Ćwiczenie 1
1. Gametogeneza, zapłodnienie.
2. Implantacja - przebieg.
3. Pojęcie doczesnej.
4. Rozpoznanie ciąży. Określenie terminu porodu.
5. Pojęcia okresu zarodkowego i płodowego.
6. Wczesne stadia rozwoju - bruzdkowanie, gastrulacja.
7. Induktory rozwoju.
8. Pojęcie listków zarodkowych i mezenchymy.
9. Różnicowanie się mezodermy - somity. Narządy osiowe.
10. Zapłodnienie In vitro.
Ad. 1
Gametogeneza to proces powstawania i rozwoju komórek, zwanych gametami/ komórkami rozrodczymi
OOGENEZA
gonocyty (pierwotne komórki płciowe) przesuwają się do jelita tylnego i wnikają do gonady -wówczas zwane są --> oogoniami
oogonia pod koniec okresu płodowego => podział mejotyczny => przechodzi przez wszystkie stadia profazy I podziału i w diplotenie mamy zahamowanie podziału mejotycznego => komórka to oocyt I rzędu
przed każdą owulacją następuje dokończenie pierwszego podziału dojrzewania => powstaje oocyt II rzędu
zahamowanie oocytu II rzędu w metafazie II podziału dojrzewania (i uwolnienie w takiej postaci w czasie owulacji
PRZYCZYNY ZAHAMOWANIA W OOGENEZIE
inhibitory białkowe OMI wydzielane przez komórki ziarniste hamują mejozę
cAMP
PĘCHERZYKI JAJNIKOWE WZRASTAJĄCE
osłonka przejrzysta
zbudowana z glikoproteidów i grup siarczanowych (estrowo powiązane)
naturalna bariera kom, jaj.
immunologiczna bariera pomiędzy matką a płodem
chroni blastomery przed rozpadnięciem się ich we wczesnym etapie bruzdkowania
umożliwia różnicowanie się trofoblastu
zapobiega przedwczesnemu zagnieżdżeniu się zarodka w jajowodzie
warstwa ziarnista (pomiędzy jej komórkami obecne pojedyncze przestrzenie)
PĘCHERZYKI JAJNIKOWE DOJRZEWAJĄCE
rozrost warstwy ziarnistej z utworzeniem jamy pęcherzykowej
PĘCHERZYKI JAJNIKOWE DOJRZAŁE (GRAAFA)
kom. jaj. obecna we wzgórku jajonośnym
warstwy:
osłonka przejrzysta
wieniec promienisty
warstwa ziarnista
osłonka pęcherzyka
oddzielona od warstwy ziarnistej błoną podstawną
zbudowana z dwóch warstw:
wewnętrznej: komórki o wł. endokrynnych, naczynia krwionośne; synteza androgenów (transportowane do komórek ziarnistych)
zewnętrznej: włókna kolagenowe i m. gładkie
po owulacji pozostałość pęcherzyka jajnikowego dojrzałego przekształca się w ciałko żółte, wyróżniamy:
c. ż. miesiączkowe
c. ż. ciążowe
c. ż. laktacyjne
POZOSTAŁE RZECZY TAKIE JAK: CYKL PŁCIOWY ŻEŃSKI (CYKL JAJNIKOWY I MIESIĄCZKOWY), SPERMATOGENEZĘ I MEJOZĘ PROPONUJĘ PRZECZYTAĆ, PONIEWAŻ NOTOWAŁAM TO JUŻ Z SAWICKIEGO A INFORMACJE SIĘ POWIELAJĄ :)
FSH - wzrost i dojrzewanie pęcherzyków, wydzielanie estrogenów
LH - dojrzewanie pęcherzyków, pęknięcie pęcherzyka, przkształcenie kom. ziarnistych w komórki luteinowe a kom wewnętrznej warstwy osłonki pęcherzyka w komórki paraluteinowe
LTH - rozpoczęcie i podtrzymanie laktacji
CYKL JAJNIKOWY:
stadium pęcherzykowe (1-14dzień)
jajeczkowanie (14 dzie +/- 1)
stadium lutealne (14 - 28 dzień)
CYKL MIESIĄCZKOWY:
stadium miesiączki (złuszczania) (1-5dzień)
stadium wzrostu (6-14dzień)
stadium wydzielania (15-28dzień)
Komórki doczesnowe - to przekształcone fibroblasty, wypełnione ziarnistościami glikogenu i tłuszczu.
lizosomy
fosfataza kwaśna
beta-glukuronidaza
Reakcja doczesnowa - to przemiany błony śluzowej macicy.
