9.2. Maskowanie

Maskowanie obejmuje przedsięwzięcia mające na celu wprowadzenie przeciwnika w błąd przez ukrycie pododdziałów, obiektów fortyfikacyjnych i urządzeń logistycznych oraz przyjętego sposobu działania.

Cel i zasady maskowania pododdziałów

Celem maskowania bezpośredniego jest ukrycie pododdziałów, ich ugrupowania, sprzętu bojowego i uzbrojenia, składów materiałowych, rozbudowy fortyfikacyjnej terenu, punktów dowódczo-obserwacyjnych, dróg manewru oraz dowozu i ewakuacji przed wszystkimi rodzajami rozpoznania przeciwnika lub wprowadzenia go w błąd, co do zamiaru działania własnych pododdziałów. Maskowanie, niezależnie od tego, na jakim szczeblu jest prowadzone, powinno być aktywne, ciągłe, wiarygodne i różnorodne.

1. Aktywność maskowania polega na nieustannym wprowadzaniu przeciwnika w błąd, co do zamiaru, położenia i działania wojsk oraz obiektów poprzez ich zakrycie i imitację oraz działania demonstracyjne. Powyższe przedsięwzięcia powinny doprowadzić przeciwnika do fałszywej oceny sytuacji i wywołać przeciwdziałanie zgodne z naszym zamiarem.

2. Ciągłość maskowania oznacza, że przedsięwzięcia te prowadzi się bez przerwy w każdej sytuacji, we wszystkich etapach walki, w każdych warunkach atmosferycznych, a przy maskowaniu różnych urządzeń i obiektów stałych − we wszystkich okresach ich projektowania, budowy i eksploatacji.

3. Wiarygodność maskowania polega na tym, aby prowadzone przedsięwzięcia były prawdopodobne, naturalne, odpowiadały warunkom terenowym, porze roku i konkretnej sytuacji.

4. Różnorodność sposobów maskowania polega na niestosowaniu szablonowości podczas wykonywania przedsięwzięć maskowniczych, niestosowaniu jednakowych, często powtarzających się, zamaskowanych obiektów.

Przedsięwzięcia maskowania pododdziały wykonują własnymi siłami, w sposób ciągły, bez specjalnych rozkazów i zarządzeń. Obowiązkiem każdego żołnierza jest wykorzystywanie w każdej sytuacji naturalnych warunków terenowych oraz etatowych i podręcznych środków maskowania.

Maskowanie bezpośrednie (rys. 9.9) obejmuje: ukrycie sił i środków oraz elementów ugrupowania bojowego pododdziału, zamiaru jego działania, maskowanie rozbudowy inżynieryjnej terenu, zapór, stanowisk dowódczo-obserwacyjnych, dróg manewru, dowozu i ewakuacji. Maskowanie powinno być realizowane poprzez przystosowanie sprzętu bojowego i uzbrojenia do szaty roślinnej i otaczającego terenu. Osiąga się to poprzez:

• wykorzystanie naturalnych warunków maskujących terenu;

• maskowanie świetlne i dźwiękowe;

• deformację sprzętu i obiektów wojskowych;

• wykorzystanie naturalnej i sztucznie ograniczonej widoczności.

Przeciwnik wykrywa i rozpoznaje wojska oraz ich działania po cechach wyróżniających ich w terenie, do których należą:

• kolor powierzchni obiektów;

• wymiary i kształt obiektów;

• cienie padające od obiektów i cienie własne;

• odblask od szkieł i części metalowych;

• działanie wojsk, manewr, dźwięk, ogień, dym, kurz, praca na radiostacjach itp.;

• ślady działania wojsk: wydeptane place i ścieżki, koleiny, nowe drogi, miejsca przed lufami armat, ślady ognisk, pozostałości materiałów budowlanych i opakowań środków materiałowych, świeży wyrąb roślinności;

• zdolności obiektów do odbijania fal elektromagnetycznych i promieni podczerwonych.

Podczas prowadzenia działań taktycznych wojska wykorzystują do maskowania bezpośredniego w pierwszej kolejności warunki naturalne środowiska, a następnie - w zależności od potrzeb - sprzęt i środki maskujące.

Rys. 9.9. Ogólny podział maskowania bezpośredniego

A) Wykorzystanie warunków do ukrycia wojsk i sprzętu bojowego:

Wykorzystanie pokrycia terenu. Do pokrycia terenu zalicza się : lasy, zagajniki, sady, parki, zarośla, miejscowości, zabudowania. Lasy stanowią jedną z lepszych masek naturalnych. Podczas słonecznej pogody w lasach tworzą się cienie, utrudniające rozpoznanie rozmieszczonych tam wojsk i obiektów. O właściwościach maskowniczych lasu decydują: piętrowość i gęstość lasu, zwartość koron, gatunek drzew i ich wysokość.

Rys. 9.10. Maskowanie wozu na drodze poprzez ściągnięcie do siebie koron drzew

Zwartość koron tworzy doskonałe właściwości maskownicze przed obserwacją powietrzną i fotografowaniem. Jednak , ze względu na duże zagrożenie pożarowe przebywanie (postój, odpoczynek) w terenie lesistym jest bardzo ryzykowne. Wykorzystać można również drzewa rosnące wzdłuż większości dróg ale pamiętać należy, że obiekty te będą podlegały szczególnej uwadze sił i środków rozpoznawczych przeciwnika.

