BARIERY WZROSTU:

• techniczno-ekonomiczne

• bariery wynikające z ukształtowania struktury GN - oddaje niedoskonałość struktury GN

• ograniczenia surowcowo-materiałowe - wraz z następną barierą należy do klasycznych barier, coraz mniejsze znaczenie wytwarzania surowców w miejscu ich posiadania. W Polsce występują bariery zasobów surowcowych - zwłaszcza strategicznych.

• bariery siły roboczej - w Polsce nie występuje bariera ilościowa siły roboczej. Nowe roczniki wchodzą na rynek pracy - jest nawet nadwyżka podaży pracy nad popytem. Ale występuje też niedobór w pewnych zawodach (informatycy) przy dużym bezrobociu

• bariery organizacyjno-instytucjonalne - w skali makro muszą diagnozować stan pod kątem struktury organizacyjnej

• bariery handlu zagranicznego - bariera klasyczna, nieracjonalne struktury eksportu i importu. Import nieprzetworzonych surowców, aby można było je przetwarzać w kraju.

• społeczne

• konsumpcji - ujawnia się, gdy zostaje naruszony historycznie ukształtowany poziom płacy realnej, czyli akceptacji społecznej realnej płacy

• kondycji społecznej - kiedy pogłębia się bezrobocie - zobojętnienie, marazm, apatia

• aktywności władzy i sprawności oddziaływania na funkcjonowanie gospodarki - na poziomie centralnym, regionalnym, lokalnym

• bariera związana z akceptacją społeczną władzy

Bariery techniczno-ekonomiczne są łatwiejsze do przezwyciężenia w stosunku do barier społecznych.

Niestety wprowadzaniu polityki efektywności energetycznej towarzyszą liczne bariery, z których najważniejsze to:

• bariery ekonomiczne: niska opłacalność przedsięwzięć energooszczędnych, (wysokie koszty kapitałowe takich przedsięwzięć w stosunku do relatywnie niskich kosztów energii), brak polityki podatkowej zachęcającej do prowadzenia polityki efektywności energetycznej, brak kapitału, trudności w dostępie do funduszy sektora prywatnego

• brak świadomości i informacji: brak informacji o zużyciu energii, brak informacji o korzyściach płynących z inwestycji energooszczędnych, brak informacji o możliwościach finansowania takich inwestycji

• bariery techniczne: niezgodność technologii i urządzeń z obowiązującymi przepisami, brak przemysłu produkującego urządzenia energooszczędne

• bariera legislacyjna: brak strategii efektywnego wykorzystywania energii, brak aktów wykonawczych do Prawa energetycznego, skomplikowane procedury finansowania inwestycji ze środków budżetowych, niemożność korzystania przez podmioty budżetowe z oszczędności wynikających z inwestycji energooszczędnych

• bariera instytucjonalna: brak instytucji o charakterze biur doradczych dla ludności, gmin i przemysłu (np. drobnego), brak poparcia państwa dla ESCO, brak banków i funduszy inwestycyjnych angażujących się w opłacalne projekty.

Podział gospodarczy świata (kraje wysoko rozwinięte a słabo rozwinięte)