Test Somambaya - to wysuszony śluz na szkiełku podstawowym, tworzący wykrystalizowany układ liści paproci.
SPERMATOGENEZA:
spermatocytogeneza - zredukowanie o połowę liczby chromosomów
spermiogeneza - przekształcenie spermatydy w plemnik
stadium Golgiego
stadium czapeczki
stadium akrosomalne
stadium dojrzewania
SPERMATOGONIE:
kuliste komórki
duże jądro bogate w chromatynę
pojedyncze mitochondria
Spermatogonie Ad
Spermatogonie Ap =tworzą=> spermatogonie B
SPERMATOCYTY I RZĘDU:
wchodzą w podział mejotyczny
redukcja chromosomów o połowę
powstają z nich spermatocyty II rzędu
SPERMATOCYTY II RZĘDU:
posiadają haploidalną liczbę chromosomów
po II podziale mejotycznym powstają z nich 4 spermatydy
NASIENIE
część komórkowa (plemnik) oraz płynna (osocze)
pH 7-8
2-4 plemnik żyje w drogach rodnych kobiety (albo 9 I KOGO TU SŁUCHAĆ?!)
ZAPLEMNIENIE
Zaplemnienie; 250 - 500 mln plemników w sklepieniu pochwy (u ludzi wewnętrzne)
Aby kobieta zaszła w ciążę, plemnik musi przedostać się z pochwy przez szyjkę macicy i macicę do jajowodu, gdzie „czeka” na niego niezapłodniona komórka jajowa.
Organizm kobiety atakuje plemniki. 99% ginie w kwaśny środowisku pochwy (kwas zostaje częściowo zneutralizowany przez zasadowy ejakulat). Przetrwa jedna setna
(ok 2,5 miliona plemników).
Z 2,5 miliona plemników do szyjki macicy przedostaną się zaledwie dziesiątki tysięcy (zasadowa wydzielina gruczołów szyjki macicy „sprzyja” plemnikom)
plemniki wpływają do macicy, gdzie napotykają leukocyty…
... leukocyty otaczają i „pożerają” najsłabsze plemniki. Pozostaje tylko kilkaset najsilniejszych …
Pozostałe plemniki czeka przeszkoda w postaci - ujścia jajowodu. Dalej przedostają się plemniki poruszające się w określony sposób i z odpowiednim materiałem genetycznym. Wtedy mogą po raz pierwszy „odpocząć”
i „czekać”.
DROGA DO JAJECZKA
Jeśli trafiły na właściwy moment cyklu, komórka jajowa przesuwa się z jednego jajnika do jajowodu.
Plemniki uaktywniają się gdy jajeczko pojawia się w jajowodzie. Zaczyna się „sprint” w kierunku niezapłodnionej komórki. Jeden plemnik dobija do celu, osiągając komórkę jajową w bańce jajowodu.
W komórce jajowej zachodzi natychmiast reakcja korowa, w wyniku której otaczająca ją warstwa staje się nieprzenikalna dla kolejnych plemników
(do jednej kom. Jajowej może wniknąć 1 plemnik - monospermia)
* MATERIAŁ POCHODZI Z PRAC: KAMILA SZYMASZKIEWICZA I MR GENDEK *
ZAPŁODNIENIE
Połączenie oocytu II rzędu i plemnika; poprzedza je zaplemnienie
Zaplemnienie wew. - występuje u człowieka w trakcie aktu płciowego
Polispermia - wiele plemników dostaje się do komórki jajowej, ale tylko jeden jest plemnikiem zapładniającym (reszta obumiera)
Zaplemnienie sztuczne polega na złożeniu nasienia w okresie przewidywanej owulacji w sklepieniu pochwy, szyjce macicy lub trzonie macicy
Inseminacji domacicznej dokonuje się gdy liczba plemników jest większa niż 0,5mln/1ml
Dobór płci przed zapłodnieniem lub zagnieżdżeniem
In vivo
Wykorzystuje się zależność czasową między stosunkiem płciowym a jajeczkowaniem lub stymuluje się preparatami hormonalnymi owulację i dokonuje sztucznego zaplemnienia
In vitro
Aby oddzielić plemniki X od Y stosuje się techniki gradientowe oraz cytometrię przepływową
Wyniki weryfikuje techniką FISH na podstawie różnicy zawartości DNA (X zawiera więcej niż Y)
Po rozdzieleniu plemniki służą do zapłodnienia pozaustrojowego (IVF)
Wada metody - konieczność użycia czynników mutagennych (promienie UV, barwniki wiążące się z DNA)
Diagnostyka przedimplantacyjna płci
Połączenie metody IVF z metodami biologii molekularnej, które umożliwiają rozróżnienie płci zarodka, a następnie przeniesienie do macicy zarodka o pożądanej płci
