Prawo malejącej produkcyjności krańcowej(malejących przychodów) - polega na tym, że zwiększenie nakładów czynnika zmiennego (przy założeniu że pozostałe czynniki są stałe) zaczyna od pewnego momentu dawać coraz mniejsze czynniki produkcji, oznacza to, że dodawanie kolejnych jednostek czynnika zmiennego do stałego w celu zwiększenia rozmiarów produkcji nie jest ani racjonalne ani możliwe.
Najważniejsze decyzje przedsiębiorstwa w okresie długim:
Lokalizacja produkcji - na lokalizację przedsiębiorstwa wpływa:
Cena ziemi
Ceny surowców
Podaż kard kwalifikowanych
Infrastruktura
Rynki zbytu
Wybór techniki wytwarzania - tutaj przedsiębiorca musi dokonać wyboru między kapitałem i pracą (Izokwanta - krzywa jednakowego produktu i Izokoszta - krzywa jednakowego kosztu) - mówimy ile możemy uzyskać przy posiadanym kapitale.
Izokwanta i Izokoszta są wykorzystywane do określenia optymalnej kombinacji czynników produkcji, a wiec do pokazania na czym polega zasada racjonalnego działania. Zasadę tą możemy rozpatrywać w dwóch aspektach:
Minimalizacja nakładów
Maksymalizacja efektów
Rozmiary produkcji (skala) - zwiększenie nakładów czynników produkcji prowadzi do wzrostu rozmiarów produkcji, jednak relacje między zwiększaniem nakładów pracy i kapitału i zwiększeniem rozmiarów produkcji mogą układać się różnie:
Stałe efekty skali - rozmiary produkcji powiększają się w takim samym tempie jak nakłady czynników produkcji
Rosnące efekty skali - procentowy wzrost rozmiarów produkcji jest większy od procentowego wzrostu nakładów czynników produkcji
Malejące efekty skali - występują wówczas, gdy rozmiary produkcji rosną wolniej niż nakłady czynników produkcji
Temat: Koszty produkcji w okresie krótkim i długim.
Koszty w okresie krótkim (Koszty Całkowite) dzielą się na dwa rodzaje:
Koszty stałe nie zależą od rozmiaru produkcji.
Koszty całkowite Koszty przeciętne i krańcowe
Koszty zmienne w okresie długim
Rosnące korzyści skali - mogą wynikać z trzech źródeł:
1. technologiczne - można tłumaczyć następująco:
przy dużej skali produkcji możliwy jest podział pracy, lepiej można wykorzystać pracowników
niektóre czynniki produkcji są niepodzielne i mogą być przetwarzane jedynie na małą skalę
w niektórych przypadkach względy technologiczne sprawiają że nakłady czynników produkcji rosną wolniej niż efekty jakie można nimi osiągnąć
przy dużej produkcji możliwa jest produkcja uboczna
marketingowe - można tłumaczyć następująco:
przy zakupach można wygenerować niższe ceny i lepsze warunki płatności
niektóre koszty rosną proporcjonalnie do wzrostu rozmiarów produkcji
finansowe - można tłumaczyć następująco:
przy dużej skali produkcji rozkładają się na dużą liczbę produktów
duże firmy mogą łatwiej otrzymać kredyt na korzystniejszych warunkach oraz korzystać z różnych źródeł finansowania m. in. wypuszczanie własnych akcji, obligacji i zwiększanie w ten sposób własnych kapitałów.
Malejące korzyści skali wynikają z dwóch źródeł, sprawiają że im większa produkcja tym koszty wyższe:
menegerskie -niekontrolowany wzrost rozmiarów produkcji może prowadzić do tego, że system zarządzania staje się coraz mniej efektywny, co prowadzi do wzrostu kosztów , polegają na tym, ze koordynacja wieloszczeblowej struktury organizacyjnej jest coraz trudniejsze, W dużych przedsiębiorstwach wydłuża się proces decyzyjny, w dużych przedsiębiorstwach istnieje możliwość wzrostu kosztów operacyjnych.
geograficzne -
Równowaga przedsiębiorstwa w różnych strukturach rynku.
