24. Pojęcie i systematyka zdarzeń prawnych
Przykładami zdarzeń prawnych są:
zjawiska naturalne (atmosferyczne, astronomiczne itp.)
Skutkiem prawnym śmierci może być otwarcie spadku, a zjawisk atmosferycznych - powstanie obowiązku naprawy przez ubezpieczyciela szkód powstałych w wyniku tych zjawisk.
Wśród zdarzeń powodujących powstanie (zaistnienie) stosunku prawnego można wymienić: urodzenie dziecka, zawarcie małżeństwa, śmierć (powstanie praw spadkowych), pożar, kradzież, zawarcie umowy najmu itp.
Zdarzeniami powodującymi zmianę istniejącego stosunku prawnego są np. zawarcie umowy o pracę na nowych warunkach płacowych, zmiana czynszu dzierżawnego itp. Zdarzeniem, którego następstwem jest wygaśnięcie istniejącego stosunku prawnego może być śmierć małżonka, lub orzeczenie rozwodu powodujące ustanie małżeństwa, upływ czasu powodujący wygaśnięcie zobowiązania, spełnienie świadczenia itp.
Do zdarzeń o znaczeniu prawnym zaliczyć też należy te, których następstwem nie jest powstanie, zmiana lub wygaśnięcie stosunku prawnego lecz ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub obowiązku czy stosunku prawnego np. wyrok sądu ustalający prawo do spadku, wykluczający ojcostwo i inne.
Zdecydowana większość zdarzeń prawnych jest rezultatem bardziej, czy mniej, świadomej działalności ludzi. Nie pomniejsza to prawnego znaczenia innych, naturalnych, niezależnych od działania ludzi (a nawet od ich woli) zdarzeń, spośród których przykładowo można wymienić takie, jak: pożar, powódź, gradobicie, śmierć człowieka, upływ czasu.
25. Pojęcie i rodzaje czynności prawnych
Czynność prawna - świadome i zgodne z przepisami prawa zachowanie ludzkie, zmierzające do wywołania skutków prawnych mocą odpowiednich oświadczeń woli składających się na treść czynności prawnej. Jest to stan faktyczny zawierający co najmniej jedno oświadczenie woli.
Klasyfikacje czynności prawnych
Ze względu na strony czynności prawnej można wyróżnić:
Ze względu na status stron:
czynności prawne zobowiązujące - pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie pasywów;
czynności prawne rozporządzające- pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów.
Ze względu na skutek prawny jaki czynność prawna wywołuje w sfere majątkowej kontrahenta:
czynności prawne przysparzające - pociągają za sobą zwiększenie aktywów np.: uzyskanie prawa własności rzeczy lub zmniejszenie pasywów, np.: zwolnienie z długu;
inne czynności.
Ze względu na to, czy przysporzenie następuje po obu stronach czynności prawnej, czy tylko po jednej, (podział ten dotyczy wyłącznie czynności prawnych dwustronnych):
czynności prawne odpłatne (obciążające) - przysporzenie następuje po obu stronach czynności;
czynności prawne nieodpłatne (pod tytułem darmym)- przysporzenie następuje tylko po jednej stronie czynności.
26. Forma i treść czynności prawnych
Bywa, że prawo wymaga - dla ważności czynności prawnej - zachowania szczególnej formy złożenia oświadczenia woli, która może mieć postać.
> formy pisemnej zwykłej,
> formy pisemnej z urzędowym poświadczeniem daty,
> formy pisemnej z poświadczeniem podpisu,
> formy aktu notarialnego.