Dokonuje się biopsji 1 lub 2 blastomerów 3-dniowego zarodka i przeprowadza analizę pojedynczego genomu za pomocą reakcji PCR lub FISH
Przebieg zapłodnienia
Po ejakulacji plemniki wędrują w kierunku komórki jajowej
Niskie pH pochwy nie sprzyja ruchom plemników dlatego szybko dostają się do kanału szyjki macicy (zasadowa wydzielina ułatwia ruchy i przedłuża żywotność)
Kanał szyjki pokonują za pomocą ruchów własnych, a jamę macicy i jajowody przez skurcze mm. gładkich tych narządów
W jajowodzie plemniki poruszają się przeciwnie do ruchu rzęsek komórek nabłonka
Transport ułatwiają ruchy anty perystaltyczne błony mięśniowej jajowodu
Plemniki poruszają się z szybkością ok. 100μm/s i osiągają komórkę jajową już
w ciągu godziny po stosunku
Plemnik zawiera niewiele związków energetycznych, więc tylko część dociera do jajowodu
Do zapłodnienia dochodzi w ciągu 24 h od owulacji
Kapacytacja i reakcja akrosomalna
Zdolność do zapłodnienia plemniki uzyskują w trakcie wędrówki przez drogi rodne kobiety
Pod wpływem enzymów hydrolitycznych zawartych w wydzielinie śluzowej szyjki macicy, trzonu macicy oraz najprawdopodobniej też błony śluzowej jajowodu zostają usuniętej substancje glikoproteidowe pokrywające główkę - skutkuje to rozpoczęciem reakcji akrosomalnej
W czasie kapacytacji zwiększa się przepuszczalność błony komórkowej plemnika dla jonów Ca2+
Kapacytacja trwa u człowieka 3-7 h i jest swoista gatunkowo
Moment zapłodnienia rozpoczyna okres rozwoju nowego ustroju.
Komórka jajowa uwolniona z jajnika to oocyt II rzędu zahamowany w metafazie mejozy II.
Jest otoczona osłonką przejrzystą i komórkami tworzącymi wieniec promienisty.
WARUNKU ZAPŁODNIENIA
Kapacytacja
Przenikanie plemników przez wieniec promienisty
Penetracja przez osłonę przejrzystą
Fuzja plemnika i komórki jajowej
II gi podział oocyta
Reakcja korowa
Reakcja osłonki przejrzystej
Blok przeciwko polispermii
Powstanie przedjądrzy
Kondensacja chromosomów i powstanie zygoty
ZAPŁODNIENIE OD MGR GENDEK
Rozpoczyna się w momencie zbliżenia się plemnika do komórki jajowej, a kończy połączeniem komórek i wymieszaniem chromosomów matczynego oraz ojcowskiego.
Dochodzi do niego w ciągu 24 godzin od owulacji.
Miejsce, to najczęściej najszersza część bańki jajowodu lub 1/3 dalszej części jajowodu.
1. Kapacytacja to …
…zmiany zachodzące w plemniku podczas jego transportu przez drogi rodne kobiety do miejsca zapłodnienia. Przygotowują plemnik do zapłodnienia komórki jajowej.
U człowieka proces ten trwa od 3 do 7 godzin.
a)…zachodzi pod wpływem enzymów hydrolitycznych śluzu (szyjka macicy, trzon macicy, błona śluzowa jajowodu) - wówczas glikoproteidy pokrywające bł. kom. główki plemnika (sialoglikoproteiny, sulfoglicerolipidy i inne) zostają usunięte. Przyczynia się to do odsłonięcia enzymów i rozpoczęcia reakcji akrosomalnej.
b) Dochodzi od zmian strukturalnych oraz biochemicznych w błonie komórkowej plemnika. Zwiększa się przepuszczalność bł. kom. dla jonów Ca2+ (które wnikają do wnętrza plemników), co również jest jednym z warunków zapoczątkowania
i przebiegu reakcji akrosomalnej.
c) …umożliwia zajście reakcji akrosomalnej-
uwolnienie zawartości akrosomu-
umożliwia przejście plemnika przez wieniec promienisty - hialuronidaza
… i osłonę przejrzystą
(B-galaktozylotransferaza -Glikoproteiny -ZP-2,3)- enzymy trypsynopodobne, akrozyna
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
W osłonce przejrzystej powstaje otwór = tunel zapłodnienia (kilka - kilkanaście plemników)
Do przestrzeni około- żółtkowej dociera 1 plemnik
… wniknięcie plemnika do cytoplazmy jaja
… następnie - następuje łączenie błon komórkowych gamet
BLOK PRZECIWKO POLISPERMII
Zabezpieczenie komórki jajowej, przed zapłodnieniem przez więcej niż 1 plemnik.