Wykorzystanie warunków maskujących terenów zabudowanych w dobie szybkiego ich rozwoju ma coraz większe znaczenie na ówczesnym polu walki.

Sady i parki w miejscowościach tworzą w odróżnieniu od lasów i zagajników uporządkowaną strukturę o znacznej przejrzystości. Fakt ten wymaga stosowania masek sztucznych, które w połączeniu z różnorodnym oświetleniem, tłem otaczającego terenu oraz roślinnością i zabudowaniami tworzą zróżnicowane tło kontrastowe, sprzyjające maskowaniu.

Rys. 9.11. Zastosowanie maski pochyłej i wykorzystanie cienia przy budynku

Podczas słonecznej pogody, cienie padające od zabudowań, ogrodzeń i innych przedmiotów jeszcze bardziej zwiększają kontrast tła, a tym samym poprawiają warunki maskowania. Żołnierze i sprzęt bojowy mogą być ukryci w samych zabudowaniach, odpowiednio do tego przystosowanych ruinach, za betonowymi płotami itp.

Rys. 9.12. Przykład wykorzystania „gotowego” stanowiska ogniowego w terenie

zabudowanym

Wykorzystanie rzeźby terenu (rys. 9.13). Do rzeźby terenu zalicza się: wzgórza, nasypy, wąwozy,, jary oraz inne nierówności i zagłębienia terenowe. Przy prowadzeniu rozpoznania przez przeciwnika, na przeciwstokach wzniesień, w wąwozach, w jarach, za nasypami tworzą się pola martwe (brak oddziaływania ogniem) i zakryte (niewidoczne dla przeciwnika). Tam właśnie należy rozmieszczać pododdziały, sprzęt i urządzenia własne.

Rys. 9.13. Wykorzystanie rzeźby terenu w celu ukrycia kadłuba wozu.

Wykorzystanie kontrastów tła terenu (rys. 9.14). W zależności od rodzaju rzeźby, pokrycia i tła terenu z pewnej odległości widoczne są tylko większe lub mniejsze plamy, odróżniające się od siebie jasnością kolorów, wymiarami i kształtem. Teren jednorodny, pozbawiony przedmiotów terenowych, w znacznym stopniu utrudnia ukrycie wojsk i sprzętu. Pojawienie się w takim terenie nowych plam (kształtów) geometrycznych o prostych, kanciastych zarysach, przyciąga uwagę przeciwnika.

Rys. 9.14. Kształty geometryczne sprzęty bojowego wyraźnie odstają od kształtów naturalnych

Aby zapobiec wykryciu środków przez przeciwnika należy je „wpisać w teren”. Osiąga się to poprzez rozmieszczenie ich stanowisk w miejscu gdzie nie wyróżniają się od otaczającego terenu oraz nadaniu im cech otaczających przedmiotów naturalnych.

Rys. 9.15. Odpowiednie ubranie i kamuflaż utrudnia wykrycie przez przeciwnika

Wykorzystanie warunków nocnych i atmosferycznych. Noc, mgła, opady i inne :niesprzyjające” warunki atmosferyczne obniżają możliwości rozpoznania przez obserwację i fotografowanie. Szczególnie sprzyjające warunki maskowania stwarza mgła, która umożliwia maskowanie działań zarówno przed rozpoznaniem w zakresie promieni widzialnych jak i w paśmie promieni podczerwonych. Gęsty i ciągły deszcz czy śnieg maskuje działania również przed prowadzeniem rozpoznania radiolokacyjnego. Falujące powietrze w upalne dni powoduje drżenie obrazu widzianego przez środki rozpoznania optycznego co znacznie utrudnia obserwację i posługiwanie się celownikami optycznymi. Noc, szczególnie przy dużym zachmurzeniu doskonale maskuje manewr sił i środków przed rozpoznaniem wzrokowym. Należy jednak pamiętać, że na współczesnym polu walki nasycenie środków elektronooptycznych jest tak duże, że ciemności nie stanowią większego utrudnienia w prowadzeniu skutecznej obserwacji. Dlatego też, każdy żołnierz powinien mieć świadomość, że trudności jakie on ma w obserwacji otoczenia nie dają mu żadnych gwarancji, że nie jest obserwowany w celowniku. Rolą dowódcy jest wpoić żołnierzom nawyk skrytego działania również w nocy i wyeliminować zbytnią pewność i swobodę podczas działań nocnych.

Kosztem pogorszenia warunków obserwacji polepszają się warunki słyszalności w nocy - co warto brać pod uwagę przy wykonywaniu prac fortyfikacyjnych, wykonywaniu manewrów sprzętem itp.

B) Wykorzystanie środków maskowania

Stosowanie sztucznych masek. Sztuczne maski należą do podstawowych środków maskujących , stosowanych do maskowania wojsk, sprzętu i obiektów wojskowych. Używa się ich wtedy, gdy maskowanie naturalne nie zabezpiecza pełnego maskowania wojsk. Do masek sztucznych znajdujących się na wyposażeniu pododdziałów należą maski etatowe, przeznaczone do maskowania ludzi i sprzętu bojowego.