27. Pisemna forma czynności prawnej
Dla zachowania formy pisemnej zwykłej wymagany jest własnoręczny podpis osoby składającej oświadczenie woli. Nie ma znaczenia, czy dana osoba własnoręcznie sporządzi treść dokumentu. Istotny jest jedynie jej podpis. Istnieją również pewne formy zastępcze (np. osoba nie umiejąca pisać może zamiast podpisu złożyć odcisk palca, a obok tego inna osoba wpisuje jej imię i nazwisko, umieszczając swój podpis). Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty jest potrzebna dla stwierdzenia, w jakim momencie została dokonana określona czynność (data pewna). Urzędowego poświadczenia daty dokonuje notariusz lub organ państwowy, umieszczając jakąkolwiek wzmiankę na dokumencie opatrzoną datą. Formę tę można zachować także w inny sposób. Po pierwsze, poprzez stwierdzenie jakiegoś zdarzenia w innym dokumencie urzędowym. Po drugie, poprzez śmierć uczestnika czynności prawnej podpisanego na dokumencie (data jest wówczas pewna od daty śmierci tej osoby). Poświadczenie podpisu polega na stwierdzeniu przez notariusza lub powołany do tego organ państwowy faktu własnoręcznego podpisu danej osoby na dokumencie. Akt notarialny jest dokumentem sporządzonym przez notariusza. Notariusz sam spisuje treść oświadczeń woli stron, redaguje z nimi treść dokumentu, a następnie odczytuje i wraz ze stronami podpisuje. Podpisy stron znajdują się jedynie na oryginale dokumentu przechowywanym u notariusza, natomiast strony otrzymują wypisy aktów notarialnych opatrzonych pieczęcią notariusza. Zawarcie umowy w formie aktu notarialnego jest wymagane m.in. przy przeniesieniu własności nieruchomości. Niezachowanie przypisanej dla dokonania danej czynności formy szczególnej może skutkować różnymi konsekwencjami. Jeśli ustawodawca wyraźnie wskazał, że dla dokonania danej czynności wymaga się, pod rygorem nieważności, przypisanej formy szczególnej (tzw. forma ad solemnitatem niedochowanie tej formy powoduje bezwzględną nieważność takiej czynności. Czynność taka nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Tak jest np. w przypadku niedochowania formy oświadczenia woli przy przeniesieniu własności nieruchomości. Ustawodawca zastrzegł tu - pod rygorem nieważności - formę notarialną (art. 158 kc). Sporządzenie umowy w innej formie spowoduje, że czynność prawna będzie nieważna. Niezachowanie zwykłej formy pisemnej tam, gdzie jest to wymagane bez rygoru nieważności, nie powoduje wadliwości samej czynności. Przyczynia się jednak do trudności dowodowych (tzw. forma ad probationem). Strona, która zaniedba dochowania takiej formy, musi się liczyć z tym, że nie mając dokumentu na piśmie, nie udowodni swych racji przed sądem i przegra spór. Spotka się bowiem z ograniczeniami dowodowymi. Tylko wyjątkowo będzie się mogła posłużyć dowodem ze świadków lub przesłuchania stron. Formy pisemnej dla celów dowodowych wymaga m.in. każda czynność prawna o wartości wyższej niż 2 tyś. złotych (art. 75 kc). Dla niektórych czynności czasem przewidziana jest określona forma, wymagana w tzw. celach specjalnych (tzw. forma ad eventum) Ustawodawca zastrzega, że dana forma ma znaczenie tylko dla osiągnięcia szczególnego skutku prawnego, który bez jej dochowania nie nastąpi, jakkolwiek sama czynność będzie ważna. Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty jest wskazana np. przy umowie najmu. Poświadcza się datę umowy najmu po to, aby wykluczyć możliwość jej wypowiedzenia (art. 678 §2 kc).
Tak więc, jeżeli prawo przewiduje dla złożenia oświadczenia woli jakąś formę szczególną, winna być ona zachowana.
28. Data pewna (art. 81 k.c.)
Art. 81. § 1. Jeżeli ustawa uzależnia ważność albo określone skutki czynności prawnej od urzędowego poświadczenia daty, poświadczenie takie jest skuteczne także względem osób nie uczestniczących w dokonaniu tej czynności prawnej (data pewna).
§ 2. Czynność prawna ma datę pewną także w wypadkach następujących:
1) w razie stwierdzenia dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym - od daty dokumentu urzędowego;
2) w razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo przez notariusza - od daty wzmianki.
§ 3. W razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie datę złożenia przez tę osobę podpisu na dokumencie uważa się za pewną od daty śmierci tej osoby.