Narodowy Bank Polski
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego
NBP
ZASADY DOBREJ PRAKTYKI BANKOWEJ W ZAKRESIE KSI臉GOWANIA KREDYT脫W I UDOST臉PNIANIA INFORMACJI O KREDYTACH
SOUND PRACTICES FOR LOAN ACCOUNTING AND DISCLOSURE, No. 55
BAZYLEJSKI KOMITET ds. NADZORU BANKOWEGO
Bazylea, lipiec 1999
Nota od wydawcy
Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego do艂o偶y艂 wszelkich stara艅, aby zapewni膰 wysok膮 jako艣膰 t艂umaczenia na j臋zyk polski za艂膮czonego tekstu. Ze wzgl臋du na z艂o偶ono艣膰 poruszanej problematyki oraz wyst臋puj膮cy czasem brak odpowiednik贸w w j臋zyku polskim termin贸w i poj臋膰 angielskich u偶ytych w tek艣cie oryginalnym niekt贸re terminy mog膮 by膰 przet艂umaczone w alternatywny spos贸b. W razie w膮tpliwo艣ci rozstrzygaj膮cy jest tekst orygina艂u angielskiego dost臋pny na stronie internetowej Banku Rozrachunk贸w Mi臋dzynarodowych: www.bis.org
T艂umaczenie: Leszek Kryszkiewicz
Grupa Robocza ds. Rachunkowo艣ci Komitetu Bazylejskiego ds. Nadzoru Bankowego
Przewodnicz膮cy |
By艂y przewodnicz膮cy |
Prof. Dr Arnold Schilder
De Nederlandsche Bank, Amsterdam
|
Mr Nick Le Pan
Office of the Superintendent of Financial Institutions, Ottawa |
Commission Bancaire et Financi膷re, Brussels |
Mr Marc Pickeur |
Office of the Superintendent of Financial Institutions, Ottawa |
Ms Donna Bovolaneas Mr David Robertson |
Commission Bancaire, Paris |
Mr Philippe Bui |
Deutsche Bundesbank, Frankfurt am Main |
Mr Karl-Heinz Hillen |
Bundesaufsichtsamt f眉r das Kreditwesen, Berlin |
Mr Ludger Hanenberg |
Banca d'Italia, Rome |
Dr Carlo Calandrini |
Bank of Japan, Tokyo |
Mr Hirotaka Hideshima Mr Hiroshi Ota |
Financial Supervisory Agency, Tokyo |
Mr Satoshi Hirata |
Commission de Surveillance du Secteur Financier, Luxembourg |
Ms Isabelle Goubin Mr Guy Haas |
De Nederlandsche Bank, Amsterdam
|
Mr Jacques Peters Mr Andr茅 Van Dorssen |
Finansinspektionen, Stockholm |
Mr Bengt-Allan Mettinger |
Eidgen枚ssische Bankenkommission, Bern |
Dr Andreas B眉hlmann |
Financial Services Authority, London |
Mr David Swanney |
Board of Governors of the Federal Reserve System, Washington, D.C. |
Mr Gerald Edwards
|
Federal Reserve Bank of New York |
Mr Stefan Walter |
Office of the Comptroller of the Currency, Washington, D.C. |
Mr Zane Blackburn
|
Federal Deposit Insurance Corporation, Washington, D.C. |
Mr Robert Storch
|
European Commission, Brussels |
Mr Patrick Brady |
Secretariat of the Basel Committee on Banking Supervision, Bank for International Settlements |
Mr Magnus Orrell
|
Do opracowania tego dokumentu przyczyni艂a si臋 r贸wnie偶 Grupa ds. Przejrzysto艣ci Komitetu Bazylejskiego, kt贸rej przewodniczy pani Susan Krause z OCC.
Spis tre艣ci
Streszczenie ...................................................................................................... 3
Lista dobrych praktyk bankowych ...................................................... 5
I Wprowadzenie ....................................................................................... 8
(a) Cele .......................................................................................................... 9
(b) Zakres ...................................................................................................... 10
(c) T艂o ........................................................................................................... 11
(d) Zarys dokumentu .................................................................................... 14
(e) Terminologia ........................................................................................... 14
II podstawy solidnej rachunkowo艣ci .......................................... 16
III rachunkowo艣膰 kredyt贸w .............................................................. 19
(a) ksi臋gowanie, wyksi臋gowywanie i wycena ................................................ 19
(b) kredyty w sytuacji zagro偶one ksi臋gowanie i wycena ................................ 20
(c) adekwatno艣膰 rezerw og贸艂em .................................................................... 26
(d) Ksi臋gowanie dochodu ............................................................................. 27
IV publiczne udost臋pnianie informacji ........................................ 29
(a) Polityki i praktyki rachunkowo艣ci ........................................................... 31
(b) Zarz膮dzanie ryzykiem kredytowym ......................................................... 32
(c) Ryzyko kredytowe .................................................................................. 32
(d) Jako艣膰 kredyt贸w ..................................................................................... 33
V Rola nadzorc贸w bankowych ........................................................................ 35
VI Pojawiaj膮ce si臋 kwestie ................................................................................ 36
(a) Ksi臋gowanie i udost臋pnianie informacji o warto艣ci rzetelnej .................. 36
(b) Nowe podej艣cia do tworzenia rezerw na ryzyko kredytowe .................... 37
Za艂膮cznik: Zestawienie uzgadniaj膮ce przepisy - mi臋dzynarodowe standardy rachunkowo艣ci
Zasady dobrej praktyki bankowej w zakresie KSI臉GOWANIA KREDYT脫W I udost臋pniania INFORMACJI O KREDYTACH
lipiec 1999
STRESZCZENIE
Niniejszy dokument prezentuje wskaz贸wki dla bank贸w i nadzorc贸w bankowych w zakresie ksi臋gowania i wyceny kredyt贸w, tworzenia rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w, udost臋pniania informacji o ryzyku kredytowym oraz kwestii pokrewnych. Okre艣la on stanowisko nadzoru bankowego w zakresie zasad dobrej praktyki bankowej dotycz膮cych ksi臋gowania kredyt贸w i udost臋pniania informacji o ryzyku kredytowym. Dokument ten s艂u偶y r贸wnie偶 jako podstawowe ramy dla oceny polityk i praktyk bank贸w z punktu widzenia nadzoru. Mo偶e by膰 tak偶e pomocny dla organ贸w ustanawiaj膮cych standardy rachunkowo艣ci.
R贸偶ne cia艂a mi臋dzynarodowe, w tym Komitet Bazylejski, dopomina艂y si臋 post臋pu w zakresie praktyk rachunkowo艣ci i udost臋pniania informacji na temat dzia艂alno艣ci kredytowej bank贸w oraz zwi膮zanego z nim ryzyka kredytowego. Og贸lnie rzecz bior膮c, uj臋cie ksi臋gowe, a w szczeg贸lno艣ci ksi臋gowo艣膰 dotycz膮ca kredyt贸w mog膮 w znacz膮cym stopniu wp艂yn膮膰 na rzetelno艣膰 sprawozdawczo艣ci finansowej i nadzorczej oraz zwi膮zane z nimi obliczenia kapita艂owe. Ponadto, solidne praktyki ksi臋gowania i udost臋pniania informacji maj膮 kluczowe znaczenie dla zagwarantowania wi臋kszej przejrzysto艣ci niezb臋dnej do sprawowania efektywnego nadzoru i utrzymania dyscypliny rynkowej w艣r贸d instytucji finansowych. Poza Komitetem Bazylejskim r贸wnie偶 Ministrowie Finans贸w kraj贸w G-7, Gubernatorzy bank贸w centralnych kraj贸w G-10 oraz mi臋dzynarodowe instytucje finansowe, takie jak Mi臋dzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank 艢wiatowy, nawo艂ywali do d膮偶enia do post臋pu w tym zakresie.
Na pocz膮tku niniejszy dokument wymienia og贸lne cele jakie stawia Komitet Bazylejski w zakresie zasad dobrej praktyki bankowej odnosz膮cych si臋 do ksi臋gowania i udost臋pniania informacji na temat kredyt贸w. Dokument ten podsumowuje kluczowe terminy i wi膮偶e wytyczne z procesem zarz膮dzania ryzykiem kredytowym. W dalszej cz臋艣ci dokument ten prezentuje wskaz贸wki dotycz膮ce solidnych praktyk odno艣nie kluczowych aspekt贸w ksi臋gowania kredyt贸w, takich jak pocz膮tkowego ksi臋gowania i wyceny kredyt贸w, wyceny kredyt贸w zagro偶onych, tworzenia rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w ksi臋gowania dochodu. Ponadto, dokument ten prezentuje solidne praktyki udost臋pniania informacji skupiaj膮ce si臋 na ryzyku kredytowym wynikaj膮cym z portfela kredytowego. Dokument omawia r贸wnie偶 pokr贸tce rol臋 nadzoru w ocenie zarz膮dzania przez banki jako艣ci膮 aktyw贸w oraz ocenie adekwatno艣ci tworzenia rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w.
Czterema podstawowymi zagadnieniami b臋d膮cymi przedmiotem zainteresowania nadzoru dotycz膮cymi rachunkowo艣ci kredyt贸w i udost臋pniania informacji o kredytach s膮: a) adekwatno艣膰 procesu dotycz膮cych okre艣lania rezerw w instytucji, b) adekwatno艣膰 rezerw og贸艂em c) terminowe ksi臋gowanie zidentyfikowanych strat albo poprzez tworzenie rezerw celowych albo spisanie kredytu w ci臋偶ar strat. oraz d) terminowe i rzetelne udost臋pnianie informacji o ryzyku kredytowym.
Opublikowanie niniejszego dokumentu stanowi cz臋艣膰 d艂ugotrwa艂ych prac Komitetu zmierzaj膮cych do promowania efektywnego nadzoru bankowego oraz bezpiecznych i stabilnych system贸w bankowych. Dokument ten stanowi uzupe艂nienie Podstawowych Zasad Efektywnego Nadzoru wydanych przez Komitet Bazylejski w zakresie ksi臋gowania i udost臋pniania informacji na temat dzia艂alno艣ci kredytowej bank贸w oraz zwi膮zanego z ni膮 ryzyka kredytowego. Mi臋dzynarodowe wdro偶enie wytycznych niniejszego dokumentu powinno pom贸c w realizacji wzmocnionej polityki i praktyk ksi臋gowania zgodnych ze solidnymi praktykami zarz膮dzania ryzykiem zar贸wno w krajach G-10 jak i krajach spoza G-10 oraz pom贸c w dostosowaniu przez banki i kraje ich polityki i praktyk.
LISTA zasad dobrej praktyki bankowej
PODSTAWY solidnej rachunkowo艣ci
1) Bank powinien przyj膮膰 solidny system zarz膮dzania ryzykiem kredytowym.
2) Decyzje kierownictwa dotycz膮ce ksi臋gowania i wyceny zagro偶enia kredyt贸w powinny by膰 okre艣lane zgodnie z udokumentowanymi polityk膮 i procedurami odzwierciedlaj膮cych takie zasady jak sp贸jno艣膰 i ostro偶no艣膰.
3) Wyb贸r i zastosowanie polityk i procedur ksi臋gowania powinny by膰 zgodne z podstawowymi zasadami rachunkowo艣ci.
rachunkowo艣膰 KREDYT脫W
Ksi臋gowanie, wyksi臋gowywanie i wycena
4) Bank powinien ksi臋gowa膰 kredyty, udzielone czy te偶 nabyte, w swoim bilansie tylko w chwili kiedy staje si臋 on stron膮 postanowie艅 umowy dotycz膮cej kredytu.
5) Bank powinien usun膮膰 kredyt (lub cz臋艣膰 kredytu) ze swego bilansu, tylko wtedy gdy traci kontrol臋 nad prawami wynikaj膮cymi z tego kredytu (lub cz臋艣ci kredytu). Bank traci tak膮 kontrol臋 je艣li skorzysta z praw do korzy艣ci okre艣lonych w umowie, prawa te wygasaj膮 albo bank zrzeknie si臋 tych praw.
6) Bank powinien wycenia膰 pocz膮tkowo kredyt na poziomie poniesionego kosztu.
Kredyty w sytuacji zagro偶onej - ksi臋gowanie i wycena
7) Bank powinien zidentyfikowa膰 i zaksi臋gowa膰 kredyt jako zagro偶ony lub wsp贸lnie ocenian膮 grup臋 kredyt贸w jako zagro偶on膮, w przypadku gdy istnieje prawdopodobie艅stwo, 偶e bank nie b臋dzie w stanie odzyska膰 lub nie ma wiarygodnej gwarancji, 偶e bankowi uda si臋 odzyska膰 wszystkie nale偶ne kwoty zgodnie z warunkami umowy kredytowej. Zidentyfikowanie kredytu (贸w) w sytuacji zagro偶onej powinno znale藕膰 odzwierciedlenie w ksi臋gowaniu zmniejszaj膮cym warto艣膰 kredytu netto przez utworzenie rezerwy lub spisanie w straty oraz obci膮偶eniu rachunku wynik贸w w okresie, w kt贸rym kredyt(y) zosta艂y sklasyfikowane.
8) Bank powinien wycenia膰 kredyt zagro偶ony na poziomie szacunkowej kwoty mo偶liwej do odzyskania.
Adekwatno艣膰 rezerw og贸艂em
9) 艁膮czna warto艣膰 rezerw celowych i og贸lnych powinna by膰 wystarczaj膮ca do pokrycia szacowanych strat z tytu艂u kredyt贸w zwi膮zanych z portfelem kredytowym.
Ksi臋gowanie dochodu
10) Bank powinien ksi臋gowa膰 doch贸d odsetkowy z tytu艂u kredyt贸w w sytuacji normalnej na bazie memoria艂owej wykorzystuj膮c metod臋 efektywnej stopy procentowej.
11) W przypadku zaliczenia kredytu do grupy kredyt贸w w sytuacji zagro偶onej, bank powinien zaprzesta膰 naliczania odsetek zgodnie z warunkami umowy.
Publiczne udost臋pnianie informacji
12) Udost臋pnianie informacji dokonywane w rocznym sprawozdaniu finansowym banku powinno by膰 dostosowane do rozmiaru i rodzaju operacji prowadzonych przez bank zgodnie z zasad膮 istotno艣ci.
Polityki i praktyki rachunkowo艣ci
13) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje dotycz膮ce polityk, praktyk i metod rachunkowo艣ci jakie stosuje do ksi臋gowania kredyt贸w.
14) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje dotycz膮ce polityk i metod stosowanych do okre艣lania rezerw og贸lnych i celowych oraz powinien wyja艣nia膰 podstawowe za艂o偶enia stosowane w tym zakresie.
Zarz膮dzanie ryzykiem kredytowym
15) Bank powinien udost臋pnia膰 jako艣ciowe informacje dotycz膮ce zarz膮dzania ryzykiem kredytowym oraz polityk i praktyk w zakresie kontroli wewn臋trznej.
Ryzyko kredytowe
16) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje o kredytach w podziale na kategorie kredytobiorc贸w.
17) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje o kredytach w podziale geograficznym.
18) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje o znacz膮cej koncentracji ryzyka kredytowego.
19) Bank powinien udost臋pnia膰 informacj臋 zbiorcz膮 na temat jego zobowi膮za艅 wynikaj膮cych z porozumie艅 z klauzul膮 o regresie dotycz膮cych kredyt贸w i przewidywanych strat w wyniku tych porozumie艅.
Jako艣膰 kredyt贸w
20) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat sald kredyt贸w zagro偶onych oraz kredyt贸w przeterminowanych w podziale na kredytobiorc贸w oraz kwoty rezerw og贸lnych i celowych utworzonych dla ka偶dej kategorii.
21) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje dotycz膮ce salda kredyt贸w zagro偶onych i przeterminowanych w podziale geograficznym i, je艣li to mo偶liwe, zwi膮zane z nimi wielko艣ci rezerw og贸lnych i celowych.
22) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat uzgodnie艅 zmian w rezerwach na kredyty zagro偶one.
23) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat sald kredyt贸w, dla kt贸rych zaprzestano naliczania odsetek zgodnie z pierwotnymi warunkami umowy kredytowej w zwi膮zku z pogorszeniem si臋 jako艣ci kredyt贸w.
24) Bank powinien udost臋pnia膰 informacj臋 zbiorcz膮 nt. kredyt贸w zagro偶onych, kt贸re by艂y restrukturyzowane w ci膮gu roku.
Rola nadzorc贸w bankowych
25) Nadzorcy bankowi powinni ocenia膰 efektywno艣膰 polityk i praktyk banku stosowanych do oceny jako艣ci kredyt贸w.
26) Inspektorzy nadzoru bankowego powinni mie膰 pewno艣膰, 偶e metody stosowane przez bank do naliczania rezerw zapewniaj膮 uzasadnion膮 i odpowiednio konserwatywn膮 i terminow膮 wycen臋, zgodnie z odpowiednimi politykami i praktykami.
Zasady dobrej praktyki bankowej w zakresie KSI臉GOWANIA KREDYT脫W I udost臋pniania INFORMACJI O KREDYTACH
LIPIEC 1999
I. WPROWADZENIE
Niniejszy dokument, wydany przez Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego, dostarcza wskaz贸wek co do ksi臋gowania i wyceny kredyt贸w, tworzenia rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w, udost臋pniania informacji o ryzyku kredytowym i pokrewnych kwestii. Okre艣la on stanowisko nadzorc贸w bankowych odno艣nie solidnych praktyk rachunkowo艣ci kredytowej i udost臋pniania informacji na temat kredyt贸w przez banki. Dokument ten stanowi tak偶e podstawowe ramy s艂u偶膮ce do oceny przez nadzorc贸w bankowych polityki i praktyk w powy偶szym zakresie.
Poniewa偶 Komitet Bazylejski nie jest organem ustanawiaj膮cym standardy dla rachunkowo艣ci, jego cz艂onkowie wsp贸艂pracuj膮 blisko z krajowymi organami ustanawiaj膮cymi standardy rachunkowo艣ci. Komitet Bazylejski wsp贸艂pracuje z Mi臋dzynarodow膮 Rad膮 ds. Standard贸w Rachunkowo艣ci (IASC) w celu promowania nale偶nej uwagi w zakresie rozwi膮za艅 ostro偶no艣ciowych dotycz膮cych rozwoju krajowych i mi臋dzynarodowych standard贸w rachunkowo艣ci. Komitet Bazylejski wspiera mi臋dzynarodowo inicjatywy harmonizacji i poprawy standard贸w rachunkowo艣ci. Komitet dostrzega, 偶e wskaz贸wki w tym dokumencie zawieraj膮cym solidne praktyki w kilku obszarach wychodz膮 poza te, kt贸re zosta艂y wydane przez IASC i kilka organ贸w ustalaj膮cych standardy na poziomie krajowym, dotyczy to np. publicznego udost臋pniania informacji.
Dlatego te偶 stopniowe wprowadzanie pewnych z wymienionych w dokumencie solidnych praktyk mo偶e by膰 odpowiednie w niekt贸rych krajach. Komitet jest przekonany, 偶e dodatkowe wskaz贸wki znajduj膮ce si臋 w tym dokumencie s膮 istotne w odniesieniu do identyfikacji solidnych praktyk dotycz膮cych ksi臋gowania kredyt贸w i udost臋pniania informacji o kredytach.
(a) Cele
Podstawowym celem przy艣wiecaj膮cym wydaniu tego dokumentu traktuj膮cego o ksi臋gowaniu kredyt贸w i udost臋pnianiu informacji o kredytach by艂o u艂atwienie efektywnego nadzoru bankowego i utrzymanie dyscypliny rynkowej w艣r贸d bank贸w. Do samego ko艅ca dokument:
1) dostarcza wskaz贸wek bankom i agencjom nadzoru nt. solidnych praktyk w zakresie ksi臋gowania kredyt贸w i udost臋pniania informacji zwi膮zanych z kredytami,
2) promuje wspomniane polityki i praktyki o podwy偶szonym standardzie zgodne ze solidnymi praktykami zarz膮dzania ryzykiem zar贸wno dla bank贸w z kraj贸w G-10 i spoza nich;
3) promuje ujednolicanie wspomnianych polityk i praktyk w bankach i r贸偶nych krajach.