W działaniach bojowych stosuje się następujące rodzaje masek:

• maski pionowe - chronią maskowane obiekty przed obserwacją naziemną;

• maski poziome - chronią maskowane obiekty przed obserwacją powietrzną;

• maski pochyłe - ustawiane pod kątem 30-60° - chronią maskowane obiekty przed obserwacją naziemną i powietrzną;

• maski przykrycia (rys. 9.16) - ukrywają obiekty i sprzęt przed obserwacją naziemną i powietrzną;

• maski deformujące - ich stosowanie pozwala na zniekształcenie maskowanych obiektów i padających od nich cieni.

Rys. 9.16. Wykorzystanie maski przykrycia

Rys. 9.17. Wykorzystanie maski indywidualnej

Maski deformujące w zależności od terenu, w którym działamy powinny mieć odpowiedni kształt i tak w terenie lesistym i pociętym najodpowiedniejszy jest kształt krzywoliniowy, natomiast w terenie górzysto-pustynnym kształt łamany. Podstawowymi elementami zniekształcającymi w masce deformującej są „daszki" i „grzebienie". Zniekształcają one kontury sprzętu jak i cień rzucany przez niego.

Malowanie maskujące (rys. 9.18). Jedną z najstarszych metod zabezpieczania się przed wykryciem przez przeciwnika jest pokrywanie sprzętu powłokami kolorowymi (pasy regularne i nieregularne, łaty, plamy, linie, kraty, trójkąty). W znacznym stopniu zmniejsza ono możliwość wykrycia wizualnego sprzętu poprzez osłabienie, zniekształcenie lub ukrycie przed obserwatorem charakterystycznych cech, „rozmycie" kontrastu pojazdu na tle otaczającej go roślinności i podłoża. W chwili obecnej stosuje się wielobarwne malowanie maskujące, przeważnie brunatno-oliwkowo-czarne.

Celem malowania jest:

• zmniejszenie widoczności obiektów;

• zniekształcenie wyglądu zewnętrznego obiektów;

• przystosowanie do otaczającego tła terenu;

• utworzenie plam w terenie, ułatwiających ukrycie obiektów, sprzętu i ludzi;

• nadanie makietom i obiektom pozornym cech i wyglądu rzeczywistego;

Jak wskazują doświadczenia oraz oceny ekspertów, pokrycia jednokolorowe, dają najsłabsze efekty maskujące. Do maskowania uzbrojenia i obiektów wojskowych opracowywane są coraz bardziej skuteczne termiczne farby. Faktem jest, iż powierzchnie lśniące i metaliczne emitują mniej ciepła niż powierzchnie ciemne i matowe. Niektóre farby i lakiery znacznie redukują ślady termiczne przez skuteczne odbijanie promieni słonecznych nawet do 85 %, a tym samym obniżają temperaturę zewnętrzną powierzchni czołgu czy innego sprzętu o 15°C.

Rys. 9.18. Przykład zastosowania farby maskującej i ograniczającej nagrzewanie się powierzchni sprzętu.

Do indywidualnego malowania żołnierzy służą farby i kremy kamuflażowe, jak i środki podręczne typu błoto lub sadza.

Rys. 9.19. Sposoby maskowania twarzy

Maskowanie dymami (rys. 9.20). Szeroko stosowaną grupą środków maskujących są preparaty dymotwórcze (aerozole), od dawna stosowane jako środki maskowania, oślepiania oraz pozorowania. Badania wykazały, że w wyniku zadymiania pozycji skuteczność ognia prowadzonego z broni piechoty zmniejsza się od 5 do 12 razy. Efektywność maskowania zależy nie tylko od grubości zasłony dymnej, istotny jest również kolor dymów. Słabe odbicie światła od powierzchni dymów czarnych jest jedną z przyczyn ich małych właściwości maskujących, a silne odbicie od białych dymów zapewnia im dobre efekty maskujące.

Rys. 9.20. Zastosowanie zasłony dymnej do maskowania

Najlepsze rezultaty maskowania daje kombinacja dymów kolorowych. Dymy również mogą uniemożliwić lub poważnie ograniczać wykorzystywanie laserowych systemów kierowania ogniem, gdyż może on stłumić energię promieniowania laserowego na drodze od urządzenia oświetlającego do celu i po jego odbiciu od celu do takiego stopnia, że układ poszukujący nie będzie mógł go wykryć. Obłok dymu może również odbijać promieniowanie laserowe co spowoduje, że układ poszukujący będzie naprowadzał pocisk na promieniowanie odbite od obłoku, a nie od celu.

Maskowanie roślinnością (rys. 9.21). Maski z roślinności stosuje się w okresie wiosny, lata i jesieni. Należy pamiętać, że po upływie 4-5 godzin roślinność traci około 50 % właściwości maskujących i należy ją wymienić.

Rys. 9.21. Przykład maskowania indywidualnego za pomocą farb i roślinności

Wykorzystując darninę w postaci kostek długości 40 cm, szerokości 20 cm i grubości 8 - 10 cm lub pasy długości do 2 m (można je zwijać w rulony) należy pamiętać aby pochodziła ona z miejsc, które pod każdym względem przypominają miejsce ich układania. Ponadto nie należy jej pozyskiwać z terenu w pobliżu stanowisk.