Zwiększenie stężenia Ca2+ indukuje reakcję korową . Ziarna korowe zawierają enzymy i glikolizowane substancje uwalniane, modyfikują glikoproteiny ZP, czyniąc osłonę nieprzepuszczalną dla następnego plemnika. Utwardzona osłona przejrzysta, nie może być trawiona przez kolejny plemnik.
Połączenie przedjądrzy: przedjądrze żeńskie 22+X; przedjądrze męskie 22+X lub Y; replikacja DNA
Na skutek zapłodnienia dochodzi do:
Odtworzenia diploidalnej liczby chromosomów
Określenie płci przez chromosom X lub Y gamety męskiej
Zapoczątkowanie podziałów komórkowych - bruzdkowanie
KOMÓRKI JAJOWE DZIELIMY ZE WZGLĘDU NA UŁOŻENIE I ILOŚĆ DEUTPLAZMY (ŻÓŁTKA)
IZOLECYTALNE
Równomierne rozłożenie żółtka
ANIZOLECYTALNE
Nierównomierne ułożenie żółtka
KOMÓRKI JAJOWE DZIELIMY ZE WZGLĘDU NA UŁOŻENIE I ILOŚĆ DEUTPLAZMY (ŻÓŁTKA)
OLIGOLECYTALNE
Mało żółtka
MEZOLECYTALNE
Średnia ilość żółtka
POLILECYTALNE
Dużo żółtka
Jajo ludzkie Oligoizolecytalne
Ad. 2.
ZAGNIEŻDŻENIE:
Prawidłowe zagnieżdżenie jest niezbędne do kontynuowania prawidłowego rozwoju
Rozpoczyna się gdy blastocysta zbliży się do endometrium
Komórki trofoblastyczne łączą się swymi mikrokosmkami z mikrokosmkami komórek nabłonka cylindrycznego endometrium
Zagnieżdżenie następuje gdy blastocysta ma 5,5-6 dni
Blastocysta zagnieżdża się biegunem zarodkowym w błonę śluzową.
Prawidłowe miejsce implantacji - górna tylna ściana trzonu macicy
Do prawidłowego zagnieżdżenia konieczny jest odpowiedni stopień zróżnicowania morfologicznego i czynnościowego błony śluzowej macicy (znajduje się w fazie wydzielania cyklu miesiączkowego) oraz trofoblastu
Pod wpływem progesteronu, estrogenów i stymulacji wywołanej zagnieżdżającą się blastocystą błona śluzowa przekształca się w błonę doczesną
W miarę jak rozwija się trofoblast i wnika w głąb tkanki matczynej w doczesnej obserwuje się wzmożony naciek komórek NK
Pod wpływem proteolitycznego działania enzymów trofoblastu zniszczony zostaje nabłonek pokrywający błonę śluzową macicy.
Blastocysta wnika w głąb warstwy zbitej (następuje to w końcu 1. tygodnia ciąży)
Dzięki inwazyjnym i trawiennym właściwościom trofoblastu zarodek otrzymuje produkty odżywcze z endometrium
W tym okresie trofoblast ma 2 warstwy
Wewnętrzna - komórki cytotrofoblastu
Zewnętrzna - komórki syncytiotrofoblastu
Inwazyjność syncytiotrofoblastu jest bardzo duża i proces zagnieżdżania rozprzestrzenia się
Aktywność trofoblastu jest kontrolowana przez endometrium
W przypadku gdy nie następuje zatrzymanie zagnieżdżenia, dochodzi do nieprawidłowości w rozwoju łożyska
Około 11-12 dnia blastocysta jest całkowicie zatopiona w warstwie zbitej endometrium
ZAGNIEŻDŻENIE OD MGR GENDEK
Implantacja zaczyna się od momentu gdy pozbawiona osłonki przejrzystej blastocysta zbliży się do endometrium i komórki trofoblastyczne mikrokosmkami łączą się z mikrokosmkami komórek nabłonka cylindrycznego błony śluzowej macicy
Blastocysta zagnieżdża się biegunem zarodkowym w błonę śluzową, między ujściami dwóch gruczołów lub w samym ujściu gruczołu
Prawidłowym miejscem implantacyjnym jest górna, tylna część trzonu macicy.