Wskaz贸wki zamieszczone w niniejszym dokumencie opieraj膮 si臋 na prze艣wiadczeniu, 偶e polityki i praktyki w zakresie rachunkowo艣ci powinny zapewnia膰, i偶 aktywa kredytowe, i doch贸d s膮 wykazywane uczciwie i ostro偶nie, co powoduje prawid艂ow膮 wycen臋 kapita艂u. Pod wieloma wzgl臋dami Niniejszy dokument prezentuje zasady powszechnie stosowane w wielu krajach. Niemniej jednak, Komitet Bazylejski uwa偶a, 偶e niniejszy dokument mo偶e by膰 u偶yteczny jako odpowied藕 na potrzeb臋 udoskonalania standard贸w rachunkowo艣ci i udost臋pniania informacji dotycz膮cych dzia艂alno艣ci kredytowej bank贸w.
Te wskaz贸wki podkre艣laj膮, 偶e czterema podstawowymi obszarami zainteresowania nadzorc贸w bankowych s膮: a) adekwatno艣膰 proces贸w instytucji dotycz膮cych okre艣lania rezerw, b) adekwatno艣膰 rezerw og贸艂em c) terminowe ksi臋gowanie zidentyfikowanych strat poprzez tworzenie rezerw celowych albo spisywanie kredyt贸w w ci臋偶ar strat oraz terminowe i rzetelne udost臋pnianie informacji o kredytach.
Opublikowanie niniejszego dokumentu stanowi cz臋艣膰 d艂ugotrwa艂ych prac Komitetu zmierzaj膮cych do promowania efektywnego nadzoru bankowego oraz bezpiecznych i stabilnych system贸w bankowych. W Podstawowych Zasadach Efektywnego Nadzoru Komitet definiuje minimalne wymogi efektywnego systemu nadzoru bankowego oraz omawia postanowienia promuj膮ce stabilno艣膰 na rynkach finansowych. Niniejszy dokument omawia niekt贸re Podstawowe Zasady Efektywnego Nadzoru wymagaj膮ce od nadzorc贸w bankowych zapewnienia, 偶e:
„banki ustanowi艂y i stosuj膮 odpowiedni膮 polityk臋, praktyki i procedury oceny jako艣ci aktyw贸w oraz adekwatno艣ci rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w” (Zasada 8);
路 "ka偶dy bank prowadzi adekwatne zapisy sporz膮dzane zgodnie ze sp贸jnymi politykami i praktykami rachunkowo艣ci, umo偶liwiaj膮ce inspektorom nadzoru zdobycie prawdziwej i rzetelnej wiedzy na temat sytuacji finansowej banku oraz dochodowo艣ci prowadzonej przeze艅 dzia艂alno艣ci” (Zasada 21.1);
„bank publikuje regularnie sprawozdania finansowe rzetelnie odzwierciedlaj膮ce jego kondycj臋” (Zasada 21.2).
(b) Zakres
7. Poniewa偶 niniejszy dokument stanowi om贸wienie niekt贸rych Podstawowych Zasad Efektywnego Nadzoru, stosuje si臋 on do wszystkich organizacji bankowych. Jednak偶e, metody wdra偶ania niniejszych wskaz贸wek powinny odzwierciedla膰 zakres i z艂o偶ono艣膰 operacji w jakie zaanga偶owany jest indywidualny bank.
Niniejszy dokument koncentruje si臋 na praktykach rachunkowo艣ci kredyt贸w i udost臋pniania informacji na temat ryzyka kredytowego zwi膮zanego kredytami znajduj膮cymi si臋 w ksi臋dze bankowej.. Dlatego te偶 dokument nie omawia solidnych praktyk w odniesieniu do ksi臋gowania kredyt贸w znajduj膮cych si臋 w ksi臋dze handlowej. Ryzyko kredytowe jest, oczywi艣cie, obecne w innych rodzajach dzia艂alno艣ci ni偶 dzia艂alno艣膰 kredytowa. Chocia偶 wycena i tworzenie rezerw zwi膮zanych z ryzykiem kredytowym innych rodzaj贸w dzia艂alno艣ci bankowej (np. dzia艂alno艣膰 handlowa i dzia艂alno艣膰 w zakresie instrument贸w pochodnych) nie s膮 zasadniczo przedmiotem dyskusji niniejszego dokumentu, to Komitet Bazylejski uwa偶a, 偶e organizacje bankowe powinny zapewnia膰, 偶e ryzyko kredytowe dotycz膮ce tych obszar贸w jest przedmiotem ostro偶nej wyceny, zarz膮dzania i publikowania w ich sprawozdaniach finansowych. Wiele zasad zawartych w niniejszym dokumencie powinno by膰 pomocnym dla instytucji i ich nadzor贸w w rozwi膮zywaniu problem贸w dotycz膮cych rachunkowo艣ci i udost臋pniania informacji.
W wielu krajach na przepisy rachunkowe w wi臋kszym lub mniejszym stopniu wp艂ywaj膮 wzgl臋dy podatkowe. Na przyk艂ad, wi臋kszo艣膰 kraj贸w b臋d膮cych cz艂onkami Komitetu Bazylejskiego traktuje rezerwy celowe lub spisywanie w straty w roku, w kt贸rym wyst膮pi艂y, jako koszty uzyskania przychodu. Mimo, 偶e sp贸jno艣膰 podatkowego traktowania nie jest przedmiotem niniejszego dokumentu, wa偶nym jest aby zagadnienia podatkowe nie wp艂ywa艂y negatywnie na terminowe i adekwatne tworzenie rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w.
Komitet Bazylejski zdaje sobie spraw臋, 偶e istnieje wiele zagadnie艅 blisko zwi膮zanych z tematami omawianymi w tym dokumencie. Takie zagadnienia obejmuj膮 klasyfikacj臋 aktyw贸w i zagadnienia rachunkowe zwi膮zane z sybstytutami kredyt贸w (np. gwarancji, akredytywy), zatrzymane prawa i zobowi膮zania do kredyt贸w sprzedanych (np. uk艂adowe zobowi膮zania zwi膮zane z sekurytyzacj膮), realokacj臋 ryzyka kredytowego (np. pochodne instrumenty kredytowe i ubezpieczenie kredyt贸w) oraz ryzyko kraju. Komitet Bazylejski rozwa偶y czy om贸wienie solidnych praktyk tak偶e w tych oraz innych obszarach jest po偶膮dane, jako cz臋艣膰 jego programu maj膮cego na celu promowanie wzmocnionych polityk i praktyk.
Komitet jest 艣wiadomy, 偶e niekt贸re banki wykorzystuj膮 podej艣cia do tworzenia rezerw oparte na technikach modelowania ryzyka kredytowego. Tworzenie rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w jest wtedy oparte na analizie statystycznej danych historycznych dotycz膮cych strat i innych czynnik贸w, na kt贸rych instytucje opieraj膮 prognozy zachowania si臋 przysz艂ych strat. Tworzenie rezerw w wy偶ej opisany spos贸b jest ca艂kiem inne od zasad tworzenia rezerw opartych o zasady rachunkowo艣ci finansowej jakimi kieruje si臋 wiele instytucji. Do tego nowego podej艣cia skr贸towo odnosi si臋 rozdzia艂 VI (b), pod koniec niniejszego dokumentu. Komitet b臋dzie 艣ledzi艂 rozw贸j tego zagadnienia i problem贸w jakie z niego wynikaj膮.
Komitet Bazylejski opracowa艂 osobne dokumenty nt. wielu temat贸w zwi膮zanych z obszarem ryzyka kredytowego. W kwietniu 1999 roku Komitet wyda艂 dokument po艣wi臋cony modelowaniu ryzyka kredytowego (Modelowanie ryzyka kredytowego: Bie偶膮ce praktyki i zastosowanie), kt贸ry omawia obowi膮zuj膮ce praktyki i zagadnienia zwi膮zane z modelowaniem ryzyka kredytowego. W lipcu 1999 roku Komitet wyda艂 dokument do konsultacji nt. zarz膮dzania ryzykiem kredytowym. (Zasady zarz膮dzania ryzykiem kredytowym), z艂o偶ony temat kt贸rego wa偶n膮 cz臋艣ci膮 jest polityka odnosz膮ca si臋 do rachunkowo艣ci. W tym samym czasie Komitet opublikowa艂 dokument do konsultacji nt. udost臋pniania informacji dotycz膮cych ryzyka kredytowego (Najlepsze praktyki w zakresie udost臋pniania informacji o ryzyku kredytowym), kt贸ry uzupe艂nia wskaz贸wki na temat udost臋pniania informacji zawarte w niniejszym dokumencie przez skoncentrowanie si臋 na ryzyku kredytowym nie tylko w cz臋艣ci dotycz膮cej dzia艂alno艣ci kredytowej, ale tak偶e w cz臋艣ci obejmuj膮cej inne typy dzia艂alno艣ci bankowej, takie jak dzia艂alno艣膰 handlowa, inwestycje, zarz膮dzanie p艂ynno艣ci膮/艣rodkami i zarz膮dzanie aktywami.
(c) T艂o
13. Chocia偶 Komitet Bazylejski nie jest mi臋dzynarodowym organem ustalaj膮cym standardy rachunkowo艣ci, nadzorcy bankowi s膮 z uzasadnionych powod贸w zainteresowani, aby organizacje bankowe posiada艂y solidne i ostro偶ne zasady i praktyki rachunkowo艣ci oraz w spos贸b w艂a艣ciwy ujawnia艂y informacje. Og贸lnie rzecz bior膮c, nadzorcy bankowi przekazuj膮 wskaz贸wki nadzorcze obejmuj膮ce standardy sprawozdawczo艣ci nadzorczej i wymogi adekwatno艣ci kapita艂owej. W niekt贸rych jurysdykcjach inspektorzy nadzoru bankowego nie maj膮 uprawnie艅 do decydowania co do zasad i praktyk rachunkowo艣ci. Jednak偶e, w wielu krajach nadzorcy bankowi ustanawiaj膮 standardy rachunkowo艣ci, wytyczne dotycz膮ce rachunkowo艣ci lub omawiaj膮 og贸lnie przyj臋te zasady rachunkowo艣ci dotycz膮ce sprawozda艅 finansowych bank贸w i raport贸w ostro偶no艣ciowych u偶ywanych przez inspektor贸w nadzoru. Generalnie praktyki rachunkowo艣ci, a w szczeg贸lno艣ci te dotycz膮ce kredyt贸w, mog膮 w znacznym stopniu wp艂ywa膰 na rzetelno艣膰 sprawozdawczo艣ci finansowej i nadzorczej oraz zwi膮zane z nimi wyliczenia dotycz膮ce kapita艂u.
Istnieje znaczne zainteresowanie osi膮gni臋ciem dalszej harmonizacji oraz zwi臋kszeniem przejrzysto艣ci w zakresie wyceny kredyt贸w, tworzenia rezerw na kredyty i nara偶enia na ryzyko kredytowe. Poza Komitetem Bazylejskim r贸wnie偶 ministrowie finans贸w kraj贸w G-7, gubernatorzy bank贸w centralnych kraj贸w G-10 oraz mi臋dzynarodowe instytucje finansowe takie jak Mi臋dzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) i Bank 艢wiatowy nawo艂uj膮 do post臋pu w tym obszarze.
Wszystkich nadzorc贸w bankowych zach臋ca si臋 do przegl膮du obecnie obowi膮zuj膮cych przepis贸w rachunkowo艣ci w stosunku do wskaz贸wek przedstawionych w niniejszym opracowaniu oraz wprowadzenia odpowiednich zmian w przepisach w spos贸b jak najkorzystniejszy dla ich system贸w bankowych. W krajach, w kt贸rych przepisy krajowe nie zapewniaj膮 odpowiedniego poziomu rezerw na kredyty zagro偶one lub odpowiedniego udost臋pniania informacji o ryzyku kredytowym, nadzorcy mog膮 mie膰 r贸wnie偶 powody, aby zaleca膰 wzmacnianie krajowych przepis贸w dotycz膮cych rachunkowo艣ci i udost臋pniania informacji oraz rozwa偶a膰 wprowadzenie specjalnych wytycznych, np. w odniesieniu do adekwatno艣ci kapita艂owej i sprawozdawczo艣ci nadzorczej. Nadzorcy powinni gdzie tylko jest to mo偶liwe bra膰 udzia艂 w rozwoju standard贸w rachunkowo艣ci, aby zapewni膰 偶e krajowe standardy rachunkowo艣ci s膮 adekwatne.
Rachunkowo艣膰: Adekwatne polityki i praktyki rachunkowo艣ci dotycz膮ce dzia艂alno艣ci kredytowej bank贸w stanowi膮 istotn膮 cz臋艣膰 solidnego i efektywnego procesu zarz膮dzania ryzykiem kredytowym banku. Do艣wiadczenie wskazuje, 偶e najcz臋stsz膮 przyczyn膮 bankructw bank贸w jest, jak dotychczas, s艂aba jako艣膰 kredyt贸w oraz s艂aba jako艣膰 zarz膮dzania ryzykiem kredytowym. Nieumiej臋tno艣膰 zidentyfikowania i zaksi臋gowania pogarszaj膮cej si臋 jako艣ci kredytu w odpowiednim czasie mo偶e nasili膰 i przed艂u偶y膰 istnienie problemu. W przypadku nie zidentyfikowania pogarszaj膮cej si臋 sytuacji i nie zaksi臋gowania strat poprzez utworzenie odpowiednich rezerw lub spisanie kredytu w ci臋偶ar strat w odpowiednim czasie, bank mo偶e nadal dzia艂a膰 zgodnie z wysoce ryzykownymi strategiami lub praktykami kredytowymi i tym samym akumulowa膰 znacz膮ce straty z tytu艂u kredyt贸w, co mo偶e doprowadzi膰 do bankructwa. Dlatego te偶, z punktu widzenia bezpiecze艅stwa i solidnego funkcjonowania bank贸w, wa偶ne jest dla nadzorc贸w bankowych, aby stosowane przez banki zasady rachunkowo艣ci odzwierciedla艂y ostro偶n膮 i realistyczn膮 wycen臋 aktyw贸w, pasyw贸w, kapita艂u, kontrakt贸w na instrumenty pochodne, zobowi膮za艅 pozabilansowych oraz odnosz膮cych si臋 do nich zysk贸w i strat. Wymogi dotycz膮ce adekwatno艣ci kapita艂owej stanowi膮 pewien bufor dla strat z tytu艂u kredyt贸w, ale je艣li le偶膮ce u ich podstaw praktyki rachunkowo艣ci b臋d膮 zbyt s艂abe, to w konsekwencji sytuacja kapita艂owa wykazywana b臋dzie zbyt optymistycznie. Tak wi臋c, nieodpowiednie zasady rachunkowo艣ci podwa偶aj膮 u偶yteczno艣膰 wymog贸w kapita艂owych i prawid艂ow膮 ocen臋 oraz solidne zarz膮dzanie i kontrol臋 ryzyka kredytowego banku. Co wi臋cej, znacz膮ce r贸偶nice rachunkowego ujmowania mog膮 by膰 藕r贸d艂em zak艂贸ce艅 w konkurencyjno艣ci dla banku.
Udost臋pnianie informacji: Solidne standardy rachunkowo艣ci konieczne s膮 r贸wnie偶 do osi膮gni臋cia zadowalaj膮cej przejrzysto艣ci, tj. podawanie do wiadomo艣ci publicznej wiarygodnych informacji umo偶liwiaj膮cych uczestnikom rynku i innym u偶ytkownikom tych informacji dokonywanie rzetelnej oceny kondycji finansowej i wynik贸w finansowych banku, jego dzia艂alno艣ci i ryzyka zwi膮zanego z t膮 dzia艂alno艣ci膮. Udost臋pnianie wiarygodnych informacji opieraj膮cych si臋 na solidnych praktykach rachunkowo艣ci i solidnym systemie kontroli wewn臋trznej umo偶liwiaj膮 dyscyplin臋 rynkow膮 oraz umacniaj膮 zaufanie do systemu bankowego. W przeciwnym razie, niewystarczaj膮ce udost臋pnianie informacji zwi臋ksza prawdopodobie艅stwo, 偶e myl膮ce informacje zachwiej膮 stabilno艣ci膮 rynku. Zapewniaj膮c dyscyplin臋 rynkow膮, zasady dobrej praktyki bankowej w zakresie rachunkowo艣ci i udost臋pniania informacji wzmacniaj膮 wysi艂ki nadzoru zmierzaj膮ce do zach臋cania bank贸w i innych uczestnik贸w rynku do utrzymania solidnych praktyk dotycz膮cych zarz膮dzania ryzykiem i kontroli wewn臋trznej. Do艣wiadczenie pokazuje, 偶e stopie艅 przejrzysto艣ci w odniesieniu do ryzyka kredytowego w dzia艂alno艣ci kredytowej bank贸w w krajach G-10 i krajach spoza G-10 mo偶e ulec poprawie. Promuj膮c przejrzysto艣膰 nadzorcy i inne organy publiczne zaanga偶owane w proces tworzenia polityki powinny bra膰 pod uwag臋 koszty i potencjalne ujemne strony zwi膮zane z udost臋pnianiem informacji, kt贸re mog膮 wyst膮pi膰 w pewnych okoliczno艣ciach. Jednak偶e nie odmawia to racji podej艣ciu zak艂adaj膮cemu, 偶e udost臋pnianie informacji dostarcza bankom bod藕c贸w aby kontynuowa膰 prowadzenie operacji w spos贸b prawid艂owy i efektywny.
Krajowe i mi臋dzynarodowe organy ustanawiaj膮ce standardy rachunkowo艣ci dyskutuj膮 nad sposobami harmonizacji i poprawy rachunkowo艣ci odno艣nie instrument贸w finansowych, w tym kredyt贸w. Na przyk艂ad, Mi臋dzynarodowy Komitet Standard贸w Rachunkowo艣ci (IASC) i wiele krajowych organ贸w ustanawiaj膮cych standardy rachunkowo艣ci podejmuj膮 wsp贸lny d艂ugoterminowy projekt zajmuj膮cy si臋 kwestiami ksi臋gowania i wyceny.
Komitet Bazylejski b臋dzie kontynuowa艂 przegl膮d spraw zwi膮zanych z rachunkowo艣ci膮 i udost臋pnianiem informacji w zakresie, w jakim sprawy te wi膮偶膮 si臋 z uprawnieniami nadzoru do promowania bezpiecze艅stwa i prawid艂owo艣ci dzia艂ania bank贸w oraz stabilno艣ci system贸w finansowych. Komitet zamierza wsp贸艂pracowa膰 z organami ustanawiaj膮cymi standardy rachunkowo艣ci w zakresie zach臋cania do wzmacniania i harmonizacji standard贸w rachunkowo艣ci dla bank贸w.
(d) Zarys dokumentu
Po kr贸tkim om贸wieniu niekt贸rych fundamentalnych kwestii zwi膮zanych z rachunkowo艣ci膮 i zarz膮dzaniem ryzykiem kredytowym w rozdziale II, rozdzia艂 III, opracowanie prezentuje solidne praktyki wyceny kredyt贸w, tworzenia rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w i inne aspekty rachunkowo艣ci dotycz膮ce kredyt贸w. Zasady dobrej praktyki bankowej w zakresie udost臋pniania informacji odno艣nie dzia艂alno艣ci kredytowej i ryzyka kredytowego om贸wiono w rozdziale IV niniejszego opracowania. Rola nadzorc贸w bankowych w ocenie polityk i praktyk banku odno艣nie rachunkowo艣ci kredytowej jest opisana w rozdziale V. Nowo powjawiaj膮ce si臋 zagadnienia, takie jak rachunkowo艣膰 warto艣ci rzetelnej i nowe podej艣cia do tworzenia rezerw, przedstawiono w rozdziale VI.
(e) Terminologia
W trakcie mi臋dzynarodowej dyskusji na temat rachunkowo艣ci kredyt贸w i udost臋pniania informacji nt. kredyt贸w mog膮 powsta膰 nieporozumienia wynikaj膮ce z r贸偶nic terminologicznych w r贸偶nych krajach. W niniejszym opracowaniu zastosowano jednolit膮 terminologi臋:
Kredyt stanowi aktywo finansowe powsta艂e w wyniku dostarczenia przez kredytodawc臋 got贸wki lub innych aktyw贸w kredytobiorcy w zamian za zobowi膮zanie sp艂aty w okre艣lonym terminie lub terminach albo na 偶膮danie, zazwyczaj z odsetkami. Kredyty obejmuj膮:
a) konsumpcyjne kredyty ratalne, kredyty w rachunku bie偶膮cym (ovedrafts) oraz zad艂u偶enie z tytu艂u kart kredytowych;
b) kredyty hipoteczne;
c) kredyty dla podmiot贸w innych ni偶 gospodarstwa domowe, takie jak komercyjne kredyty hipoteczne, finansowanie projekt贸w oraz kredyty dla przedsi臋biorstw, instytucji finansowych, rz膮d贸w i ich agencji;
d) leasing finansowy oraz
e) inne umowy o finansowanie b臋d膮ce w istocie kredytami.
