PMP Wykład

PMP Wykład 11. 19.12.2008 r.

Życie traktatu.

KWPT nie opisuje wszystkich etapów życia traktatu. Pewne istotne elementy są w niej jednak uregulowane. Konwencje wiedeńskie są względnie wiążące, ponieważ w znakomitej większości mają one rangę zwyczajową.

Duże znaczenie dla życia traktatu ma zdolność traktatowa jego podmiotów.

Życie traktatu:

Wszczęcie rokowań - dwa (lub więcej) podmioty prawa mnar.; ważne jest posiadanie legitymacji przez osoby prowadzące rokowania, czyli inaczej posiadanie pełnomocnictwa;

pełnomocnictwo jest to dokument wystawiony przez kompetentną władzę, wyznaczający pewną osobę lub osoby do reprezentowania podmiotu mnar. między innymi w zakresie jego negocjowania;

pełnomocnictwo jest ważne z punktu widzenia legalności rokowań; dokument wystawiony przez władzę podmiotu mnar. ma wymiar międzynarodowy, ale też krajowy (bo w prawie krajowym również znajdują się postanowienia dotyczące wydawania pełnomocnictwa);
osobie prowadzącej negocjacje są udzielane również instrukcje (tego KWPT nie reguluje, więc mają one wymiar jedynie krajowy - nie mają znaczenia dla legalności traktatu);
dana osoba może nie mieć pełnomocnictwa a jej działania będą nadal ważne (art. 7. ust. 1 lit. b) - warunkiem legalności jest to, by z praktyki państw lub innych okoliczności wynikało, że te podmioty prawa mnar. miały zamiar traktować daną osobę jako pełnomocnika; art.7. ust. 2. - wymienia dwa podmioty mające ius representationis omnimodae, czyli głowy państw i szefowie rządów oraz trzeci podmiot mający ograniczone pełnomocnictwo, czyli ministrowie spraw zagranicznych (oni mogą uczestniczyć w pracach nad traktatem od rokowań po zamknięcie prac nad traktatem). Ich pełnomocnictwo nie wymaga udowadnia przez praktykę podmiotów prawa mnar. czy udzielenia formalnego upoważnienia.
są też podmioty mogące reprezentować państwo bez pełnomocnictwa, ale ich działania są zawężone przedmiotowo - 1. szef misji dyplomatycznej/nuncjusz - prowadzą działania do momentu przyjęcia tekstu, ale tylko między państwem/org. mnar. wysyłającą a państwem/org. mnar. przyjmującą; 2. przedstawiciele państw/org. mnar. działający legalnie podczas konferencji mnar. bądź działający przy org. mnar. - mogą działać podobnie jak szefowie misji dyplomatycznej w trakcie ustalania traktatów w ramach konferencji lub organizacji, na którą zostali powołani; 3. art. 8. - osoba działająca w dobrej wierze, ale bez pełnomocnictwa - jej działania muszą być potwierdzone przez odpowiednie władze państwa/org. mnar.; w przeciwnym wypadku ich działania będą uznane za nieskuteczne

Przyjęcie tekstu - art. 9.; nie jest momentem ostatecznego przyjęcia traktatu (można jeszcze zmieniać)

z wyjątkiem przypadków wymienionych w ar. 9. ust. 2. przyjęcie tekstu wymaga zgody wszystkich podmiotów negocjujących (chyba, że same ustalą inaczej)

ust. 2. - przyjęcie traktatu na konferencji mnar. przechodzi przez głosowanie większością 2/3, chyba że tą samą większością podmioty ustalą inną wielkość (3/5 czy większość bezwzględną); ta formuła jest w praktyce trudna do zastosowania, więc wybiera się inne rozwiązania np. KWPTOM z 1986 r. przyjęła, że na konferencji mnar. strony same ustalają sposób przyjęcia traktatu, a dopiero jeśli tego nie zaznaczą chodzi głosowanie.