Nigdy w historii światowego rozwoju nie było tak, żeby wszystkie państwa, czy regiony rozwijały się w tym samym tempie. Każda ewolucja - społeczna, polityczna, a także gospodarcza - podyktowana jest szeregiem uwarunkowań. W głównej mierze na rozwój danego kraju wpływ ma położenie geograficzne, warunki klimatyczne, zasoby surowców naturalnych. Nie mniej ważne są także uwarunkowania historyczne. Praktycznie od początku istnienia świata poszczególne obszary rozwijały się w różny sposób. Od zawsze też możemy zauważyć podział świata na regiony bogatsze - skupiające kraje wysoko oraz średnio rozwinięte, a także na regiony biedne - wśród których znajdują się państwa borykające się z ogromnymi problemami gospodarczymi. Podział ten szczególnie pogłębił się w czasie ostatnich kilkudziesięciu lat. Proces niestety postępuje coraz szybciej, a dysproporcje między tymi dwoma grupami pogłębiają się. Kraje wysoko rozwinięte stają się coraz bogatsze, natomiast słabo rozwinięte coraz uboższe.
Kraje wysoko rozwinięte
Kraje wysoko rozwinięte zajmują ok. 24% powierzchni świata, skupiają ok. 20% ludności, przypada na nie ponad 60% światowej produkcji, 70% eksportu i importu świata. Są to państwa,
w których PKB (Produkt Krajowy Brutto) na jednego mieszkańca przewyższa 10 tys. $. Zaliczają się do nich kraje członkowskie OECD - Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - państwa Europy Zachodniej, Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia, Australia, Nowa Zelandia, Izrael.
Państwa te wyróżniają się ponadto: wysokim dochodem na jednego mieszkańca; przewagą usług w strukturze gospodarki zarówno pod względem zatrudnienia, jak i w tworzeniu PKB; stosunkowo dużym udziałem handlu zagranicznego w tworzeniu PKB; wysokim poziomem rozwoju przemysłu, w którym zaznacza się duży udział gałęzi nowoczesnych, zaawansowanych technologicznie; niskimi wartościami przyrostu naturalnego i postępującym starzeniem się społeczeństwa; chłonnym rynkiem zbytu odzwierciedlającym wysoki poziom życia ludności; rozwiniętą infrastrukturą społeczną i techniczną.
Kraje naftowe to bogate kraje arabskie, jednak nie mogą one zostać zaliczone do krajów wysoko rozwiniętych ze względu na surowcowy charakter gospodarki, źródłem ich dochodów jest eksport ropy naftowej.
Do krajów OECD należy także Polska, ale nasz kraj posiada jeszcze wiele cech fazy przejściowej i zaliczany jest do państw transformacji gospodarczej.
Kraje transformacji gospodarczej
Krajami transformacji gospodarczej określa się państwa Europy Środkowej i Wschodniej: Albanię, Bułgarię Czechy, Polskę, Rumunię, Słowację, Węgry oraz kraje bałtyckie. Państwa te wprowadzają demokratyczne formy rządów i dokonują przemian systemu ekonomicznego od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. Przez gospodarkę rynkową rozumie się taki system ekonomiczny, w którym ludzie mają znaczną swobodę w podejmowaniu decyzji - co chcą produkować, kupować i sprzedawać. Główną rolę odgrywa w tym systemie mechanizm cenowy. Reguluje on wielkość produkcji dóbr i usług. Istotnym elementem systemu rynkowego jest własność prywatna. Stąd przemiany ekonomiczne w krajach postsocjalistycznych dotyczą przede wszystkim przekształceń własnościowych. Tempo prywatyzacji w krajach transformacji gospodarczej jest zróżnicowane i uwarunkowane rolą, jaką odgrywa państwo w gospodarce.