路 Zaksi臋gowana inwestycja w odniesieniu do kredytu lub grupy kredyt贸w stanowi warto艣膰 nominaln膮 lub kapita艂, z uwzgl臋dnieniem p艂atno艣ci zmniejszaj膮cych kapita艂 oraz skorygowana dla odzwierciedlenia naros艂ych ale nie zap艂aconych odsetek, kredyt贸w spisywanych w straty, nie zamortyzowanej premii lub dyskonta (np. r贸偶nic pomi臋dzy kosztem nabycia a kapita艂em) i nie zamortyzowanych op艂at i koszt贸w kredytowych.
路 Kwota netto kredytu lub grupy kredyt贸w stanowi sprawozdawan膮 w bilansie warto艣膰 netto kredytu lub grupy kredyt贸w, np. zaksi臋gowan膮 inwestycj臋 pomniejszon膮 o rezerwy celowe i og贸lne.
Sytuacja zagro偶enia kredytu oznacza pogorszenie jako艣ci jednego lub wi臋kszej ilo艣ci kredyt贸w w takim stopniu, i偶 istnieje prawdopodobie艅stwo, 偶e bank nie b臋dzie w stanie odzyska膰 lub brak jest uzasadnionych gwarancji, 偶e bank odzyska wszystkie nale偶ne kwoty zgodnie z warunkami umowy kredytowej.
路 Rezerwy na kredyty w sytuacji zagro偶onej stanowi膮 kwot臋 zmniejszaj膮c膮 zaksi臋gowan膮 warto艣膰 udzielonego kredytu lub grupy kredyt贸w do kwoty kredytu netto w bilansie.
路 Rezerwy celowe stanowi膮 rezerwy utworzone na straty z tytu艂u danego kredytu.
路 Rezerwa og贸lna jest rezerw膮 utworzon膮 na ukryte straty, o kt贸rych istnieniu wiadomo, ale kt贸rych nie mo偶na jeszcze przypisa膰 do konkretnych kredyt贸w.
路 Spisanie w ci臋偶ar strat zmniejsza zaksi臋gowan膮 inwestycj臋 w odniesieniu do udzielonego kredytu, a je艣li rezerwy zosta艂y wcze艣niej utworzone, to zmniejsza wielko艣膰 rezerw. Spisanie w ci臋偶ar strat dokonywane s膮 w przypadku gdy ca艂o艣膰 lub cz臋艣膰 kredytu zostanie uznana za nie艣ci膮galn膮 albo gdy brak jest realistycznych podstaw do oczekiwania sp艂aty nale偶no艣ci.
路 Kredyt zagro偶ony restrukturyzowany to kredyt, w przypadku kt贸rego kredytodawca ze wzgl臋d贸w ekonomicznych lub prawnych odnosz膮cych si臋 do trudno艣ci finansowych kredytobiorcy, robi ust臋pstwo na rzecz kredytobiorcy, kt贸rego ust臋pstwa nie rozwa偶a艂 by gdyby wspomniane wzgl臋dy nie zaistnia艂y.
路 Efektywna stopa procentowa kredytu to stopa zwrotu wpisana w kredyt np. stopa procentowa wykorzystywana do dyskontowania kontraktowych przep艂yw贸w got贸wkowych z kredytu przez ca艂y czas jego trwania pozwalaj膮ca na uzyskanie kwoty r贸wnej kosztowi kredytu. W tym celu kontraktowa stopa procentowa generalnie jest dopasowana ze wzgl臋du na istnienie roz艂o偶onych w czasie op艂at netto lub koszt贸w, kt贸re s膮 podobne w swojej istocie do odsetek (np. s膮 wyliczane na podstawie czasu lub przez odniesienie do kwoty kredytu) i jakiegokolwiek dyskonta lub premii istniej膮cej w momencie zawarcia umowy kredytu lub nabycia kredytu.
II. PODSTAWY solidnej RACHUNKOWO艢CI
1) Bank powinien wprowadzi膰 oparty na dobrych zasadach praktyki bankowej system zarz膮dzania ryzykiem kredytowym.
Efektywne polityki i praktyki zarz膮dzania ryzykiem oraz efektywne polityki i praktyki kontroli wewn臋trznej wi膮偶膮 si臋 zasadniczo z w艂a艣ciw膮 i terminow膮 rachunkowo艣ci膮 i wycen膮.
Aby ostro偶nie wycenia膰 kredyty i okre艣li膰 odpowiednie rezerwy, szczeg贸lnie wa偶ne jest, aby banki posiada艂y system, czy to stworzony przez nie same czy te偶 przez nadz贸r bankowy, wiarygodnej klasyfikacji kredyt贸w na podstawie zwi膮zanego z nimi ryzyka. System klasyfikacji ryzyka kredytowego mo偶e obejmowa膰 kategorie lub oznaczenia r贸偶nych stopni pogorszenia si臋 jako艣ci kredyt贸w, takie jak kredyty poni偶ej standardu, kredyty w膮tpliwe i kredyty stracone. Zazwyczaj system klasyfikacji uwzgl臋dnia bie偶膮c膮 sytuacj臋 finansow膮 i mo偶liwo艣ci p艂atnicze kredytobiorcy, bie偶膮c膮 warto艣膰 zabezpieczenia i mo偶liwo艣膰 up艂ynnienia go oraz inne czynniki oddzia艂ywuj膮ce na mo偶liwo艣ci sp艂aty kapita艂u i odsetek.
Proces ksi臋gowania i wyceny musi by膰 uzupe艂niany przez efektywn膮 kontrol臋 wewn臋trzn膮 wsp贸艂miern膮 do wielko艣ci, charakteru i z艂o偶ono艣ci dzia艂alno艣ci kredytowej banku. Rada dyrektor贸w posiada ostateczn膮 odpowiedzialno艣膰 za nadz贸r nad tworzeniem i utrzymaniem systemu efektywnej kontroli wewn臋trznej, kt贸ra, mi臋dzy innymi, powinna gwarantowa膰 natychmiastowe ksi臋gowanie transakcji kredytowych, kompletno艣膰 dokumentacji kredytowej, efektywno艣膰 wewn臋trznych procedur rewizji kredyt贸w oraz odpowiedni system informacji zarz膮dczej. Zarz膮dzanie ryzykiem kredytowym obejmuje nie tylko rzetelne praktyki rachunkowo艣ci. Komitet Bazylejski zaj膮艂 si臋 bardziej szczeg贸艂owo zasadami zarz膮dzania ryzykiem kredytowym w odr臋bnym opracowaniu.
2) Decyzje kadry kierowniczej co do ksi臋gowania i wyceny kredyt贸w zagro偶onych powinny opiera膰 si臋 na udokumentowanych politykach i procedurach odzwierciedlaj膮cych takie zasady jak sp贸jno艣膰 i ostro偶no艣膰.
Ksi臋gowanie i wycena kredyt贸w zagro偶onych nie mo偶e opiera膰 si臋 w ca艂o艣ci na szczeg贸艂owych przepisach. Rzeczywista wycena, ksi臋gowanie i pomiar dochodu wi膮偶膮 si臋 z szeregiem formalnych przepis贸w i decyzji kierownictwa. Opiniowanie jest niezb臋dne, ale zakres faktycznej dowolno艣ci powinien by膰 ograniczony oraz powinna istnie膰 dokumentacja umo偶liwiaj膮ca zrozumienie stosowanych procedur i decyzji kierownictwa. Dowolno艣膰 powinna by膰 ograniczona w szczeg贸lno艣ci poprzez:
路 Istnienie konsekwentnie stosowanych zatwierdzonych i udokumentowanych ram analitycznych dla oceny jako艣ci kredyt贸w.
路 Szacunki powinny opiera膰 si臋 na uzasadnionych i mo偶liwych do poparcia za艂o偶eniach.
路 Za艂o偶enia dotycz膮ce wp艂ywu zmian og贸lnej sytuacji gospodarczej na kredytobiorc贸w powinny by膰 realistyczne i konserwatywne
26. Oceny nale偶y dokonywa膰 w spos贸b systematyczny oraz zgodnie z istniej膮cymi politykami i procedurami.
3) Wyb贸r i zastosowanie polityk i procedur rachunkowo艣ci powinno by膰 zgodne z fundamentalnymi zasadami rachunkowo艣ci.
27. Zasady dobrej praktyki bankowej w odniesieniu do rachunkowo艣ci wymagaj膮 wyboru i zastosowania polityki i praktyk rachunkowo艣ci zgodnych z fundamentalnymi zasadami rachunkowo艣ci. Te og贸lne zasady okre艣lono w literaturze fachowej dotycz膮cej rachunkowo艣ci i opracowaniach wiod膮cych organ贸w ustanawiaj膮cych standardy rachunkowo艣ci. S膮 one r贸wnie偶 przedmiotem niedawno opublikowanego raportu Komitetu Bazylejskiego w sprawie zwi臋kszania przejrzysto艣ci przez banki. Zazwyczaj zasady te stosuj膮 si臋 bez wzgl臋du na to czy informacje ksi臋gowe wykorzystywane s膮 w publikowanych sprawozdaniach finansowych, obliczeniach wymog贸w wyp艂acalno艣ci, czy te偶 okre艣leniu zysk贸w do podzia艂u. Ponadto, stosuj膮 si臋 one na r贸wni do kredyt贸w i innych rodzaj贸w dzia艂alno艣ci gospodarczej bank贸w. Niekt贸re bardziej fundamentalne zasady rachunkowo艣ci, kt贸re powinny by膰 stosowane do rachunkowo艣ci kredyt贸w, om贸wiono poni偶ej.
28. Sprawozdawczo艣膰 finansowa banku powinna stanowi膰 prawdziwy i rzetelny obraz lub w rzetelny spos贸b przedstawia膰 pozycj臋 finansow膮 i wyniki finansowe banku (prawdziwy i rzetelny obraz/rzetelna prezentacja). Sprawozdawczo艣膰 finansowa powinna zawiera膰 odpowiednie informacje i uzasadnione szczeg贸艂y i by膰 wolna od jakichkolwiek obci膮偶e艅. Je艣li zgodno艣膰 ze stosowanymi standardami rachunkowo艣ci jest sama w sobie niewystarczaj膮ca do przekazania prawdziwego i rzetelnego obrazu lub rzetelnej prezentacji, nale偶y poda膰 dodatkowe informacje.
29. Bank powinien wybra膰 i zastosowa膰 polityki rachunkowo艣ci w spos贸b zapewniaj膮cy, 偶e na informacji ksi臋gowej mo偶na polega膰 (rzetelno艣膰). W szczeg贸lno艣ci informacja ksi臋gowa powinna:
路 oddawa膰 wiernie te informacje, kt贸re ma reprezentowa膰 lub w spos贸b uzasadniony oczekuje si臋 偶e b臋dzie reprezentowa艂a
路 odzwierciedla膰 ekonomiczn膮 istot臋 zdarze艅 i transakcji, a nie zaledwie ich form臋 prawn膮
路 by膰 mo偶liwa do zweryfikowania
路 by膰 neutralna np. wolna od istotnych b艂臋d贸w lub stronniczo艣ci
路 by膰 ostro偶na
路 by膰 kompletna pod wszystkimi istotnymi wzgl臋dami.
30. Sporz膮dzaj膮c i prezentuj膮c informacje ksi臋gowe bank powinien posiada膰 realistyczne spojrzenie na sw膮 dzia艂alno艣膰 gospodarcz膮 i w odpowiedni spos贸b uwzgl臋dnia膰 niepewno艣膰 i ryzyko nieod艂膮czne dla tej dzia艂alno艣ci (ostro偶no艣膰). Z perspektywy bezpiecze艅stwa i stabilno艣ci wa偶ne jest, aby stosowane przez bank zasady rachunkowo艣ci odzwierciedla艂y ostro偶n膮 i konserwatywn膮 wycen臋. Rezerwy nale偶y tworzy膰 dla wszystkich prawdopodobnych koszt贸w i strat, kt贸re mo偶na je rozs膮dnie oszacowa膰 w oparciu o dost臋pne informacje. Os膮dy niezb臋dne do dokonania szacunk贸w powinny zawiera膰 uzasadniony stopie艅 ostro偶no艣ci, tak aby nie dosz艂o do zawy偶enia warto艣ci aktyw贸w, kapita艂u lub dochodu oraz zani偶enia warto艣ci zobowi膮za艅 lub koszt贸w. Chocia偶 szacunki powinny by膰 konserwatywne i ostro偶ne, jednak nie oznacza to, 偶e bank mo偶e w spos贸b rozmy艣lny zani偶y膰 warto艣膰 aktyw贸w, kapita艂u i dochodu lub zawy偶y膰 warto艣膰 zobowi膮za艅 i koszt贸w, np. przez ci膮g艂e sprawozdawanie kwot b臋d膮cych najwy偶szymi lub najni偶szymi warto艣ciami z zakresu w jakim mog膮 by膰 elementy bilansu oszacowane, podczas gdy te kwoty nie reprezentuj膮 najlepszych szacunk贸w zawieraj膮cych si臋 w tym zakresie. Nie usprawiedliwione jest tworzenie ukrytych (nie ujawnionych) rezerw poprzez niedoszacowanie aktyw贸w czy zawy偶enie warto艣ci pasyw贸w.
31. Sprawozdania finansowe banku powinny prezentowa膰 i udost臋pnia膰 ka偶d膮 istotn膮 pozycj臋 odr臋bnie (istotno艣膰). Informacja jest znacz膮ca, je艣li jej pomini臋cie lub b艂臋dna prezentacja mog膮 zmieni膰 lub wp艂yn膮膰 na os膮d lub decyzj臋 u偶ytkownika opieraj膮cego si臋 na tej informacji. Wielko艣膰 sama w sobie, bez wzgl臋du na charakter pozycji i okoliczno艣ci podejmowania decyzji, nie jest wystarczaj膮c膮 podstaw膮 do okre艣lenia istotno艣ci.
32. Bank powinien stosowa膰 sp贸jne polityki i procedury rachunkowo艣ci dla kolejnych okres贸w oraz sp贸jne zasady i procedury wyceny powi膮zanych pozycji (sp贸jno艣膰). Nie nale偶y wprowadza膰 zmian, chyba 偶e zostan膮 one uznane za w艂a艣ciwe, np. w zwi膮zku ze zmianami standard贸w rachunkowo艣ci dokonywanymi przez kompetentne organa je ustanawiaj膮ce. Wym贸g sp贸jno艣ci nie wyklucza zmiany klasyfikacji pozycji, np. z powodu zmian jej charakteru.
33. Bank powinien ksi臋gowa膰 transakcje i wydarzenia w chwili ich wyst膮pienia, a nie w chwili otrzymania lub zap艂acenia got贸wki lub jej ekwiwalentu. Transakcje i wydarzenia powinny by膰 zaksi臋gowane i sprawozdawane w okresach, do kt贸rych si臋 odnosz膮 (memoria艂owa zasada rachunkowo艣ci). Wydatki nale偶y sprawozdawa膰 w okresach, w kt贸rych s膮 ponoszone, a dochody w okresach, w kt贸rych powsta艂y. Np. istotne op艂aty i prowizje otrzymane przez bank w wyniku udzielenia kredytu nie powinny generalnie zosta膰 zaksi臋gowane jako doch贸d w okresie, kiedy zawarto transakcj臋, ale powinny by膰 roz艂o偶one i zamortyzowane przez ca艂y okres kredytowania, je艣li s膮 one w istocie integraln膮 cz臋艣ci膮 dochod贸w z kredytu. Wydatki nale偶y wysaldowa膰 w stosunku do odpowiadaj膮cych im dochod贸w, tak aby doch贸d netto mo偶na by艂o zmierzy膰 jako r贸偶nic臋 pomi臋dzy dochodami i odpowiadaj膮cymi im wydatkami powsta艂ymi w tym samym okresie.
34. Wreszcie, bank powinien dobra膰 i stosowa膰 polityk臋 rachunkowo艣ci w spos贸b prowadz膮cy do wyczerpuj膮cego charakteru, stosowno艣ci i terminowo艣ci informacji ksi臋gowych.
III. rachunkowo艣膰 KREDYT脫W
35. Poprzedni rozdzia艂 dotyczy艂 og贸lnych zasad, kt贸re s膮 szczeg贸lnie istotne przy zarz膮dzaniu ryzykiem kredytowym i ksi臋gowaniu kredyt贸w. Niniejszy rozdzia艂 omawia zasady dobrej praktyki bankowej o charakterze bardziej szczeg贸艂owym.
(a) Ksi臋gowanie, wyksi臋gowywanie i wycena
4) Bank powinien ksi臋gowa膰 kredyt, udzielony lub nabyty, w swoim bilansie tylko w chwili kiedy bank stanie si臋 stron膮 umownych postanowie艅 obejmuj膮cych kredyt.
36. W chwili kiedy bank stanie si臋 stron膮 umownych warunk贸w obejmuj膮cych kredyt, i w wyniku tego posiada prawo do otrzymania kapita艂u i odsetek od kredytu, kontroluje on korzy艣ci ekonomiczne zwi膮zane z tym kredytem. Zazwyczaj bank staje si臋 stron膮 postanowie艅 umownych obejmuj膮cych kredyt (tj. nabywa prawn膮 w艂asno艣膰 do kredytu) w dniu przekazania 艣rodk贸w lub ich cz臋艣ci, lub dokonania p艂atno艣ci stronie trzeciej. A zatem zobowi膮zanie do po偶yczenia 艣rodk贸w nie jest ksi臋gowane w bilansie jako aktywo. W niekt贸rych jurysdykcjach nabycie prawnej w艂asno艣ci postrzegane jest raczej jako proces, a nie odr臋bne wydarzenie. Jednak偶e, fakt przekazania 艣rodk贸w stanowi jeden z wa偶niejszych czynnik贸w stanowi膮cych o w艂asno艣ci.
5) Bank powinien usun膮膰 kredyt (lub cz臋艣膰 kredytu) ze swego bilansu, tylko wtedy gdy straci kontrol臋 nad prawami wynikaj膮cymi z umowy kredytowej (lub jej cz臋艣ci). Bank traci tak膮 kontrol臋 gdy skorzysta z prawa do korzy艣ci okre艣lonych w umowie, kiedy prawa te wygasn膮 lub kiedy bank zrzeknie si臋 tych praw.
37. Zrzeczenie si臋 kontroli nad kredytem nast臋puje wtedy, gdy mo偶liwo艣膰 otrzymania przysz艂ych korzy艣ci ekonomicznych zwi膮zanych z kredytem oraz mo偶liwo艣膰 ograniczenia innym dost臋pu do tych korzy艣ci zostaje przekazana innym. Kontrola jest zachowana, kiedy istniej膮 warunki wymagaj膮ce od banku lub z ekonomicznego punktu widzenia zmuszaj膮ce bank lub stron臋 kt贸rej przekazano kontrol臋 do odwo艂ania transferu i ostatecznego powrotu do poprzedniego stanu. Co wi臋cej, kontrola zostaje zachowana, kiedy bank jest uprawniony i zobowi膮zany do zakupu lub wykupu przekazanych kredyt贸w po sta艂ej lub mo偶liwej do okre艣lenia cenie, co zapewnia stronie, kt贸rej przekazano kontrol臋 stop臋 zwrotu r贸wn膮 odsetkom od 艣rodk贸w przekazanych bankowi. Zachowanie przez bank praw do obs艂ugi nie jest uwa偶ane za czynnik okre艣laj膮cy zachowanie kontroli nad kredytami.
6) Bank powinien wycenia膰 kredyt pocz膮tkowo po koszcie.
38. W przypadku kredyt贸w zawartych przez bank koszt stanowi kwot臋 po偶yczon膮 kredytobiorcy skorygowan膮 o wszelkie roz艂o偶one w czasie op艂aty lub koszty zwi膮zane z udzieleniem kredytu b臋d膮ce w swojej istocie podobne do odsetek (np. obliczane na podstawie czasu lub przez odniesienie do kwoty kredytu). W przypadku nabycia kredytu od strony trzeciej koszt stanowi warto艣膰 rzeteln膮 czynnik贸w zwi膮zanych z nabyciem kredytu w okresie jego nabycia.