Cechy rynku |
Modele rynku |
|||
|
Doskonały |
Niedoskonałe |
||
|
|
Konkurencja monopolistyczna |
Oligopol |
Monopol |
Liczba firm |
Bardzo duża |
Dużo |
Kilka(niewiele) |
Jedna |
Swoboda wejścia na rynek |
nieograniczona |
nieograniczona |
ograniczona |
Bardzo ograniczona lub zerowa |
Cechy produktów |
jednorodne nieróżnicowane |
zróżnicowane |
Niezróżnicowane lub niezbyt zróżnicowane |
Nieporównywalne |
Wpływ na cenę (krzywa popytu na produkty firmy) |
Cena jest niezależna od firmy (pozioma krzywa popytu) |
Firma ma pewien wpływ na cenę (popyt spada ale jest relatywnie elastyczny) |
Znaczący wpływ producenta na cenę (opadająca krzywa popytu, relatywnie nieelastyczny, popyt zależy od reakcji konsumentów na zmiany cen) |
Firma ma duży wpływ na cenę (opadająca krzywa popytu, popyt mniej elastyczny niż w oligopolu) |
Przykłady rynków |
Kapusta Ziemniaki Marchew |
Restauratorzy Architekci |
Cementownie Cukrownie |
Elektrociepłownie PKP Komunikacja miejska wielu miast |
Równowaga firmy w konkurencji doskonałej:
Cechy konkurencji doskonałej:
na rynku występuje bardzo dużo producentów i bardzo dużo kupujących. W związku z tym nie mają oni wpływu na cenę. Cena jest niezależna od producenta.
nie występują bariery wejścia na rynek, przedsiębiorstwo łatwo można założyć i łatwo usunąć z rynku.
oferowane na rynku produkty są jednorodne (posiadają takie same właściwości użytkowe), reklama, marka firmowa nie odgrywają żadnej roli.
istnieje doskonała informacja o rynku oraz producenci i konsumenci zachowują się racjonalnie.
Przedsiębiorstwo działające na konkurencyjnym rynku osiąga maksymalny zysk przy rozmiarach produkcji wyznaczonych przez punkt przecięcia kosztów krańcowych z utargiem krańcowym (i ceną). Punkt ten określony jest jako optimum ekonomiczne(punkt równowagi przedsiębiorstwa), gdyż wyznacza optymalne rozmiary produkcji.
Koszty ekonomiczne = koszty księgowe + koszty alternatywne
Zysk nadzwyczajny ma charakter przejściowy, zachęca przedsiębiorstwa do inwestowania, rozszerzania rozmiarów produkcji i pojawiania się nowych firm na rynku. Wzrost podaży doprowadzi do obniżenia ceny z czasem wraz z obniżką ceny znika podstawa do osiągnięcia zysku nadzwyczajnego przedsiębiorstwa i musi się ono zadowolić zyskiem zero(normalnym)(cena pokrywa pełne koszty księgowe i alternatywne). Zysk Zero sprawia, że do branży tej nie napływają nowe inwestycje(nowe firmy nie pojawiają się nie firmy istniejące także nie mają powodów do zmiany branży i wycofania się z produkcji, bo mają świadomość, że swych czynników produkcji gdzie indziej nie wykorzystają. Zysk zero zapewnia równowagę długookresową, sprawia, że sytuacja jest stabilna.
Przedsiębiorstwo ponosi stratę w wysokości 250 a mimo to, należy kontynuować produkcję, gdyż w ten sposób przedsiębiorstwo minimalizuje stratę. Gdyby przedsiębiorstwo zaniechało produkcji strata wynosiła by 450(koszty stałe byłyby nadal ponoszone nawet przy produkcji równej zero). Minimalizacja strat….
Co jest najważniejsze w konkurencji doskonałej? Ważne jest to, że występuje tam bardzo wielu producentów, konsumentów i producent nie ma wpływu na cenę(przedsiębiorstwo bierze cenę z rynku, oznacza to, że dla przedsiębiorstwa cena kształtowana przez rynek jest obowiązująca, bowiem jest ona ceną równowagi). Cena jest jednocześnie utargiem przeciętnym i utargiem krańcowym.
Równowaga przedsiębiorstwa w konkurencji doskonałej. Minimalizacja strat. Cena zamknięcia.
Dopóki cena jest wyższa od przeciętnych kosztów zmiennych przedsiębiorstwo powinno kontynuować produkcję ponieważ cena pokrywa pełne koszty zmienne i część stałych. Produkując minimalizujemy stratę.
