19.12.07

Ćw. 6 INTEGRACJA EUROPEJSKA I PRAWO WSPÓLNOTOWE

II i III Filar

Działania podejmowane w ramach II i III filaru żądzą się prawem międzynarodowym. Głównymi podmiotami działań są państwa członkowskie Unii Europejskiej. Mogą one wykorzystywać instytucje wspólnotowe na zasadzie ich zapożyczenia (art. 5 TUE).

Fundament

Na fundament UE składają się przepisy odnoszące się do zmian w Unii Europejskiej, okresów obowiązywania traktatów oraz procedura wzmocnionej współpracy.

Procedura wzmocnionej współpracy

Uregulowana w Art. 43-45 TUE. Istota procedury wzmocnionej współpracy polega na tym, że wszystkie państwa członkowskie UE dążą do osiągnięcia jej celów, ale tempo realizacji tych celów może być zróżnicowane w czasie, w zależności od woli politycznej oraz indywidualnych możliwości poszczególnych państw. Genezy procedury wzmocnionej współpracy należy szukać w Układzie z Schengen, w którym grupa państw członkowskich samodzielnie i niezależnie od Traktatu ustanawiającego Wspólnoty Europejskie, uregulowała ważną dziedzinę polityki migracyjnej, bezpośrednio związanej z funkcjonowaniem rynku wewnętrznego. Stosunkowo szybko część tej dziedziny uwspólnotowiono przez włączenie do I filaru, część zaś włączono do III filaru UE.

Na mocy traktatu amsterdamskiego wprowadzono do TUE postanowienia dotyczące realizacji procedury wzmocnionej współpracy w ramach traktatów ustanawiających UE. Wówczas istniały 2 pojęcia: procedura wzmocnionej współpracy i procedura ściślejszej współpracy. Dopiero traktat nicejski ujednolicił tę terminologię i ustanowił 10 przesłanek, których spełnienie pozwala na skorzystanie z procedury wzmocnionej współpracy:

1. Procedura musi być ukierunkowana na wspieranie celów UE i Wspólnot, na ochronę i realizację ich interesów oraz na wzmacnianie procesu integracji.

2. Musi ona zakładać poszanowanie postanowień TUE oraz TWE i jednolitych ram instytucjonalnych Unii.

3. Musi ona zakładać poszanowanie wspólnotowego dorobku prawnego

4. Musi ona pozostawać w granicach kompetencji Unii lub Wspólnot

5. Nie może ona naruszać rynku wewnętrznego ani spójności gospodarczej i społecznej

6. Procedura wzmocnionej współpracy nie może stanowić dyskryminacji ani przeszkody w wymiarze handlowej między państwami członkowskimi ani zakładać warunków konkurencji między nimi.

7. Procedura wzmocnionej współpracy nie może naruszać kompetencji praw i obowiązków pozostałych państw członkowskich nie korzystających z niej.

8. Procedura wzmocnionej współpracy nie może naruszać dorobku z Schengen włączonego w ramy UE.

9. Do ustanowienia procedury potrzeba zgody co najmniej 8 państw członkowskich

10. Wymóg otwartości procedury wzmocnionej współpracy, który oznacza, że Komisja Europejska oraz państwa członkowskie korzystające z procedury wzmocnionej współpracy powinny zachęcać pozostałe państwa członkowskie do zaangażowania się w tę procedurę.

Wg Art.43A Traktatu z Maastricht z procedury wzmocnionej współpracy można korzystać tylko w ostateczności. Oceny, czy istnieje taka sytuacja, podejmuje się Rada Unii Europejskiej. Procedura wzmocnionej współpracy jest różnie ustanawiana w zależności od filaru unijnego.

I Filar: Ustanowienie procedury wzmocnionej współpracy uzależnione jest od stanowiska Komisji Europejskiej, która może wstrzymać bieg postępowania. Samo podjęcie decyzji w sprawie ustanowienie procedury należy do Rady Unii Europejskiej, która podejmuje decyzję kwalifikowaną większością głosów po konsultacji z Parlamentem Europejskim. Każdy członek Rady może się odwołać od decyzji RUE do Rady Europejskiej, która podejmuje w tej sprawie decyzję kwalifikowaną większością głosów.

II i III Filar: Od Procedurze Wzmocnionej Współpracy decyduje Rada Unii Europejskiej. Każdy członek Rady może się odwołać od jej decyzji do Rady Europejskiej.

Zmiana traktatów ustanawiających Unie i Wspólnoty

Art. 48 TUE określa wymogi, których spełnienie jest niezbędne, aby zmienić traktaty.