Maskowanie świetlne. To przedsięwzięcie polegające na ukryciu źródeł światła zewnętrznego i wewnętrznego. Osiąga się je przez używanie oświetlenia maskującego i zaciemnianie.

Zaciemnianie dotyczy pomieszczeń i polega na zasłonięciu otworów, stosowanie rolet, podwójnych drzwi, aby światło nie wydostawało się na zewnątrz.

Oświetlenie maskujące ma na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się promieni świetlnych.

Osiąga się je poprzez stosowanie:

• oświetlenia maskującego (żarówki małej mocy, oprawy maskujące, dawki ochronne);

• jednostronnych znaków świetlnych (np. oznakowanie przejść w zaporach);

• tłumików płomieni i iskier (broń i wyloty spalin).

Do maskowania lamp pojazdów stosuje się etatowe komplety urządzeń maskujących (tzw. notki).

Maskowanie dźwiękowe. Osiąga się poprzez stosowanie technicznych sposobów zmniejszenia lub zmiany charakteru odgłosów i dźwięków, a więc przez:

• zapobieganie powstawaniu demaskujących dźwięków;

• osłabianie dźwięków i odgłosów przy pomocy tłumików lub innymi sposobami;

• zagłuszanie charakterystycznych dźwięków i odgłosów głośniejszymi.

Podstawowymi wymogami w tym zakresie są:

• ograniczenie głośnych rozmów, przekazywanie rozkazów i poleceń szeptem;

• używanie umownych znaków i sygnałów w miejsce komend;

• zachowanie ostrożności podczas wykonywania prac inżynieryjnych (nie rzucać sprzętem, nie rozrzucać oporządzenia, opakowań po materiałach itp.);

• zachowanie ostrożności przy poruszaniu się po lesie (chrust, łamanie gałęzi);

• powolne i przemyślane ruchy podczas przeprawy przez rzekę (jezioro);

• czasowe wyłączanie silników (szczególnie przy prowadzeniu rozpoznania w nocy).

Maskowanie przeciwtermiczne. Siatki maskujące chroniące przed rozpoznaniem termalnym składają się z pokrycia termalnego stanowiącego ekran pojazdu wydzielającego ciepło i z zewnętrznej sieci termalnej powodującej „wtopienie się" w tło terenu.

Nowoczesne urządzenia maskujące w zakresie promieniowania widzialnego i podczerwonego są zintegrowane i spełniają dwie podstawowe funkcje: - ekranowanie obiektu - za pomocą termicznego płaszcza - ekranu; - maskowanie obiektu - poprzez rozciągnięcie nad płaszczem ekranem dodatkowej siatki maskującej, która odbija promieniowanie zewnętrzne otoczenia. Zaletą takiego płaszcza - ekranu jest to, że jest on lekki, niepalny oraz nie pochłania wilgoci. Niestety, efektywność każdego maskowania termicznego jest uzależniona od warunków atmosferycznych i nasłonecznienia.

Makiety i obiekty pozorne. Masowe wykorzystywanie atrap imitujących sprzęt pancerny, a przede wszystkim samoloty oraz ruchome wyrzutnie pocisków rakietowych, mostów i innych obiektów jest na współczesnym polu walki szeroko praktykowane. Makiety i „wabiki" są szczególnie przydatne do dezorientacji powietrznych środków rażenia. Pilot zwykle ma tylko sekundy na podjęcie decyzji o odpaleniu pocisków i często dobrze upozorowany cel wydaje się rzeczywistym, a więc opłacalnym do wykonania ataku. Obecnie produkowane są makiety kompletne i składane w skali l: l (z tworzyw sztucznych, materiałów drewnopodobnych, gumowych nadmuchiwanych itp.), odpowiednie dla upozorowania wszystkich ważniejszych rodzajów uzbrojenia. Mogą one być szybko montowane i ustawiane w wybranych rejonach. Do pozoracji promieniowania cieplnego (silniki, gazy spalinowe) w makietach montowane są urządzenia emitujące ciepło oraz odbijacze kątowe do pozorowania promieniowania radiolokacyjnego.

Rys. 9.22. Gumowe makiety sprzętu bojowego

Przedsięwzięcia realizowane przez pododdział w zakresie maskowania

Przemieszczanie wojsk powinno z zasady odbywać się w warunkach ograniczonej widoczności, najlepiej w nocy. Głównymi czynnikami zapewniającymi skryte przemieszczanie pododdziałów osiąga się poprzez wytypowanie i wykorzystanie dróg przemarszu i rejonów ześrodkowania (wyjściowych) zapewniających dobre naturalne warunki maskowania. Drogi, które planujemy do przemarszu powinny przebiegać w terenie zakrytym (lesistym), omijające duże osiedla i węzły kolejowe. W razie konieczności przemarszu w terenie odkrytym, należy starać się marsz wykonywać w warunkach ograniczonej widoczności, najlepiej w nocy, z takim wyliczeniem, aby pododdziały do świtu osiągnęły nakazany rejon, rozmieściły się w nim i zamaskowały. Pododdziały maszerujące w nocy powinny przestrzegać zasad maskowania, tak w czasie ruchu jak i na postoju, zapewniające ich ukrycie przed obserwacją przeciwnika. Osiąga się to poprzez: wykonywanie ruchu wozów bojowych i środków transportowych z wykorzystaniem pasywnych środków noktowizyjnych, zaciemnianie świateł reflektorów poprzez zastosowanie na nich daszków i ekranów noktowizyjnych, przestrzeganie dyscypliny pracy na radiowych środkach łączności, ustawianie wcześniej na drogach marszu znaków dobrze widocznych dla wojsk własnych a niewidocznych dla przeciwnika, zabezpieczenie pojazdów mechanicznych przed możliwością iskrzenia z rur wydechowych.