***Trofoblast (do 14 - 15 dn. rozwoju) odżywia się sfagocytowanymi tkankami (rozwinięty aparat lizosomalny) * potem odżywia się z krwi matki
Trofoblast różnicuje się na dwie warstwy:
Wewnętrzną, czyli komórki cytotrofoblastu
Zewnętrzną, czyli komórki syncytiotrofoblastu (zespólnia)
Syncytiotrofoblast
produkuje enzymy proteolityczne, które trawią tkankę -
… i blastocysta wnika w głąb warstwy zbitej (koniec pierwszego tyg. ciąży)
zarodek otrzymuje produkty odżywcze z błony śluzowej macicy
W miejscu zagnieżdżenia rozwój syncytiotrofoblastu jest bardzo intensywny,
a zagnieżdżenie rozprzestrzenia się…
Ad. 3.
OD MGR GENDEK
powstaje pod wpływem hormonów i samej blastocysty
Zmiany w endometrium
-Zachodzą przed zapłodnieniem (po owulacji) w drugiej połowie cyklu miesiączkowego (21 dzień cyklu)- przygotowanie błony śluzowej macicy do implantacji i odżywiania zarodka.
-Ciałko żółte - progesteron i estrogeny (LH)
-Wzrost grubości endometrium i rozpulchnienie, spiralizacja tętnic(tętnice spiralne) i gruczołów macicznych - obfita produkcja glikogenu, GAG, lipidów
Ad. 4.
OKREŚLENIE WIEKU TRWANIA CIĄŻY:
ciąża trwa (tzw. wiek owulacyjny/ zapłodnieniowy):
licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki: 280 dni = 40 tygodni, 10 miesięcy księżycowych, bądź 9,25 miesiąca kalendarzowego
licząc od owulacji/ zpałodnienia: 266dni, 38tygodni, 9.5 miesiąca księżycowego lub 8,75 miesiąca kalendarzowego
wg Naegelego czas trwania ciąży i termin porodu określa się takim wzorem: pierwszy dzień poprzedniej miesiączki + 7 dni a od całości odjąć 3 miesiące
ROZPOZNANIE CIĄŻY:
najszybsza metoda to test hcg:
7 (??????????????? albo 4 nie pamiętam) dzień po zapłodnieniu w krwi
14 dzień po zapłodnieniu w moczu
Ad. 5.
OKRES ZARODKOWY
Od początku 4 do końca 8 tygodnia ciąży
Rozpoczyna się proces organogenezy
Początek formowania się zarysów ciała zarodka (proces morfogenezy)
OKRES PŁODOWY
Od 9 do końca 38 tygodnia
Kontynuacja różnicowania morfologicznego tkanek, narządów i układów
Jajo płodowe - struktury, które powstają w życiu prenatalnym od momentu zapłodnienia (tzn. zarodek, płód oraz błony pozazarodkowe, takie jak łożysko, sznur pępowinowy)
Ad. 6.
BRUZDKOWANIE
Okres rozwoju zarodkowego po zapłodnieniu
Wielokrotny podział mitotyczny zygoty
Powstające komórki to blastomery. Szczelina między nimi to bruzda podziałowa
W czasie bruzdkowania zarodek nie rośnie. Powstające blastomery są coraz mniejsze.
Średnica zarodka wynosi 150 μm
Zygota oprócz dzielenia się na blastomery podlega ulega także złożonym przemianom morfogenetycznym
Bruzdkowanie rozpoczyna się pierwszym podziałem mitotycznym zygoty.
Przechodzi przez stadium moruli.
Kończy się wytworzeniem blastocysty
Morula - jajo płodowe składające się z 12-16 blastomerów i otoczone osłoną przejrzystą
Pierwszy podział następuje ok. 30 h po zapłodnieniu
Na początku bruzdkowania blastomery są ze sobą luźno połączone, a na całej pow. występują regularne mikrokosmki.
Między 4 a 5 dniem zmiana budowy.
Część położonych obwodowo zachowuje mikrokosmki tylko na biegunie zew. komórki
Kompakcja - proces łączenia się blastomerów zwarcie ze sobą poprzez połączenia ścisłe i neksus
Kompakcja wiąże się z przyszłym podziałem blastomerów na komórki węzła zarodkowego i komórki trofoblastu
Każdy blastomer jest totipotencjalny
W czasie bruzdkowania komórka jajowa przesuwa się w kierunku ujścia macicznego jajowodu
Około 3-4 dnia morula przechodzi z jajowodu do jamy macicy
W czasie dalszych podziałów moruli ok. 4 dnia rozpoczyna się proces kawitacji - powstawania jamy blastocysty wypełnionej płynem
W tym okresie dochodzi do nagłego zaniku osłony przejrzystej
Blastocysta składa się
ze skupionych na jednym biegunie komórek, które tworzą węzeł zarodkowy (embrioblast)
z ułożonych na obwodzie spłaszczonych komórek stanowiących trofoblast
Do stadium 8 blastomerów ich rozmieszczenie nie jest w ogóle brane pod uwagę.