1. Stosowną propozycję zmiany traktatów na których opiera się Unia, może przedłożyć do Rady Europejskiej rząd każdego państwa członkowskiego bądź Komisja Europejska

2. Rada Europejska zasięga opinii Parlamentu Europejskiego i w miarę potrzeby także Komisji Europejskiej, a następni zwołuje Konferencję Międzynarodową

3. W ramach Konferencji przygotowywane są propozycje zmiany traktatów

4. Propozycje zmian traktatów są przyjmowane przez Radę Europejską

5. Po zaakceptowaniu propozycji przez Rade Europejską stają się one przedmiotem pracy służb prawnych Komisji Europejskiej oraz Rady Unii Europejskiej, w celu przygotowania ostatecznej wersji traktatu rewizyjnego

6. Traktat rewizyjny jest podpisywany przez przedstawicieli wszystkich państw członkowskich i poddawany procedurze ratyfikacyjnej we wszystkich państwach członkowskich zgodnie z ich wymogami konstytucyjnymi

Od zmiany traktatów należy odróżnić modyfikacje traktatów.

Modyfikacja traktatów - polega na zmianie postanowień traktatów na mocy decyzji instytucji wspólnot europejskich upoważnionych do tego przez traktaty. Klauzule te pozwalają na szybką modyfikację traktatów stąd też określa się je „klauzulami dynamizującymi”, a samą procedurę - procedurą „kładki” lub „pomostu”. Przykładem modyfikacji traktatu było ustanowienie III etapu Unii Gospodarczej i Pieniężnej, w tym wprowadzenie Euro.

Zasada członkostwa w UE

Art. 49 traktatu unijnego określa jednolite warunki i procedury przyjęcia nowego państwa w poczet UE. Może to być każde europejskie państwo szanujące zasady zawarte w Art. 6 ust.1 (zasada demokracji, państwa prawnego, wolności, praw człowieka i podstawowych wolności). Brak jest w traktatach regulacji na temat zawieszenia lub pozbawienia państwa w prawach członka. Zgodnie z Art. 60 Konwencji Wiedeńskiej o Traktatach, sprawa zawieszenia lub ustania członkostwa jest regulowana przez prawo międzynarodowe.

System instytucjonalny UE

Art. 3 Traktatu Unijnego wprowadza zasadę jednolitego systemu instytucjonalnego, zgodnie z którą nie przewiduje się odrębnych organów dla Wspólnot i Unii. Te same instytucje działają w I, II i III Filarze. Instytucje i organy w II i II Filarze działają na zasadzie zapożyczenia (Art. 5 TUE).

Instytucje wspólnotowe

Art. 7 ust. 1 TWE wymienia instytucje wspólnotowe nazywane organami głównymi:

• Parlament Europejski

• Rada Unii Europejskiej

• Komisja Europejska

• Trybunał Obrachunkowy

• Trybunał Sprawiedliwości

Organy główne są upoważnione do wydawania wiążących decyzji.

Oprócz organów głównych, można wyróżnić instytucje określane mianem organów pomocniczych, które w pewnych wypadkach muszą przedstawiać organom głównym opinie:

• Komitet Ekonomiczno - Społeczny

• Komitet Regionów

Istnieją także instytucje zwane innymi organami np.:

• Europejski Bank Centralny

• Europejski System Baków Centralnych

• Europejski Bank Inwestycyjny

• Europejski Fundusz Wyrównawczy i Gwarancyjny dla Rolnictwa

Jedynym organem w ramach Unii jest Rada Europejska

Organy i instytucje działają na zasadzie równowagi instytucjonalnej. Wiąże ona wszystkie organy i instytucje wspólnotowe, które są zobowiązane współdziałać ze sobą i podejmować decyzje w granicach przyznanych im kompetencji. Zasada ta oznacza, że żadna instytucja czy organ nie ma w pełni władzy ustawodawczej i wykonawczej. Są one podzielone pomiędzy

• Radę Unii Europejskiej

• Parlament Europejski

• Komisję Europejską

Jedynie władza sądownicza jest sprawowana przez organy o charakterze sądowniczym

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości

• Sąd I Instancji

• Izby sądowe

Organy i instytucje działają także w oparciu o system wzajemnej kontroli. Główne kompetencje kontrolne posiadają

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości

• Ombudsman (Rzecznik Praw Obywatelskich)

• Parlament Europejski (kontroluje Komisje)

• Rada Unii Europejskiej.

---