Przekształcenia systemu ekonomicznego wywołały liczne skutki gospodarcze i społeczne, w tym:
ujawnienie się bezrobocia; wzrost inflacji; różnicowanie się społeczeństwa pod względem poziomu życia; utratę tradycyjnych rynków zbytu i reorientację geograficzną handlu zagranicznego
napływ kapitału zagranicznego; przekształcanie struktury gałęziowej przemysłu, dotąd tradycyjnego i mało konkurencyjnego.
Kraje transformacji gospodarczej zaliczają się do krajów średnio rozwiniętych.
Kraje średnio rozwinięte
Zalicza się do nich kraje, w których PKB wynosi od 3-10 tys.$ na jednego mieszkańca. Są to wspomniane już wcześniej państwa transformacji gospodarczej, a także tzw. „tygrysy azjatyckie„ obejmujące państwa uprzemysławiane w latach 50-tych, takie jak Tajwan, Singapur, Korea Płd. oraz Malezja, Tajlandia, Indonezja, które uprzemysławiane były w latach 70-tych. Rozwój tych krajów znamionuje podobny model ekonomiczny oparty na doświadczeniach Japonii. Cechy charakterystyczne: przewaga przemysłu w tworzeniu PKB, zakup nowoczesnych technologii, zasoby dobrze wykwalifikowanej, taniej siły roboczej (Korea Południowa, Tajwan, Hongkong, Indonezja, Singapur).
Kraje słabo rozwinięte
Kraje słabo rozwinięte to kraje, w których PKB nie przekracza 3 tys. $ na jednego mieszkańca. W skład tej grupy państw wchodzi ponad połowa krajów świata i zamieszkuje ją większość ludności (ponad 4 mld). Grupa krajów słabo rozwiniętych jest bardzo zróżnicowana wewnętrznie, zarówno pod względem ustroju politycznego, jak i osiąganych dochodów na jednego mieszkańca, czy tempa wzrostu produktu krajowego. Preferencje, jakie uzyskują te kraje w ramach pomocy gospodarczej powodują, że wiele państw, mimo uzyskiwania wyższych wskaźników rozwoju, nie rezygnuje ze statusu krajów słabo rozwiniętych. Z drugiej strony, istnieją w tej grupie kraje, które odznaczają się stale pogarszającą się sytuacją ekonomiczną. ONZ określa je jako kraje „ubóstwa”.
Do krajów słabo rozwiniętych należą kraje środkowej i południowej Afryki - poza RPA - (Etiopia, Tanzania, Uganda, Czad, Malawi), większość krajów Ameryki Południowej, Środkowej, Azji (Nepal, Laos, Afganistan, Bangladesz, Jemen) i Oceanii. Wspólną cechą tych państw są silnie odczuwane problemy społeczno-ekonomiczne mające swoje źródła w dużym stopniu w przeszłości historycznej, specyfice ich położenia geograficznego i w warunkach naturalnych. Kraje te
w większości charakteryzują się: przeszłością kolonialną - kolonializm utrzymywał w tych krajach surowcowo-monokulturowy charakter gospodarki, hamował rozwój infrastruktury społecznej, a sieć transportu ukierunkował na wywóz surowców i żywności, kolonialny podział terytoriów naruszył podziały etniczne i do dziś sprzyja antagonizmom narodowościowym i roszczeniom terytorialnym; niskim poziomem PKB na mieszkańca stwarzającym barierę dla wzrostu gospodarczego; eksplozją demograficzną, z którą wiąże się duży udział ludności w wieku przedprodukcyjnym sprzyjający bezrobociu i dużym potrzebom społecznym; dominacją rolnictwa w strukturze gospodarki i niskim rozwojem przemysłu reprezentowanym przez gałęzie tradycyjne, jak przemysł wydobywczy, tekstylny; niewielkim udziałem handlu zagranicznego w tworzeniu dochodu kraju (ze względu na niskie ceny oferowanych na światowy rynek surowców); niskim wskaźnikiem urbanizacji; wysokim zadłużeniem zagranicznym; wysokim analfabetyzmem, zwłaszcza wśród kobiet; niestabilną sytuacją wewnętrzną - częste konflikty, waśnie, wojny.