Dalszy los komórek zależy od ich umiejscowienia:
Z ułożonych bardziej pośrodkowo - węzeł zarodkowy
Ze zlokalizowanych na obwodzie - trofoblast
Z węzła zarodkowego powstanie właściwy zarodek
Trofoblast przekształca się w kosmówkę, a później w łożysko
Biegun, na którym znajduje się węzeł zarodkowy = biegun zarodkowy
Biegun przeciwległy = biegun wegetatywny
Blastocysta występuje w 2 formach
4-5 dnia zawieszona jest swobodnie w wydzielinie obecnej w świetle macicy - blastocysta wolna/wczesna
Od momentu zbliżenia się do nabłonka błony śluzowej macicy - blastocysta późna/zagnieżdżająca się
BRUZDKOWANIE OD MGR GENDEK
Wielokrotny podział mitotyczny zygoty
Komórki powstające w trakcie tego podziału, to blastomery
Szczelina między blastomerami, to bruzda podziałowa (poprzeczna bruzda podziałowa )
Średnica zarodka w tym okresie to około 150µm
Zarodek w czasie bruzdkowania nie rośnie, jedynie się dzieli; powstające blastomery są coraz mniejsze
Typy bruzdkowania:
CAŁKOWITE
Bruzda podziałowa oddziela blastomery od siebie całkowicie, czyli są one oddzielnymi komórkami
NIECAŁKOWITE
Następuje w jajach z dużą ilością żółtka
Część blastomerów nie jest do końca rozdzielona - dla niektórych blastomerów część żółtka wspólna
1.RÓWNOMIERNE
Gdy powstałe blastomery są jednakowej lub bardzo zbliżonej wielkości
2. NIERÓWNOMIERNE
Gdy od pierwszych podziałów możemy wyróżnić makroblastomery
i mikroblastomery
SYNCHRONICZNE
Wszystkie balstomery wchodzą w podział w jednym czasie (jednoczasowe)
ASYNCHRONICZNE
Blastomery wchodzą
w podział niejednocześnie
Jajo ludzkie bruzdkuje:
Całkowicie
Prawie równomiernie
Zupełnie asynchronicznie
V Morula
Kilkanaście do kilkudziesięciu blastomerów, które tworzą konglomerat
Około 3 - 4 dnia następuje przejście moruli z jajowodu do macicy …
… w tym okresie dochodzi również do zaniku osłony przejrzystej
…i powstania blastocysty
VI Blastocysta - powstaje w procesie kawitacji
W czasie dalszych podziałów moruli, rozpoczyna się proces kawitacji, czyli powstawania jamy blastocysty wypełnionej płynem
Dochodzi do zaniku osłonki przejrzystej
Blastocysta składa się ze skupionych na jednym biegunie komórek, które tworzą węzeł zarodkowy lub embrioblast, z któego powstanie właściwy zarodek, oraz ułożonych na obwodzie blastocysty -spłaszczonych komórek stanowiących trofoblast
Jama blastocysty to inaczej blastocel
BLASTOCYSTA występuje w dwóch formach:
1. BLATOCYSTA WOLNA/ WCZESNA W 4 - 5tym dniu kiedy zawieszona jest swobodnie w wydzielinie znajdującej się w świetle macicy
2. BLASTOCYSTA PÓŹNA/ ZAGNIEŻDŻAJĄCA SIĘ -od momentu zbliżenia się balstocysty do nabłonka błony śluzowej macicy
GASTRULACJA
POWSTAWANIE DWULISTKOWEJ TARCZY ZARODKOWEJ - DRUGI TYDZIEŃ ROZWOJU
Gastrulacja to kolejny etap rozwoju zarodkowego
Istotą procesu jest powstanie listków zarodkowych
Wszystkie 3 listki zarodkowe pochodzą z epiblastu
W 8. dniu rozwoju węzeł zarodkowy różnicuje się na 2 wyraźne warstwy komórek, które utworzą
Wewnętrzny listek zarodkowy - epiblast
Zewnętrzny listek zarodkowy - hipoblast
Tak dochodzi do częściowego przekształcenia węzła zarodkowego w spłaszczoną, dwulistkową tarczę zarodkową
Komórki hipoblastu - charakter nabłonka sześciennego i przylegają do epiblastu
Komórki epiblastu - większe, jasna cytoplazma, kształt komórek nabłonka cylindrycznego
Szczeliny między pozostałymi komórkami cytotrofoblastu i epiblastu zlewają się
w jamkę - jama owodni
Pojawiające się w jej górnym biegunie komórki to komórki owodniotwórcze (amnioblasty)
W 9 i 10 dniu rozwoju, kiedy blastocysta wnika głębiej do zrębu błony śluzowej macicy trofoblast wykazuje zróżnicowaną aktywność mitotyczną
Na biegunie zarodkowym obserwuje się wiele podziałów komórkowych
z niedokończoną telofazą - powstaje zlana warstwa trofoblastu (syncytiotrofoblast).