(b) Kredyty w sytuacji zagro偶onej - ksi臋gowanie i wycena
39. Zanim przejdziemy do om贸wienia zasad dobrej praktyki bankowej w odniesieniu do ksi臋gowania i wyceny kredyt贸w w sytuacji zagro偶onej, nale偶y zauwa偶y膰, 偶e filozofia le偶膮ca u podstaw tworzenia rezerw r贸偶ni si臋 w pewnych podstawowych aspektach w r贸偶nych krajach.
40. W niekt贸rych krajach wiele uwagi po艣wi臋ca si臋 procedurze okre艣lenia odpowiedniej wielko艣ci 艂膮cznych rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w. Podstawowym pytaniem jest to, czy poziom rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w jest wystarczaj膮cy na pokrycie prawdopodobnych strat zwi膮zanych portfelem kredytowym og贸艂em. W tych krajach wszystkie lub wi臋kszo艣膰 rezerw s膮 rezerwami og贸lnymi, a zidentyfikowanie strat powoduje spisanie kredyt贸w w straty na wczesnym etapie.
41. W innych krajach banki koncentruj膮 si臋 przede wszystkim na procedurze obliczenia ksi臋gowej warto艣ci netto poszczeg贸lnych kredyt贸w, a podstawowym pytaniem jest czy rezerwy celowe s膮 wystarczaj膮ce na pokrycie wszystkich stwierdzonych i spodziewanych strat z tytu艂u poszczeg贸lnych kredyt贸w. W tych krajach zidentyfikowane, ale ostatecznie nie okre艣lone straty s膮 cz臋sto rejestrowane poprzez rezerwy celowe; podczas gdy w przypadku pierwszej grupy kraj贸w straty te powodowa艂yby spisanie kredyt贸w w straty. Nast臋pnie banki w niekt贸rych z tych ostatnich kraj贸w tworz膮 dodatkowe rezerwy og贸lne na pokrycie ukrytych strat, kt贸rych jeszcze nie zidentyfikowano, ale o kt贸rych istnieniu wiadomo.
42. Pomimo tych r贸偶nic, powszechnie u偶ywane zasady dobrej praktyki bankowej w odniesieniu do tworzenia rezerw na kredyty zagro偶one mog膮 by膰 sformu艂owane jak poni偶ej. Wytyczne podkre艣laj膮 trzy najwa偶niejsze zagadnienia, kt贸re dotycz膮 ksi臋gowania rezerw na kredyty, b臋d膮ce przedmiotem zainteresowania nadzorc贸w bankowych. S膮 nimi: a) adekwatno艣膰 procesu tworzenia rezerw w instytucji, b) adekwatno艣膰 ca艂kowitych rezerw, c) terminowe ksi臋gowanie zidentyfikowanych strat poprzez rezerwy celowe lub spisywanie kredyt贸w w ci臋偶ar strat.
7) Bank powinien zidentyfikowa膰 i zaksi臋gowa膰 sytuacj臋 zagro偶enia kredytu lub razem oszacowanej grupy kredyt贸w, kiedy jest prawdopodobne, 偶e bank nie b臋dzie w stanie odzyska膰 lub nie istnieje ju偶 uzasadniona gwarancja, 偶e bank odzyska ca艂膮 kwot臋 nale偶no艣ci zgodnie z warunkami kontraktowymi umowy kredytowej. Klasyfikacja kredyt贸w jako zagro偶one powinna by膰 zaksi臋gowana w postaci zredukowania warto艣ci netto kredytu przez utworzenie rezerwy lub spisanie kredytu w ci臋偶ar strat i obci膮偶enie rachunku wynik贸w w okresie, kiedy ta zmiana klasyfikacji nast膮pi艂a.
43. Aby zagwarantowa膰, 偶e zagro偶enie kredyt贸w jest identyfikowane w odpowiednim czasie, nale偶y regularnie dokonywa膰 przegl膮du jako艣ci kredyt贸w, w szczeg贸lno艣ci przygotowuj膮c roczne i okresowe raporty finansowe, bior膮ce pod uwag臋 wszystkie dost臋pne informacje, uwzgl臋dniaj膮c warunki ekonomiczne i inne istniej膮ce w danym dniu sprawozdawczym. Ponadto, oceny jako艣ci kredyt贸w nale偶y dokonywa膰 pomi臋dzy okresami sprawozdawczymi, je艣li tylko istniej膮 wystarczaj膮ce informacje wskazuj膮ce na znaczne pogorszenie jako艣ci kredyt贸w w znacznej cz臋艣ci portfela kredytowego.
44. Ocena ka偶dego kredytu lub grupy podobnych kredyt贸w powinna opiera膰 si臋 na wiarygodno艣ci kredytowej okre艣lonego kredytobiorcy oraz wiarygodno艣ci kredytowej grupy do jakiej kredytobiorca nale偶y. Ocena jako艣ci kredyt贸w powinna si臋 koncentrowa膰 na zdolno艣ci kredytobiorcy do sp艂aty wszystkich nale偶no艣ci zgodnie z kontraktowymi warunkami umowy kredytowej. Ocena powinna odzwierciedla膰 wszystkie istotne czynniki na dzie艅 oceny wp艂ywaj膮ce na mo偶liwo艣膰 odzyskania kapita艂u wraz z odsetkami. Czynniki istotne dla oceny zdolno艣ci kredytobiorcy do sp艂aty kredytu mog膮 obejmowa膰 jego histori臋 kredytow膮, og贸ln膮 sytuacj臋 finansow膮 i posiadane zasoby, mo偶liwo艣ci obs艂ugi zad艂u偶enia, wyniki finansowe, warto艣膰 netto i perspektywy na przysz艂o艣膰, mo偶liwo艣ci wsparcia ze strony finansowo wiarygodnych gwarant贸w, charakter i stopie艅 zabezpieczenia przez bie偶膮ce i stabilizowane przep艂ywy pieni臋偶ne oraz warto艣膰 zabezpieczenia; jak r贸wnie偶 ryzyko kraju. Uwzgl臋dnienie tylko jednego czynnika, np. warto艣ci zabezpieczenia, nie wystarcza zwykle do okre艣lenia czy kredyt powinien zosta膰 sklasyfikowany. Jednak偶e, je艣li z czasem inne 藕r贸d艂a sp艂aty staj膮 si臋 nieadekwatne, to znaczenie warto艣ci zabezpieczenia dla analizy wzrasta.
45. Kierownictwo powinno ustanowi膰 program, w ramach kt贸rego okresowo monitorowane i analizowane b臋dzie zabezpieczenie. Zabezpieczenie powinno podlega膰 ostro偶nej wycenie. Na przyk艂ad, w przypadku du偶ych komercyjnych kredyt贸w na nieruchomo艣ci banki powinny otrzyma膰 wiarygodne oszacowanie bie偶膮cej warto艣ci rzetelnej zabezpieczenia od wykwalifikowanych specjalist贸w z banku lub spoza niego. Kierownictwo powinno dokona膰 przegl膮du za艂o偶e艅 ka偶dego oszacowania i wniosk贸w, aby zapewni膰, 偶e zosta艂y one podj臋te w odpowiednim terminie i s膮 uzasadnione. Zazwyczaj za艂o偶enia oceny opieraj膮 si臋 na bie偶膮cej warto艣ci zabezpieczenia lub podobnych aktyw贸w rzeczowych. Wielu inspektor贸w nadzoru oczekuje r贸wnie偶, 偶e ocena uwzgl臋dni zdyskontowan膮 mo偶liwo艣膰 maj膮tku do generowania dochodu w oparciu o uzasadnione za艂o偶enia. S艂abo艣ci w systemach prawnych i inne przeszkody, kt贸re czyni膮 trudnym zapewnienie praw do zabezpieczenia, realizacji nale偶no艣ci kredytowej w drodze przej臋cia zabezpieczenia i dysponowania zabezpieczeniem powinny tak偶e zosta膰 uwzgl臋dnione.
46. Ksi臋gowanie kredytu sklasyfikowanego powinno nast膮pi膰 w przypadku gdy zaistnia艂e okoliczno艣ci wywo艂aj膮 niepewno艣膰 co do mo偶liwo艣ci kredytobiorcy do sp艂acenia ca艂o艣ci nale偶no艣ci zgodnie z kontraktowymi warunkami umowy kredytowej. Kierownictwo powinno wykorzystywa膰 zar贸wno wewn臋trzne jak i zewn臋trzne informacje. Dowody wskazuj膮ce na sytuacj臋 zagro偶enia kredytu obejmuj膮:
路 informacje o powa偶nych trudno艣ciach finansowych kredytobiorcy (np. na podstawie prognoz p艂ynno艣ci lub przep艂yw贸w got贸wkowych),
路 rzeczywiste naruszenie kontraktu (np. op贸藕nienie w sp艂acie kapita艂u lub odsetek przez kredytobiorc臋),
路 wysokie prawdopodobie艅stwo bankructwa lub reorganizacji finansowej kredytobiorcy (np. wskazywa膰 na to b臋dzie obni偶enie ratingu kredytowego przez agencj臋 ratingow膮)
路 ust臋pstwo przyznane przez kredytodawc臋 na rzecz kredytobiorcy ze wzgl臋du na przyczyny ekonomiczne lub prawne odnosz膮ce si臋 do trudno艣ci finansowych kredytobiorcy; ust臋pstwo to nie by艂oby rozwa偶ane w innych okoliczno艣ciach.
47. Jednym z czynnik贸w wskazuj膮cych na pogorszenie si臋 jako艣ci kredytu jest to, 偶e kredytobiorca nie wywi膮zuje si臋 z p艂atno艣ci odsetkowych lub kapita艂owych w terminie. W punkcie wyj艣cia kredyty nale偶y zazwyczaj uzna膰 za b臋d膮ce w sytuacji zagro偶onej, kiedy p艂atno艣ci op贸藕niaj膮 si臋 w stosunku do warunk贸w umowy o minimaln膮 liczb臋 dni odzwierciedlaj膮c膮 krajowe praktyki p艂atnicze dla omawianego kredytu (np. 60 dni). Wyj膮tkiem s膮 kredyty w pe艂ni zabezpieczone, w stosunku do kt贸rych istnieje uzasadniona gwarancja, 偶e pr贸by odzyskania tych kredyt贸w doprowadz膮 do terminowej sp艂aty kapita艂u i odsetek (w tym pe艂nej sp艂aty p艂atno艣ci zaleg艂ych). Oczywi艣cie, istnienie znacznych zaleg艂o艣ci p艂atniczych jest tylko jednym z wielu czynnik贸w wp艂ywaj膮cych na zidentyfikownie kredytu zagro偶onego. Kredyty nie wykazuj膮ce powa偶nych zaleg艂o艣ci lub kredyty nie wykazuj膮ce 偶adnych zaleg艂o艣ci jak te偶 kredyty w rachunku bie偶膮cym r贸wnie偶 powinny by膰 oceniane pod wzgl臋dem jako艣ci kredyt贸w. Szczeg贸lny przypadek ma miejsce gdy bank przekazuje kredytobiorcy, kt贸ry nie wywi膮za艂by si臋 z p艂atno艣ci odsetkowych lub kapita艂owych, dodatkowe 艣rodki umo偶liwiaj膮ce kredytobiorcy wywi膮zanie si臋 z bie偶膮cych zobowi膮za艅 p艂atniczych. W tej sytuacji jasne jest, 偶e bie偶膮ca zdolno艣膰 p艂atnicza kredytobiorcy nie uzasadnia zaklasyfikowania kredytu jako normalnego. Jednak偶e je艣li istnieje uzasadniona gwarancja, 偶e kredytobiorca b臋dzie w stanie sp艂aci膰 ca艂o艣膰 kapita艂u i odsetek (w tym sp艂at臋 dodatkowych 艣rodk贸w przekazanych przez bank aby wywi膮za膰 si臋 z bie偶膮cych zobowi膮za艅) zgodnie z warunkami umowy(贸w) kredytowej(ych) lub 偶e kredyt jest ca艂kowicie zabezpieczony i pr贸by odzyskania nale偶no艣ci tak偶e odnios膮 sukces, kredyt nie musi by膰 sklasyfikowany jako zagro偶ony.
48. Jak zaznaczono powy偶ej dow贸d na to 偶e kredyt jest w sytuacji zagro偶onej obejmuje restrukturyzacj臋 trudnych kredyt贸w, np. gdy kredytodawca przyzna艂 ust臋pstwo kredytobiorcy, ze wzgl臋du na pogorszenie si臋 sytuacji finansowej kredytobiorcy lub innych trudno艣ci finansowych. Ust臋pstwa zawarte w restrukturyzacji trudnych kredyt贸w mog膮 obejmowa膰, ale nie s膮 ograniczone do nast臋puj膮cych sytuacji:
路 modyfikacja warunk贸w, np. zmniejszenie odsetek w stosunku do ustalonych w momencie zawierania umowy lub zmniejszenie kwoty kapita艂u. Jednak偶e kredyt przed艂u偶ony lub odnowiony po stopie procentowej r贸wnej bie偶膮cej stopie procentowej dla nowego d艂ugu o podobnym ryzyku nie jest restrukturyzowanym trudnym kredytem.
路 przekazanie przez kredytobiorc臋 do banku nieruchomo艣ci, nale偶no艣ci od stron trzecich, innych aktyw贸w lub udzia艂 kredytodawcy w kapitale w艂asnym kredytobiorcy, kt贸re s膮 r贸wnowarto艣ci膮 cz臋艣ci lub ca艂ego kredytu.
49. Restrukturyzacja mo偶e tak偶e polega膰 na zast膮pieniu dotychczasowego d艂u偶nika nowym d艂u偶nikiem lub dodaniu nowego d艂u偶nika.
50. Nieuchronnie, kierownictwo banku ma pewn膮 dowolno艣膰 przy okre艣laniu kiedy przestaj膮 istnie膰 uzasadnione gwarancje odzyskania kwot wynikaj膮cych z umowy lub odzyskanie tych kwot staje si臋 nieprawdopodobne. Jednak偶e, dowolno艣膰 ta powinna si臋 opiera膰 na rzetelnej i terminowej ocenie kredytu oraz powinna by膰 zastosowana zgodnie z zasadami om贸wionymi w rozdziale II i powinna podlega膰 wymogom udost臋pniania informacji opisanym w rozdziale IV.
8) Bank powinien wycenia膰 kredyt zagro偶ony na poziomie szacunkowej kwoty mo偶liwej do odzyskania.
51. Wycena kredyt贸w powinna odzwierciedla膰 wszelkie zmniejszenia szacowanej, mo偶liwej do odzyskania warto艣ci poni偶ej warto艣ci zaksi臋gowanej inwestycji. Kredyty o wi臋kszym saldzie oraz inne kredyty w przypadku kt贸rych jest to mo偶liwe, powinny by膰 poddane przegl膮dowi osobno. Pogorszenie si臋 sytuacji kredytu powinno by膰 niezw艂ocznie zaksi臋gowane w najwi臋kszym mo偶liwym stopniu poprzez rezerwy celowe lub przez spisanie kredytu w ci臋偶ar strat. Kwota netto pojedynczego kredytu zidentyfikowanego jako zagro偶ony, powinna by膰 zatem zmniejszona do wielko艣ci mo偶liwej do odzyskania. Okre艣lenie tej kwoty powinno uwzgl臋dnia膰 wszystkie istotne informacje takie jak bie偶膮c膮 sytuacj臋 ekonomiczn膮, wyp艂acalno艣膰 kredytobiorcy, mo偶liwo艣ci egzekucji gwarancji prywatnych oraz zdolno艣ci p艂atnicze gwarant贸w, bie偶膮c膮 warto艣膰 zabezpieczenia jak te偶 ocen臋 nadan膮 przez agencj臋 ratingow膮. Ocena zabezpieczenia jakiego dostarczaj膮 gwarancje, zabezpieczenie i inne drugorz臋dne 藕r贸d艂a sp艂aty, powinna wzi膮膰 pod uwag臋: czas, koszty i trudno艣ci zwi膮zane z uzyskaniem sp艂aty za pomoc膮 tych 藕r贸de艂. W wielu krajach odzyskanie nale偶no艣ci poprzez gwarancje i zabezpieczenia mo偶e powodowa膰 znaczne problemy.
52. Powszechnie akceptowane metody obliczania szacunkowej warto艣ci mo偶liwej do odzyskania dla pojedynczego kredytu zagro偶onego to:
Warto艣膰 tera藕niejsza spodziewanych przysz艂ych przep艂yw贸w pieni臋偶nych zdyskontownych odpowiedni膮 stop膮 procentow膮, np. efektywn膮 stop膮 procentow膮 z dnia zawarcia umowy kredytowej. Szacunki przysz艂ych przep艂yw贸w got贸wkowych powinny by膰 jak najdok艂adniejszymi szacunkami banku opartymi na uzasadnionych i potwierdzonych za艂o偶eniach i prognozach.
路 Warto艣膰 rzetelna zabezpieczenia w zakresie, w jakim kredyt uzale偶niony jest od zabezpieczenia. Kredyt jest zale偶ny od zabezpieczenia, je艣li oczekuje si臋, 偶e sp艂ata kredytu zagwarantowana jest wy艂膮cznie poprzez zabezpieczenie.
路 Mo偶liwa do uzyskania cena rynkowa, je艣li jest rzetelnym wska藕nikiem oczekiwanej, mo偶liwej do odzyskania kwoty kredytu.
53. Bank powinien wycenia膰 szacunkow膮 kwot臋 trudnego kredytu mo偶liw膮 do odzyskania bior膮c pod uwag臋 koszt wszystkich ust臋pstw na rzecz kredytobiorcy jakie poczyni艂 kiedy kredyt zosta艂 poddany restrukturyzacji. Restrukturyzacja mo偶e obejmowa膰 przekazanie praw w艂asno艣ci, kt贸re w cz臋艣ci zaspokoj膮 nale偶no艣ci banku. W takim przypadku zaksi臋gowana warto艣膰 inwestycji jest zmniejszana o rzeteln膮 warto艣膰 korzy艣ci jakie bank b臋dzie mia艂 z tytu艂u otrzymanych praw w艂asno艣ci pomniejszonych o koszt sprzeda偶y.
54. Dla grup jednolitych kredyt贸w o ma艂ej warto艣ci, np. portfeli kredyt贸w konsumpcyjnych, zazwyczaj nie bada si臋 regularnie wiarygodno艣ci kredytowej ka偶dego indywidualnego kredytobiorcy. W takich przypadkach zakres zagro偶enia kredyt贸w i odpowiedni膮 wielko艣膰 rezerw celowych lub spisywania kredyt贸w w straty nale偶y okre艣li膰 dla ca艂ego portfela stosuj膮c formu艂臋 uwzgl臋dniaj膮c膮 takie czynniki jak analiza zaleg艂o艣ci, podzia艂 p艂atno艣ci wg d艂ugo艣ci okresu przeterminowania, nie wywi膮zywanie si臋 ze zobowi膮za艅 w przesz艂o艣ci, bie偶膮ca sytuacja ekonomiczna oraz inne istotne okoliczno艣ci.
55. Je艣li wiadomo o istnieniu ukrytych strat, ale nie zosta艂y one jeszcze przyporz膮dkowane do poszczeg贸lnych kredyt贸w, w贸wczas nale偶y stworzy膰 rezerwy og贸lne. Rezerwy og贸lne obejmuj膮 rezerwy na kredyty zagro偶one, kt贸rych istnienie zidentyfikowano w grupach lub pulach kredyt贸w charakteryzuj膮cych si臋 wsp贸lnymi cechami. W niekt贸rych krajach rezerwy og贸lne s膮 r贸wnie偶 tworzone dla portfela w oparciu o analiz臋 r贸偶nych jego komponent贸w, w tym indywidualny przegl膮d wszystkich znacz膮cych kredyt贸w. Rezerwy og贸lne nie zast臋puj膮 tworzenia odpowiednich rezerw celowych czy te偶 spisywania kredyt贸w w straty.
56. Tworzenie rezerw og贸lnych uwa偶a si臋 cz臋sto za tymczasowe dzia艂anie w trakcie identyfikacji strat z tytu艂u pojedynczych kredyt贸w zagro偶onych. Bank mo偶e nie wiedzie膰 o stratach w odniesieniu do poszczeg贸lnych kredyt贸w bezpo艣rednio po ich wyst膮pieniu. Jednak偶e, efekt takiego wydarzenia staje si臋 zwykle widoczny po jakim艣 czasie poprzez op贸藕nienia w sp艂acie lub po otrzymaniu nowego sprawozdania finansowego lub innych informacji powoduj膮cych klasyfikacj臋 kredytu. Jak tylko udost臋pnione zostan膮 odpowiednie informacje pozwalaj膮ce na identyfikacj臋 strat z tytu艂u poszczeg贸lnych kredyt贸w, rezerwy og贸lne zostan膮 zast膮pione rezerwami celowymi (lub spisaniem kredyt贸w w straty).
