięśnia sercowego

• w 2 tygodniu- septyczne

• później o charakterze immunologicznym- zapalenie nerek, stawów

Leczenie: antybiotyki z grupy penicylin

Cytomegalia

Ostra choroba wirusowa występująca głównie u osób z zaburzeniami odporności.

Najcięższa postać - w płodów (embriopatie, fetopatie, zmiany zapalne w różnych narządach)

Zakażenie prenatalne - przez łożysko, podczas porodu, u noworodków podczas karmienia piersią, przez ślinę - jeżeli matka wydala wirusy, zakażone noworodki wydalają wirusy - izolacja.

Starsze dzieci: kontakt ze śliną, moczem, krwią, przetaczanie krwi, środki krwiopochodne od zarażonego dawcy. Objawy: bezobjawowo lub objawy jak w mononukleozie, osłabienie, bóle mięśni, głowy, brzucha, powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, gorączka.

Rozpoznanie: badanie serologiczne; dzieci z upośledzoną odpornością: ciężkie śródmiąższowe zapalenie płuc

Leczenie: antywirusowe, immunoglobuliny- cytotect, u innych- objawowe.

Objawy: uszkodzenie OUN

Mononukleoza

Wirusowa choroba zakaźna, u dzieci lub młodzieży, zakażenie przez ślinę, okres wylęgania 30-50 dni.

Objawy- zwiastuny: gorączka - stały objaw, czasami wysypka plamisto- grudkowa, łatwe męczenie, obrzęk powiek.

Leczenie: objawowe, konieczne leżenie 21 dni, zapalenie gardła, powiększenie węzłów szyjnych, śledziony; leżenie w łóżku, unikanie wysiłku fizycznego.

Zakażenia meningokokowe (bakteria Meisseria Meningitidis)

Zakażenie drogą kropelkową.

Grupy najwyższego ryzyka:

• dzieci do 5 roku życia (żłobek, przedszkole)

• młodzież 11-24 rok życia (zbiorowości szkolne, studenckie)

• dorośli (bezpośredni kontakt z meningokokiem

Objawy:

• pierwsze objawy niecharakterystyczne, przypominają objawy grypy (wysoka temperatura, bóle kości, stawów, bóle głowy)

• wysypka krwotoczna (u ok. 50% pacjentów)

• szybkie narastanie objawów prowadzące do:

• sepsy z objawami zapalenia opon

• sepsy opon mózgowo-rdzeniowych

• sepsy bez objawów zapalenia opon

W piorunującej postaci zakażenia meningokokowego, zgon może nastąpić w ciągu kilku godzin.

Trwałe skutki:

• upośledzenie słuchu

• ubytkowe objawy neurologiczne

• problemy psychiatryczne

• uszkodzenie kości i stawów

• niewydolność nerek

• zmiany narkotyczne na skórze - blizny, oszpecenia

• amputacje kończyn

Gorączka

- odczyn ogólny organizmu na czynniki zakaźne (bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze) jak i nie zakaźne.

Korzystne strony gorączki: wzrost przemiany materii (1stopień= 13%), tworzenie przeciwciał, zwalczanie zakażenia.

Długotrwała gorączka: powodowana przez wirusy; wpływ na układ krążenia, oddychania; obniża łaknienie, nasila katabolizm, prowadzi do niedożywienia.

Szczepienia ochronne: wg obowiązującego kalendarza szczepień.

Szczególna ochrona: wcześniaki, noworodki, leczone sterydami, z anemią, niedożywione, z wadami hospitalizowane

18

28

---