W tej warstwie pojawiają się przestrzenie - lakuny (stąd nazwa stadium lakunarne)
Na biegunie wegetatywnym z cytotrofoblastu wywędrowują spłaszczone komórki mezenchymalne, które tworzą błonę Heusera (zewnątrzzarodkowa jama ciała = pierwotny pęcherzyk żółtkowy)
W 10-12 dniu kończy się implantacja. Jej miejsca można poznać na podstawie niewielkiego uwypuklenia na powierzchni błony śluzowej macicy.
Syncytiotrofoblast wnika do naczyń włosowatych macicy i niszczy ich śródbłonek.
Krew z krążenia matczynego wlewa się do lakun trofoblastycznych i zaczyna się krążenie między układem krwionośnym matki a zarodka.
Komórki mezodermy pozazarodkowej (z zewnętrznej pow. cytotrofoblastu) uczestniczą w kształtowaniu ściany owodni i pęcherzyka żółtkowego
W mezodermie pozazarodkowej powstają jamki, które łączą się w jedną pozazarodkową jamę ciała
Pozazarodkowa jama ciała to inaczej jama kosmówki
Komórki mezodermy pozazarodkowej, które wyścielają cytotrofoblast oraz owodnię, tworzą listek ścienny mezodermy pozazarodkowej.
Te, które pokrywają pęcherzyk żółtkowy - listek trzewny mezodermy pozazarodkowej
Mezoderma pozazarodkowa tworzy sznur, który łączy zarodek z trofoblastem - szypuła łącząca (przekształci się w sznur pępowinowy)
W końcu 2. tygodnia na biegunie zarodkowym powstają kosmki pierwotne
Komórki hipoblastu proliferują i wyścielają od wewnątrz błonę Heusera
W ten sposób jednowarstwowy pęcherzyk żółtkowy pierwotny dzieli się na 2 warstwy i przekształca się stopniowo w pęcherzyk żółtkowy wtórny
Mezoderma pozazarodkowa, która wyściela cytotrofoblast, zaczyna tworzyć płytę kosmówkową
W tym okresie tarcza zarodkowa otoczona jest od góry jamą owodni, a od dołu pęcherzykiem żółtkowym
Epiblast stanowi ścianę dolną (dno) jamy owodni, a hipoblast ścianę górną (sklepienie) jamy pęcherzyka żółtkowego.
W okolicy głowowej tarczy zarodkowej hipoblast nieznacznie grubieje i powstaje płytka przedstrunowa.
Jej pojawienie się oznacza wyznaczenie osi głowowo-ogonowej w tarczy zarodkowej
GASTRULACJA OD MGR GENDEK
2-gi tydzień rozwoju
Węzeł zarodkowy dzieli się na 2 warstwy komórek: powstaje epiblast (zewnętrzny) i hipoblast (wewnetrzny)
Szczeliny między komórkami cytotrofoblastu i ektodermy zlewają się w jamkę, która odtąd będzie stanowić jamę owodni, a pojawiające się w jej górnym biegunie komórki, to komórki owodniotwórcze - amnioblasty
Blastocysta wnika głębiej do zrębu błony śluzowej macicy (9 - 10 dzień)
Na biegunie zarodkowym w warstwie cytotrofoblastu zachodzi dużo podziałów komórkowych
z niedokończoną telofazą, w wyniku czego powstaje zlana warstwa trofoblastu - ZESPÓLNIA - syncytiotrofoblast.
W syncytiotrofoblaście (zespólni) pojawiają się przestrzenie - lakuny
(10,11,12 dzień)
Z cytoblastu wywędrowują do jamy blastocysty spłaszczone komórki mezenchymalne, które utworzą błonę Heusera czyli błona pierwotnego pęcherzyka żółtkowego
Komórki endodermalne zaczynają proliferować
komórki mezenchymalne łączą
się z brzegami hipoblastu, tworząc pierwotny pęcherzyk żółtkowy.