57. Przy okre艣laniu wielko艣ci rezerw og贸lnych nale偶y r贸wnie偶 uwzgl臋dni膰 poprzednie do艣wiadczenia i bie偶膮c膮 sytuacj臋 ekonomiczn膮 lub inne istotne okoliczno艣ci, w tym zmian臋 takich czynnik贸w jak polityka kredytowa, charakter i wielko艣膰 portfela, rozmiary i dotkliwo艣膰 ostatnio zidentyfikowanych kredyt贸w zagro偶onych oraz koncentracja kredyt贸w.
58. Rezerwy og贸lne powinny by膰 okre艣lane poprzez zastosowanie jednego lub kilku r贸偶nych metodologii, w tym:
路 zastosowanie do grupy formu艂y uwzgl臋dniaj膮cej analiz臋 zaleg艂o艣ci, analiz臋 podzia艂u p艂atno艣ci wg d艂ugo艣ci okresu przeterminowania, straty z przesz艂o艣ci, bie偶膮c膮 sytuacj臋 ekonomiczn膮 oraz inne istotne okoliczno艣ci;
路 analiz臋 migracji;
路 r贸偶norodne metodologie oparte na statystyce;
路 szacowanie wielko艣ci zagro偶onych kredyt贸w w grupie w oparciu o os膮d banku na temat wp艂ywu ostatnich wydarze艅 i zmian sytuacji ekonomicznej wskazuj膮cych na istnienie kredyt贸w zagro偶onych .
59. Bank powinien regularnie dokonywa膰 przegl膮du formu艂owanych za艂o偶e艅 w oparciu o rzeczywiste do艣wiadczenia, je艣li to konieczne, przez ca艂y okres sprawozdawczy.
60. Metodologie oparte na statystyce nie s膮 w艂a艣ciwe we wszystkich przypadkach. Na przyk艂ad, nie s膮 one odpowiednie dla bank贸w nie posiadaj膮cych mo偶liwo艣ci ich zastosowania. Ponadto, nale偶y w艂a艣ciwie okre艣li膰 adekwatno艣膰, rzetelno艣膰 i wiarygodno艣膰 metodologii statystycznych.
61. Rezerwy powinny by膰 naliczane w spos贸b ostro偶ny i konserwatywny, (ale nie powinny by膰 zawy偶ane), tak aby pokry艂y - w akceptowalnym zakresie szacunkowych strat - niedoskona艂o艣ci charakterystyczne dla wi臋kszo艣ci szacunk贸w strat z tytu艂u kredyt贸w. Szacunki rezerw powinny by膰 dobrze udokumentowane i uzasadnione.
62. Kredyt zagro偶ony mo偶e zosta膰 zaliczony ponownie do grupy kredyt贸w normalnych tylko wtedy, gdy bank jest pewny, 偶e kontraktowa kwota kapita艂u i odsetek jest mo偶liwa do odzyskania w ca艂o艣ci zgodnie z warunkami umowy kredytowej. Og贸lnie rzecz bior膮c powinno to mie膰 miejsce, kiedy:
a) bankowi sp艂acono zaleg艂y kapita艂 i odsetki, nie ma kapita艂u lub odsetek nale偶nych i niesp艂aconych oraz bank spodziewa si臋 sp艂aty pozostaj膮cej do sp艂acenia zgodnie z umow膮 cz臋艣ci kapita艂u i odsetek zgodnie z harmonogramem sp艂aty okre艣lonym w umowie kredytowej.
b) kredytobiorca wznowi艂 sp艂acanie ca艂ej kwoty kontraktowej kapita艂u i odsetek zgodnie z harmonogramem i trwa to przez okres wystarczaj膮co d艂ugi, i bank uwa偶a, 偶e wszystkie p艂atno艣ci, kt贸re powinny by膰 sp艂acone do ko艅ca umowy (uwzgl臋dniaj膮c pe艂ne wynagrodzenie z tytu艂u zaleg艂ych p艂atno艣ci) b臋d膮 mo偶liwe do odzyskania w terminie wynikaj膮cym z umowy, lub
c) kredyt staje si臋 dobrze zabezpieczony i jest w trakcie odzyskiwania.
63. Zdecydowanie przez bank o ostatecznej mo偶liwo艣ci odzyskania kredytu, w celu zmiany klasyfikacji kredytu z sytuacji zagro偶onej na normaln膮, powinno by膰 uzasadnione przez bie偶膮c膮, dobrze udokumentowan膮 ocen臋 kredytow膮 sytuacji finansowej kredytobiorcy i innych czynnik贸w wp艂ywaj膮cych na perspektywy sp艂aty kredytu obejmuj膮cych wzi臋cie pod uwag臋 to jak s膮 dokonywane sp艂aty przez kredytobiorc臋 i inne istotne czynniki.
(c) Adekwatno艣膰 rezerw og贸艂em
9) 艁膮czna warto艣膰 rezerw celowych i og贸lnych powinna by膰 wystarczaj膮ca do pokrycia szacowanych strat z tytu艂u kredyt贸w zwi膮zanych z portfelem kredytowym.
64. Bank powinien utrzymywa膰 艂膮czne rezerwy na poziomie wystarczaj膮cym do pokrycia szacowanych strat kredytowych zwi膮zanych z portfelem kredytowym. Przygotowuj膮c raporty roczne i okresowe, b膮d藕 cz臋艣ciej, nale偶y dokonywa膰 przegl膮du adekwatno艣ci rezerw celowych i og贸lnych, aby zapewni膰, 偶e 艂膮czna kwota rezerw zgodna jest z bie偶膮cymi informacjami o mo偶liwo艣ciach odzyskania nale偶no艣ci z tytu艂u portfela kredytowego. Podczas tworzenia rezerw bank nie powinien zani偶a膰 lub zawy偶a膰 strat z tytu艂u kredyt贸w w celu osi膮gni臋cia po偶膮danego poziomu wyniku w bie偶膮cym lub przysz艂ym okresie sprawozdawczym.
65. Szacunki strat z tytu艂u kredyt贸w powinny odzwierciedla膰 wszystkie czynniki wp艂ywaj膮ce na mo偶liwo艣ci odzyskania nale偶no艣ci z tytu艂u portfela kredytowego istniej膮ce na dzie艅 oceny. Ocena odpowiedniego poziomu rezerw zawiera, oczywi艣cie, pewien stopie艅 subiektywizmu. Jednak偶e, ta dowolno艣膰 decyzji kierownictwa powinna by膰 ograniczona przy pomocy obowi膮zuj膮cej polityki i procedur, zgodnie z czynnikami om贸wionymi w rozdziale 2. Ocena powinna by膰 prowadzona w spos贸b systematyczny, sp贸jny w czasie, zgodnie z obiektywnymi kryteriami i poparta odpowiedni膮 dokumentacj膮.
66. Metoda okre艣lania 艂膮cznych rezerw powinna gwarantowa膰 terminowe ksi臋gowanie strat z tytu艂u kredyt贸w. Chocia偶 historyczne dane o stratach i ostatnie trendy zwi膮zane z powstawaniem strat stanowi膮 punkt wyj艣ciowy analizy, to czynniki te nie stanowi膮 same w sobie podstawy do ustalenia odpowiedniego poziomu rezerw og贸艂em. Kierownictwo powinno r贸wnie偶 wzi膮膰 pod uwag臋 wszelkie bie偶膮ce czynniki mog膮ce powodowa膰 straty z tytu艂u portfela kredytowego odmienne w stosunku do do艣wiadcze艅 z przesz艂o艣ci, obejmuj膮ce:
路 Zmiany polityki kredytowej i procedur dotycz膮cych kredytowania, w tym zasad udzielania kredyt贸w i praktyk zwi膮zanych z odzyskiwaniem nale偶no艣ci, spisywaniem w straty oraz windykacj膮.
路 Zmiany mi臋dzynarodowych, krajowych i lokalnych warunk贸w ekonomicznych i warunk贸w prowadzenia dzia艂alno艣ci oraz inne zmiany, w tym warunki panuj膮ce w r贸偶nych segmentach rynku.
路 Zmiany trendu, wielko艣ci i stopnia zagro偶enia kredyt贸w przeterminowanych i sklasyfikowanych, jak r贸wnie偶 trendy zwi膮zane z wielko艣ci膮 kredyt贸w zagro偶onych, d艂ugu restrukturyzowanego i innych modyfikowanych kredyt贸w.
路 Istnienie i konsekwencje koncentracji kredyt贸w oraz zmiany poziomu tych koncentracji.
路 Oddzia艂ywanie czynnik贸w zewn臋trznych, takich jak konkurencja oraz wymogi prawne i nadzorcze, na poziom szacowanych strat z tytu艂u kredyt贸w w obecnym portfelu instytucji.
路 Zmiany w profilu ryzyka ca艂ego portfela
67. Je艣li kierownictwo koryguje szacunki rezerw o ww. czynniki, to szacowany wp艂yw zmian takich czynnik贸w na do艣wiadczenia zwi膮zane ze stratami historycznymi musi by膰 wyra藕nie udokumentowany.
68. Analiza wska藕nikowa mo偶e by膰 u偶ytecznym uzupe艂niaj膮cym narz臋dziem do oceny og贸lnej zasadno艣ci rezerw, identyfikuj膮cym istnienie rozbie偶nych trend贸w (w por贸wnaniu do innych instytucji i okres贸w) w relacji mi臋dzy 艂膮cznymi rezerwami a r贸偶nymi miarami takimi jak kredyty przeterminowane i kredyty zagro偶one, oraz kredyty og贸艂em. Chocia偶 por贸wnania te mog膮 stanowi膰 u偶yteczn膮 podstaw臋 do oceny adekwatno艣ci rezerw, to nie s膮 one same w sobie wystarczaj膮ce do okre艣lenia adekwatno艣ci 艂膮cznych rezerw. Nie wykluczaj膮 one, w szczeg贸lno艣ci, konieczno艣ci dokonania szczeg贸艂owej analizy portfela kredytowego i czynnik贸w oddzia艂ywuj膮cych na mo偶liwo艣ci odzyskania nale偶no艣ci.
(d) Ksi臋gowanie dochodu
10) Bank powinien ksi臋gowa膰 doch贸d odsetkowy z tytu艂u kredyt贸w w sytuacji normalnej na bazie memoria艂owej u偶ywaj膮c metody efektywnej stopy procentowej.
69. Odsetki od kredyt贸w w sytuacji solidnej nale偶y wykazywa膰 w rachunku wynik贸w na bazie sta艂ego przychodu w chwili ich powstania przy zastosowaniu metody odsetek efektywnych, a nie w chwili ich otrzymania lub w chwili zapadalno艣ci. Efektywne odsetki s膮 obliczane za pomoc膮 stopy procentowej niezb臋dnej do zdyskontowania okre艣lonych w umowie przep艂yw贸w pieni臋偶nych w okresie kredytowania, tak aby uzyska膰 kwot臋 r贸wn膮 kosztowi pozyskania kredytu. Nast臋pnie dochody odsetkowe s膮 przypisywane do poszczeg贸lnych okres贸w w czasie okresu kredytowania poprzez zastosowanie efektywnej stopy oprocentowania, tak i偶 odsetki wykazywane s膮 jako sta艂y przych贸d z tytu艂u zaksi臋gowanej inwestycji. W ten spos贸b odsetki, przy zastosowaniu metody efektywnej stopy procentowej, obejmuj膮 kwot臋 amortyzacji dyskonta i premii pomi臋dzy kosztami kredytu a jego kwot膮 w dniu wymagalno艣ci oraz amortyzacj臋 wszelkich op艂at i koszt贸w z tytu艂u kredytu.
11) W przypadku zaliczenia kredytu do grupy kredyt贸w zagro偶onych, bank powinien zaprzesta膰 naliczania odsetek zgodnie z warunkami kontraktu.
70. Jak zosta艂o to om贸wione w rozdziale III (b) kredyty zagro偶one powinny by膰 wyceniane w wysoko艣ci szacunkowej kwoty mo偶liwej do zwindykowania.
Odsetki od kredyt贸w w sytuacji zagro偶onej nie powinny stanowi膰 cz臋艣膰 dochodu netto, je艣li istniej膮 w膮tpliwo艣ci co do mo偶liwo艣ci odzyskania kapita艂u i odsetek. Dlatego te偶 w przypadku kredyt贸w zagro偶onych bank powinien zaniecha膰 prezentowania w dochodach netto naliczanych odsetek zgodnie z pocz膮tkowymi warunkami kontraktu. Poprzednio naros艂e nie otrzymane odsetki nale偶y wyksi臋gowa膰 lub dopisa膰 do salda kredytu i utworzy膰 na nie odpowiednie rezerwy celowe. W niekt贸rych krajach, je艣li kredyt zagro偶ony jest prezentowany wg. warto艣ci tera藕niejszej spodziewanych przysz艂ych przep艂yw贸w got贸wkowych, odsetki mog膮 by膰 naliczane i sprawozdawane w dochodach netto, aby odzwierciedli膰 uaktualnion膮 warto艣膰 tera藕niejsz膮 opart膮 na efektywnej stopie procentowej jaka wynika z pocz膮tkowych warunk贸w umowy kredytowej. Instytucja, kt贸ra stosuje podej艣cie warto艣ci tera藕niejszej, ale nie nalicza odsetek aby pokaza膰 uaktualnion膮 warto艣膰 tera藕niejsz膮, mo偶e zawrze膰 zmiany w warto艣ci tera藕niejszej w korekcie rezerw, kt贸ra jest sprawozdawana w rachunku wynik贸w.
71. Je艣li przepisy prawne, regulacje lub wymogi nadzorcze nie przewiduj膮 inaczej, niekt贸re lub wszystkie got贸wkowe p艂atno艣ci odsetkowe otrzymane z tytu艂u kredytu zagro偶onego, w przypadku kt贸rych zawieszono naliczanie odsetek, mog膮 by膰 sprawozdawane jako doch贸d odsetkowy na bazie kasowej, je艣li zaksi臋gowana inwestycja z tytu艂u kredytu pomniejszona o rezerwy celowe uwa偶ana jest za 艣ci膮galn膮 w ca艂o艣ci w terminie wynikaj膮cym z umowy.
72. Kredyt zagro偶ony w przypadku kt贸rego bank zaprzesta艂 naliczania odsetek naliczanie odsetek powinno by膰 wznowione tylko wtedy gdy kredyt zostanie przeklasyfikowany z sytuacji zagro偶onej do normalnej, co by艂o omawiane w rozdziale III (b) chyba 偶e: (1) kredyt zosta艂 formalnie zrestrukturyzowany (o czym mowa poni偶ej), (2) kredyt zosta艂 nabyty z dyskontem, kt贸re odnosi si臋 do jego jako艣ci kredytowej, a dyskonto uznane jest za 艣ci膮galne, wtedy odsetki s膮 naliczane zgodnie z zasadami dobrej praktyki bankowej.
73. W przypadku kredytu zrestrukturyzowanego w spos贸b zapewniaj膮cy sp艂at臋 zgodnie ze zmodyfikowanymi warunkami umowy, mo偶na wznowi膰 naliczanie odsetek. Okoliczno艣ci, kt贸re mog膮 dowodzi膰 o relatywnej poprawie sytuacji kredytobiorcy i mo偶liwo艣ci obs艂ugi zad艂u偶enia to znacz膮ce i wiarygodne obroty handlowe, zawarcie przez kredytobiorc臋 um贸w dzier偶awnych, leasingu lub inne wydarzenia, kt贸re maj膮 w istotny spos贸b zwi臋kszy膰 przep艂ywy pieni臋偶ne kredytobiorcy i jego mo偶liwo艣ci obs艂ugi zad艂u偶enia oraz mo偶liwo艣膰 sp艂aty kredytu. Istotnym czynnikiem okre艣laj膮cym czy istniej膮 uzasadnione gwarancje sp艂aty zgodnie ze zmodyfikowanymi warunkami kredytu jest r贸wnie偶 okres przez jaki kredytobiorca sp艂aca zgodnie ze zmodyfikowanymi warunkami umowy.
74. Decyzja banku o ostatecznej mo偶liwo艣ci odzyskania kredytu, dla cel贸w wykazywania przychod贸w odsetkowych na bazie kasowej, lub wznowienia naliczania odsetek na bazie memoria艂owej powinna si臋 opiera膰 na bie偶膮cej, dobrze udokumentowanej ocenie sytuacji finansowej kredytobiorcy i innych czynnikach wp艂ywaj膮cych na perspektywy sp艂aty, z uwzgl臋dnieniem historii dokonywania sp艂at przez kredytobiorc臋 i innych wa偶nych czynnik贸w.
IV publiczne udost臋pnianie informacji
75. Istnienie rozbie偶no艣ci co do sposob贸w ksi臋gowania kredyt贸w przez banki w r贸偶nych krajach oraz stopnia os膮du stosowanego przez kierownictwo przy podejmowaniu decyzji, czyni szczeg贸lnie wa偶nym adekwatne udost臋pnianie przez banki informacji do wiadomo艣ci publicznej. Udost臋pnianie takich informacji powinno si臋 wyra藕nie 艂膮czy膰 z zasadami ksi臋gowania i wyceny omawianymi w tym dokumencie. Niniejszy rozdzia艂 przedstawia wytyczne na temat udost臋pniania informacji koncentruj膮ce si臋 na dzia艂alno艣ci kredytowej bank贸w i ryzyku kredytowym wynikaj膮cym z ich portfela kredytowego, kt贸re uzupe艂niaj膮 wskaz贸wki ksi臋gowe prezentowane w innych rozdzia艂ach tego dokumentu. Niniejsze rekomendacje zgodne s膮 z szeroko poj臋tymi wskaz贸wkami zawartymi w ostatnio opublikowanym dokumencie Komitetu Bazylejskiego pt. Zwi臋kszanie przejrzysto艣ci bank贸w.
76. U偶ytkownicy sprawozda艅 finansowych banku potrzebuj膮 informacji o wysoko艣ci ryzyka kredytowego instytucji i praktykach zarz膮dzania tym ryzykiem, jako艣ci portfela kredytowego, prawdopodobie艅stwie i wp艂ywie strat na pozycj臋 finansow膮 i wyniki dzia艂alno艣ci banku. Chocia偶 udost臋pnianie informacji przez poszczeg贸lne banki b臋dzie si臋 r贸偶ni膰 co do zakresu i zawarto艣ci stosownie do poziomu i charakteru dzia艂alno艣ci banku, zgodnie z koncepcj膮 istotno艣ci om贸wion膮 poni偶ej, wszystkie banki powinny dostarcza膰 terminowo informacji, kt贸ra pozwala u偶ytkownikom sprawozda艅 finansowych bank贸w uzyska膰 pe艂ny i rzetelny obraz profilu ryzyka kredytowego banku.
77. Komitet okre艣li艂 nast臋puj膮ce cztery szerokie obszary, jako minimum, w odniesieniu do kt贸rych wszystkie banki w ich sprawozdaniach rocznych powinny dostarcza膰 jasn膮 i precyzyjn膮 informacj臋 co do ryzyka kredytowego w ich portfelu kredytowym. S膮 to:
路 polityka i praktyki w zakresie rachunkowo艣ci,
路 zarz膮dzanie ryzykiem kredytowym,
路 nara偶enie na ryzyko kredytowe (obejmuj膮ce informacje nt. rodzaj贸w kredyt贸w, krajowych i zagranicznych, zabezpieczonych i niezabezpieczonych),
路 jako艣膰 kredyt贸w (obejmuj膮c膮 informacj臋 nt. kredyt贸w przeterminowanych i zagro偶onych, zmian w jako艣ci kredyt贸w w trakcie okresu sprawozdawczego i zmian w rezerwach).