Uznanie ostatecznego charakteru tekstu (autentyfikacja) - art. 10; od tego momentu nie powinno się już otwierać rokowań;

tekst staje się autentyczny i definitywny w procesie jaki jest ustalony w tekście lub z protokołów wynika, że negocjujący określili jak ma się to odbyć
jeśli brak obu w/w elementów to art. 10 mówi, że autentyfikacja następuje przez podpisanie (złożenie podpisu pełnym imieniem i nazwiskiem), podpisanie ad referendum (musi być później potwierdzone), parafowanie (złożenie inicjałów)
od tego momentu zaczyna obowiązywać art. 18. nakładający na podmioty obowiązek nie udaremniania przedmiotu i celu traktatu; trwa od dopóty, dopóki podmiot wyraźnie nie wskaże, że nie chce się ostatecznie związać danym traktatem
od tego momentu możliwe jest też tymczasowe stosowanie traktatu (art.25), jeśli sam traktat tak postanawia lub państwa tak ustaliły

Ostateczne związanie się traktatem - nie oznacza, że traktat zaczął obowiązywać; oznacza czynności, które podejmują strony negocjujące traktat;

są różne sposoby związania się (art. 11. - 16.) - podpisanie, wymiana dokumentów, przyjęcie traktatu, zatwierdzenie, przystąpienie (jeśli traktat już obowiązuje), ratyfikacja (w przypadku org. mnar. występuje akt formalnego potwierdzenia)
KWPT nie ogranicza sposobów związania się - to państwa decydują o tym

Wejście w życie traktatu - art. 24.; strony same ustalają, kiedy traktat wchodzi w życie, a jeśli nie to decyduje o tym art.24. ust.2 - wszystkie państwa się zgadzają; w praktyce istnieją różnice między wejściem w życie traktatu dwustronnego a wielostronnego:

traktaty dwustronne wchodzą z reguły w określonym odstępie czasu od wymiany not
traktaty wielostronne wchodzą najczęściej po spełnieniu progu liczby dokumentów ratyfikacyjnych; wówczas duże znaczenie ma depozytariusz, który czuwa nad ilością dokumentów ostatecznie związujących i tym, kiedy traktat zaczyna obowiązywać (szczególnym depozytariuszem jest Sekretarz Generalny ONZ); najczęściej wymagają od 20 do 35 dokumentów ostatecznego związania się (również KWPT przewidywała, że wejdzie w życie 30 dnia od złożenia 35. dokumentu ratyfikacyjnego lub przystąpienia); są takie, które mają wysokie progi - Konwencja o prawie morza ma 60 dokumentów, Konwencja dotycząca zmian klimatycznych ma 50 dokumentów. Czasami wymagają związania się nią określonych podmiotów - Traktat dotyczący całkowitego zakazu prób jądrowych na Pacyfiku z 1996 r. zawierał załącznik 2., w którym były wypisane państwa mające obowiązek związania się daną umową, by zaczęła ona obowiązywać; rzadko traktaty wielostronne nie wskazują żadnego progu - WTO; są też takie, które mają bardzo niski próg, by mogły szybko wejść w życie - Protokoły Dodatkowe do Konwencji Genewskiej z 1977 r.
traktaty wielostronne najczęściej wchodzą w życie w okresie od 3 do 5 lat od podpisania; są takie, które nadal nie weszły w życie np. Konwencja UNCTAD dotycząca rejestracji statków z 1986 r., KWPTOM z 1986 r., Konwencja o sukcesji państw w odniesieniu do mienia, długów i archiwów państwowych z 1983 r.
czasami, kiedy traktat nie spełnia wymaganego progu substytutem jego obowiązywania jest tymczasowe stosowanie (zastępuje wejście w życie), często bywa tak w umowach surowcowych (umowa o handlu oliwą, kawą czy kakao)

Rejestracja i publikacja - art. 80 KWPT, art. 102 KNZ i Rezolucja ZO ONZ z 1946 r. „Regulations”