Proces implantacji zakończony
(13 dzień)
1.Komórki mezodermy pozazarodkowej, pokrywające cytotrofoblast oraz owodnię tworzą listek ścienny mezodermy pozazarodkowej, a pokrywające pęcherzyk żółtkowy, tworzą listek trzewny mezodermy pozazarodkowej.(listki stykają się)
2.Mezoderma pozazarodkowa tworzy lity sznur, (łączy zarodek z trofoblastem)tzw. szypuła łączącą - sznur pępowinowy
(15 dzień)
Syncytiotrofoblast wnika do naczyń i niszczy śródbłonek naczyń włosowatych macicy - krew z krążenia matczynego wlewa się do lakun trofoblastycznych - zaczyna się krążenie między układem krwionośnym matki i zarodka.
Tworzenie mezodermy z ektodermy [gastrulacja kompletna](15 dzień i dalsze dni …)
komórki ektodermy namnażają się i wnikają między ekto- i endodermę wzdłuż linii zwanej smugą pierwotną
Ad. 7. podobno rozdział 5 :/
Ad. 8.
LISTKI ZARODKOWE od mgr Gendek
Listkiem zarodkowym nazywamy tkankę zarodkową zbudowaną tak, jak tkanka nabłonkowa
wyróżniamy:
ektodermę
endoermę
mezodermę
I. Ektoderma różnicuje się na:
ektodermę pokrywową:
(naskórek, włosy, paznokcie , gruczoły potowe, łojowe, gruczoł mlekowy, nabłonek jamy ustnej i jamy nosowej, nabłonek przedniej rogówki, spojówka i soczewka oka, szkliwo, przysadka mózgowa (część gruczołowa),
neuroektodermę
(OUN, obwodowy układ nerwowy, siatkówka, płat tylny przysadki, szyszynka, rdzeń nadnercza, melanocyty)
Organy i struktury umożliwiające kontakt ze środowiskiem zewnętrznym
II. Endoderma
Z endodermalnego prajelita powstają: m.in.
Nabłonek przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, jama bębenkowa, trąbka słuchowa, nabłonek migdałków podniebiennych,
tarczyca, grasica, przytarczyce, wątroba, trzustka, nabłonek pęcherza moczowego.
III. Mezoderma
tworzy trzy ugrupowania komórek:
mezodermę przyśrodkową
mezodermę pośrednią,
mezodermę boczną
Pochodzą … nerki, narządy płciowe, kora nadnerczy, nabłonek błon surowiczych (opłucnej, otrzewnej i osierdzia), jądra miażdżyste krążków międzykręgowych, mięsień sercowy.
MEZENCHYMA od mgr Gendek
zwana była dawniej czwartym listkiem zarodkowym, ale nie ma ona budowy tkanki nabłonkowej; mezenchyma ma budowę tkanki łącznej.
Z mezenchymy pochodzą
tkanki łączne właściwe,
tkanki łączne oporowe,
naczynia krwionośne, krew,
naczynia chłonne, węzły chłonne, śledziona, chłonka,
mięśnie.
Ad. 9. od mgr Gendek
…leży pomiędzy ektodermą a endodermą
Ulega metameryzacji*(segmentacji)
i różnicowaniu w 3 rodzaje:
1.Mezoderma przyśrodkowa
2.Mezoderma pośrednia
3.Mezoderma boczna
*metameryzacji ulega mezoderma „1” i „2”
Mezoderma przyśrodkowa
-w okolicy linii pośrodkowej
-organizuje się w segmenty, zwane somitami/ metamerami
Kierunek doogonowy
40-42 somity w końcu 5 hbd (tyg.) 30dzień
Każdy somit różnicuje się w 3 części:
DERMATOM
MIOTOM
SKLEROTOM
Sklerotom: chrząstka, kości, kręgosłup.
Miotom: mięśnie odpowiedniego segmentu.
Dermatom: skóra właściwa, warstwa podskórna.
Każdy sklerotom i miotom posiada własne unerwienie.
Mezoderma pośrednia
Ulega metameryzacji (segmentacji) jedynie w odcinku szyjnym i piersiowym
Region szyi i głowy- nefrotomy (mezoderma nerkotwórcza)
Region ogonowy- pozostałe części układu wydalniczego
Mezoderma boczna
Mezoderma boczna dzieli się na trzewną
i ścienną.
Mezoderma ścienna utworzy ścianę tułowia i kończyn.
Mezoderma trzewna utworzy ścianę przewodu pokarmowego (otrzewna trzewna)
15
Autor: Kinga Balińska