78. Komitet Bazylejski uwa偶a, 偶e wymienione cztery obszary s膮 minimum informacji jakie powinien udost臋pnia膰 ka偶dy bank. Komitet oczekuje od wszystkich bank贸w wprowadzenia tych zasad jak najszybciej w zakresie w jakim ich do tej pory nie stosowa艂y. Wytyczne na temat udost臋pniania informacji opisane w tym dokumencie s膮 generalnie sp贸jne z obszernymi wytycznymi dotycz膮cymi informacji o ryzyku kredytowym przedstawionymi w dokumencie konsultacyjnym Komitetu Bazylejskiego pt. Najlepsze praktyki w zakresie udost臋pniania informacji o ryzyku kredytowym (Best Practices for Credit Risk Disclosure) opublikowanym w lipcu 1999. Wytyczne znajduj膮ce si臋 we wspomnianym dokumencie uzupe艂niaj膮 rekomendacje jakie zawarte s膮 w niniejszym dokumencie przez om贸wienie ryzyka kredytowego nie tylko wynikaj膮cego z dzia艂alno艣ci kredytowej, ale tak偶e innych 藕r贸de艂 ryzyka kredytowego obejmuj膮cych dzia艂alno艣膰 handlow膮, inwestycje, zarz膮dzanie p艂ynno艣ci膮/艣rodkami i zarz膮dzanie aktywami. Znajduj膮ce si臋 poni偶ej szczeg贸艂owe wytyczne odno艣nie udost臋pniania informacji, nie wymagaj膮 udost臋pniania informacji kt贸re stanowi膮 w艂asno艣膰 handlow膮 banku lub informacji, kt贸re s膮 tajne i dotycz膮 klient贸w banku lub praktyk zarz膮dzania ryzykiem.
12) Udost臋pnianie informacji w rocznych sprawozdaniach finansowych banku powinno by膰 dostosowane do rozmiaru i charakteru operacji banku zgodnie z koncepcj膮 istotno艣ci.
79. Wszystkie opisane w tym rozdziale zasady dobrej praktyki bankowej odnosz膮ce si臋 do udost臋pniania informacji powinny by膰 zastosowane 艂膮cznie z zasad膮 istotno艣ci (om贸wion膮 w rozdziale II). A zatem instytucja nie musi koniecznie udost臋pnia膰 wszystkich informacji jakie s膮 zalecane poni偶ej, je艣li dana informacja nie ma du偶ego znaczenia zgodnie z ocen膮 banku. Z drugiej strony od bank贸w prowadz膮cych swoj膮 dzia艂alno艣膰 w oparciu o rynki kapita艂owe (takie jak banki z du偶ym udzia艂em operacji mi臋dzynarodowych, sprzeda偶y kredyt贸w, dzia艂alno艣ci zabezpieczaj膮cej ryzyko kredytowe) oczekuje si臋 szerszego zakresu udost臋pniania informacji.
80. Zach臋ca si臋 instytucje, aby dostarcza艂y tak du偶o informacji wyliczonej poni偶ej jak to tylko mo偶liwe w sprawozdaniach finansowych z audytu tj. podstawowym sprawozdaniu finansowym i notach do tego sprawozdania. W szczeg贸lno艣ci udost臋pnianie informacji nt. polityki ksi臋gowania powinno znale藕膰 si臋 w cz臋艣ci sprawozdania finansowego poddanej audytowi. Informacja na temat polityki i procedur zarz膮dzania ryzykiem oraz polityki i procedur kontroli wewn臋trznejmo偶e zosta膰 ujawniona w cz臋艣ci sprawozdania finansowego nie poddanego audytowi np. w om贸wieniu i analizach nt. zarz膮dzania.
(a) Polityki i praktyki rachunkowo艣ci
13) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje o politykach, praktykach i metodach rachunkowo艣ci jakich stosuje do ksi臋gowania kredyt贸w.
81. Bank powinien dostarcza膰 informacji na temat polityk i praktyk rachunkowo艣ci kredyt贸w i ksi臋gowania sytuacji zagro偶enia kredyt贸w (obejmuj膮ce ksi臋gowanie efekt贸w zmian w tych politykach) oraz metod wykorzystywanych do zastosowania tych polityk. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje odno艣nie procedur dotycz膮cych: podstaw wyceny kredyt贸w w sytuacji normalnej przy ksi臋gowaniu pocz膮tkowym i w p贸藕niejszych okresach; ksi臋gowania dochodu z tytu艂u kredyt贸w w sytuacji normalnej, obejmuj膮ce ksi臋gowanie odsetek oraz ujmowanie op艂at i wydatk贸w (np. metoda efektywnego oprocentowania); okre艣lania w jaki spos贸b i kiedy ksi臋gowa膰, sytuacj臋 w kt贸rej kredyt sta艂 si臋 zagro偶ony oraz podstaw wyceny kredyt贸w zagro偶onych; okre艣lania kiedy kredyty nale偶y uzna膰 za przeterminowane dla cel贸w ksi臋gowania i udost臋pniania informacji (liczba dni zalegania ze sp艂at膮, je艣li jest to w艂a艣ciwe); okre艣lenia zasad spisywania kredyt贸w w straty; ksi臋gowania zwindykowanych nale偶no艣ci; okre艣lania kiedy nale偶y zaprzesta膰 naliczania odsetek od kredytu; w jaki spos贸b ksi臋gowane s膮 dochody z tytu艂u kredyt贸w zagro偶onych, w tym ksi臋gowanie odsetek.
82. Powy偶sza lista nie wyczerpuje wszystkich pozycji, kt贸re mog膮 wymaga膰 udost臋pniania. Przyk艂ady innych pozycji i okoliczno艣ci wymagaj膮cych odr臋bnej prezentacji pod k膮tem procedur ksi臋gowania obejmuj膮: tworzenie rezerw na ryzyko kraju; sekurytyzacja, w przypadku ci膮g艂ego udzia艂u lub zaanga偶owania w zsekurytyzowanych kredytach; premie lub dyskonta dla kredyt贸w przej臋tych od stron trzecich; istnienie hedgingu powi膮zanego z kredytami i wp艂ywaj膮cego na wycen臋 kredyt贸w; umowy nettingowe (wzajemnego saldowania) wp艂ywaj膮ce na prezentacj臋 kredyt贸w w bilansie; kredyty znajduj膮ce si臋 w portfelu handlowym (je艣li dotyczy).
14) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat polityk odno艣nie ksi臋gowania i metod stosowanych do okre艣lania rezerw celowych i og贸lnych oraz powinien wyja艣ni膰 podstawowe za艂o偶enia stosowane w tym zakresie.
83. Bank powinien wyja艣nia膰 polityki i metody odno艣nie ksi臋gowania jakie wykorzystuje do okre艣lania rezerw celowych i og贸lnych, obejmuj膮cych rezerwy dla grup kredyt贸w o ma艂ych kwotach. Taka informacja powinna zawiera膰 opis rodzaj贸w rezerw oraz kluczowych za艂o偶e艅 wykorzystywanych do okre艣lenia wielko艣ci tych rezerw takich jak wska藕niki pokazuj膮ce op贸藕nienie w sp艂acie, spos贸b uwzgl臋dniania do艣wiadcze艅 odnosz膮cych si臋 do kredyt贸w zagro偶onych r贸偶nych kategorii kredyt贸w, sytuacja bie偶膮ca, zmiany struktury portfela oraz trendy zwi膮zane z op贸藕nieniami w sp艂acie i windykacjami.. Ponadto, powinien on udost臋pnia膰 informacje o wszelkich innych istotnych czynnikach, np. istnienie i wp艂yw koncentracji kredyt贸w i zmiany poziomu tych koncentracji, zmiany 艣rodowiska kredytobiorc贸w, w jakim bank prowadzi operacje oraz zmiany polityk i procedur kredytowych, w tym standard贸w udzielania kredyt贸w i praktyk odzyskiwania i windykowania kredyt贸w.
(b) Zarz膮dzanie ryzykiem kredytowym
15) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje o charakterze jako艣ciowym na temat zarz膮dzania ryzykiem kredytowym oraz politykach i praktykach kontroli wewn臋trznej.
84. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje nt. strategii, cel贸w i praktyk zarz膮dzania i kontrolowania ryzyka kredytowego wynikaj膮cego z portfela kredytowego. Udost臋pnianie informacji powinno by膰 uzupe艂nione przez odpowiedni膮 informacj臋 dotycz膮c膮 struktury organizacyjnej banku w zakresie zarz膮dzania ryzykiem kredytowym (np. komitety kredytowe). Informacje takie powinny obejmowa膰 istotne informacje na temat polityk i praktyk zarz膮dzania ryzykiem i kontroli banku stosowanych do zmniejszania ryzyka, takich jak polityki i praktyki odno艣nie: wymaga艅 przedstawiania zabezpieczenia i gwarancji; okresowego przegl膮du kredyt贸w i zabezpiecze艅; system贸w klasyfikacji ryzyka kredytowego (system贸w oceny punktowej kredyt贸w); wewn臋trznych przegl膮d贸w jako艣ci kredyt贸w; monitorowania kredyt贸w przeterminowanych; limitowania i kontrolowania ryzyka kredytowego; ograniczania ryzyka kredytowego poprzez prawnie wymagalne uk艂ady o wzajemnym saldowaniu (netting); oraz wykorzystania pochodnych instrument贸w kredytowych i ubezpieczenia kredyt贸w (obejmuj膮ce jak te instrumenty wp艂ywaj膮 na ksi臋gowanie i wycen臋 strat przez banki).
(c) Ryzyko kredytowe
16) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje o kredytach w podziale na kategorie kredytobiorc贸w.
85. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat struktury portfela kredytowego w oparciu o kategoryzacj臋 kredytobiorc贸w (np. kredyty komercyjne, konsumpcyjne, dla stron powi膮zanych). Aby uzyska膰 pe艂ny obraz, te numeryczne informacje powinny by膰 prezentowane w kontek艣cie udost臋pniania informacji o polityce banku odno艣nie zarz膮dzania ryzykiem, w szczeg贸lno艣ci powinny by膰 jasno przedstawione informacje o efektach technik zmniejszania ryzyka, takich jak hedging, wykorzystanie zabezpieczenia, saldowanie transakcji znosz膮cych si臋.
86. Informacje o kredytach komercyjnych powinny by膰 udost臋pniane w podziale na znacz膮ce sektory gospodarki (np. nieruchomo艣ci, g贸rnictwo)
87. Celowe mo偶e si臋 r贸wnie偶 okaza膰 prezentowanie informacji zbiorczych o strukturze portfela kredytowego w podziale na rodzaje kredyt贸w (np. kredyty hipoteczne, kredyty w kartach kredytowych, leasing finansowy), rodzaje zabezpiecze艅 (np. hipoteka na nieruchomo艣ci osobistej, hipoteka na nieruchomo艣ci komercyjnej, gwarancje rz膮dowe, kredyty nie zabezpieczone) oraz wiarygodno艣膰 kredytow膮 (np. w oparciu o ratingi wewn臋trzne lub zewn臋trzne).
17) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje o kredytach w oparciu o podzia艂 geograficzny.
88. Bank powinien udost臋pnia膰 informacj臋 zbiorcz膮 na temat geograficznego rozk艂adu kredyt贸w, obejmuj膮c膮 kredyty krajowe i zagraniczne. Bank powinien dostarczy膰 bardziej szczeg贸艂owego podzia艂u (zgodnie z zasad膮 istotno艣ci) kwot kredyt贸w krajowych i zagranicznych ze wzgl臋du na obszary geograficzne, wykazuj膮c odr臋bnie kredyty dla rz膮d贸w. Obszary geograficzne mog膮 obejmowa膰 pojedyncze kraje, grupy kraj贸w lub regiony w ramach pojedynczych kraj贸w. Bank powinien tak偶e udost臋pnia膰 informacje jak kredyty s膮 przypisywane do poszczeg贸lnych obszar贸w geograficznych (np. miejsce sta艂ego zamieszkania lub zarejestrowania kredytobiorcy).
18) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje dotycz膮ce znacz膮cych koncentracji ryzyka kredytowego.
89. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat polityk i metod zwi膮zanych z okre艣laniem koncentracji, informacj臋 co jest uwa偶ane za znaczn膮 koncentracj臋 oraz dla ka偶dej koncentracji publikowa膰 opis wsp贸lnych cech, wg kt贸rych identyfikuje si臋 istnienie koncentracji i wielko艣膰 nara偶enia na ryzyko kredytowe. Prezentacja takich informacji powinna by膰 zgodna z wymogami poufno艣ci danych. Znaczne koncentracje ryzyka kredytowego mog膮 powstawa膰 w stosunku do kredytobiorc贸w indywidualnych, powi膮zanych kredytobiorc贸w, grup kredytobiorc贸w, okre艣lonego sektora gospodarki lub okre艣lonego kraju czy regionu. Zwykle kredyty pogrupowane s膮 w ten spos贸b, 偶e kredyty o podobnej charakterystyce co do ryzyka kredytowego, na kt贸re podobne oddzia艂ywanie mog膮 mie膰 zmiany gospodarcze lub zmiany innych warunk贸w znajduj膮 si臋 w jednej grupie, np. okre艣lonym sektorze gospodarki.
19) Bank powinien udost臋pnia膰 informacj臋 zbiorcz膮 na temat swoich zobowi膮za艅 kontraktowych odno艣nie porozumie艅 z klauzul膮 regresu oraz spodziewanych strat z tytu艂u tych uk艂ad贸w.
90. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat transakcji z klauzul膮 regresu - transakcji sprzedania kredyt贸w, w przypadku kt贸rych zobowi膮za艂 si臋 do sp艂aty kredytu je艣li kredytobiorca nie sp艂aci lub nie wywi膮偶e si臋 z innych kontraktowych zobowi膮za艅 np. poniewa偶 sprzeda艂 kredyt innej stronie zabezpieczaj膮c si臋 gwarancj膮. Publikowanie informacji powinno obejmowa膰 informacje zbiorcze na temat warunk贸w porozumie艅 z klauzul膮 regresu i spodziewanych strat na skutek zawarcia tych um贸w. Takie uk艂ady mog膮 narazi膰 bank na znaczne ryzyko kredytowe, ale cz臋sto nie s膮 ksi臋gowane w bilansie.
(d) Jako艣膰 kredyt贸w
20) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat kredyt贸w zagro偶onych i kredyt贸w przeterminowanych w podziale na kategorie kredytobiorc贸w i kwoty rezerw celowych i og贸lnych utworzonych na te kategorie.
91. Bank powinien dostarcza膰 obszernej informacji na temat kredyt贸w zagro偶onych i kredyt贸w przeterminowanych i rezerw, obejmuj膮cej podzia艂 na kategorie kredytobiorc贸w. Dla ka偶dej kategorii kredytobiorc贸w i dla ca艂ego portfela kredytowego bank powinien udost臋pnia膰 osobno informacje na temat: kredyt贸w razem, przed i po utworzeniu rezerw; kredyt贸w zagro偶onych, pokazuj膮c osobno te kt贸re s膮 przeterminowane (np. 90 dni i wi臋cej); kredyt贸w niezagro偶onych przeterminowanych (np. 90 dni i wi臋cej); rezerw celowych; rezerw og贸lnych.
92. Je艣li istnieje cz臋艣膰 rezerwy og贸lnej kt贸ra nie zosta艂a przypisana do wyodr臋bnionych kategorii kredytobiorc贸w, informacja o wielko艣ci tej cz臋艣ci rezerwy og贸lnej powinna by膰 ujawniona osobno. Zach臋ca si臋 instytucje do udost臋pniania informacji na temat innych znacz膮cych miar pogorszenia si臋 jako艣ci portfela kredytowego.
21) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje geograficzne na temat kredyt贸w zagro偶onych i przeterminowanych i, je艣li to mo偶liwe, odnosz膮cych si臋 do nich kwot utworzonych rezerw celowych i rezerw og贸lnych.
93. Powinna by膰 r贸wnie偶 ujawniana informacja na temat kredyt贸w zagro偶onych i przeterminowanych w podziale geograficznym. Je艣li to mo偶liwe bank powinien tak偶e ujawni膰 informacje na temat kwoty rezerw celowych i og贸lnych odnosz膮cych si臋 do ka偶dego obszaru geograficznego. Je艣li istnieje cz臋艣膰 rezerwy og贸lnej, kt贸ra nie jest przypisana 偶adnemu obszarowi geograficznemu, informacja o wielko艣ci tej cz臋艣ci rezerwy og贸lnej powinna by膰 ujawniona osobno.
22) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat uzgadniania zmian rezerw na kredyty zagro偶one.
94. Bank powinien udost臋pnia膰 szczeg贸艂owe informacje dotycz膮ce zmian w rezerwach w danym okresie (plan ci膮g艂o艣ci) pokazuj膮c osobno rezerwy celowe i rezerwy og贸lne. Informacje te powinny prezentowa膰: opis rodzaju rezerwy; saldo pocz膮tkowe rezerw; spisywane w straty kredyty, powoduj膮ce jednocze艣nie zmniejszenie salda rezerw w danym okresie; windykacje kredyt贸w poprzednio spisanych w straty i powi臋kszenie salda rezerw o kwoty odzyskane w wyniku tych windykacji w danym okresie; kwoty rezerw utworzonych osobno na szacowane prawdopodobne straty z tytu艂u kredyt贸w w danym okresie lub zmniejszenie tych rezerw; wszelkie inne korekty rezerw (np. r贸偶nice kursowe, po艂膮czenie dzia艂alno艣ci, przej臋cia lub sprzeda偶 sp贸艂ek zale偶nych), w艂膮czaj膮c transfery pomi臋dzy rezerwami; oraz saldo zamkni臋cia rezerw. Prezentowa膰 nale偶y r贸wnie偶 informacje o spisywanych w straty kredytach i zwindykowanych kredytach, kt贸re zosta艂y zaksi臋gowane bezpo艣rednio w rachunku wynik贸w.
23) Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat sald kredyt贸w w stosunku do kt贸rych - zgodnie z pocz膮tkowymi warunkami umowy kredytowej - zaprzestano naliczania odsetek w zwi膮zku z pogorszeniem si臋 jako艣ci kredytu.
95. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat sald kredyt贸w w odniesieniu do kt贸rych nie nalicza si臋 odsetek w wielko艣ci netto, po odj臋ciu rezerw i informacje o wp艂ywie jaki nie naliczanie odsetek ma na rachunek wynik贸w.
24) Bank powinien udost臋pnia膰 informacj臋 zbiorcz膮 na temat trudnych kredyt贸w, kt贸re uleg艂y restrukturyzacji w okresie danego roku.
96. Bank powinien udost臋pnia膰 zagregowane informacje na temat wielko艣ci i charakteru ust臋pstw jakie uczyni艂 w stosunku do trudnych kredyt贸w restrukturyzowanych w trakcie danego okresu. Powinny by忙 udost锚pniane informacje nt. metody wykorzystywanej do obliczania pomniejszenia warto艣ci netto kredytu restrukturyzowanego.
V. ROLA Nadzorc贸w bankowych
25) Nadzorcy bankowi powinni oceni膰 efektywno艣膰 polityk i praktyk banku stosowanych do oceny jako艣ci kredyt贸w.
97. Nadzorcy bankowi powinni mie膰 pewno艣膰, 偶e:
路 adekwatna jest jako艣膰 systemu rewizji kredyt贸w stosowana do terminowej identyfikacji, klasyfikacji, monitorowania i zajmowania si臋 kredytami o obni偶onej jako艣ci
路 odpowiednie informacje odno艣nie jako艣ci kredyt贸w portfela kredytowego i zwi膮zanych z nimi rezerw przekazywane s膮 radzie dyrektor贸w i wy偶szej kadrze kierowniczej regularnie i terminowo;
路 decyzje kierownictwa podejmowane s膮 we w艂a艣ciwy spos贸b, s膮 uzasadnione i bior膮 pod uwag臋 wzgl臋dy om贸wione powy偶ej w rozdziale II.
98. Dokonuj膮c takiej oceny nadzorcy bankowi mog膮 zdecydowa膰 si臋 na pozyskiwanie informacji nie podawanych do wiadomo艣ci publicznej, poprzez regularn膮 sprawozdawczo艣膰 nadzorcz膮 lub podczas inspekcji na miejscu.
26) Nadzorcy bankowi powinni mie膰 pewno艣膰, 偶e metody stosowane przez bank do naliczania rezerw zapewniaj膮 terminow膮, uzasadnion膮 i odpowiednio ostro偶n膮 wycen臋, zgodnie z odpowiednimi politykami i procedurami.
