Emerytura


Emerytury

Wiadomości ogólne

Wprowadzona z dniem 1 stycznia 1999 r.  reforma systemu ubezpieczeń społecznych różnicuje zasady ustalania prawa do emerytury oraz jej wysokości w zależności od wieku ubezpieczonych.  Zasady nabywania prawa do świadczeń emerytalno-rentowych  określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Tekst jednolity: Dz.U.z 2004 r. nr 39,poz. 353 z późn.  zm.) 

Odrębne zasady przewidziane są dla  dwóch  grup wiekowych:

Emerytura w wieku powszechnie obowiązującym dla urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.

Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. nabywają prawo do emerytury na dotychczasowych zasadach, tj.  po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, oraz po udowodnieniu okresu składkowego i nieskładkowego, wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Zachowana została także dla tej grupy wiekowej możliwość przejścia na emeryturę po osiągnięciu wymienionego wyżej wieku emerytalnego, lecz przy skróceniu o 5 lat okresu składkowego i nieskładkowego (tj. po udowodnieniu 15 lat okresu składkowego i nieskładkowego - w przypadku kobiet i 20 lat - w przypadku mężczyzn). 

Emerytura ta, z uwagi na krótszy wymagany staż, nie jest objęta gwarancją podwyższenia jej wysokości do kwoty najniższego świadczenia, w przypadku gdy po obliczeniu jej wysokość będzie niższa od najniższej emerytury.

Emerytury wcześniejsze dla osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. i dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.

18 października 2007 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 191, poz. 1369). Zmiany wprowadzone tą ustawą dotyczą przedłużenia o jeden rok, tj. do 31 grudnia 2008 r., możliwości skorzystania z przejścia na wcześniejszą emeryturę dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r.  zachowują uprawnienia do wcześniejszej emerytury, tj. przyznawanej przed osiągnięciem  podstawowego wieku emerytalnego. Dla tych osób nie istnieje żadna data graniczna, do której powinni  spełnić  warunki uprawniające do wcześniejszej emerytury.

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r.  również mogą skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury, według zasad dotychczasowych. Jednakże warunki wymagane do przyznania tej emerytury dotyczące stażu pracy i wieku muszą spełnić w określonym czasie.

Wcześniejsza emerytura dla osób pozostających ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym

Kobieta urodzona przed dniem 1 stycznia 1949 r. może przejść na wcześniejszą emeryturę po osiągnięciu 55 lat, jeżeli udowodniła co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo udowodniła co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy  jeżeli została uznana za całkowicie niezdolną do pracy. Natomiast mężczyzna urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r. może przejść na emeryturę po osiągnięciu 60 lat, jeżeli  udowodnił co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

Ponadto wcześniejsza emerytura  przysługuje ubezpieczonym, którzy:

Z przepisu tego wynika, że ostatnim ubezpieczeniem, jakiemu musiała podlegać przed zgłoszeniem wniosku osoba ubiegająca się o emeryturę musi być ubezpieczenie pracownicze. Warunek pozostawania ostatnio pracownikiem należy uznać za spełniony także wówczas, gdy ubezpieczony ostatnio pobierał: np. zasiłek dla bezrobotnych lub  świadczenie (zasiłek) przedemerytalny, jeżeli w okresie poprzedzającym pobieranie tych świadczeń był ubezpieczony jako pracownik.

Nie wymaga się spełnienia warunku pozostawania w stosunku pracy przez okres co najmniej 6 miesięcy w okresie ostatnich 24 miesięcy ubezpieczenia, jeżeli w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę wnioskodawca był uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy. Tak więc osoba, która przechodzi z renty na emeryturę nie musi legitymować się sześciomiesięcznym okresem ubezpieczenia pracowniczego, o którym mowa wyżej. W takim przypadku wystarczy jakikolwiek okres ubezpieczenia pracowniczego. Ubezpieczenie pracownicze musi być jednak ostatnim ubezpieczeniem, jakiemu podlegał rencista.

