Podmioty
prawa
międzynarodowego
- państwa
- organizacje
międzynarodowe rządowe
- Stolica Apostolska
- Suwerenny Zakon
Kawalerów Maltańskich
Podmioty
prawa
międzynarodowego
- państwa
- organizacje
międzynarodowe rządowe
- Stolica Apostolska
- Suwerenny Zakon
Kawalerów Maltańskich
Opinia doradcza MTS w sprawie
odszkodowania za szkody
poniesione w służbie ONZ (1949)
Wysłannik ONZ, hrabia F.
Bernadotte zabity w Jerozolimie
„podmioty prawa w jakimkolwiek
systemie prawnym niekoniecznie
są identyczne, jeśli idzie o ich
charakter oraz zasięg ich praw”
Pojęcie
Podmiotowość w prawie
międzynarodowym publicznym
Atrybuty:
•
Ius tractatuum
•
Ius legationis
•
Ius standi
Rodzaje:
Pierwotna
Wtórna
Państwo
Cecha – suwerenność:
Całowładność
Samowładność
Elementy (wg konwencji o prawach
i obowiązkach państw z
Montevideo z 1933 r.)
Ludność
Terytorium
Władza – efektywny rząd
Zdolność do utrzymywania stosunków
z innymi państwami
Suwerenna równość
państw
Deklaracja zasad prawa
międzynarodowego z 1970 r.
•
Równość względem prawa
•
Każde państwo korzysta z praw związanych z
pełną suwerennością
•
Nienaruszalność terytorium i niepodległość
polityczna
•
Prawo swobodnego wyboru i rozwijania
systemu politycznego, społ., gosp.,
kulturalnego
•
Obowiązek wypełniania w dobrej wierze
swoich zobowiązań
Powstanie państwa
Czysty fakt wymykający się
ocenie prawnej
Sposoby:
•
w wyniku wojny albo w wyniku
procesu pokojowego
•
przez odłączenie się od albo rozpad
istniejącego państwa, połączenie się
państw, powstanie na terytorium
stanowiącym res nullius
Rodzaje państw
ze względu na strukturę
Jednolite
Złożone (federacja i konfederacja)
ze względu na ograniczenie zdolności
do czynności prawnych w stosunkach
międzynarodowych
Państwa zależne (protektoraty i
państwa wasalne) … to już historia
Mini-państwa
Państwa trwale neutralne
Inne podmioty
Naród
Stolica Apostolska
Zakon Kawalerów Maltańskich
Międzynarodowy Trybunał Karny
„ograniczona” podmiotowość
osób fizycznych i prawnych
Naród
Mancini, 1851 r. – zasada narodowości
(prawo do wolności posiadają też całe
zbiorowości)
Zasada prawa do samostanowienia:
Deklaracja antykolonialna (1960 r.)
Deklaracja zasad (1970 r.)
opinia doradcza MTS w sprawie Sahary
Zachodniej z 1975 r.
•
Zasada fundamentalna w kontekście
dekolonizacji
•
Dotyczy narodów, a nie terytoriów
Prawo do
samostanowienia
Naród – pojęcie polityczne, a nie prawne;
kryteria uznania zbiorowości za naród:
•
Efektywność
•
Stabilność i trwałość
•
Reprezentatywność
Formy realizacji:
Samostanowienie zewnętrzne
•
Utworzenie odrębnego własnego państwa (secesja)
•
Połączenie się z istniejącym państwem
•
Inkorporacja/zjednoczenie
Samostanowienie wewnętrzne
•
Prawo do autonomii w ramach istniejącego
państwa
Prawo do samostanowienia
a zasada integralności
terytorialnej
Obydwie zasady w PMP
„prawo do samostanowienia nie
może być wykorzystywane w celu
‘upoważnienia lub zachęcania do
jakiejkolwiek działalności, która by
rozbijała lub naruszała, w całości
lub w części, integralność
terytorialną lub jedność polityczną
suwerennych i niepodległych
państw”
Stolica Apostolska i
Watykan
Nierozerwalnie powiązane osobą
Papieża – głowa państwa
watykańskiego i głowa kościoła
katolickiego
Relacja Stolica Apostolska – Watykan:
•
SA: bezterytorialna organizacja
międzynarodowa
•
Watykan: niesuwerenna organizacja
bezterytorialna
Stolica Apostolska c.d.