99. Nadzorcy bankowi powinni mie膰 pewno艣膰, 偶e:
路 procedury stosowane przez bank w celu okre艣lenia rezerw na poszczeg贸lne kredyty s膮 ostro偶ne i uwzgl臋dniaj膮 kryteria wymienione w niniejszym opracowaniu, w tym zaktualizowan膮 wycen臋 zabezpieczenia i prognozy przep艂yw贸w pieni臋偶nych oparte o bie偶膮c膮 ocen臋 sytuacji gospodarczej;
路 ramy tworzenia rezerw og贸lnych s膮 odpowiednie, a stosowana metodologia uzasadniona;
路 proces stosowany przez kierownictwo do ustalania rezerw og贸艂em jest adekwatny, a za艂o偶enia i decyzje wykorzystywane w tym procesie w艂a艣ciwe;
路 rezerwy og贸艂em s膮 adekwatne w stosunku do ryzyka kredytowego og贸艂em w portfelu kredytowym;
路 zidentyfikowane straty zosta艂y terminowo i w odpowiedni spos贸b zaksi臋gowane poprzez utworzenie rezerw celowych lub spisywanie kredyt贸w w straty;
bank stosuje zasady i praktyki rachunkowo艣ci zgodne z wymienionymi w niniejszym dokumencie.
VI. pojawiaj膮ce si臋 kwestie
(a) Ksi臋gowanie i udost臋pnianie informacji o warto艣ci rzetelnej
(i) Ksi臋gowanie warto艣ci rzetelnej
100. Wiod膮ce organa ustanawiaj膮ce standardy rachunkowo艣ci dyskutuj膮 obecnie korzy艣ci i wady wynikaj膮ce z coraz powszechniejszego wykorzystania ksi臋gowania warto艣ci rzetelnej instrument贸w finansowych. W szczeg贸lno艣ci IASC i szereg narodowych organ贸w ustanawiaj膮cych standardy rachunkowo艣ci podj臋艂y si臋 wsp贸lnego projektu koncentruj膮cy si臋 na perspektywach wprowadzenia w szerokim zakresie ksi臋gowania warto艣ci rzetelnej aktyw贸w i zobowi膮za艅 finansowych.
101. Bez ostro偶nych i wywa偶onych standard贸w szacowania warto艣ci rzetelnej, szczeg贸lnie w przypadku braku aktywnych (p艂ynnych) rynk贸w (jak ma to cz臋sto miejsce w przypadku kredyt贸w), wykorzystanie modelu warto艣ci rzetelnej mog艂oby zmniejszy膰 wiarygodno艣膰 warto艣ci sprawozda艅 finansowych i zwi臋kszy膰 zmienno艣膰 mierzonej wielko艣ci wynik贸w i kapita艂u.
102. Komitet Bazylejski uwa偶a, 偶e ksi臋gowanie warto艣ci rzetelnej jest w艂a艣ciwe, kiedy metoda taka jest mo偶liwa do zastosowania, np. w przypadku instrument贸w finansowych trzymywanych dla cel贸w handlowych. Jednak偶e, dostarczenie odpowiednich wskaz贸wek co do szacowania warto艣ci rzetelnej oraz ujmowania r贸偶nic w wycenie (korekt warto艣ci), wymaga wi臋cej pracy zanim taki system rachunkowo艣ci b臋dzie mo偶na wprowadzi膰 dla wszystkich aktyw贸w i zobowi膮za艅 banku znajduj膮cych si臋 w ksi臋dze bankowej. Chocia偶 wiele cel贸w podej艣cia warto艣ci rzetelnej jest po偶膮danych, to Komitet Bazylejski ma powa偶ne zastrze偶enia co do zastosowania w chwili obecnej rachunkowo艣ci warto艣ci rzetelnej w szerokim zakresie w bilansie i rachunku wynik贸w.
(ii) Udost臋pnianie informacji na temat warto艣ci rzetelnej
103. Jako alternatywne podej艣cie w stosunku do pe艂nego ksi臋gowania warto艣ci rzetelnej, Komitet Bazylejski uwa偶a, 偶e wymogi udost臋pniania danych na艂o偶one na g艂贸wnych uczestnik贸w rynku mo偶na rozszerzy膰 o uzupe艂niaj膮c膮 prezentacj臋 warto艣ci rzetelnej instrument贸w finansowych na bazie skonsolidowanej wraz z opublikowaniem dodatkowych danych ilo艣ciowych i jako艣ciowych. Udost臋pnianie informacji na temat warto艣ci rzetelnej dla instrument贸w finansowych mo偶e by膰 u偶ytecznym, dodatkiem, kt贸ry jest pomocny dla przygotowuj膮cym informacje w eksperymentowaniu z r贸偶nymi prezentacjami, oraz kt贸ry pomaga u偶ytkownikom lepiej zrozumie膰 wielko艣膰 danych i ich zmiany.
104. W niekt贸rych krajach, reprezentowanych w Komitecie Bazylejskim, banki i inne przedsi臋biorstwa musz膮 podawa膰 warto艣膰 rzeteln膮 instrument贸w finansowych, w tym warto艣膰 rzeteln膮 portfela kredytowego. Wymogi takie okre艣lono r贸wnie偶 w standardach IASC (IAS 30 poprawione przez IAS 39 i IAS 32). Instytucje ujawniaj膮ce dodatkowo informacj臋 na temat warto艣ci rzetelnej powinny publikowa膰 metody stosowane do ustalania warto艣ci rzetelnej, wszelkie istotne za艂o偶enia stosowane do jej szacowania oraz zach臋ca si臋 je do prezentowania problem贸w zwi膮zanych z szacowaniem warto艣ci podstawowej.
(b) Nowe podej艣cia do tworzenia rezerw na ryzyko kredytowe
105. Wiele bank贸w posiada wewn臋trzne systemy ratingowe i klasyfikacji kredyt贸w, kt贸rych u偶ywaj膮 aby identyfikowa膰 i monitorowa膰 ryzyko kredytowe zwi膮zane z portfelem kredytowym. Te systemy mog膮 mie膰 tak偶e istotne znaczenie w wykonywanej przez bank ocenie adekwatno艣ci rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w. Komitet Bazylejski bada wewn臋trzne systemy ratingowe kredyt贸w stosowane przez banki i planuje dokona膰 przegl膮du pojawiaj膮cych si臋 praktyk i wykorzystania tych system贸w w zarz膮dzaniu ryzykiem przez banki i w procesie przegl膮du kredyt贸w.
106. Niekt贸re banki testuj膮 podej艣cia do ustalania wielko艣ci rezerw opieraj膮ce si臋 na technikach modelowania kredytowego. W ramach tych technik banki pr贸buj膮 mierzy膰 wielko艣膰 ryzyka kredytowego w d艂u偶szych okresach ni偶 tradycyjnie przyj臋to, a rezerwy, zgodnie z tym podej艣ciem, mo偶na okre艣li膰 wcze艣niej ni偶 w innych przypadkach. Takie rezerwy na straty z tytu艂u kredyt贸w opieraj膮 si臋 na statystycznej analizie danych historycznych o stratach i innych czynnikach, na podstawie kt贸rej instytucja prognozuje trendy strat w przysz艂o艣ci. Stosowane techniki statystyczne mog膮 by膰 podobne do tych le偶膮cych u podstaw zarz膮dzania ryzykiem kredytowym i modeli wyceny.
107. Komitet Bazylejski bada szerzej praktyki stosowane w sektorze w zakresie modeli kredytowych. Przyznaje on, 偶e post臋p w dziedzinie technik modelowania kredytowego mo偶e r贸wnie偶 oddzia艂ywa膰 na to jak banki aktywne na rynku mi臋dzynarodowym okre艣laj膮 i oceniaj膮 adekwatno艣膰 swych 艂膮cznych rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w. Z nadzorczego punktu widzenia po偶膮dane jest, aby zasady rachunkowo艣ci mog艂y przystosowa膰 w艂a艣ciwe wykorzystanie metodologii statystycznych, kt贸re by w rzetelny i realistyczny spos贸b opisywa艂y pozycj臋 finansow膮 banku, wyniki finansowe i dzia艂alno艣膰 w zakresie zarz膮dzania ryzykiem. Dlatego te偶 Komitet b臋dzie dokonywa艂 przegl膮du rozwoju w tym zakresie i kwestii z nim zwi膮zanych, aby stwierdzi膰 czy wp艂ywaj膮 one na popraw臋 jako艣ci procesu tworzenia rezerw na straty z tytu艂u kredyt贸w oraz mo偶e ustanowi膰 dalsze wskaz贸wki co do wykorzystania tych technik tworzenia rezerw w miar臋 ich rozwoju.
Za艂膮cznik
Zestawienie uzgadniaj膮ce przepisy : Mi臋dzynarodowe Standardy Rachunkowo艣ci (International Accounting Standards)
Aby u艂atwi膰 czytelnikom por贸wnanie wskaz贸wek na temat rzetelnych praktyk znajduj膮cych si臋 w tym dokumencie z Mi臋dzynarodowymi Standardami Rachunkowo艣ci (IAS) wydanymi przez Komitet ds. Mi臋dzynarodowych Standard贸w Rachunkowo艣ci (IASC), tabela poni偶ej zestawia te dwa zestawy rekomendacji.
Zasady dobrej praktyki bankowej opisane w tym dokumencie |
Mi臋dzynarodowe Standardy Rachunkowo艣ci (IAS) |
1. Bank powinien wprowadzi膰 solidny system zarz膮dzania ryzykiem kredytowym |
|
2. Decyzje kierownictwa zwi膮zane z ksi臋gowaniem i wycen膮 kredyt贸w zagro偶onych powinny by膰 podejmowane zgodnie z udokumentowanymi politykami i procedurami odzwierciedlaj膮cymi takie zasady jak sp贸jno艣膰 i ostro偶no艣膰. |
|
3. Wyb贸r i zastosowanie polityk i praktyk rachunkowo艣ci powinien by膰 w zgodzie z fundamentalnymi zasadami rachunkowo艣ci. |
IAS 1.20, Ramy |
4. Bank powinien zaksi臋gowa膰 w bilansie kredyt niezale偶nie od tego czy zosta艂 udzielony czy nabyty tylko wtedy, gdy bank staje si臋 stron膮 postanowie艅 kontraktowych wynikaj膮cych z tego kredytu. |
IAS 39.27 |
5. Bank powinien usun膮膰 kredyt lub jego cz臋艣膰 z bilansu tylko wtedy kiedy bank traci kontrol臋 nad prawami kontraktowymi wynikaj膮cymi z umowy kredytowej lub jej cz臋艣ci. Bank traci tak膮 kontrol臋, je艣li zrealizuje prawo do korzy艣ci okre艣lonych w kontrakcie, prawa wygasn膮 lub bank zrezygnuje z tych praw. |
IAS 39.35 |
6. Bank powinien wycenia膰 kredyt pocz膮tkowo na poziomie kosztu. |
IAS 39.66 |
7. Bank powinien identyfikowa膰 i ksi臋gowa膰 zaliczenie kredytu lub 艂膮cznie ocenianej grupy kredyt贸w do grupy kredyt贸w zagro偶onych, kiedy jest prawdopodobne, 偶e bank nie b臋dzie w stanie odzyska膰 lub nie ma uzasadnionej gwarancji, 偶e bankowi uda si臋 odzyska膰 ca艂膮 nale偶n膮 kwot臋 wg warunk贸w kontraktowych umowy kredytowej. Zmiana klasyfikacji powinna by膰 zaksi臋gowana poprzez zmniejszenie warto艣ci netto kredytu (kredyt贸w) przez utworzenie rezerw lub spisanie w straty i obci膮偶enie rachunku wynik贸w w okresie, w kt贸rym nast膮pi艂a zmiana klasyfikacji kredytu (kredyt贸w). |
IAS 39.109, IAS 39.111 |
8. Bank powinien wycenia膰 kredyt zagro偶ony na poziomie oszacowanej kwoty mo偶liwej do odzyskania. |
IAS 39.111 |
9. 艁膮czna kwota rezerw celowych i og贸lnych powinna by膰 adekwatna do pokrycia oszacowanych strat z tytu艂u kredyt贸w zwi膮zanych z portfelem kredytowym. |
|
10. Bank powinien ksi臋gowa膰 dochody odsetkowe w stosunku do kredytu normalnego na bazie memoria艂owej wykorzystuj膮c metod臋 efektywnej stopy procentowej. |
IAS 18.30, IAS 39.73 |
11. Kiedy kredyt zostaje zidentyfikowany jako zagro偶ony, bank powinien zaprzesta膰 naliczania odsetek zgodnie z warunkami kontraktu. |
IAS 39.116 |
12. Udost臋pnianie informacji w rocznym sprawozdaniu finansowym banku powinno by膰 dostosowane do rozmiaru i charakteru operacji prowadzonych przez bank zgodnie z koncepcj膮 istotno艣ci. |
IAS 1.29, IAS 30, Ramy |
13. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat polityk, praktyk i metod odno艣nie rachunkowo艣ci wykorzystywanych przy ksi臋gowaniu kredyt贸w |
IAS 1.97, IAS 30.43, IAS 32.47 |
14. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat polityk i metod rachunkowo艣ci, jakich u偶ywa okre艣laj膮c wielko艣膰 rezerw celowych i og贸lnych oraz powinien wyja艣ni膰 kluczowe za艂o偶enia jakie przyjmuje. |
IAS 1.97, IAS 30.43, IAS 32.47 |
15. Bank powinien udost臋pnia膰 jako艣ciowe informacje na temat zarz膮dzania ryzykiem kredytowym oraz polityk i praktyk kontroli wewn臋trznej. |
IAS 32.43A (poprawione przez IAS 39) |
16. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat kredyt贸w w podziale na g艂贸wne kategorie kredytobiorc贸w |
|
17. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat kredyt贸w w podziale na obszary geograficzne. |
IAS 14 |
18. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat znacz膮cych koncentracji ryzyka kredytowego. |
IAS 32.66(b), IAS 30.40 |
19. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje zbiorcze na temat jego zobowi膮za艅 kontraktowych co do porozumie艅 z klauzul膮 regresu i przewidywanych strat spowodowanych tymi uk艂adami. |
IAS 30.26, IAS 37.86 |
20. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat kredyt贸w zagro偶onych i przeterminowanych w podziale na kategorie kredytobiorc贸w oraz kwot rezerw celowych i og贸lnych utworzonych na ka偶d膮 kategori臋. |
IAS 30.43 (c) |
21. Bank powinien udost臋pnia膰 informacj臋 geograficzn膮 na temat kredyt贸w zagro偶onych i przeterminowanych, obejmuj膮c膮, je艣li to mo偶liwe, odnosz膮ce si臋 do nich kwoty rezerw celowych i og贸lnych. |
|
22. bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat uzgodnie艅 zmian w rezerwach na kredyty zagro偶one. |
IAS 30.43 (b) |
23. Bank powinien udost臋pnia膰 informacje na temat salda kredyt贸w w stosunku do kt贸rych- zgodnie z pocz膮tkowymi warunkami umowy kredytowej - zaprzestano naliczania odsetek ze wzgl臋du na pogorszenie si臋 jako艣ci kredytowej. |
IAS 30.43 (d) |
24. Bank powinien udost臋pnia膰 informacj臋 zbiorcz膮 na temat trudnych kredyt贸w, kt贸re uleg艂y restrukturyzacji w ci膮gu roku. |
|
25. Nadzorcy bankowi powinni ocenia膰 efektywno艣膰 polityk i praktyk banku odnosz膮cych si臋 do oceny jako艣ci kredyt贸w. |
|
26. Nadzorcy bankowi powinni by膰 pewni, 偶e metody wykorzystywane przez bank do obliczania wielko艣ci rezerw zapewniaj膮 uzasadnion膮 i w艂a艣ciwie ostro偶n膮 wycen臋, kt贸ra jest terminowa i zgodna z odpowiedni膮 polityk膮 i procedurami. |
|
Porozumienie z klauzul膮 o regresie to np. porozumienie w wyniku kt贸rego bank sprzedaje kredyt, z zastrzerze偶eniem, 偶e je艣li nast膮pi pogorszenie jego jako艣ci to nabywca b臋dzie mia艂 prawo do jego zwrotu lub rekompensaty. (przypis t艂umacza)
Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego jest komitetem w艂adz nadzoru bankowego za艂o偶onym przez Gubernator贸w bank贸w centralnych kraj贸w Grupy Dziesi臋ciu w 1975r. Jego cz艂onkami s膮 przedstawiciele bankowych w艂adz nadzorczych i bank贸w centralnych z Belgii, Kanady, Francji, Niemiec, W艂och, Japonii, Luksemburga, Holandii, Szwecji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Stan贸w Zjednoczonych. Zazwyczaj komitet spotyka si臋 w Banku Rozrachunk贸w Mi臋dzynarodowych w Bazylei, gdzie znajduje si臋 jego sta艂y Sekretariat.
R贸wnie偶 inne instytucje finansowe prowadz膮ce rozleg艂膮 dzia艂alno艣膰 kredytow膮 i ich w艂adze nadzorcze mog膮 znale藕膰 w tym dokumencie po偶yteczne wskaz贸wki.
W odpowiedzi na pro艣b臋 skierowan膮 przez Ministr贸w Finans贸w i Gubernator贸w Bank贸w Centralnych kraj贸w Grupy G-7 w pa藕dzierniku 1998 roku, Komitet Bazylejski podejmuje si臋 przegl膮du, z perspektywy nadzoru bankowego, Mi臋dzynarodowych Standard贸w Rachunkowo艣ci wydanych przez IASC. Wa偶nym standardem pod tym wzgl臋dem jest Mi臋dzynarodowy Standard Rachunkowo艣ci (IAS) 39, Instrumenty Finansowe: Ksi臋gowanie i wycena. Poniewa偶 wci膮偶 trwa wspomniany przegl膮d Komitet Bazylejski nie jest obecnie w stanie okre艣li膰 swojego stanowiska w zakresie u偶ywania ca艂ego zestawu Mi臋dzynarodowych Standard贸w Rachunkowo艣ci w stosunku do bank贸w np. dla cel贸w nadzorczych.
Np. (IAS) 30, Ujawnianie informacji w sprawozdaniach finansowych bank贸w i podobnych instytucji finansowych, kt贸re by艂o wydane w 1990 roku. Od tego czasu praktyki w odniesieniu do zarz膮dzania ryzykiem kredytowym uleg艂y znacz膮cej ewolucji. Dlatego te偶, ten dokument dostarcza zalecanych wskaz贸wek, dodatkowych w stosunku do Mi臋dzynarodowych Standard贸w Rachunkowo艣ci, kt贸re znajduj膮 zastosowanie w stosunku do bank贸w.
Dokument ten mo偶e by膰 r贸wnie偶 przydatny dla organ贸w ustalaj膮cych standardy rachunkowo艣ci.
Podstawowe zasady efektywnego nadzoru bankowego wydane zosta艂y przez Komitet Bazylejski we wrze艣niu 1997r. po konsultacjach z nadzorami bankowymi na ca艂ym 艣wiecie.
(Jak podano w rozdziale I (a), niniejszy dokument stosuje termin “odpisy” (allowance) zamiast “rezerwy”(reserve), jako 偶e wielu ksi臋gowych unika tego ostatniego terminu w kontek艣cie kredyt贸w w sytuacji zagro偶onej). - Ten przypis nie stosuje si臋 do t艂umaczenia polskiego, w kt贸rym u偶yto s艂owa rezerwa. W bankowo艣ci polskiej termin odpis w odniesieniu do kredyt贸w mo偶e wprowadzi膰 czytelnika w b艂膮d (przypis t艂umacza)
Straty zwi膮zane z dzia艂alno艣ci膮 kredytow膮 mog膮 oczywi艣cie wynika膰 z innych przyczyn ni偶 ryzyko kredytowe, na przyk艂ad niedopasowanej pozycji stopy procentowej. Jednak ten dokument w pierwszej kolejno艣ci koncentruje si臋 na ryzyku kredytowym.
W lutym 1999 roku Komitet Bazylejski, wsp贸lnie z Komitetem Technicznym IOSCO, wyda艂 dokument do konsultacji zawieraj膮cy rekomendacje nt. Publicznego ujawniania informacji przez banki i instytucje zajmuj膮ce si臋 obrotem papierami warto艣ciowymi dzia艂alno艣ci handlowej i dzia艂alno艣ci zwi膮zanej z instrumentami pochodnymi (Recommendations for Public Disclosure of Trading and Derivatives Activities for Banks and Securities Firms). R贸wnie偶 w dokument do dyskusji Sta艂ego Komitetu Euro o Ujawnianiu informacji o ryzyku rynkowym i kredytowym przez po艣rednik贸w finansowych (wrzesie艅 1994) zawiera rekomendacje dotycz膮ce ujawniania przez instytucje finansowe informacji o dzia艂alno艣ci handlowej i zwi膮zanej z instrumentami pochodnymi. W lipcu 1999 roku Komitet Bazylejski wyda艂 dokument do konsultacji nt. Najlepszych praktyk w zakresie udost臋pniania informacji o ryzyku kredytowym (Best practices for Credit Risk Disclosure).