Warunku pozostawania ostatnio w stosunku pracy oraz warunku dotyczącego 6 miesięcy ubezpieczenia pracowniczego w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym nie wymaga się od wnioskodawcy, który podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy przez cały okres wymagany do przyznania emerytury. Regulacja ta ma więc zastosowanie np. do 55-letniej kobiety, która ostatnio wykonywała np. pozarolniczą działalność gospodarczą, ale udowodniła 30- lub 20-letni (w razie całkowitej niezdolności do pracy) okres ubezpieczenia pracowniczego. W przypadku 60-letniego mężczyzny okres ten wynosi 25 lat (przy  stwierdzeniu całkowitej niezdolności do pracy).

Kobieta urodzona po dniu 31 grudnia 1948 r. także może przejść na wcześniejszą emeryturę - jednakże najpóźniej do dnia 31 grudnia 2008 r. musi osiągnąć wiek 55 lat oraz do tej daty musi posiadać wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 30 lat lub 20 lat w przypadku powstania przed dniem 1 stycznia 2009 r. całkowitej niezdolności do pracy.

Natomiast pozostałe warunki, a więc:

Tak jak zostało to opisane wcześniej - również od kobiet urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., które przez cały wymagany do przyznania emerytury okres 30 lub 20 lat (przy całkowitej niezdolności do pracy) pozostawały w stosunku pracy - nie wymaga się, aby ostatnim tytułem ubezpieczenia było ubezpieczenie pracownicze. Od osób tych nie wymaga się także co najmniej 6-miesięcznego okresu podlegania ubezpieczeniu pracowniczemu w okresie ostatnich 24 miesięcy  podlegania ubezpieczeniom społecznym. Warunku tego nie musi także spełnić osoba, która w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę jest uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jednakże w tym przypadku ostatnim ubezpieczeniem musi być ubezpieczenie pracownicze.

Ponadto omawiana emerytura może być przyznana tym kobietom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., które nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Istotne jest również to, że nie jest wymagane, aby wniosek o wcześniejszą emeryturę został zgłoszony do dnia 31 grudnia 2008 r. Wniosek ten może być zgłoszony po tej dacie, jednak nie później niż przed dniem ukończenia przez kobietę 60 lat.

Ważne jest również to, że w celu uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury nie jest wymagane rozwiązanie stosunku pracy. W takim jednak przypadku po spełnieniu wymaganych warunków prawo do emerytury zostanie przyznane i jednocześnie zawieszone z powodu zatrudnienia kontynuowanego przez emeryta  bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Wcześniejsza emerytura dla osób uprawnionych do renty wypadkowej lub z tytułu choroby zawodowej

Z możliwości przejścia na taką emeryturę mogą skorzystać wyłącznie osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. Jeżeli osoby te są uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem przy wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej, działalności artystycznej lub twórczej, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia   albo przy wykonywaniu przez osoby duchowne i zakonne  czynności religijnych lub czynności związanych  z powierzonymi  funkcjami  duszpasterskimi  lub zakonnymi, wypadkiem  w drodze do pracy lub z pracy  zaistniałym do dnia 31 grudnia 2002 r. albo wskutek choroby zawodowej, mogą przejść na emeryturę:

Wcześniejsza emerytura dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Zasady nabywania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze określają przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm). Natomiast wiek emerytalny, wymagany do nabycia prawa staż pracy oraz rodzaje prac określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

W wykazach A i B stanowiących załącznik do powołanego rozporządzenia wymienione są rodzaje prac w szczególnych warunkach. Natomiast szczegółowy wykaz stanowisk prac w szczególnych warunkach zawarty jest w zarządzeniach resortowych wydanych przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze.

Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. po spełnieniu wymaganych warunków mogą przejść na wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w każdym czasie. Dla tych osób nie istnieje bowiem żadna data graniczna, do której należałoby spełnić warunki, aby uzyskać prawo do takiej emerytury. W innej sytuacji są osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które aby móc przejść na taką emeryturę, warunki dotyczące wymaganego stażu pracy i osiągnięcia obniżonego wieku muszą spełnić do końca 2008 r. Ponadto osoby te mogą skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury jeżeli nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w takim funduszu, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. posiadających okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze istnieje jeszcze jedna możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę, wynikająca z przepisów art. 184 ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli wymienione osoby na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadały okres składkowy i nieskładkowy wynoszący dla kobiet co najmniej 20 lat, a dla mężczyzn 25 lat i w tym co najmniej 15-letni (10-letni) okres pracy w szczególnych warunkach to wówczas mogą przejść na wcześniejszą emeryturę po osiągnięciu obniżonego wieku emerytalnego. Przepis ten odnosi się przede wszystkim do mężczyzn, którzy do 31 grudnia 2008 r. nie spełnią warunku ukończenia niższego wieku emerytalnego. O przyznanie takiej emerytury mogą ubiegać się te osoby, które nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego oraz jeżeli są pracownikami, muszą również rozwiązać stosunek pracy.

Warunki do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Warunki  jakie należy spełnić, aby uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze są zróżnicowane, a podstawowym kryterium tych różnic jest rodzaj, charakter wykonywanej pracy. Przykładowo: mężczyzna, który był zatrudniony jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze  całkowitym  powyżej 3,5 tony (rodzaj tej pracy jest wymieniony w wykazie A) może przejść na emeryturę w wieku 60 lat jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 15-letni okres  pracy w szczególnych warunkach. Do tego 15-letniego okresu pracy może być również wliczony każdy inny rodzaj pracy w szczególnych warunkach. Natomiast mężczyzna, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienioną w dziale IV wykazu B np. pracę przy produkcji ołowiu  i kadmu oraz przetwórstwie tych metali może przejść na emeryturę w wieku 55 lat jeżeli posiada co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 10-letni okres takiej pracy. Muzyk grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych przejdzie na emeryturę w wieku 60 lat jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 15-letni okres wymienionej działalności artystycznej.

W niektórych przypadkach prawo do emerytury uzależnione jest od osiągnięcia niższego wieku emerytalnego w czasie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, bądź w czasie innej pracy, do której wykonywania skierowano  pracownika ze względów zdrowotnych. Przykładowo warunek ten dotyczy pracowników, którzy wykonywali w hutnictwie prace w szczególnych warunkach wymienione w dziale III wykazu B stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli objętych Kartą Nauczyciela

18 października 2007 r. Prezydent RP podpisał  ustawę z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy  o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw  (Dz. U. Nr 191, poz. 1369) . Zmiany wprowadzone tą ustawą , w zakresie uprawnień emerytalnych dla nauczycieli urodzonych po 31 grudnia 1948 r.- dotyczą przedłużenia o jeden rok, tj. do 31 grudnia 2008 r., możliwości skorzystania i z przejścia na wcześniejszą emeryturę.

Nauczyciel objęty przepisami ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. nr 118, poz. 1112 ze zm.) może przejść na emeryturę bez względu na wiek na podstawie art. 88 tej ustawy lub też na emeryturę w obniżonym wieku - na podstawie § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze. zm. ). Nauczyciel może także ubiegać się o przyznanie wcześniejszej emerytury, przewidzianej dla ogółu pracowników.

Pierwsza możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury

Zgodnie z przepisami art. 88 Karty Nauczyciela - nauczyciele mający co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze (praca nauczycielska), zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym - mogą po rozwiązaniu stosunku pracy na swój wniosek przejść na emeryturę bez względu na wiek.

Nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r.  zachowują prawo do wymienionej emerytury bez względu na wiek - o ile spełnią podane wyżej warunki wymagane do przyznania tej emerytury w ciągu dziesięciu lat od wejścia w życie ustawy emerytalnej, tj. do dnia 31 grudnia 20087 r., z wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy. Prawo do emerytury dla nauczycieli z tej grupy wiekowej przysługuje jeżeli nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli  wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w funduszu, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

O przyznanie emerytury na warunkach określonych w Karcie Nauczyciela  może ubiegać się nie tylko nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze czasu zajęć, ale również nauczyciel zatrudniony w wymiarze co najmniej połowy obowiązującego wymiaru czasu zajęć.   

