KRZEMIANY WYSPOWE
Krzemiany wyspowe stanowią najprostsze związki w grupie minerałów
krzemianowych. Zawierają one nie połączone ze sobą tetraedry [SiO4]4 -. Wśród krzemianów wyspowych występuje wiele ważnych minerałów skałotwórczych.
OLIWINY - (Mg,Fe)2[SiO4]
Oliwiny stanowią grupę minerałów będących składnikami skał magmowych
masywnych i niedosyconych krzemionką. Tworzą one szereg kryształów mieszanych o ogólnym wzorze (Mg,Fe)2[SiO4], którego skrajnymi członami są forsteryt - Mg2[SiO4] i fojait -
Fe2[SiO4]. Oliwin właściwy (chryzolit) zawiera od 70 do 90% mol. forsterytu oraz 10 do 30% mol. fojaitu.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: wszystkie oliwiny krystalizują w układzie rombowym, makroskopowa postać kryształów jest rzadko widoczna, gdyż z reguły występują jedynie osobniki wrosłe.
Pokrój kryształów: grubo tabliczkowy lub krótkosłupkowy, nieraz prawie izometryczny.
Barwa: u oliwinów właściwych bardzo charakterystyczna, oliwkowozielona, niekiedy z odcieniem lekko żółtawym. Silniej żelaziste odmiany bywają ciemniejsze, aż do oliwkowo-brunatnych.
Połysk: szklisty, tłustawy.
Rysa: szara.
Twardość: 6,5-7,0.
Łupliwość: słaba, często prawie niedostrzegalna.
Gęstość: 3,3 g . cm-1.
WYSTĘPOWANIE
Oliwiny stanowią łatwo wietrzejący składnik skał magmowych zasadowych takich jak
bazalt, gabro oraz ultra-zasadowych, takich jak dunit i perydotyt
Oliwiny są minerałami mało odpornymi chemicznie. Już w warunkach magmowych
ulegają często wtórnym przeobrażeniom, przechodząc przeważnie w agregaty piroksenów , amfiboli , magnetytu lub innych minerałów. Przemiany zachodzące w oliwinach pod wpływem pary wodnej prowadzą do rozkładu, którego produktami są minerały z grupy serpentynu oraz magnezyt , chalcedon i inne. Mała odporność oliwinów na wietrzenie powoduje, że minerały te nie występują w skałach osadowych ani w glebach.
GRANATY - (Mg,Fe)3Al2[SiO4]3
Granaty stanowią dużą grupę minerałów izostrukturalnych (tzn. wykazujących bardzo
podobną budowę, lecz różniących się składem chemicznym), będących krzemianami metali dwuwartościowych (wapnia, magnezu, żelaza, manganu) i trójwartościowych (żelaza, glinu, chromu). Największe znaczenie skałotwórcze mają granaty właściwe.
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: wszystkie granaty krystalizują w układzie regularnym.
Pokrój kryształów: kryształy izometryczne, najczęściej w postaci dwunastościanu rombowego.
Barwa: różna w zależności od składu chemicznego - granaty właściwe mają barwę
czerwoną, czasami krwistoczerwoną, częściej wiśniowo-czerwoną, nieraz z odcieniem lekko liliowym lub brunatnawym. Inne minerały tej grupy mogą mieć barwy od żółtych, żółtawobrunatnych i zielonobrunatnych, przez szmaragdowozielone, czerwone aż po prawie czarne.
Połysk: szklisty lub tłusty, niekiedy zbliżony do diamentowego.
Rysa: biała.
Twardość: 6,5-7,5.
Łupliwość: niewyraźna.
Gęstość: 3,5-4,4 g . cm-1.
WYSTĘPOWANIE
Granaty występują w skałach metamorficznych, takich jak łupki granatowo-mikowe, łupki
granatowochlorytowe, granulity, eklogity i inne. W skałach magmowych obecne są jako składnik akcesoryczny (np. w granitach, fonolitach).
Granaty wykazują dużą odporność na wietrzenie, dzięki czemu mogą gromadzić się w
okruchowych skałach osadowych (granatowe piaski plażowe). Dzięki dużej twardości stosowane są w produkcji materiałów ściernych. Niektóre odmiany używane są w jubilerstwie jako kamienie półszlachetne.
TOPAZ - Al2(OH,F)2[SiO]4
CECHY MAKROSKOPOWE:
Postać występowania: topaz krystalizuje w układzie rombowym.
Pokrój kryształów: krótkosłupkowy.
Barwa: topaz najczęściej jest bezbarwny lub żółty, znane są też odmiany o barwie niebieskawej, zielonawej bądż różowej.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 8,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: bardzo dobra.
Gęstość: 3,5-3,6 g . cm-1.
WYSTĘPOWANIE
Topaz spotkać można w pegmatytach granitowch. Jego znaczenie skałotwórcze jest
niewielkie, jest natomiast znany jako piękny kamień szlachetny. Zastosowanie w jubilerstwie znajdują jednak tylko osobniki o dużej czystości i przezroczystości.
Topaz jest minerałem odznaczającym się dużą twardością.