Niekt贸rzy nadzorcy mog膮 uzna膰 za stosowne uzupe艂nienie solidnych praktyk okre艣lonych w niniejszym dokumencie przez ich uszczeg贸艂owienie.
Bazylejska Umowa Kapita艂owa (Basel Capital Accord) definiuje minimalne wymogi kapita艂owe dla bank贸w w oparciu o podej艣cie ryzyka wa偶onego w odniesieniu do ryzyka kredytowego i ryzyka rynkowego. W zasadzie rezerwy celowe zmniejszaj膮 kwoty wa偶one ryzykiem, chocia偶 zar贸wno rezerwy celowe jak i og贸lne zmniejszaj膮 kapita艂 podstawowy (kapita艂 pierwszej kategorii), poniewa偶 rezerwy te tworzy si臋 poprzez obci膮偶enie dochod贸w, co zmniejsza kapita艂. Zgodnie z Umow膮 Kapita艂ow膮 rezerwy og贸lne mog膮 by膰 cz臋艣ci膮 kapita艂u drugiej kategorii do wysoko艣ci w jakiej nie odzwierciedlaj膮 one zidentyfikowanego spadku warto艣ci w wycenie danego aktywa lub grupy aktyw贸w, i s膮 przedmiotem limitu w wysoko艣ci 1,25 punktu procentowego aktyw贸w wa偶onych ryzykiem.
Komitet Bazylejski wyda艂 og贸lne rekomendacje dotycz膮ce ujawniania informacji przez banki w materiale zatytu艂owanym “Wzmacnianie przejrzysto艣ci bank贸w” (Enhancing Bank Transparency), wydanym we wrze艣niu 1998r.
Na przyk艂ad kiedy rynek zaczyna by膰 艣wiadomy, 偶e kondycja finansowa banku uleg艂a pogorszeniu mo偶e zareagowa膰 w spos贸b, kt贸ry b臋dzie niepo偶膮dany z punktu widzenia w艂adz odpowiedzialnych za ochron臋 deponent贸w i zarz膮dzanie ryzykiem systemowym. Niemniej jednak nadzorcy tak偶e powinni wzi膮膰 pod uwag臋 reakcj臋 rynku na brak terminowej i wiarygodnej informacji.
W marcu 1997r. IASC wyda艂 dokument do dyskusji pt. “Rachunkowo艣膰 aktyw贸w i pasyw贸w finansowych” (Accounting for Financial Assets and Financial Liabilities). Tymczasowy mi臋dzynarodowy standard rachunkowo艣ci dotycz膮cy ksi臋gowania i wyceny instrument贸w finansowych (IAS39) zosta艂 przyj臋ty przez IASC w grudniu 1998 roku.
W wi臋kszo艣ci kraj贸w kredyty ksi臋guje si臋 po pomniejszeniu o rezerwy po aktywnej stronie bilansu. Jednak偶e, w niekt贸rych krajach po stronie aktyw贸w wykazuje si臋 zaksi臋gowan膮 inwestycj臋, a rezerwy wykazuje si臋 po stronie pasyw贸w.
Jest przyj臋te, 偶e wytyczne odno艣nie rachunkowo艣ci czasem wskazuj膮, na jedn膮 z dw贸ch sytuacji jaka powinna wyst膮pi膰 (“jest prawdopodobne, 偶e bank nie b臋dzie w stanie odzyska膰” lub “brak jest uzasadnionych gwarancji, 偶e bank odzyska”), aby kredyt uznano jako zagro偶ony. Np. pierwsze z okre艣le艅 jest u偶yte przez IAS 39 i przez Dokumenty nt. Standard贸w Rachunkowo艣ci Finansowej nr 5 i 114 (Statements of Financial Accounting Standards) wydane przez Rad臋 ds. Standard贸w Rachunkowo艣ci Finansowej USA (US Financial Accounting Standards Board`s - FASB), podczas gdy sytuacj臋 “braku uzasadnionych gwarancji” jako warunek zagro偶enia kredytu prezentuje Kanadyjski Instytut Dyplomowanych Ksi臋gowych (Canadian Institute of Chartered Accountants` - CICA) Podr臋cznik rozdzia艂 3025.03 i wytyczne wydane przez Stowarzyszenie Bankowc贸w Wielkiej Brytanii (British Bankers` Association). Nieznaczne op贸藕nienie lub nieznaczne braki w kwotach p艂atno艣ci nie zawsze oznaczaj膮 sytuacj臋 zagro偶enia kredytu, je艣li w okresie takiego op贸藕nienia kredytodawca mo偶e mie膰 podstawy spodziewa膰 si臋 otrzymania wszystkich nale偶nych kwot.
Czasami odpisy nazywane s膮 rezerwami lub rezerwami rewaluacyjnymi. Nale偶y zauwa偶y膰, 偶e niekt贸rzy ksi臋gowi uwa偶aj膮 u偶ywanie terminu `rezerwy' za niew艂a艣ciwe w odniesieniu do nagromadzonej warto艣ci korekty aktyw贸w kredytowych. Np. IASC definiuje rezerwy celowe jako rodzaj zobowi膮zania, natomiast rezerwy og贸lne jako cz臋艣膰 kapita艂u (Ramy IASC dotycz膮ce przygotowania i prezentacji sprawozda艅 finansowych oraz IAS 37, Rezerwy, Pozycje pozabilansowe (Provisions, Contingent Liabilities and Contingent Assets). (W t艂umaczeniu u偶ywa si臋 s艂owa rezerwa -t艂umacz)
W praktyce rezerwy celowe na straty z tytu艂u puli kredyt贸w sk艂adaj膮cej si臋 z ma艂ych kredyt贸w o wsp贸lnej charakterystyce (np. zad艂u偶enia z tytu艂u kart kredytowych) mo偶na obliczy膰 na podstawie formu艂y zamiast tworzy膰 rezerwy dla ka偶dego z tych kredyt贸w osobno.
W niekt贸rych krajach proces oszacowania wielko艣ci ukrytych strat w portfelu kredytowym opiera si臋 na sp艂acalno艣ci niekt贸rych kredyt贸w osobno (zwykle kredyt贸w o du偶ych saldach), za艣 innych (zwykle kredyt贸w o ma艂ych saldach) w oparciu o pule.
Moment spisywania w straty jest zr贸偶nicowany w r贸偶nych krajach z przyczyn prawnych, fiskalnych i innych. W niekt贸rych krajach dokonuje si臋 cz臋艣ciej spisywania w straty dla indywidualnych kredyt贸w, ani偶eli tworzy rezerwy celowe na te kredyty. Niemniej jednak, banki powinny prowadzi膰 noty rejestrowe (memorandum records) kwot nale偶nych od d艂u偶nik贸w, kt贸re spisano w straty na kwoty nadal nale偶ne od kredytobiorc贸w.
Rada Dyrektor贸w, to organ z艂o偶ony zar贸wno z przedstawicieli Rady Nadzorczej jak i Zarz膮du (przypis t艂umacza)
Zasady zarz膮dzania ryzykiem kredytowym (Principles for the Management of Credit Risk), wydane przez Komitet Bazylejski w lipcu 1999 roku.
Np. Prezentacja sprawozda艅 finansowych (Presentation of Financial Statements) (IAS) nr 1 (z poprawkami z 1997r.), Ramy IASC dotycz膮ce przygotowania i prezentacji sprawozda艅 finansowych (Framework for the Preparation and Presentation of Financial Statements), Podr臋cznik zasad sprawozda艅 finansowych Kanadyjskiego Instytutu Licencjonowanych Ksi臋gowych (CICA), Projekt opracowania nt. zasad sprawozdawczo艣ci finansowej brytyjskiej Rady ds. Standard贸w Rachunkowo艣ci, Raport w sprawie poj臋膰 sprawozdawczo艣ci finansowej nr 2 i 5 ameryka艅skiej Rady ds. Standard贸w Rachunkowo艣ci Finansowej (FASB) oraz okre艣lone postanowienia zawarte w Dyrektywach Rachunkowo艣ci UE.
R贸wnie偶 sprawozdawczo艣膰 nadzorcza powinna przestrzega膰 tej zasady. Jednak偶e, w zakresie w jakim sprawozdawczo艣膰 nadzorcza produkowana jest szybciej lub cz臋艣ciej ni偶 sprawozdania finansowe po audycie, inspektorzy nadzoru mog膮 zezwoli膰 bankom na wykorzystywanie szacunk贸w przy sporz膮dzaniu informacji ksi臋gowych do tych raport贸w.
Jednak偶e, wi膮偶膮ce zobowi膮zanie lub gwarancja mog膮 powodowa膰 ryzyko kredytowe wymagaj膮ce wykazania powsta艂ej kwoty jako zobowi膮zanie (pasywo). W niekt贸rych krajach pe艂na kwota gwarancji ksi臋gowana jest w bilansie.
Je艣li pomimo straconej kontroli nad prawami wynikaj膮cymi z umowy kredytowej, bank nadal zatrzymuje cz臋艣膰 ryzyka odnosz膮cego si臋 do tego kredytu lub gwarantuje ten kredyt, to powinno to zosta膰 zaksi臋gowane jako zobowi膮zanie (pasywo) lub zobowi膮zanie pozabilansowe. Jednak偶e to zagadnienie wybiega poza zakres tego dokumentu.
Jednak偶e, w przypadku gdy kredyt nie jest udzielony w postaci pieni臋偶nej ale poprzez przekazanie 艣rodk贸w lub innych aktyw贸w na rzecz po偶yczkobiorcy, kosztem jest warto艣膰 rzetelna (fair value) tych aktyw贸w na dzie艅 zawarcia umowy kredytowej.
Warto艣膰 rzetelna stanowi kwot臋, za kt贸r膮 mo偶na zamieni膰 aktywo lub rozliczy膰 pasywo ze 艣wiadomymi, ch臋tnymi do zawarcia transakcji stronami, w transakcji zawartej w spos贸b obiektywny i niezale偶ny. Taka transakcja jest transakcj膮 zawart膮 przez strony niepowi膮zane, w ich najlepszym interesie.
Nale偶y jednak偶e zauwa偶y膰, 偶e r贸wnie偶 w tych ostatnich krajach kredyty s膮 ostatecznie spisywane w straty.
Jak zaznaczono wcze艣niej, czwart膮 podstawow膮 spraw膮 b臋d膮c膮 przedmiotem zainteresowania nadzoru bankowego jest terminowe i rzetelne ujawnianie informacji dotycz膮cych ryzyka kredytowego.
Zazwyczaj wyj膮tek ten mo偶e by膰 wykorzystany w przypadku 艂atwej zbywalno艣ci zabezpieczenia. Ponadto, zabezpieczenie powinno by膰 okresowo wyceniane, o czym wspominano wcze艣niej.
Na przyk艂ad, kredyt, kt贸rego znaczna cz臋艣膰 zostaje sp艂acona w terminie zapadalno艣ci, mo偶e zosta膰 uznany za zagro偶ony przed terminem zapadalno艣ci, je艣li bie偶膮ca kondycja finansowa kredytobiorcy istotnie si臋 pogorszy艂a i nie mo偶na oczekiwa膰 pe艂nej sp艂aty kredytu.
Jak wspomniano w tym dokumencie praktyki w poszczeg贸lnych krajach dotycz膮ce terminu w jakim powinno dokonywa膰 si臋 spisywania kredyt贸w w ci臋偶ar strat r贸偶ni膮 si臋. Z nadzorczego punktu widzenia jest istotne, aby zagro偶enie kredytu by艂o terminowo ksi臋gowane przez utworzenie rezerw celowych lub spisywanie w straty.
Np. je艣li efektywna stopa wynikaj膮ca z pocz膮tkowej umowy kredytowej jest 10% sta艂膮 stop膮 procentow膮 (zak艂adaj膮c brak roz艂o偶onych w czasie op艂at i koszt贸w) i stopa procentowa jest obni偶ona do 5 % stopy sta艂ej, ze wzgl臋du na trudno艣ci finansowe kredytobiorcy, spodziewane przysz艂e przep艂ywygot贸wkowe z tego zrestrukturyzowanego trudnego kredytu b臋d膮 dyskontowane stop膮 10%, aby wyceni膰 kredyt zagro偶ony. Ten dokument nie sugeruje dyskontowania po bie偶膮cej stopie rynkowej, poniewa偶 by艂oby to niesp贸jne z podej艣ciem amortyzowanego kosztu. Dyskontowanie jest w艂a艣ciwe, gdy warto艣膰 pieni膮dza w czasie jest istotna. Dlatego dyskontowanie przep艂yw贸w pieni臋偶nych kr贸tkoterminowych nale偶no艣ci nie jest konieczne.
Nie wyklucza to wykorzystania innych praktycznych metod szacowania kwoty w sytuacji zagro偶onej dla grup kredyt贸w, dla kt贸rych niepraktyczne jest odr臋bne okre艣lanie sytuacji zagro偶enia. Podczas gdy podej艣cie dla grupy kredyt贸w mo偶e w spos贸b bezpo艣redni nie dyskontowa膰 spodziewanych przysz艂ych przep艂yw贸w got贸wkowych, to powinno dawa膰 rezultat w postaci wyceny kredyt贸w zagro偶onych, kt贸ra w spos贸b implikowany dyskontuje przysz艂e przep艂ywy got贸wkowe.
Przy sprzeda偶y zabezpieczenia bank powinien uwzgl臋dni膰 wszelkie istotne oszacowane koszty.
Analiza migracji jest narz臋dziem statystycznym badaj膮cym zmiany klasyfikacji kredyt贸w w stosunku do poziomu strat dla danej grupy kredyt贸w. Zazwyczaj historyczne wska藕niki strat stosuje si臋 do szacowania oczekiwanych strat dla ka偶dej grupy kredyt贸w. Niezb臋dne mog膮 by膰 korekty odzwierciedlaj膮ce zmiany sytuacji gospodarczej i ostatnich trend贸w zwi膮zanych ze stratami kredytowymi. Poza grupami kredyt贸w, analiza migracji mo偶e obejmowa膰 czynniki geograficzne i inne, np. termin powstania kredytu.
Metodologie oparte na statystyce obejmuj膮 analiz臋 wska藕nik贸w i grup r贸wie艣niczych . Jednak偶e, okre艣laj膮c wielko艣膰 rezerw og贸lnych bank nie powinien opiera膰 si臋 wy艂膮cznie na por贸wnaniach w ramach grup r贸wie艣niczych bank贸w czy szczeg贸lnych wska藕nik贸w. Analiz臋 wska藕nikow膮 przedstawiono r贸wnie偶 w rozdziale III (c).
W niekt贸rych krajach okres sze艣ciu miesi臋cy mo偶e odzwierciedla膰 okres wystarczaj膮co d艂ugi dla wznowionej sp艂aty kontraktowego kapita艂u i odsetek.
Og贸lna polityka kredytowa banku b臋dzie zwykle uzupe艂niona przez bardziej uszczeg贸艂owione zasady udzielania kredyt贸w, wytyczne i procedury steruj膮ce procesem udzielania kredyt贸w i utrzymuj膮ce po偶膮dany poziom ryzyka. Na przyk艂ad, standardy udzielania kredyt贸w mog膮 okre艣li膰 standardy odnosz膮ce si臋 do wielko艣ci klienta, wymagania amortyzacyjne, standardy zapadalno艣ci/wymagalno艣ci, wielko艣膰 zabezpieczenia, wycen臋 zabezpieczenia i standardy odnosz膮ce si臋 do gwaranta.
Klasyfikacja kredyt贸w lub system klasyfikacji kredyt贸w klasyfikuje wszystkie kredyty zgodnie ze stopniem ryzyka straty.
Zazwyczaj efektywne oprocentowanie kredyt贸w w sytuacji normalnej (bez dyskonta czy premii) udzielonych przez bank r贸wne jest oprocentowaniu wynikaj膮cemu z umowy skorygowanemu o wp艂yw roz艂o偶onych w czasie op艂at i koszt贸w netto zwi膮zanych z kredytem.
W niekt贸rych krajach banki, na skutek przepis贸w prawnych lub regulacji, musz膮 nalicza膰 odsetki od kredyt贸w zagro偶onych zgodnie z pocz膮tkowymi warunkami kontraktu w sprawozdaniach finansowych, aby zabezpieczy膰 swe prawa do otrzymania sp艂aty albo przestrzega膰 zakazu podw贸jnego ksi臋gowania. Aby wykluczy膰 efekt, jaki narastanie odsetek b臋dzie mia艂o na dochody, nale偶y utworzy膰 odpowiednie rezerwy celowe, kt贸re jednocze艣nie zmniejsza艂yby dochody odsetkowe.
W niekt贸rych krajach przepisy prawa lub regulacje mog膮 okre艣la膰 czy p艂atno艣ci z tytu艂u kredyt贸w zagro偶onych wykazywane s膮 jako p艂atno艣ci z tytu艂u odsetek czy kapita艂u.
Na przyk艂ad, wykorzystanie w niekt贸rych krajach spisywania kredyt贸w w straty, a w innych tworzenie rezerw celowych w podobnych okoliczno艣ciach powoduje powa偶ne trudno艣ci w por贸wnywaniu bank贸w z r贸偶nych kraj贸w. W krajach, w kt贸rych cz臋艣ciej stosuje si臋 spisywanie kredyt贸w w straty, udzia艂 kredyt贸w zagro偶onych w portfelu kredytowym (i rezerwach og贸艂em) s膮 zwykle znacznie mniejsze ni偶 w krajach stosuj膮cych rezerwy celowe.
Jak zosta艂o to om贸wione w dokumencie Komitetu bazylejskiego Najlepsze praktyki w zakresie udost臋pniania informacji o ryzyku kredytowym (Best Practices for Credit Risk Disclosure), bank powinien r贸wnie偶 ujawnia膰 informacje na temat wynik贸w aby wzmocni膰 przejrzysto艣膰 jego profilu ryzyka kredytowego.
Z uwagi na to, 偶e instytucje podejmuj膮 ryzyko kredytowe wynikaj膮ce z r贸偶nych rodzaj贸w dzia艂alno艣ci (w tym udzielania kredyt贸w, dzia艂alno艣ci handlowej i inwestycyjnej), w艂a艣ciwe mo偶e by膰 udost臋pnianie informacji na temat polityki zarz膮dzania ryzykiem i kontroli ryzyka w odniesieniu do portfela kredytowego jako cz臋艣ci informowania o ca艂ej polityce i wszystkich procedurach zarz膮dzania ryzykiem i kontroli.
Je艣li bank udzieli艂 kredyt贸w podmiotom powi膮zanym, powinien udost臋pni膰 informacje odno艣nie charakteru i kwoty tych kredyt贸w.
Banki powinny udost臋pnia膰 informacje jak zosta艂y zdefiniowane kredyty przeterminowane. Zach臋ca si臋 instytucje do dostarczania analiz kredyt贸w przeterminowanych (30-89 dni, 90-179 dni, 180 dni i wi臋cej).
Je艣li bank u偶ywa technik modelowania w stosunku do portfela, w celu okre艣lenia poziomu rezerw og贸艂em, mo偶e by膰 niemo偶liwym dostarczenie informacji w podziale. Wobec tego powinna by膰 dostarczona dodatkowa informacja na temat wykorzystania i kluczowych za艂o偶e艅 dotycz膮cych tych technik modelowania.
Jak zosta艂o om贸wione w rozdziale III (d), banki w niekt贸rych krajach naliczaj膮 odsetki w stosunku do kredyt贸w zagro偶onych i ustanawiaj膮 osobno rezerwy celowe na ca艂kowit膮 kwot臋 odsetek, kt贸re zosta艂y naliczone.
Je艣li bank nalicza odsetki w stosunku do kredyt贸w zagro偶onych (np. w kwocie ni偶szej ni wynikaj膮ca z warunk贸w umowy kredytowej), zach臋ca si臋 bank do ujawniania informacji na temat kwoty naliczonych odsetek za okres w jakim nie zosta艂y otrzymane w got贸wce.
W kwietniu 1999 roku Komitet bazylejski wyda艂 dokument Modelowanie ryzyka kredytowego - bie偶膮ce praktyki i zastosowanie (Credit Risk Modelling: Curent Practices and Application) Dokument dostarcza opisu obecnie stosowanych praktyk i zagadnie艅 zwi膮zanych z modelowaniem ryzyka kredytowego i ocenia potencjalne implikacje i ograniczenia modelowania ryzyka kredytowego dla cel贸w nadzorczych i/lub regulacyjnych.
1