Zagadnienia na egzamin z wiedzy o historycznym rozwoju polszczyzny

Przemiany z zakresu fonetyki

WOKALIZM:

1. Zanik i wokalizacja jerów.

2. Jery w pozycji napiętej.

3. Charakterystyka rozwoju iloczasu.

4. Wzdłużenie zastępcze (+ z jakimi procesami z zakresu fonetyki powiązane).

5. Przegłos (+ odstępstwa od przegłosu, fałszywy przegłos).

6. Prawo korelacji miękkości, prawo sylaby otwartej (+ w wyniku jakich procesów przestały obowiązywać).

7. Metateza).

8. Rozwój sonantów.

(+ przykłady do każdego zjawiska)

KONSONANTYZM

1. Palatalizacje:

• spółgłosek przedniojęzykowych przez samogłoski przednie;

• spółgłosek tylnojęzykowych;

• przez jotę (w tym: co to jest l epentetyczne);

2. Dyspalatalizacje.

3. Uproszczenia i upodobnienia spółgłoskowe.

4. Geneza głoski f w polszczyźnie.

(+ przykłady do każdego zjawiska)

Przemiany z zakresu słowotwórstwa

1. Słowotwórstwo synchroniczne a diachroniczne.

2. Pochodzenie formantów staropolskich (tu także: proces absorpcji i perintegracji, formanty zapożyczone, kontaminacja formantów)

3. Dlaczego słowotwórstwo jest/nie jest systemowe?

4. Zmiany fonetyczne a formanty słowotwórcze.

5. Leksykalizacja.

6. Krystalizacja dominant słowotwórczych i znaczeniowych.

7. Repartycja znaczeń.

8. Rodzaje derywacji.

9. Co to jest reinterpretacja słowotwórcza (charakterystyka zjawiska, przykłady)?

10. Derywacja semantyczna.

11. Wielofunkcyjność formantów, współfunkcyjność formantów, homonimia historyczna.

12. Co musi się zmienić, by powstał nowy wyraz?

13. Słowotwórstwo czasownika w zakresie prefiksacji:

• aspekt;

• iteratywność.

14. Wyrazy niepodzielnie słowotwórczo synchronicznie, podzielne diachronicznie (przykłady, wytłumacz dlaczego).

Przemiany z zakresu fleksji

1. Główne kierunki zmian w zakresie deklinacji.

2. Zmiany w zakresie fleksji rzeczownika (różnice między deklinacją prasłowiańską a staro- i nowopolską - wykształcenie się rodzaju gramatycznego, semantyzacja odmiany, zmniejszenie liczby paradygmatów oraz końcówek fleksyjnych, wpływ fonetyki na fleksję; archaizmy fleksyjne - liczba podwójna (także we frazeologizmach - przykłady), nietypowe współcześnie końcówki fleksyjne)

3. Główne zmiany w zakresie fleksji zaimka (tu głównie: skąd się wziął supletywizm w zaimkach: ja - ty - my - wy - on - ona - ono; on - jego - jemu; co to takiego celownik nastrojowy).

4. Zmiany w zakresie fleksji przymiotnika (odmiana rzeczownikowa i zaimkowa; relikty odmiany rzeczownikowej).

5. Główne zmiany w zakresie fleksji liczebnika (tu głównie: wykształcenie się liczebnika jako kategorii, uproszczenie odmiany, pochodzenie liczebników typu jedenaście, dwadzieścia, półtora).

6. Główne przemiany w zakresie koniugacji - fleksja czasownika; tu głównie:

• stare czasy przeszłe proste (imperfectum, aoryst - charakterystyka, dlaczego zaniknęły);

• czasy przeszłe złożone (przeszły złożony , zaprzeszły złożony - w jaki sposób były budowane);

• liczba podwójna;

• imiesłowy staropolskie (od czego tworzone, jakie rodzaje, zależności między nimi a dzisiejszymi imiesłowami, archaizmy fleksyjne imiesłowowe).

• czas teraźniejszy i czasy przyszłe (kontynuacja stanu dawnego).

Przemiany z zakresu składni

1. Funkcja składni w języku.

2. Czym jest tendencja językowa? (w myśleniu historycznojęzykowym).

3. Charakterystyka tendencji:

• analityczna (od analityzmu do syntetyzmu);

• kategoryzacja

• odrywająca (do odrywania języka się od rzeczywistości)

• strukturyzacja

• kondensacyjna (do kondensacji treści)

(+ przykłady)

4. Holofraza.

5. Apozycja.

6. Nominalizacja (co to takiego, przejawem jakich tendencji jest nominalizacja, przykłady na uzasadnienie; skąd w języku staropolskim tyle nominalizacji).

---