Równowaga przedsiębiorstwa w monopolu
Równowaga przedsiębiorstwa monopolistycznego
Cechy monopolu:
Istnieje tylko jeden producent i wielu kupujących
Występują silne bariery wejścia na rynek, opanowany przez monopol, które sprawiają, że na rynku może utrzymać się tylko jedna firma
Produkt wytwarzany przez monopol jest unikatowy, niepowtarzalny, oraz nie ma bliskich substytutów
Istnieje doskonała informacja o rynku (rynek jest przejrzysty).
Bariery wejścia na rynek:
bariery o charakterze administracyjnym - tylko jedna firma dostaje koncesję
bariery techniczne - tylko jedna firma ma patent n produkcję określonych dóbr, występuje ochrona patentowa, przedsiębiorstwo ma wyłączność na produkcję określonych produktów, inni nie mają dostępu do rozwiązań technicznych
tylko jedno przedsiębiorstwo ma wyłączne prawa własności do określonych surowców, półfabrykatów (jedna kopalnia miedzi)
państwo tworzy sytuację monopolistyczną, w celach fiskalnych
w grę wchodzą względy ekonomiczne - bariera ekonomiczna sprawiająca, że prowadzenie produkcji na wielką skalę opłacalne jest tylko wówczas, gdy zajmuje się tym jedno przedsiębiorstwo, którego długookresowe koszty produkcji, spadają nieustannie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji. Sytuacja taka określana jest jako monopol naturalny.
Monopol naturalny - sytuacja gdy koszty przeciętne spadają, charakterystyczna jest dla tak zwanych gałęzi sieciowych, a więc koleje, wodociągi, gazownictwo.
W warunkach monopolu naturalnego nie jest logiczne ani uzasadnione występowanie więcej niż jednego przedsiębiorstwa w branży. Koszty produkcji byłyby wyższe co doprowadziłoby do podniesienia ceny, co jest również barierą wejścia na rynek. Monopolistyczne przedsiębiorstwo ma duży pływ na cenę.
Utarg krańcowy spada szybciej niż cena, bowiem, aby sprzedać kolejną jednostkę produktu, należy obniżyć cenę.
Przy produkcji 10 sztuk strata wynosi 20 złotych, gdyby przedsiębiorstwo zaniechało produkcji
Czynniki wyznaczające granicę zysku monopolowego:
Cenowa elastyczność popytu, na produkty wytwarzane przez monopol - im mniejsza jest elastyczność popytu tym bardziej jest opłacalne dla monopolisty ograniczanie rozmiarów produkcji ponieważ można swobodnie podnosić ceny, bez obawy spadku popytu.
Istnienie dóbr substytucyjnych - im więcej substytutów, tym trudniej monopoliście podnosić cenę.
Możliwość importu konkurencyjnego.
Możliwość przełamania barier wejścia na rynek w długim okresie czasu.
Bariery możliwe do przełamania można podzielić na dwa rodzaje:
bariery zamierzone - stworzone przez samych monopolistów. W celu utrudnienia wejścia innym firmom na rynek.
bariery strategiczne - stworzone przez rząd, takie jak - wysokie cła importowe, zakaz importu pewnych produktów.
Rozbicie monopolu sprawiają, że ceny spadają a produkcja rośnie, natomiast zysk zostanie podzielony poprzez firmy.
Straty społeczne związane istnieniem monopolu:
monopolista pobiera wyższe ceny i produkuje mniej niż w konkurencji doskonałej.
w warunkach monopolu koszty są często wyższe na co wpływa kilka czynników:
brak konkurencji nie tworzy silnych bodźców do obniżki kosztów, wprowadzenia postępu technicznego
monopolista mając do wyboru produkować dużo i sprzedawać po niskich cenach, i produkować mało i drogo, wybiera drugie wyjście co często oznacza, że przedsiębiorstwo nie wykorzystuje w pełni korzyści skali.
W gospodarcze zmonopolizowanej podział zysków między monopole i przedsiębiorstwa niezmonopolizowane jest nierównomierny. Monopoliści często wykorzystują swoją pozycję na rynku w stosunku do kooperantów, dostawców, proponując niższe ceny i gorsze warunki płatności.
Różnicowanie cen w monopolu
W warunkach konkurencji doskonałej rywalizujące ze sobą przedsiębiorstwa nie mają możliwości pobierania różnych cen od różnych klientów.