Przepis ten dotyczy również nauczycieli przebywających na urlopie bezpłatnym, m.in. w związku z pełnieniem z wyboru funkcji publicznych. Prawo do emerytury ustala się na ogólnych zasadach, nie wcześniej niż od dnia następującego po dniu rozwiązania stosunku pracy.

Druga możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury

Nauczyciel może przejść na wcześniejszą emeryturę również na podstawie przepisów art. 32 i 46 ustawy emerytalnej w związku z przepisami § 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie z powołanymi przepisami nauczyciel urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r. może przejść na emeryturę jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

Prawo do omawianej emerytury przysługuje również nauczycielom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli podane wyżej  warunki spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r. oraz jeżeli nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w funduszu, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Uzyskanie prawa do wcześniejszej emerytury z rozporządzenia nie jest uzależnione od wykonywania pracy nauczycielskiej  ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie. Emeryturę tę, po spełnieniu wymaganych warunków, uzyska także osoba, która ostatnio nie wykonywała pracy nauczycielskiej.

Przyznanie takiej emerytury nie jest uzależnione również od rozwiązania stosunku pracy przez nauczyciela. W takim jednak przypadku prawo do emerytury zostanie przyznane i jednocześnie będzie podlegało zawieszeniu bez względu na wysokość  przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Szczególna możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę

Możliwość ta wynika z przepisów art. 184 ustawy emerytalnej i adresowana jest do tych osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. a przede wszystkim mężczyzn, którzy do dnia 31 grudnia 2008 r. nie osiągną obniżonego wieku emerytalnego, a posiadają okresy pracy nauczycielskiej. Powołany przepis stanowi, że osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący dla kobiet 20 lat, a dla mężczyzn 25 lat, w tym co najmniej 15-letni okres pracy nauczycielskiej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy - mogą przejść na wcześniejszą emeryturę po osiągnięciu obniżonego wieku emerytalnego, który dla kobiet wynosi 55 lat, a dla mężczyzn 60 lat.

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Wcześniejsza emerytura dla nauczyciela akademickiego

Zgodnie z przepisami art. 267 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365), która weszła w życie z dniem 1 września 2005 r. nadal zachowana została zasada, że nauczyciel akademicki urodzony przed dniem 31 grudnia 1948 r. może na swój wniosek, przejść na emeryturę:

W przypadku nauczyciela akademickiego rozwiązanie stosunku pracy nie jest warunkiem przejścia na emeryturę. Jednak w przypadku kiedy stosunek pracy nie zostanie rozwiązany, emerytura zostanie przyznana  i jednocześnie prawo do emerytury zostanie zawieszone z powodu zatrudnienia kontynuowanego przez emeryta  bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Wcześniejsza emerytura górnicza

Z dniem 1 stycznia 2007 r. weszły w życie przepisy art. 50a-50e ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określające warunki nabywania prawa do emerytury górniczej.

Należy zaznaczyć, że na podstawie dotychczasowych przepisów art. 34, 48 i 49 ustawy emerytalnej  w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2006 r. można przejść na emeryturę górniczą, jeżeli warunki określone w tych przepisach  zostaną spełnione do 31 grudnia 2008 r. Wniosek o przyznanie świadczenia może być złożony  również po tej dacie.

Zgodnie z art. 49 w związku z art. 34 ust. 2 ustawy, mężczyzna urodzony po 31 grudnia 1948 r., aby uzyskać prawo do  górniczej emerytury w wieku 50 lat, musi posiadać okres pracy górniczej łącznie z okresami pracy  równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej, wynoszący co najmniej 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 36 ust. 1 ustawy.

Zgodnie z art. 48 prawo do górniczej emerytury bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, przysługuje pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., którzy pracę górniczą wykonywali pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat.