W czasie przemieszczania transportem kolejowym dowódca pododdziału będzie miał ograniczoną możliwość skrytego przejazdu. Jednak również powinien przestrzegać zasad maskowania, a w szczególności:

• maskować przemarsz pododdziałów do rejonów wyczekiwania i punktów załadowczych;

• dbać o ubezpieczenie i ochronę punktów załadunkowych i wyładunkowych przed penetracją elementów wywiadowczych i działalnością dywersyjną przeciwnika;

• maskować sprzęt znajdujący się na platformach (maskami, plandekami, środkami podręcznymi);

• ograniczać do minimum ruch żołnierzy w czasie postoju transportu kolejowego;

• przestrzegać dyscypliny pracy na środkach łączności (na eszelonie rozwijać dla wart i służb dyżurnych łączność przewodową);

• wyładunku i przemarszu do rejonów wyjściowych (ześrodkowania) dokonywać w nocy lub na bocznicach znajdujących się przy kompleksach leśnych.

Rejony ześrodkowania jeżeli nie są narzucone przez przełożonego wybiera się w terenie dogodnym do maskowania i ochrony wojsk. Skryte zajęcie zaplanowanego rejonu ześrodkowania osiąga się przez zajęcie go w nocy lub w warunkach ograniczonej widoczności (mgła, opady atmosferyczne, zadymianie). Ruch kolumn powinien odbywać się po istniejących drogach, a jedynie w wyjątkowych wypadkach po drogach nowo wybudowanych. Po zajęciu rejonu pododdziały powinny w maksymalnym stopniu starać się maskować pobyt w rejonie.

Do istotniejszych cech demaskujących pobyt wojsk w rejonie zalicza się:

• ukazanie się w rejonie rozmieszczenia dużej liczby wozów bojowych, samochodów i innego sprzętu bojowego. W tym celu po zajęciu rejonu ześrodkowania - (odległości pomiędzy wozami bojowymi 25-50 m wzdłuż istniejących dróg lub duktów leśnych) przystąpić do maskowania za pomocą masek lub środków podręcznych (gałęzie drzew rosnących w zajmowanym rejonie);

• pojawienie się nowych dróg, ścieżek, miejsc wydeptanych, a niekiedy naruszonej roślinności. Po zakończeniu ruchu wojsk należy zatrzeć ślady kół lub gąsienic. Drogi na przełaj w miarę możliwości planować między drzewami nie dokonując ich wyrębu. Uszkodzonym krzakom i roślinom starać się przywrócić poprzedni wygląd;

• prowadzone prace ziemne. W ramach fortyfikacyjnej rozbudowy wykorzystuje się fałdy terenowe, pokrywę śnieżną i roślinną oraz podręczne i etatowe środki maskujące;

• maszty anten, praca radiostacji na nadawanie oraz praca innych agregatów. Należy zwracać uwagę by maszty anten nie wystawały zbyt wysoko nad koronami drzew a radiostacje pracowały na odbiór. W pododdziałach organizować łączność przewodową lub łącznikiem.

Przy rozmieszczaniu wojsk w wąwozach o stromych zboczach obok różnego rodzaju wzniesień należy zajmować odcinki znajdujące się w cieniu, a ukrycia dla stanu osobowego i sprzętu bojowego osłaniać maskami.

Przy rozmieszczaniu wojsk w terenie otwartym i równinnym maskowanie przeciwradiolokacyjnym środkom rozpoznania z powietrza stosuje się wtedy, gdy sprzęt bojowy i środki transportowe nie znajdują się w ukryciu. W tej sytuacji w celu zniekształcenia na ekranie stacji radiolokacyjnej obrazu rzeczywistego rejonu rozmieszczenia wojsk stosuje się odbijacze kątowe. Odbijacze te rozmieszcza się zawczasu zespołami w odległości 80-100 m jeden od drugiego, poza rejonem rozmieszczenia.

Duży wpływ na trwałość i skuteczność obrony ma umiejętne ukrycie i zamaskowanie jej inżynieryjnej rozbudowy: zarówno prac ziemnych jak też przeszkód i zapór, ugrupowania bojowego pododdziałów, systemu ognia, stanowisk dowódczo-obserwacyjnych oraz manewru siłami i środkami. Ważnym zagadnieniem jest również zamaskowanie punktów zaopatrzenia oraz dróg dowozu i ewakuacji.

Główna zasada maskowania w obronie polega na umiejętnym wykorzystaniu terenu i przedmiotów terenowych oraz środków etatowych i podręcznych. Niezależnie od tego należy szczególnie przestrzegać dyscypliny maskowania, reżimu pracy środków łączności radiowej, radiostacji, noktowizji oraz zasad tajnego dowodzenia. Wymienione zasady powinny być rygorystycznie wcielane w życie podczas szkolenia z wojskami.