Barierą rozwoju krajów tej grupy są niezwykle często niekorzystne warunki naturalne
i położenie geograficzne, a zwłaszcza brak dostępu do morza, peryferyjne, wyspiarskie położenie, górzysty lub pustynny charakter. Niesprzyjające środowisko przyrodnicze jest często powodem naruszania równowagi środowiska i stanowi przesłankę do występowania klęsk ekologicznych, jak np. pustynnienie, erozja gleb, susza bądź powodzie. Sprzyja im wylesianie, nadmierny wypas zwierząt. Kraje te z racji swego położenia geograficznego częściej niż inne narażane są na klęski żywiołowe, jak trzęsienia Ziemi, erupcje wulkaniczne, cyklony tropikalne. Aby nastąpił rozwój krajów słabo rozwiniętych, wymagane są przede wszystkim takie działania, jak unowocześnienie rolnictwa i infrastruktury gospodarczej (transport, komunikacja, sieć energetyczna), podniesienie poziomu edukacji, zmniejszenie przyrostu naturalnego, zwiększenie obrotów handlu zagranicznego czy zapewnienie pomocy z krajów lepiej rozwiniętych.
Kryteria podziału świata pod względem gospodarczym
Główne kryteria podziału państw pod względem rozwoju gospodarczego to kryteria: ekonomiczne (PKB, struktura zatrudnienia, struktura handlu); przemysłowe (udział przemysłu
w tworzeniu PKB, udział kraju w światowej produkcji); demograficzne (śmiertelność urodzin, średnia długość życia, struktura wiekowa, odsetek analfabetów); społeczne (mierniki poziomu życia: dzienne spożycie kalorii, liczba lekarzy na 1 mieszkańca, udział wydatków na żywność
w budżetach domowych).
Najczęściej stosuje się miarę PKB, czyli części wartości globalnej wytworzonej
w gospodarce narodowej, pozostająca po odliczeniu zużycia pośredniego w ciągu roku, liczone
w dolarach amerykańskich na jednego mieszkańca. Najbogatsze kraje świata wg. PKB w 1998 r: Szwajcaria (36,9 tys. $); Dania (32,9 tys. $); Norwegia (32,8 tys. $); USA (30,2 tys. $); Japonia (30 tys. $). PKB daje obraz stanu gospodarczego państwa. Uzupełnieniem tego wskaźnika jest struktura wytwarzania PKB w poszczególnych sektorach gospodarki, oraz roczne tempo wzrostu PKB. Dużym zatrudnieniem w sektorze pierwszym (rolnictwo, przemysł wydobywczy) cechują się kraje słabo rozwinięte. Dominacja sektora trzeciego (usługi) jest dowodem wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego. Przewaga sektora drugiego (przemysł, budownictwo) jest typowa dla krajów rozwijających się. Jednak mierniki ekonomiczne nie dają pełnego obrazu rzeczywistości, nie odzwierciedlają różnic społeczno-ekonomicznych poszczególnych państw.
Program Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju (UNDP) opracował wskaźnik HDI (Human Development Index)- wskaźnik rozwoju człowieka. Składa się on z trzech elementów: wskaźnika średniej długości życia, wykształcenia ludności i dochodu PKB na jednego mieszkańca. Zgodnie z rankingiem na podstawie HDI do najbogatszych krajów zaliczamy: Kanadę, Norwegię, USA, Japonie i Belgie. Najbiedniejsze to Sierpa Leone, Niger, Etiopia, Burkina Faso i Burgundii. Polska sklasyfikowana została w tym rankingu na 44 miejscu.