Monopolista ma natomiast znacznie większe możliwości:
Może ograniczać produkcję i podnosić ceny
Może ustalać różne ceny dla różnych konsumentów - określa się to jako różnicowanie cen, albo dyskryminację cenową
Dyskryminacja cenowa może mieć miejsce wówczas gdy spełnione są dwa warunki:
Można zidentyfikować grupy klientów których krzywe popytu znacząco różnią się od siebie
Można odizolować poszczególne segmenty rynku w celu uniemożliwienia odsprzedaży produktów kupionych taniej(cena biletów).
Można wyodrębnić 3 rodzaje dyskryminacji cenowej:
Dyskryminacja cenowa pierwszego stopnia - doskonała - polega na tym, że kupujący płacą różne ceny za kolejne jednostki towaru. Warunkiem takiego zróżnicowania cen jest doskonała znajomość krzywej popytu różnych konsumentów. Różne ceny odsprzedaży produktów i usług kupionych taniej.
Dyskryminacja cenowa drugiego stopnia - dyskryminacja ilościowo-czasowa - polega na tym, że zróżnicowanie cen może być związane z ilością kupowanych dóbr lub czasem w którym następuje korzystanie z usług
Dyskryminacja cenowa trzeciego stopnia - sprzedaż produktów różnym nabywcom po różnych cenach, grupy nabywców wyodrębniają się na podstawie elastyczności cenowej popytu i każda grupa traktowana jest jako odrębny segment rynku.
Konkurencja monopolistyczna(cechy):
Na rynku występuje wielu producentów i wielu kupujących
Istnieje swoboda wejścia na rynek, nie ma barier technicznych ani innych
Produkty są niejednorodne są zróżnicowane jakościowo ale występuje wiele substytutów
Istnieje doskonała informacja o rynku, oraz producenci i konsumenci zachowują się racjonalnie
W konkurencji monopolistycznej występują dwa rodzaje konkurencji:
Konkurencja cenowa - polegająca na obniżaniu cen w celu zdobycia większego udziału w rynku. Dużą rolę odgrywa marki handlowej w konkurencji monopolistycznej. Firma obniża cenę, inne sprzedają po cenie rynkowej, obniżając ją jest w stanie sprzedać więcej.
Konkurencja niecelowa - polegająca na różnicowaniu produktów, na gwarantowaniu serwisem, gwarancją, obsługą, dużą rolę odgrywa tutaj marka handlowa i reklama.
Oligopol:
Występuje niewielu(kilku) producentów i każdy z nich ma znaczący udział w rynku (każdy z nich ma wpływ na podaż) oraz wielu kupujących
Istnieje ograniczona swoboda wejścia na rynek
O produkcji jednorodnej i zróżnicowanej
Istnieje doskonała informacja o rynku oraz uczestnicy rynku postępują racjonalnie.
Dla oligopolu najważniejsze jest to, że występuje silna współzależność między różnymi producentami. Współzależność sprawia, że oligopol staje wobec następującego wyboru:
Współdziałać (porozumieć się z innymi firmami i wobec klientów wystąpić jako jedna siła),
Podjąć walkę konkurencyjną.
Oligopole mogą stosunkowo łatwo dochodzić do porozumienia gdy spełnione są warunki:
W branży istnieje kilka przedsiębiorstw i utrzymują ze sobą kontakty
Technologia produkcji jest stosunkowo prosta, nie ma tajemnic wobec metod produkcji
Poziom technologiczny jest zbliżony co sprawia, że również koszty są zbliżone, co umożliwia uzgodnienie poziomu cen. Lub też w branży występuje jedna lub kilka firm dominujących, które mogą narzucić swoją strategię innym.
Sytuacja rynkowa i sytuacja producentów jest stosunkowo stabilna i firmy nie czują wyraźnych zagrożeń z zewnątrz
Rząd nie prowadzi aktywnej polityki antymonopolowej, nie kontroluje skutków porozumień cenowych przedsiębiorstw, nie bada, czy łączenie się przedsiębiorstw zagraża konsumentom.
Najczęściej spotykane strategie oligopolu:
Poszczególne firmy bez porozumienia z konkurencją określają rozmiary produkcji i poziom cen. Każda z firm stara się obniżyć nieco ceny w celu zwiększenia udziału w rynku mimo to ceny będą wyższe niż w konkurencji doskonałej.
Firmy działające w branży dochodzą do porozumienia w sprawie cen. Jedna z firm staje się liderem cenowym a pozostałe do tego poziomu cen się dostosowują. Liderem cenowym może zostać firma
o największym udziale w rynku.
o najniższych kosztach
o najlepszym rozeznaniu rynku.