Maskowanie inżynieryjnej rozbudowy obrony osiąga się przez:

• ukrycie rzeczywistego przebiegu przedniej linii obrony i miejsca środków ogniowych;

• ukrycie najważniejszych rejonów obrony batalionu punktów oporu kompanii i plutonów;

• maskowanie rubieży ogniowych czołgów oraz linii rozwinięcia do kontrataku odwodu;

• maskowanie systemu zapór inżynieryjnych;

• rozbudowę pozornych punktów oporu, rejonów rozmieszczenia pododdziałów, zapór inżynieryjnych, stanowisk (pozycji) ogniowych i stanowisk dowódczo-obserwacyjnych.

Rzeczywisty przebieg przedniej linii obrony maskuje się przez rozbudowę pozornej przedniej linii obrony i częściowe obsadzenie go siłami pierwszego rzutu. Prace inżynieryjne związane z budową i urządzaniem rejonów obrony, szczególnie na przedniej linii prowadzi się w nocy oraz w warunkach ograniczonej widoczności. Wykonane w ciągu nocy okopy i ukrycia oraz pozostawione na nich ślady pracy powinny być do świtu dokładnie zamaskowane. Dla środków ogniowych oprócz stanowisk ogniowych głównych i zapasowych wykonuje się stanowiska pozorne. W celu zapewnienia większej żywotności środków ogniowych należy je rozmieścić skrycie, rozśrodkować wzdłuż frontu i w głąb, a część z nich na przeciwstokach.

Maskowanie systemu ognia osiąga się przez:

• dokładne wykorzystanie warunków terenowych w czasie rozmieszczenia środków ogniowych w aspekcie ukrycia ich przed obserwacją przeciwnika;

• prowadzenie ognia do czasu rozpoczęcia walki obronnej przez wyznaczone środki z tymczasowych stanowisk ogniowych;

• przestrzeganie przez stany osobowe nakazanego reżimu ognia.

W rejonach mających uzasadnienie taktyczne wykonuje się pozorne pola minowe, gdzie zakłada się miny przeciwpancerne i przeciwpiechotne z gęstością 0.1-0.15% normy zasadniczej. Na pozornych kierunkach siłami wydzielonych pododdziałów pozoruje się zakładanie zapór fortyfikacyjnych.

Skryte rozmieszczenie elementów ugrupowania bojowego realizuje się przez rozmieszczenie ich w lasach, zagajnikach, wąwozach i innych naturalnych ukryciach terenowych.

Maskowanie ugrupowania bojowego osiąga się przez:

• ukrycie styków między pododdziałami;

• wykorzystanie ograniczonej widoczności do skrytego rozmieszczenia BWP;

• przemieszczanie środków transportowych w nocy lub w warunkach ograniczonej widoczności;

• budowę obiektów pozornych.

W lukach między pododdziałami rozbudowuje się pozorne rejony i pojedyncze obiekty obronne oraz pozoruje się w nich działalność wojsk przez zastosowanie wędrownych środków ogniowych.

Skryte rozmieszczenie i dokładne maskowanie stanowisk dowodzenia i punktów obserwacyjnych ma decydujący wpływ na zapewnienie ciągłości dowodzenia pododdziałami.

Maskowanie stanowisk dowodzenia i punktów obserwacyjnych osiąga się przez:

• właściwy wybór miejsca na rozmieszczenie stanowisk dowodzenia i punktów obserwacyjnych;

• wykorzystanie naturalnych warunków maskowania;

• przystosowanie urządzeń inżynieryjnych na stanowiskach dowodzenia i punktach obserwacyjnych do ogólnie wykonywanych urządzeń inżynieryjnych w strukturze obrony;

• staranne maskowanie okopów i wozów dowodzenia. Wszystkie pojazdy powinny się znajdować w wyznaczonym oddaleniu od stanowisk dowodzenia, a wszystkie drogi dojazdu zamaskowane.

Oprócz wykorzystania właściwości maskujących terenu oraz ogólnych przedsięwzięć maskowania należy podejmować przedsięwzięcia w zakresie przeciwdziałania przeciwko środkom radiolokacyjnym i noktowizyjnym a mianowicie:

• przyrządy noktowizyjne (aktywne) stawiać jedynie na kierunkach trudno dostępnych;

• w pewnej odległości od obiektów zawczasu ustawić źródło promieniowania podczerwonego imitujące pracę rzeczywistych przyrządów;

• ustawić przeciwradiolokacyjne maski - ekrany i odbijacze kątowe;

• stosować aktywne i pasywne zakłócania radiolokacyjne w celu przeciwdziałania środkom rozpoznania radiolokacyjnego przeciwnika.

Realizacja zadań maskowania bezpośredniego natarcia pododdziału może przybrać różne formy i sposoby w zależności od celu i zamiaru maskowania, posiadanego czasu, sił i środków będących w dyspozycji pododdziału. Z zasady maskowanie bezpośrednie polegać będzie na: wykorzystaniu właściwości ochronno-maskujących terenu i jego pokrycia, stosowania technicznych środków maskowania, wykorzystania zasłon dymnych, wcześniejszym pomalowaniu sprzętu i na przestrzeganiu zasad i dyscypliny maskowania.