Prowadzenie polityki wzrostu efektywności gospodarowania surowcami i energią napotyka w Polsce na szereg barier, z których najważniejsze to:

1. brak aktu prawnego rangi ustawy wyrażającego politykę Państwa w dziedzinie zrównoważonego rozwoju kraju, a w szczególności racjonalnego użytkowania energii i jego bezpośredniego wpływu na ochronę środowiska,

2. brak jednoznacznych uregulowań prawnych wskazujących organ rządowy odpowiedzialny za kreowanie, prowadzenie i nadzór nad polityką racjonalnego użytkowania energii,

3. brak skupionego lobby politycznego wspierającego politykę racjonalnego użytkowania energii,

4. brak krajowej struktury organizacyjnej odpowiedzialnej za implementację polityki Państwa w dziedzinie racjonalizacji użytkowania energii,

5. brak świadomości aktorów rynkowych o ekonomicznych i środowiskowych aspektach użytkowania energii,

6. brak świadomości ścisłej współzależności racjonalnego użytkowania energii i podstawowych elementów ochrony środowiska,

7. brak informacji o efektywnych ekonomicznie sposobach bilansowania potrzeb energetycznych gospodarki narodowej,

8. bariera wiedzy wynikająca z braku systemu szkolenia wyspecjalizowanych kadr przygotowanych do organizacyjnego i technicznego zarządzania zużyciem energii w gospodarce narodowej,

9. brak mechanizmów rynkowych wprowadzania rozwiązań energooszczędnych,

10. bariera finansowa utrudniająca podejmowanie nawet wysoko efektywnych inwestycji energooszczędnych w wyniku sprzężenia wysokich kosztów energii z niską zdolnością kredytową, co w połączeniu z brakiem instytucji finansowych wyspecjalizowanych w finansowaniu inwestycji energooszczędnych uniemożliwia obniżenie energochłonności gospodarki. Bariera ta jest wynikiem braku systemów wspierających inwestycje energooszczędne działających przy wsparciu budżetu państwa,

11. niedoszacowanie ekologicznych skutków wytwarzania i użytkowania energii i związane z tym niskie obciążenia energetyki konwencjonalnej kosztami użytkowania środowiska naturalnego,

12. istnienie systemu faktycznych subwencji dla sektora paliwowo-energetycznego, który obniża efektywność inwestycji energooszczędnych i konkurencyjność energetyki niekonwencjonalnej,

13. brak sposobów obniżenia ryzyka inwestycyjnego na rynku źródeł energii odnawialnych i rynku urządzeń, technologii energooszczędnych co z jednej strony ogranicza dostęp do technologii i urządzeń, z drugiej zaś stanowi barierę dla rodzimego przemysłu konkurującego z producentami z krajów, w których powszechnie stosowane są instrumenty podziału tego rynku pomiędzy państwo a przemysł w formie grantów, dopłat i zezwoleń,

14. brak umiejętności finansowania przedsięwzięć na styku sektora publicznego i prywatnego.

Z uwagi na brak miejsca pominięto narzędzia służące do przezwyciężenia istniejąch barier, ich wyczerpujący katalog można znaleźć np. w Aarhus Declaration.

Bariery wzrostu gospodarczego

Wzrost gospodarczy napotyka w praktyce różnego rodzaju obiektywne ograniczenia, które przyjmują tzw. Możliwe do osiągnięcia w danych warunkach, tempo wzrostu PKB. Różnego rodzaju obiektywne ograniczenia nazywamy barierami wzrostu gospodarczego. Bariery te pojawiają się nie tylko przy nadmiernym forsowaniu tempa wzrostu gospodarczego, ale także przy dość gwałtownej zmianie programu gospodarczego (strategii wzrostu), tj. przy radykalnym przestawieniu gospodarki na nowe kierunki rozwoju gospodarczego. Pojawianie się wówczas różnego rodzaju barier (pułapów możliwości) ogranicza swobodę wyboru ośrodków decyzyjnych.

Do najważniejszych barier wzrostu gospodarczego zaliczamy m.in.:

• Barierę konsumpcji i płac realnych.

• Barierę surowcowo-materialną.

• Barierę zasobów siły roboczej, zwłaszcza kwalifikowanej.

• Barierę handlu zagranicznego i zadłużenia zewnętrznego.

• Barierę ochrony naturalnego środowiska.

• Barierę w postaci niedorozwoju np. sieci transportowej, bazy paliwowo-energetycznej, rolnictwa.

• Barierę luki organizacyjnej, czyli zła organizacja pracy i produkcji, wadliwa, przestarzała struktura instytucjonalna całego systemu kierowania i zarządzania gospodarką.

• Barierę luki technologicznej, czyli przestarzałą strukturę majątku trwałego.

• Barierę w postaci utrzymującej się wysokiej stopy inflacji (wzrostu cen) oraz wysokiego deficytu budżetu centralnego.

Wyżej wymienione bariery nie mają charakteru absolutnego, niezmiennego i nie występują w praktyce równocześnie, jednocześnie i z jednakowym natężeniem. Nie należy ich jednak lekceważyć, tzn. należy opracować plany realne rozwoju uwzględniające odpowiednie zmiany w strukturze produkcji, w dynamice spożycia, w rozmiarach i strukturze handlu zagranicznego itp.