Wszyscy producenci konkurują ze sobą, starają się zachować jak liderzy sądząc że w ten sposób osiągną większe zyski i większy udział w rynku.
Firmy naśladują swoich głównych rywali zwłaszcza wówczas gdy obniżają oni ceny Wprowadzają postęp techniczny. Wówczas gdy zwiększają wydatki na reklamę.
Firmy dochodzą do porozumienia w sprawie poziomu cen i produkcji, rynków zbytu, ale równocześnie w praktyce nie przestrzegają ustalonych reguł.
Formy porozumień monopolistycznych:
Pool (ring) - porozumienie krótkookresowe zawierane najczęściej w celu przeprowadzenia określonej transakcji, np. wejścia przedsiębiorstw na giełdę.
Kartel - porozumienie monopolistyczne którego głównym celem jest ograniczenie konkurencji między firmami należącymi do branży najczęściej strategia kartelu polega na ograniczeniu rozmiarów produkcji w celu podniesienia cen. Porozumienie to przynosi wzrost zysków ale często ma charakter krótkookresowy ponieważ niektóre firmy mimo zawartego porozumienia kartelowego wyłamują się i zaczynają działać na własną rękę.
Syndykat - jest to porozumienie które powstaje w tym samym celu co kartel, różni się natomiast tym, że posiada wspólne biuro zbytu.
Trest - różni się od poprzednich tym, że zrzeszone przedsiębiorstwa tracą osobowość prawną i samodzielność ekonomiczną - przez łączenie kapitałów już istniejących przedsiębiorstw - dobrowolne lub wymuszone fuzje.
Koncern - jest to związek przedsiębiorstw posiadających osobowość prawną działających pod jednym zarządem i powstający w wyniku łączenia się przedsiębiorstw powiązanych ze sobą technologicznie można wyodrębnić koncerny o powiązaniu:
Fuzje poziome - łączą się dwa lub więcej przedsiębiorstw należące do tej samej gałęzi i reprezentujące to samo stadium produkcji. Celem takiej fuzji jest osiągnięcie korzyści skali oraz zwiększenia udziału w rynku czyli zwiększenia siły monopolowej.
Fuzje pionowe - polegają na łączeniu się dwóch lub więcej przedsiębiorstw należących do tej samej gałęzi ale reprezentujących różne stadia produkcji.
Konglomerat - polega na łączeniu się dwóch lub większej liczby przedsiębiorstw nie powiązanych ze sobą technologicznie. Celem tworzenia konglomeratu może być
rozłożenie ryzyka
lokata dodatkowych zysków
łączenie zasobów kapitałowych w celu zdobycia środków finansowych na wzmocnienie pozycji rynkowej firmy wiodącej
Holding - jest to spółka akcyjna która posiada akcje przedsiębiorstw należących do te samej branży w celu sprawowania kontroli nad ich działalnością.
Rynki czynników produkcji (teoria podziału)
Czynniki produkcji:
Praca
Kapitał
Ziemia
Ziemia i praca traktowane są jako czynniki pierwotne, uczestniczą w wytwarzaniu produktów. Ekonomista angielski William Peti ziemię nazwał matką bogactwa, pracę ojcem, a kapitał to czynnik wytworzony.
Można wyodrębnić dwa kryteria podziału dochodów:
podział funkcjonalny - informacje o tym w jakich proporcjach wytworzony dochód narodowy jest dzielony między różne czynniki produkcji. Ile poszczególnym czynnikom produkcji uda się wyszarpnąć z „bochenka chleba” dla siebie.
podział podmiotowy - informuje nas o tym w jaki sposób gospodarstwa domowe uczestniczą w wytworzonym dochodzie bez względu na to z jakich źródeł czerpią dochody(czy dochód narodowy jest równomiernie podzielony).
Rynek pracy można scharakteryzować biorąc pod uwagę popyt na pracę i podaż pracy. Teoria czynników produkcji opiera się na następujących założeniach:
Istnieje współzależność popytu na czynniki produkcji. Poszczególne czynniki nie działają pojedynczo. Musimy mieć co najmniej dwa czynniki produkcji.
Popyt na czynniki produkcji ma charakter wtóry, czyli jest uzależniony od popytu na dobra wytworzone dzięki tym czynnikom. Popyt i podaż czynników produkcji określa ich rynkową cenę.