Podczas przygotowania do natarcia maskowanie dowodzenia wojskami osiąga się przez:

• wykorzystanie środków łączności ruchomej, przewodowej i łączników;

• ograniczenie liczby osób mających prawo posługiwania się łącznością przewodową i zakaz prowadzenia rozmów dotyczących przygotowania natarcia;

• zakaz prowadzenia rozmów przy pomocy środków łączności radiowej o przygotowywanym natarciu;

• zachowanie uprzednio ustalonego reżimu pracy środków łączności radiowej;

• przestrzeganie zasad tajnego dowodzenia.

Zajmowanie i przebywanie w rejonie wyjściowym do natarcia odbywa się według zasad opisanych we wcześniejszym rozdziale. Dowóz środków materiałowych wykonuje się z zasady w nocy i w warunkach ograniczonej widoczności, a w dzień jedynie małymi grupami samochodów, po drogach przechodzących w terenie zakrytym.

Rekonesans do natarcia należy ograniczyć do niezbędnych potrzeb i odbywać go małymi grupami w umundurowaniu i z wyposażeniem nie wyróżniającym się spośród pozostałych żołnierzy. Przejścia na punkty rekonesansu wykonywać w sposób skryty wykorzystując rowy łączące, nierówności terenu oraz przedmioty terenowe.

W toku natarcia zmniejszenie widoczności wojsk na polu walki osiąga się przez:

• umiejętne wykorzystanie maskujących własności terenu;

• wykorzystanie etatowych i podręcznych środków maskowania odpowiednio do tła terenu i pory roku;

• wcześniejsze przemalowanie sprzętu;

• wykorzystanie zasłon dymnych, szczególnie przy wprowadzaniu do walki drugich rzutów i odwodów. Zasłony dymne powinny być również wykorzystywane dla osłony odejścia pododdziałów od przeciwnika lub wprowadzenia ich do walki.

Podczas natarcia z pokonaniem przeszkody wodnej, w czasie podchodzenia pododdziałów od przeszkody wodnej należy maskować:

• rozpoznanie przeszkody wodnej i podejść do przepraw;

• przygotowanie przeprawy w bród i czołgów pod wodą;

• zajmowanie rejonów wyjściowych do forsowania (przeprawy) oraz rozmieszczenie w nakazanych rejonach;

• prace związane z przygotowaniem dróg wyjścia pododdziałów na przeprawę.

Do czasu rozpoczęcia forsowania lub przeprawy środki przeprawowe rozmieszcza się w lesie, zagajnikach, fałdach terenowych lub za sztucznymi maskami wykonywanymi z etatowych lub podręcznych środków.

W celu zamaskowania przeprawy wojsk przez przeszkodę wodną stosuje się następujące przedsięwzięcia;

• pododdziały i sprzęt załadowuje się na środki przeprawowe w miejscach ukrytych przed środkami rozpoznania przeciwnika;

• promy buduje się w odnogach rzeki: za wysepkami i w innych miejscach nie obserwowanych przez przeciwnika;

• szeroko stosuje się zasłony dymne w celu ukrycia przeprawy wojsk i prac przy ich budowie;

• przeprawy maskuje się przed środkami rozpoznania radiolokacyjnego (ustawione odbijacze kątowe i promienniki ciepła).

Podczas działań w mieście lub osiedlu należy maskować obecność wojsk w budynkach przez zasłonięcie okien, nie rozpalanie ognisk w kuchniach wiejskich o niewłaściwej porze (po śniadaniu i po obiedzie), zaciemnianie świateł, uniemożliwić szczekanie psów, zachować ciszę .

Podczas natarcia w warunkach zimowych przystosować sprzęt swoim kolorem do pokrywy śnieżnej (maskowanie czołgów i transporterów opancerzonych wapnem lub białą farbą o nieregularnych plamach). Żołnierzy na rozpoznaniu, wypadzie lub w czasie prac przy wykonywaniu przejść w zaporach minowych zabezpieczyć w odzież maskującą.

Za całość maskowania bezpośredniego pododdziału odpowiedzialni są dowódcy poszczególnych szczebli dowodzenia. W okresie organizacji walki dowódca powinien:

• ocenić możliwości rozpoznania przez przeciwnika oraz własne możliwości w zakresie maskowania wojsk w toku organizacji i prowadzenia walki;

• określić zadania związane z maskowaniem bezpośrednim podległych pododdziałów;

• zapoznać kadrę z zamiarem i celem maskowania;

• uwzględnić niezbędne siły i środki do wykonania zadań z zakresu maskowania;

• przewidzieć osoby odpowiedzialne za wykonanie przedsięwzięć maskujących;

• działalność w zakresie przestrzegania tajemnicy i tajnego dowodzenia w walce.

W koniecznych przypadkach dowódca wydaje wytyczne do maskowania, w których podaje:

• wiadomości o przeciwniku i jego środkach rozpoznania;

• zadania związane z maskowaniem podległych pododdziałów;

• niezbędne siły i środki do wykonania najbardziej skomplikowanych prac;

• czas rozpoczęcia i zakończenia prac maskowniczych;

• odpowiedzialnych za wykonanie prac maskowniczych oraz sposób kontroli.