Bariery ekologiczne a globalizacja

We współczesnym świecie wzrost gospodarczy przestał być jedynie kwestią wyboru poszczególnych narodów- stał się problemem globalnym. Sposób, w jaki przez setki lat prowadzono gospodarkę na świecie sprawił, że rysuje się ekologiczna bariera wzrostu.


To, czy i jak rozwijają się gospodarczo poszczególne kraje zależy w równej mierze od ich wewnętrznych uwarunkowań zasobowych, rynkowych, kulturowych, jak i od uwarunkowań zewnętrznych, wynikających z istniejącego układu powiązań globalnych.

Sprawiają one, że poszczególne kraje nie do końca są autonomiczne w dążeniu do forsowania wzrostu. Nie mogą rozwijać się tak, jakby chciały, bo ich rozwój hamowany jest przez wzrost gospodarczy innych krajów. Tym samym prawo do rozwoju przynależne wszystkim narodom staje się barierą wzrostu i może być traktowana jako granica.

Także eksploatacja środowiska przyrodniczego nabrała cech procesu globalnego. Nie jest to już jedynie relacja między gospodarką narodową a narodową przestrzenią danego kraju, lecz presja światowej gospodarki globalnej na ekosystemy środowiska przyrodniczego całego świata.

Pojawienie się ekologicznej bariery wzrostu gospodarczego wynika z działania efektu kumulacji i rosnącego popytu na zasoby przyrody, a także z szybszego niż przyrost liczby ludności, przyrostu potrzeb konsumpcyjnych.

Rola przyrody sprowadza się głównie do tego, że jej elementy są przedmiotem produkcji bezpośrednio tak, jak surowce mineralne, gleba, woda, powietrze lub pośrednio stanowią o warunkach ekologicznych, w których odbywa się produkcja i konsumpcja.

Cechą współczesnej gospodarki globalnej jest to, że coraz więcej elementów przyrody warunkuje wzrost gospodarczy. Środowisko przyrodnicze staje się więc barierą wzrostu gospodarczego.

Ekologiczne ograniczenia wzrostu gospodarczego są związane w pierwszym rzędzie z barierą zasobową. Polega ona przede wszystkim na tym, że pojawia się groźba wyczerpania się znanych zasobów surowców mineralnych, a zwłaszcza energetycznych.

Następstwem wielowiekowej, rozrzutnej, a w ostatnich dekadach wręcz rabunkowej i szybko rosnącej eksploatacji surowców jest groźba fizycznego wyczerpania się ich zasobów, co oznacza koniec gospodarki opartej na dotychczas znanych technologiach.

Zanim to się zdarzy, rynek reaguje na rosnącą rzadkość surowców podnoszeniem ich ceny. Dotyka to w pierwszej kolejności kraje uboższe, ale z czasem zaczyna się stawać problemem dla krajów bogatszych.

Ekologiczną barierą wzrostu gospodarczego stanowi także stan środowiska przyrodniczego jako całości. Nie może ono być nadmiernie przekształcane przez człowieka lub uzależnione od niego. Powoduje to coraz liczniejsze katastrofy naturalne pochłaniające śmiertelne ofiary.

Wynikające z globalizacji korzystne i niekorzystne konsekwencje ekologiczne w zasadzie się równoważą. To czy globalizacja przyczyni się do złagodzenia ekologicznej bariery wzrostu gospodarczego, czy wręcz przeciwnie zwiększy ją. Zależy od tego, jak poszczególne narody i społeczność międzynarodowa potrafią się przystosować do tej nowej fazy umiędzynarodowienia produkcji i konsumpcji.

Globalizacja nie jest ani dobra, ani zła. Jest nieuchronna. Może stać się skutecznym instrumentem łagodzenia barier wzrostu gospodarczego i przyspieszenia rozwoju, ale może także przyczynić się do powiększenia barier, a w konsekwencji do destrukcji światowej gospodarki- w tym ekologii.