rejestracja powinna nastąpić przed ostatecznym wejściem w życie traktatu; art. 1. ust.2. Rezolucji stwierdza, że traktat musi być zarejestrowany między ostatecznym związaniem się a wejściem w życie
publikacja - do czasów Ligi Narodów traktaty niejawne obowiązywały tak samo jak traktaty jawne; w Pakcie Ligi Narodów art. 18 wprowadził zasadę jawności umów - jeśli nie był zarejestrowany nie mógł wywierać skutków prawnych;
obecnie skutkiem braku rejestracji jest zakaz powoływania się na dany traktat przed organami ONZ, zwłaszcza Radą Bezpieczeństwa czy MTS. Można jednak powoływać się na nie w sprawach poddanych arbitrażowi - arbitraż Gwinea Bissau vs. Senegal
obowiązkowi rejestracji podlegają wszelkie traktaty w wersji pisemnej, utworzone po 1945 r.; co do wcześniejszych obowiązuje jedynie publikacja - art. 10 KNZ zobowiązuje do publikacji Sekretariat Generalny
o rejestrację może wystąpić każdy podmiot negocjujący; niektóre traktaty są rejestrowane z urzędu, czyli ex officio; należą do nich traktaty, których stroną jest ONZ lub ONZ zostało upoważnione do zarejestrowania traktatu - ONZ jest depozytariuszem
rejestracja rozciąga się na wszelkie zmiany związane z traktatem pierwotnym
zasadniczo datą rejestracji jest data wpłynięcia do ONZ wniosku o rejestrację (specjalne zaświadczenie Sekretarza Generalnego lub jego pełnomocnika; prowadzone w języku angielskim lub francuskim); tekst zarejestrowany ma klauzule varietur, co podkreśla jego autentyczność
publikacje traktatów ONZ w UNTS - traktaty zarejestrowane; publikowane po ang. i franc., jeśli nie są to języki autentyczne to wtedy, w jednym z języków autentycznych i po ang. albo franc.
traktaty są publikowane w całości - in extenso, ale są od tego wyjątki: 1. szeroko pojmowane umowy techniczne (sprawy finansowe, techniczne, ekonomiczne); 2. dotyczą odbywania się konferencji, seminarium czy spotkań; 3. umowy publikowane w inny sposób np. w zbiorach Rady Europy
umowy, które nie są publikowane w całości są publikowane na zasadzie wyciągu (ważny jest podmiot)

Z chwilą wejścia w życie mamy:

obowiązywanie w płaszczyźnie mnar. - traktat należy do corpus iuris gentium, podlega KWPT i prawu zwyczajowemu dotyczącemu jego działania; szczególną regułą dotyczącą obowiązywania traktatu jest pacta sunt servanda (art. 26 i 27 KWPT); traktaty obowiązują w konkretnych przestrzeniach:

zakres przedmiotowy - w zakresie jakim materia jest w uregulowana (kiedy występuje kolizja norm traktatowych w ramach przedmiotu wchodzi art. 30 KWPT)
zakres podmiotowy - art. 34 - 38.
terytorialny - art. 29.; najczęściej traktat stosowany jest do całości terytorium państwa (jeśli traktat dotyczy org. mnar. ten zakres odpada)
temporalny - art. 28.; nie działają wstecz (mogą odłożyć skuteczność organów rozstrzygających spory na określony czas)
obowiązywanie jest kluczowe z punktu działania, stosowania i interpretacji traktatu
przedmiot czasami bywa modyfikowany przez częściowe związanie się traktatem lub zastrzeżenia i deklaracje interpretacyjne (art. 17 i 19 - 23 oraz prace KPM)
traktaty obowiązują tak długo jak długo są w stanie wywierać skutki prawne (dopóki nie jest nieważny lub nie wygaśnie); nieważność jest uregulowana w sposób wyczerpujący w art. 42 - 53, natomiast wygaśnięcie w art. od 54

wykonywanie - nie jest uregulowane w KWPT; zależy od tego, jakich podmiotów i przedmiotów dotyczy; nie jest rzadkością, że strony wydają akty implementacyjne do prawa wewnętrznego (art. 27.); czasami są też akty o charakterze międzynarodowym - w umowie podstawowej jest zapis o zawarciu umów szczegółowych lub uzupełniających; czasami wykonywanie odbywa się na takiej zasadzie, że pewne traktaty mogą być negocjowane między stronami jako umowy wykonawcze (Konwencja o EUROPOL-u); dzięki kompetencji wykonawczej buduje się Subsystemy w określonej dziedzinie prawa mnar.
stosowanie - zasada wzajemności ma duże znaczenie; kwestia środków odwetowych czy samopomocy; KWPT tylko fragmentarycznie odnosi się do zawieszenia traktatu (art. 54 i dalej); traktat w trakcie obowiązywania może być zmodyfikowany technicznie lub merytorycznie - ma to znaczenie dla stosowania traktatu, ale zależy od wejścia w życie tych poprawek (art. 39 - 42)
wykładnia traktatu - art. 31 - 33