Wymienione zadania pododdziały wykonują najczęściej własnymi siłami a za ich jakość i terminowość odpowiada dowódca pododdziału.

Przeciwdziałanie rozpoznaniu polega na udaremnianiu zamiarów rozpoznawczych przeciwnika, przez należytą ochronę własnych przedsięwzięć. Głównym zadaniem jest ustalenie, w jakim stopniu przeciwnik rozpoznał nasze siły i zamiary i na tej podstawie zaplanowanie przedsięwzięć do planu zabezpieczenia w zakresie przeciwdziałania jego rozpoznaniu. Realizując ten plan, dowódca skutecznie przeprowadza akcję zmierzając do wprowadzenia przeciwnika w błąd.

Aby skutecznie dezinformować, dowódca powinien przede wszystkim poznać dokładnie system rozpoznania przeciwnika: z jakich źródeł czerpie informacje i od jakich jest najbardziej uzależniony. Znając jego system rozpoznania, słabe i mocne strony, dowódca podejmuje właściwą decyzję, jak mu przeciwdziałać.

Rys. 9.23. Współczesne środki rozpoznania nie muszą być widoczne

Na szczeblu pododdziału przeciwdziałanie rozpoznaniu przeciwnika winno być zorganizowane i prowadzone zgodnie z uprzednio otrzymanym zadaniem w tym zakresie.

Zadanie takie może być postawione przez dowódcę wyższego szczebla w trakcie organizacji rozpoznania, omawiania współdziałania, prowadzonego rekonesansu lub w oddzielnym zarządzeniu i winno obejmować:

• krótką charakterystykę działań rozpoznania przeciwnika;

• główny (przypuszczalny) kierunek rozpoznania;

• z jakimi elementami rozpoznawczymi przeciwnika i gdzie możemy się spotkać;

• co należy wykonać aby zmniejszyć efekty jego rozpoznania.

Zmniejszenie efektów rozpoznania przeciwnika celowym wydaje się prowadzić w dwóch sferach (zakresach) działania:

• w sferze (zakresie) działań pasywnych;

• w sferze (zakresie) działań aktywnych.

Sfera (zakres) działań pasywnych na szczeblu pododdziału winna obejmować:

• maskowanie i ubezpieczenie rejonu ześrodkowania;

• ograniczenie ruchu i manewru w tych rejonach;

• zakaz pracy środków łączności;

• skryte prowadzenie rekonesansów dróg domarszu i rubieży wprowadzenia pododdziałów do walki;

• skryte wykonanie przejść w polach minowych i zaporach inżynieryjnych;

• ograniczenie do minimum ruchu na rubieży styczności wojsk;

• ograniczenie prowadzenia ognia do czasu rozpoczęcia walki;

• okresowy manewr częstotliwości pracujących radiostacji;

• maksymalne wykorzystanie naturalnych właściwości maskujących terenu;

• inne przedsięwzięcia uniemożliwiające przeciwnikowi rozpoznanie naszych sił i środków lub przedsięwzięcia mające na celu wprowadzenie go w błąd.

Sfera (zakres) działań aktywnych winna obejmować:

• rozpoznanie i niszczenie wykrytych elementów rozpoznawczych przeciwnika;

• niedopuszczenie do przenikania jego elementów rozpoznawczych w głąb lub poprzez ugrupowanie.

O ile pierwsza sfera (zakres) z zasady nie będzie nastręczać dowódcy pododdziału większych trudności, to sfera (zakres) drugi wymagać będzie odpowiednich przemyśleń, decyzji, jak i wydzielenia sił i środków do jego realizacji. Dowódcy winni zdawać sobie sprawę, że kolejność i sposób niszczenia elementów rozpoznawczych przeciwnika na szczeblu pododdziału nie będzie miała istotnego znaczenia, należy przyjąć generalną zasadę, że wykryty element rozpoznawczy musi być natychmiast zniszczony, a jeżeli dowódca pododdziału nie posiada takich możliwości, przekazuje dane o rozpoznanym elemencie do przełożonego.

Tabelę słyszalności zawarto w Rozdziale 3 - Rozpoznanie.

359

MASKOWANIE BEZPOŚREDNIE

WYKORZYSTANIE

ŚRODKÓW MASKOWANIA

WYKORZYSTANIE WARUNKÓW

DO UKRYCIA WOJSK I SPRZĘTU

BOJOWEGO

SZTUCZNE MASKI

WYKORZYSTANIE WARUNKÓW OGRANICZONEJ WIDOCZNOŚCI

WYKORZYSTANIE NATURALNYCH WŁAŚCIWOŚCI

MASKUJĄCYCH TERENU

MALOWANIE MASKUJĄCE

MASKOWANIE DYMAMI

POKRYCIE TERENU

WARUNKI NOCNE

MASKOWANIE

ROŚLINNOŚCIĄ

RZEŹBA

TERENU

WARUNKI

ATMOSFERYCZNE

MASKOWANIE ŚWIETLNE

KONTRAST TŁA TERENU

MASKOWANIE DŹWIĘKOWE

MASKOWANIE

PRZECIWTERMICZNE

Linki naciągowe

Cień

Maska pochyła

---