Bariery wzrostu gospodarczego

W procesie wzrostu gospodarczego napotykamy na przeszkody, bardziej

lub mniej trwałe. Mniej trwałe tzn. występujące przejściowo są najczęściej

efektem wadliwego zaprojektowania czy zaplanowania przedsięwzięć

gospodarczych, albo skutkiem nieprzewidzianych okoliczności. Natomiast te

przeszkody, które mają charakter bardziej obiektywny, są trudniejsze do

przezwyciężenia, są bardziej trwałe i nazywane są barierami wzrostu

gospodarczego.

BARIERY WZROSTU GOSPODARCZEGO

To różnego typu ograniczenia i przeszkody występujące w procesach wzrostu

gospodarczego w jakimś okresie czasu, które mają charakter obiektywny, są

dość trwałe i trudne do przezwyciężenia, tym samym hamują wzrost

gospodarczy.

W literaturze ekonomicznej wymienia się najczęściej następujące

bariery wzrostu gospodarczego:

 Instytucjonalną

 Strukturalną

 Kosumpcyjną

 Siły roboczej

 Surowcową

 Żywnościową

 Handlu zagranicznego

 Technologiczną

 Ekologiczną

Wśród barier istotną choć tylko pośrednią rolę odgrywają bariery

psychiczne czy też psychospołeczne.

Z przesłanek społeczno - ekonomicznych wynikają bariery:

 Konsumpcyjna

 Siły roboczej

 Surowcowa

 Żywnościowa

 Handlu zagranicznego

Barierę konsumpcji stanowią ograniczenia rozwojowe, będące wynikiem

obniżenia poziomu konsumpcji kosztem wzrostu inwestycji. Ujawniają się one

w sytuacji, w której wpływ spadku wydajności pracy na produkcję, wynikający

z obniżenia poziomu konsumpcji, okazuje się większy od wzrostu produkcji

uzyskanej z dodatkowych inwestycji zrealizowanych kosztem obniżenia poziomu

spożycia

Bariera siły roboczej występuje w sytuacji braku owej siły roboczej.

Może mieć wymiar ilościowy, kwalifikacyjny i alokacyjny.

W wymiarze ilościowym występuje w sytuacji pełnego zatrudnienia, przy

szybszym przyroście nowych miejsc pracy w stosunku do przyrostu ludności

zdolnej do pracy.

W wymiarze kwalifikacyjnym bariera siły roboczej występuje wtedy kiedy

struktura zawodowa zatrudnionych przestaje odpowiadać strukturze

istniejącego lub nowo wprowadzonego aparatu wytwórczego.

W wymiarze alokacyjnym przejawia się nierównomiernym jej rozmieszczeniem

terytorialnym i sektorowym.

Bariera surowcowa wiąże się z dostępnością do zasobów do zasobów bogactw

naturalnych i ich wykorzystaniem. Jest wynikiem ich występowania w

niedostatecznych ilościach lub nieopłacalności ich pozyskania. Wynika

przede wszystkim z niedorozwoju bazy surowcowej.

Bariera żywnościowa dotyczy ona zarówno ograniczeń produkcji rolniczej,

jak i ograniczeń zaopatrzenia społeczeństwa w żywność. Ujawnia się ona w

całym obszarze gospodarki żywnościowej. Jej poziom i skuteczność zależy w

dużej mierze od czynników przyrodniczych.

Bariera handlu zagranicznego wyznacza konkurencyjność danej gospodarki na

rynku światowym, co jest związane z kształtowaniem wskaźnika relacji zmian

cen towarów eksportowanych do zmiany cen towarów importowanych. Pogarszanie

się tego wskaźnika oznacza zaostrzenie tej bariery. Przyczyny pojawienia

się bariery handlu zagranicznego to:

 Niezdolność gospodarki danego kraju do wyprodukowania wyrobów o

takim standardzie, który umożliwiłby im wejście na konkurencyjny rynek

światowy oraz otrzymanie korzystnych cen.