Czynniki produkcji podlegają prawu malejących dochodów, polega na tym że po przekroczeniu pewnego stanu nakładów czynnika zmiennego dalsze jego powiększanie przynosi coraz mniejsze przychody produkcji.
Przedsiębiorstwa maksymalizujące zysk zwiększają ilość danego czynnika produkcji przy której następuje zrównanie dochodów z tytułu dodatkowego nakładu czynnika produkcji, z kosztem tego nakładu, a więc w przypadku płacy z pracą.
Liczba pracowników |
Produkt całkowity |
Produkt krańcowy |
Cena |
Krańcowy przychód z pracy |
Nowa cena |
Krańcowy przychód z pracy |
1 |
6 |
6 |
2 |
12 |
3 |
18 |
2 |
11 |
5 |
2 |
10 |
3 |
15 |
3 |
15 |
4 |
2 |
8 |
3 |
12 |
4 |
18 |
3 |
2 |
6 |
3 |
9 |
5 |
20 |
2 |
2 |
4 |
3 |
6 |
6 |
21 |
1 |
2 |
2 |
3 |
3 |
7 |
21 |
0 |
2 |
0 |
3 |
0 |
|
Sytuacja 1 |
Sytuacja 2 |
Sytuacja 3 |
Cena produktu |
2 |
2 |
3 |
Stawka płac |
8 |
6 |
6 |
Pracodawca zatrudni |
3 |
4 |
5 |
Podaż pracy zależy od wielu czynników:
Wysokość płac
2. Dochody pozapłacowe związane z wykonywaniem zawodu
Wysokość dochodów ze źródeł nie związanych z pracą
Ocena czasu wolnego w relacji do korzyści z pracy
Zawracająca krzywa podaży pokazuje zależność między nakładami pracy i czasem wolnym.
Podjęcie decyzji o pracy może pociągać za sobą pewne koszty stałe np. utrata zasiłku dla bezrobotnych, koszty dojazdu do pracy, koszty związane z zapewnieniem opieki nad dziećmi, koszty te należy odjąć od potencjalnych dochodów, które pracownik uzyska podejmując pracę. Im niżesz są płace realne i wyższe koszty podjęcia pracy tym niższa będzie skłonność do podejmowania pracy, gdyż pozostanie nadwyżka dochodu, która nie będzie motywowała do ponoszenia wysiłku. Sytuacja taka typowa jest dla kraju o niskich dochodach i określana jest jako pułapka ubóstwa.
Płace realne zależą od:
- płac nominalnych
- cen
- struktury zakupów
Dochód transferowy - to wysokość minimalnego dochodu który skłoni pracownika do podjęcia pracy.
Renta ekonomiczna - nadwyżka ponad dochód transferowy.
O kształtowaniu się płac decyduje nie tylko rynek pracy, ale także wiele czynników o charakterze prawnym m. in.
- występowanie płacy minimalnej:
- indeksacja wynagrodzeń - wzrost poziomu wynagrodzeń związany z wzrostem kosztów utrzymania
- porozumienie związkowe dotyczące m. In. Wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, liczbowych dodatków stażowych, wynagrodzenia za urlopy
- kodeks pracy
Wymienione czynniki sprawiają, że w praktyce rynek pracy jest mało elastyczny.
Teoria podziału(rynek czynników produkcji)
Rynek ziemi - czynnik ziemia rozumiemy szeroko jako dobra naturalne i dobra rzadkie, które występują w ograniczonej liczbie, która jest stała.
Renta gruntowa - jako wynagrodzenie czynnika o stałej podaży pełni kilka funkcji:
alokacyjna - cena informuje o stopniu rzadkości dobra i umożliwia dokonywanie wyboru
redystrybucyjna - przesądza o dochodach właściciela, czynników, których podaż jest stała
efektywnościowa - renta skłania do racjonalnego wykorzystania dóbr rzadkich i do ochrony środowiska naturalnego.