Dodatkowym warunkiem przyznania wymienionych emerytur górniczych jest nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego i rozwiązanie stosunku pracy.

Osobom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., które do dnia 31 grudnia 2008 r. nie spełnią warunków do emerytury górniczej na dotychczasowych zasadach, uprawnienia do emerytury górniczej ustalane są na podstawie obowiązujących od 1 stycznia 2007 r. przepisów art. 50a-50e ustawy.

Należy zwrócić uwagę, że od dnia 1 stycznia 2007 r. ustawa emerytalna nie zawiera pojęcia okresów zaliczanych do pracy górniczej. Uległ zmianie również katalog okresów pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, które zostały wymienione w art. 50c ust.1 i 2 ustawy.

Przepis art. 50a  ustawy emerytalnej określa, że górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

    1. ukończył 55 lat życia,

    2. ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej z pracą górniczą co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust.1.

Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat  pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

Przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej  uwzględnia się okresy pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą, będące okresami składkowymi lub nieskładkowymi w rozumieniu ustawy, z tym że okresy pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą uwzględnia się, jeżeli praca ta wykonywana była co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Przepis art. 50e ustawy emerytalnej określa, że prawo do górniczej emerytury, bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, przysługuje pracownikom, którzy pracę górniczą wykonywali pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat. Do okresów pracy zalicza się także okresy niezdolności do pracy z tytułu wypadku przy pracy albo z tytułu choroby zawodowej, za które zostało wypłacone wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy albo świadczenie rehabilitacyjne, bezpośrednio poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przypadające w czasie trwania stosunku pracy.

Ponadto prawo do  emerytury górniczej na podstawie art. 50 a i 50 e przysługuje pod warunkiem, że pracownik nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Emerytura w wieku obniżonym z tytułu wykonywania pracy górniczej

Przepisy art. 39 ustawy emerytalnej, w odniesieniu do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. nie spełniających warunków do górniczej emerytury przewidują możliwość obniżenia wieku emerytalnego wynoszącego dla kobiet 60 lat a dla mężczyzn 65 lat  - o 6 miesięcy za każdy pełny rok pracy górniczej  wymienionej w przepisach tego artykułu - jeżeli osoby te mają co najmniej 5 lat:

Wcześniejsza emerytura na podstawie art. 39 ustawy emerytalnej może być przyznana również osobom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. jeżeli osoby te podane wyżej warunki spełnią do 31 grudnia 2008 r. oraz jeżeli nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w tym funduszu, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

Wcześniejsza emerytura kolejowa

Przepis art. 40 ustawy emerytalnej stanowi, że kolejowa emerytura przysługuje pracownikowi  urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., który spełnia łącznie następujące warunki:

Prawo do wcześniejszej emerytury kolejowej przysługuje również ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r, jeżeli podane wyżej warunki spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r. oraz jeżeli nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Ponadto osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadały co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy w przypadku kobiety i co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy w przypadku mężczyzny, w tym co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach (zatrudnienie na kolei) również mogą przejść na wcześniejszą emeryturę po osiągnięciu (także po 31 grudnia 2008 r.) obniżonego wieku emerytalnego. Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Emerytura bez względu na wiek dla osób opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki

Prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek dla osób opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki mają te osoby, które nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego i które do 31 grudnia 1998 r. spełniły wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa do tego świadczenia tj. do tej daty:

Ważne jest również to, aby ostatnim ubezpieczeniem wnioskodawcy przed dniem 1 stycznia 1999 r. było ubezpieczenie z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Ponadto warunkiem przyznania takiej emerytury jest udowodnienie niemożności podjęcia pracy albo konieczności jej zaprzestania ze względu na stan zdrowia dziecka i konieczność sprawowania nad nim stałej (ciągłej) opieki.