 Ograniczone zdolności płatnicze państwa.

Bariera strukturalna jest ograniczeniem natury technicznej i dotyczy

historycznie ukształtowanej struktury aparatu wytwórczego oraz

niedoskonałej podzielności czynników wytwórczych. Wyraża się ona przede

wszystkim daleko idącą niemożnością przestawienia struktury aparatu

wytwórczego, tym samym poszczególne jego części okazują się być

niedostosowane do zamierzonej struktury produkcji. Charakteryzuje ją

również mała elastyczność aparatu wytwórczego.

Bariera technologiczna jest ograniczeniem mającym swoje źródło w poziomie

osiągniętego postępu naukowo - technicznego. Wiąże się praktycznie ze

wszystkimi wewnętrznymi barierami rozwojowymi. W największym stopniu jest

związana z barierą strukturalną.

Bariera organizacyjna to ograniczenie możliwości pełnego i racjonalnego

wykorzystania aparatu wytwórczego oraz pozainwestycyjnych czynników wzrostu

dochodu narodowego. Związana jest z charakterem organizacji produkcji i

pracy, planowaniem i zarządzaniem, a także kwalifikacjami kadr

kierowniczych. Powstaje w sytuacji złej organizacji i niskiej kultury

pracy, powodując nieefektywne wykorzystanie nowoczesnych maszyn i urządzeń

produkcyjnych.

Bariera instytucjonalna to ograniczenia rozwojowe wywołane

niedostosowaniem organizacyjnych form stosunków społecznych i ekonomicznych

do wymagań postępu naukowo - technicznego i technologicznego. Przejawia się

przestarzałą strukturą organizacji systemu kierowania i zarządzania

gospodarką narodową oraz niewłaściwym podziałem kompetencji i uprawnień

poszczególnych jego ogniw do podejmowania określonych decyzji

gospodarczych.

Bariera ekologiczna ma odrębny charakter. Stanowi ją zbiór czynników

ograniczający rozwój gospodarczy o charakterze naturalnym, to jest

przyrodniczo - klimatycznym. Wiąże się z ograniczoną wydolnością naturalną,

to jest ze zdolnością do regeneracji utraconych składników i neutralizacji

składników obcych. Przekroczenie granic tej wydolności może spowodować

olbrzymie straty gospodarcze, a w skrajnych sytuacjach nawet zagrozić

egzystencji człowieka.

Do barier wzrostu gospodarczego zaliczyć również trzeba barierę psychiczną

jeśli jest ona odnoszona do człowieka jako pojedynczej jednostki w szerszym

znaczeniu mamy do czynienia z barierą psychospołeczną jeśli jest ona

odnoszona do grup społecznych. Są one ważne ze względu na rangę

przedsiębiorczości w procesach gospodarowania. Ich istotą jest poddawanie

się przez człowieka ewentualnie grupę ludzi pewnym stereotypom myślenia,

ograniczeniem wyobraźni i myślenia, a także zmniejszeniem wiary we własne

siły.

Zjawiska ograniczeń rozwiązywania pewnych problemów, w tym gospodarczych w

psychice człowieka są wywoływane zwykle lękiem i reakcjami obronnymi przed

skutkami podejmowanych działań. Ich konsekwencja jest niewykorzystywanie

obiektywnych możliwości działania jednostek i grup społecznych w zakresie

posiadanej wiedzy, potencjalnych zdolności, doświadczeń zawodowych,

istniejących możliwości techniczno-technologicznych potencjału

produkcyjnego a także możliwości ekonomicznych poszczególnych podmiotów

gospodarczych.

Wskazane i scharakteryzowane bariery wzrostu gospodarczego mogą się

ujawniać pojedynczo lub funkcjonować zespołowo. Niektóre z nich wzajemnie

potęgują swoją siłę, inne zaś są względem siebie neutralne.

---