Cz = Dz /r
Cena ziemi = roczny dochód z ziemi / rynkową stopę oprocentowania lokat bankowych
Dz = 30000 zł
r = 5%
Cz = 30000/5% = 600 000 zł
Kapitał - może występować w różnej postaci i przynosić różne dochody:
kapitał rzeczowy - maszyny i budynki, w okresie krótkim jest czynnikiem stałym bo ilość rzeczy się nie zmienia (wynagrodzenie - czynsz)
kapitał finansowy - lokaty bankowe, kapitał w postaci depozytów, który przynosi zysk w postaci oprocentowania. Określając wysokość stopy procentowej biorąc pod uwagę dwa czynniki:
składniki realne -
koszt ryzyka
Wynagrodzenia za odroczoną konsumpcji
składniki monetarne - przewidywana stopa inflacji
Rodzaje inflacji:
nominalna stopa procentowa - płacona przez bank rynkowa stopa procentowa
realna stopa procentowa - od stopy nominalnej odejmowana jest stopa inflacji
W teorii ekonomii przyjmuje się, że realna stopa procentowa musi być dodatnia. Argumenty:
Przyjmuje się, że konsumenci są niecierpliwi czyli jeśli mają do wyboru taką samą ilość dóbr dziś i w przyszłości to wolą skonsumować dziś, a więc dodatnia realna stopa procentowa wynagrodzeniem za odroczoną konsumpcję.
Kredytobiorcy powinni mieć bodźce do zaciągania kredytów, a będzie tak wówczas gdy zysk z kapitału wytworzonego produkcyjnie będzie wyższy od stopy procentowej.
kapitał produkcyjny - wykorzystany w produkcji, daje nam zysk lub dywidendę
Zysk - to dochód który różni się od pozostałych wynagrodzeń czynników produkcji z dwóch względów:
zysk nie jest wielkością z góry określoną ale wartością wynikową o wielkości której przedsiębiorstwo dowiaduje się tworząc rachunek zysków i strat.
wynik finansowy związany z prowadzeniem działalności gdyż może się okazać, że przedsiębiorstwo ma stratę.
W teorii ekonomii istnieje wiele możliwości wyjaśnienia [przyczyn powstawania zysku.
1. zysk to wynagrodzenie wykorzystania własnych czynników - element kosztu alternatywnego.
2. zysk to wynagrodzenie za przedsiębiorczość , za prowadzenie działalności.
3. zysk to wynagrodzenie za podejmowanie ryzyka.
Rodzaje ryzyka:
- techniczne
- ekonomiczne
- marketingowe
zysk może wynikać z wykorzystania monopolistycznej pozycji przedsiębiorstwa
zysk wynika z eksploatacji niektórych czynników produkcji z racji ich słabej pozycji rynkowej.
Czynniki wpływające na wynagrodzenie ziemi, pracy i kapitału:
- popyt na produkty i usługi wytwarzane dzięki określonym czynnikom produkcji(popyt na czynniki produkcji, jest wtórny w stosunku do popytu na dobra, które zostały wytworzone dzięki tym czynnikom produkcji)
- szybkość z jaką zachodzą zmiany w podaży czynników produkcji
- siła przetargowa różnych czynników produkcji i ich pozycja rynkowa.
PODSUMOWANIE MIKROEKONOMII
Zalety rynku:
rynek automatycznie prowadzi poprzez popyt do równowagi rynkowej
rynek umożliwia dostosowanie produkcji do potrzeb
rynek prowadzi do racjonalnego wykorzystania czynników produkcji
rynek wyzwala bodźce do działalności gospodarczej, podejmowani ryzyka
rynek poprzez zasadę do racjonalnego działania, zmniejszania kosztów, tworzenia rezerw. W gospodarce rynkowej istnieją twarde ograniczenia budżetowe, oznacza to, że działa w okręgu dochodów. W odniesieniu do jednostek budżetowych i przedsiębiorstw państwowych stosowne są miękkie ograniczenia budżetowe.
Niedoskonałości(zawodność rynku):
rynki są niedoskonałe, te zalety rynku, które wymieniliśmy ujawniają się bowiem jedynie w konkurencji doskonałej
asymetria informacji
nierównomierny podział dochodów
na rynku istnieje popyt na dobra rynkowe(prywatne) a publiczne są nieopłacalne.
przy okazji produkcji mogą wystąpić efekty zewnętrzne które są ujęte w cenie produktu
na rynku istnieje popyt nie tylko na dobra społecznie pożądane ale i szkodliwe
w gospodarce występuje sprzeczność między nakładami krótko i długoterminowymi
gospodarka rynkowa wiąże się z zasadą stabilności
w gospodarce rynkowej nie wszystkie działy i gałęzie gospodarki rozwijają się nierównomiernie, dotyczy to szkolnictwa i sfery B+R
Koszty całkowite = koszty stałe + koszty zmienne
KC = KS + KZ