Emerytura z urzędu

Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 169, poz. 1412) wprowadziła nowe uregulowanie, określone w art. 27a, dające możliwość przyznania z urzędu prawa do emerytury osobom, które ukończyły wiek 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, w miejsce pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy. Przepis ten obowiązuje od 1 stycznia 2006 r.

Emerytura według nowych zasad dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. nabywają prawo do emerytury według nowych zasad niezależnie od faktu przystąpienia lub nieprzystąpienia do jednego z otwartych funduszy emerytalnych. Jedynym warunkiem jest osiągnięcie minimalnego wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.
Prawo do emerytury według nowych zasad nie jest uzależnione od udowodnienia określonego minimalnego okresu ubezpieczenia.

Podstawą obliczenia emerytury według nowych zasad jest zwaloryzowana kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowana na koncie ubezpieczonego, za okres od 1 stycznia 1999 r. powiększona o zwaloryzowany kapitał początkowy. Emerytura stanowić będzie równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia zgromadzonej na koncie kwoty przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi  przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

Wysokość emerytury przyznanej na wniosek osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., które w latach 2009 - 2013 osiągną  powszechny wiek emerytalny z wyjątkiem osób, które pobrały emeryturę na podstawie przepisów dotychczasowych, o ile osoby te nie były członkami otwartego funduszu emerytalnego - będzie ustalana w części na starych, a w części na nowych zasadach.

Wysokość emerytury na zasadach dotychczasowych

Wysokość i podstawa wymiaru

Wysokość emerytury ustalanej według dotychczasowych zasad uzależniona jest od następujących składników:

Podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenie emerytalne, według przepisów prawa polskiego, z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie.

Ubezpieczony może również wskazać do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z okresu 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.
Oprócz wynagrodzenia stanowiącego  podstawę wymiaru składek do podstawy wymiaru emerytury dolicza się również inne składniki przysługujące ubezpieczonemu (m.in. kwoty zasiłków chorobowych, wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy itp.).

Kwota bazowa

Kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego wynagrodzenia, pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym. Kwota bazowa jest ustalana corocznie i obowiązuje od 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.

Od 1 marca 2008 r. kwota bazowa wynosi 2275,37 zł.

Emerytura wynosi:

Osoby, które w dniu ubiegania się o emeryturę były wcześniej uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy, do obliczenia podstawy wymiaru emerytury mogą wskazać:

    1. zwaloryzowaną podstawę wymiaru renty, albo

    2. zarobki z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę lub też zarobki z 20 dowolnie wybranych lat kalendarzowych, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o emeryturę. Mogą to być również te same zarobki, jakie zostały przyjęte do obliczenia renty, jeśli mieszczą się w podanym wyżej okresie, z którego ustala się podstawę wymiaru emerytury.

Jeżeli osoba ubiegająca się o emeryturę podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przez okres co najmniej 30 miesięcy po przyznaniu renty - to część socjalna emerytury (składnik emerytury, który stanowi 24 % kwoty bazowej) zostanie obliczona jako 24% kwoty bazowej obowiązującej w dniu przyznania tej emerytury. Natomiast podstawa wymiaru emerytury zostanie obliczona od tej samej kwoty bazowej, od której obliczono rentę, a następnie zostanie zwaloryzowana. Od tej zwaloryzowanej podstawy wymiaru zostanie obliczona część emerytury zależna od okresów składkowych i nieskładkowych.

Okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 uwzględnionych okresów składkowych.

Przykład
Ubezpieczony urodzony 2 marca 1943 r. udowodnił łącznie 35 lat okresów składkowych oraz 4 lata okresów nieskładkowych. Łączny udowodniony staż ubezpieczeniowy wynosi 39 lat. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych wynosi 68,64%, a więc podstawa wymiaru emerytury wynosi 1561,81 zł (68,64% x 2275,37 zł, tj. obowiązująca aktualnie kwota bazowa). Ubezpieczony prawo do emerytury uzyskał od 2 marca 2008 r. tj. od ukończenia wieku 65 lat.
Obliczenie wysokości emerytury:

24% x 2275,37 zł = 546,09 zł
(420 mies. x 1,3%) : 12 mies. x  1561,81 zł = 710,62 zł
(48 mies. x 0,7%) : 12 mies. x 1561,81 zł = 43,73 zł
Łączna kwota emerytury wynosi 1300,44 zł miesięcznie ( 546,09 zł + 710,62 zł + 43,73 zł).