Traktat laterański 1929 r. – utworzenie
państwa-miasta Watykan (Włochy-Stolica
Apostolska)
•
Uznanie podmiotowości prawnomiędzynarodowej
•
oparcie terytorialne
Podział funkcji w praktyce:
Stolica Apostolska – sprawy duchowne
(konkordaty), ważne umowy, prawo legacji
Watykan – sprawy świeckie (umowy
administracyjne i techniczne
)
Zakon Kawalerów
Maltańskich
Podmiot sui generis
Historyczny tytuł do podmiotowości
prawnomiędzynarodowej
Ius tractatuum/ius legationis
Status obserwatora w
organizacjach międzynarodowych
Własne władze, waluta, poczta
Działalność humanitarna
Uznanie
międzynarodowe
Pojęcie
Rodzaje:
de iure i de facto
indywidualne i grupowe
wyraźne i dorozumiane (forma)
przedwczesne i spóźnione
Brak obowiązku uznawania, ale… obowiązek
nieuznawania sytuacji nielegalnych (doktryna
Stimsona (l.30 XX w.); opinia doradcza MTS w sprawie
muru w Palestynie z 2004 r.
Przedmiot uznania:
Państwo
Rząd
Strona wojująca/powstańcy
Naród
Osoby fizyczne i prawne
Wtórna, warunkowa podmiotowość
w prawie międzynarodowym
Przykłady:
Prawo petycji
Indywidualna odpowiedzialność
karna
Funkcjonariusze międzynarodowi
Historycznie – „ludy tubylcze”
Uznanie państwa
Kryterium – efektywność + inne
elementy
Konsekwencje uznania:
•
Teoria konstytutywna
•
Teoria deklaratoryjna
Znaczenie:
•
Akceptacja nowego państwa
•
Nawiązanie stosunków
dyplomatycznych
•
Stwierdzenie kompetencji jego
organów
Uznanie rządu
Gdy rząd dochodzi do władzy w
drodze pozakonstytucyjnej
Kryteria: obiektywne – znów
EFEKTYWNOŚĆ i subiektywne
Historia:
Doktryna Tobara (Ekwador, 1907 r.)
Doktryna Estrady (Meksyk, 1930 r.)
Uznanie za stronę
wojującą/powstańców
Kryteria:
Własny rząd i organizacja wojskowa
Efektywna kontrola części terytorium
Działania wojenne prowadzone zgodnie z
prawem konfliktów zbrojnych
Skutki prawne:
Nabycie praw i obowiązków państwa
prowadzącego wojnę
Zachowanie neutralności przez państwa
uznające
Odpowiedzialność międzynarodowa za
wydarzenia na terytorium kontrolowanym
Powstańcy nie są traktowani jak przestępcy
Odpowiedzialność
międzynarodowa –
koncepcja ogólna
Warunki:
Naruszenie normy prawa
międzynarodowego - bezprawność
Przypisanie naruszenia konkretnemu
podmiotowi
Odpowiedzialność bezpośrednia i
pośrednia
Odpowiedzialność bezpośrednia:
Działanie organów wykonawczych
Działanie władzy prawodawczej
Działanie organów sądowych
Odpowiedzialność –
koncepcje szczególne
na podstawie odrębnej umowy
międzynarodowej
Na zasadzie ryzyka
Na zasadzie winy
Zob. Konwencja o
odpowiedzialności za szkody
wyrządzone przez obiekty
kosmiczne (1972 r.)
Formy odpowiedzialności
Reparacja (naprawienie szkody)
Restytucja
Odszkodowanie
Satysfakcja
Sankcje – ekonomiczne i
wojskowe
Państwo – terytorium
Terytoria
w PMP
Terytoria
państwowe
Terytoria
niepodlegające
suwerenności
państwowej
res communis
res nullius
Terytoria
zależne
kolonialne
niekolonialne
Terytorium państwowe
Przedmiot władzy państwowej oraz
przestrzeń, w granicach której państwo
wykonuje władzę wyłączny i pełny w
stosunku do osób, rzeczy i zdarzeń
(zwierzchnictwo terytorialne)
Rodzaje:
Lądowe
Morskie
Powietrzne
Podziemie
•
Orzeczenie MTS w sprawie działalności
militarnej i paramilitarnej w Nikaragui (1986 r.)
Terytorium Polski
Umowy:
Jałta i Poczdam
Polsko-radziecka umowa z
1945 r.
Układ zgorzelecki Polska -
NRD (1950)
Umowa Polska –
Czechosłowacja z 1958 r.
Układ Polska – RFN z
1970 r.
Umowa RP – Niemcy z
1990 r.