Najniższa emerytura

Najniższa wysokość emerytury od 1 marca 2008 r. wynosi 636,29 zł.

Wysokość emerytury na nowych zasadach

Średnie dalsze trwanie życia

Wysokość nowej emerytury będzie wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony zdecyduje się przejść na emeryturę.

Podstawę obliczenia emerytury utworzy kwota składek zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługiwać będzie emerytura. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne, ich coroczną waloryzację oraz zwaloryzowany kapitał początkowy (jeśli ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu przed 1 stycznia 1999 r.).
Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę zostanie wyrażony w latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna służąca do ustalenia liczby miesięcy, w których przeciętnie będzie pobierana nowa emerytura. Przekroczenie tej liczby miesięcy nie będzie miało żadnego wpływu na wysokość i zasady waloryzacji pobieranego później świadczenia. Średnie dalsze trwanie życia dla wieku emerytalnego jest ustalane wspólnie dla mężczyzn i kobiet. Dane, w formie tablic dalszego trwania życia, są publikowane corocznie przez Prezesa GUS w terminie do dnia 31 marca. Tablice te będą podstawą do przyznawania emerytur na wnioski ubezpieczonych zgłoszone od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. mogły wybrać, czy zechcą ulokować całą składkę emerytalną na indywidualnym koncie obsługiwanym przez ZUS w ramach I filaru, czy też, do 31 grudnia 1999 r., zdecydowały się na wybór jednego z otwartych funduszy emerytalnych w ramach II filaru, co powoduje konieczność przekazania części składki emerytalnej do wybranego funduszu emerytalnego.

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1968 r.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. muszą ulokować część składki emerytalnej na indywidualnym koncie obsługiwanym przez ZUS, a część w jednym z otwartych funduszy emerytalnych (obowiązkowy podział składki między I i II filar).

Wysokość emerytury mieszanej

Przepisami ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 169, poz. 1412) zostało określone, że emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej urodzonej po 31 grudnia 1948 r. będzie wynosiła:

Powyższe uregulowania nie będą stosowane do osób, które są członkami otwartego funduszu emerytalnego oraz do tych ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie przepisów art. 46 -50, a więc przepisów o tzw. wcześniejszych emeryturach, przyznawanych przed osiągnięciem 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
SYSTEMY EMERYTALNE
Fundusze emerytalne oferowane na polskim rynku
Pracownik musi poinformować pracodawcę o przejściu na emeryturę
podwyższanie wieku emerytalnego argumenty ZA, finanse
Ile emerytury należy się za czas studiów
Fundusze inwestycyjne i emerytalne wykład 6 23 03 2015
Fundusze inwestycyjne i emerytalne wykład 9 20 04 2015
emerytury kapitalowe id 160715 Nieznany
IBS BCC Wiek Emerytalny 07032012
IKE szansą na godziwe emerytury
cbos, opinie o systemie emerytalnym
System emerytalny w Polsce po 1 stycznia 1999 roku, Finanse
polski system emerytalny przed i po reformie, polityka spoleczna
ubezpieczenia emerytalne, Studia, Nowy folder
O ile wzrosną emerytury, czyli jaka waloryzacja w 2010 roku
Czy ZUS będzie brał kredyty na emerytury
o zaopatrzeniu emerytalnym zoln Nieznany
cbos, o wieku emerytalnym kobiet i mężczyzn
FIiE-13.03.2015, UEK FIR, licencjat, 6 semestr, fundusze inwestycyjne i emerytalne Kania
Rząd zapomniał zmienić przepisy będziesz żyć bez etatu i emerytury, Polska dla Polaków, Emerytury

więcej podobnych podstron