Źródło grafiki: www.wikipedia.pl
Zasady dotyczące
terytorium
Ochrona integralności
terytorialnej
Nienaruszalność granic
Zwierzchnictwo terytorialne:
Aspekt pozytywny
Aspekt negatywny
Ograniczenia
zwierzchnictwa
terytorialnego
Wynikające z powszechnego PMP
Zasada dobrosąsiedztwa
Niewyrządzanie szkód innym państwom
Immunitety i przywileje
Umowne
Demilitaryzacja (całkowita i częściowa)
Neutralizacja
Bazy wojskowe
Dzierżawa
Serwituty (służebności międzynarodowe)
Nabycie/utrata
terytorium
Cesja terytorialna
Odpłatna (np. Alaska)
Wzajemna (np. polsko-słowacka umowa z
2002 r. – „wymiana” terytoriów w
Pieniniach)
Plebiscytarna (np. Górny Śląsk po I wojnie)
Efektywna okupacja (zawłaszczenie) res
nullius (np. wyspa Jan Mayen w 1924 r.)
Zasiedzenie (np. wyspy Palmas)
Przyrost (alluvio/avulsio/alveus derelictus)
Debellatio (podbój)
Debellatio (podbój)
Granice państwowe
Definicja
Rodzaje:
1)
Naturalne i sztuczne
2)
Orograficzne i geometryczne
o
Ustalanie – trzy etapy:
1)
Delimitacja
2)
Demarkacja (czasem
redemarkacja)
3)
Administracja
Rzeki w PMP
Międzynarodowe
Wielonarodowe
Graniczne
Międzynarodowe sensu stricto:
•
Żeglowne
•
Ujście do morza
•
Swoboda żeglugi zagwarantowana
umownie
Narodowe (wewnętrzne)
Rzeka międzynarodowa
sensu stricto
Swoboda żeglugi:
Kongres wiedeński 1815 r.
Kongres paryski 1856 r. – Dunaj
Konferencja berlińska 1885 r. – Kongo i
Niger
Traktat wersalski 1919 r. – Odra,
Wełtawa, Łaba, Niemen
Konwencja barcelońska o statucie dróg
żeglownych o znaczeniu
międzynarodowym z 1921 r.
Prawo morza
1958 r. – cztery konwencje:
o morzu terytorialnym i strefie
przyległej
o morzu otwartym
o rybołówstwie i konserwacji
zasobów żywych morza otwartego
o szelfie kontynentalnym
Konwencja o prawie morza z
1982 r. (Montego Bay)
Obszary morskie
Kategorie
państwowe
Niepodlegajace
suwerenności
państwa
Gdzie, państwo ma pewne
uprawnienia
Res communis
Morskie wody wewnętrzne
Morze terytorialne
Wody archipelagowe
Strefa przyległa
Wyłączna strefa ekonomiczna
Szelf kontynentalny
Morze otwarte
Dno mórz i oceanów
poza granicami jurysdykcji
państwowej
Strefy morskie wg
Konwencji o prawie
morza (1982 r.)
Wyłączna strefa
ekonomiczna
(maks. 200 mm)
Strefa przyległa
(maks. 24 mm)
Morze
terytorialne
(maks. 12 mm)
Morskie wody
wewnętrzne
(zatoka, port
etc.)
- wszystkie
odległości
mierzymy od
linii
podstawowej
Linia podstawowa - typy
Normalna – linia najniższego stanu
wody wzdłuż wybrzeża
Proste linie podstawowe, gdy:
Linia wybrzeża jest głęboko wgięta i
wrzyna się w ląd
Wzdłuż wybrzeża w jego bezpośrednim
sąsiedztwie znajduje się pasmo wysp
Archipelagowa linia podstawowa
(państwo wyspiarskie)
Strefy morskie wg ustawy o
o obszarach morskich RP i
administracji morskiej
(1991 r.)
Morskie wody wewnętrzne
część Jeziora Nowowarpieńskiego i Zalewu Szczecińskiego
ze Świną i Dźwiną i Zalewem Kamieńskim oraz Odra
między Zalewem Szczecińskim a wodami portu Szczecin
część Zatoki Gdańskiej
część Zalewu Wiślanego
wody portów
Morze terytorialne
Obszar wód o szerokości 12 mm od linii podstawowej (linia
najniższego stanu wody wzdłuż wybrzeża lub zewnętrzna
granica morskich wód wewnętrznych)
Redy – włączone do morza terytorialnego
Wyłączna strefa ekonomiczna
na zewnątrz morza terytorialnego, obejmuje wody, dno
morza i wnętrze ziemi pod nim
jej granice określają umowy międzynarodowe
