Pytanie nr 90: Czynniki lokalizacji przemysłu- na wybranych przykładach przedstaw
ich zmienność w czasie.

1. Czynniki strategiczno- wojskowe→ zadecydowały o lokalizacji w Polsce w okresie międzywojennym Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) w widłach Wisły
   i Sanu:

• We Francji w latach 30. zlokalizowano w Masywie Centralnym wiele fabryk ważnych dla obronności kraju

• Ewakuacja przemysłu z europejskiej części ZSRR w wyniku najazdu hitlerowskiego

• W czasie II wojny światowej w USA część przemysłu obronnego przesunięto ze wschodu do środkowej i zachodniej części kraju

• Hitlerowskie Niemcy w czasie wojny ukrywali przed atakami przemysł zbrojeniowy np.: w tunelach, jaskiniach górskich, podziemiach kopalń

• Obecnie czynnik ten traci na znaczeniu, bo istnieją takie techniki, że każdy obiekt niezależnie gdzie jest umiejscowiony, można zlokalizować

Czynnik subiektywny= behawioralny→ uznaje wpływ czynników pozaekonomicznych, subiektywnych na zachowanie się decydenta i na jego decyzje. W praktyce często decyzje są niewłaściwe z powodu braku informacji lub złego
ich wykorzystania:

• Tradycyjne teorie lokalizacji zakładają, że głównym motorem działania decydenta są korzyści ekonomiczne

• Współcześnie i w społeczeństwach o wysokim poziomie rozwoju gospodarczym i dobrobytu większe znaczenie maja wartości: społeczne, kulturalne, estetyczne, osobiste i jakości środowiska

• Współczesne decyzje lokalizacji przemysłu mogą być też wypadkową celów ekonomicznych i pozaekonomicznych

• Rola wody:

• Jako surowiec w procesie technologicznym np. przemysł spożywczy

• Do chłodzenia maszyn

• Jako surowiec pomocniczy czyli środowisko odbywania się procesów technologicznych np. Produkcji papieru, rozpuszczalnik w procesach chemicznych, transport hydrauliczny

• Dawniej woda uważana była za surowiec rolny. Zmieniło się to , gdy przemysł zaczął wykorzystywać wodę i wtedy zaczęto odczuwać deficyt

• Przemysł od zawsze lokalizowano przy rzekach

• W skali światowej przemysł zużywa tylko ok.20% ogólnego zużycia wody (ponad 70% rolnictwo); a w krajach uprzemysłowionych głównym zużyciem wody odznacza się jednak przemysł

• Gałęzie wodochłonne przemysłu: energetyka, hutnictwo, przemysł chemiczny, przemysł celulozowo- papierniczy

• Źródła energii:

• Lokalizacja przemysłu była uzależniona od tego czy przemysł
  jest energochłonny- jeśli tak to był lokalizowany kolo takich źródeł energii

• Najbardziej energochłonne przemysły: hutnictwo (tytan, aluminium, metale nieżelazne, rudy żelaza, rudy cynku)

• Przemysł jest głównym odbiorcą energii elektrycznej.
  W krajach uprzemysłowionych pochłania on ok. 2/3 lub ¾ ogólnego
  jej zużycia

• Rynek zbytu:

• Najstarsze rynki zbytu to Agora w Grecji i Forum w Rzymie

• Największe znaczenie mają kraje wysokorozwinięte, gdyż ludność ma duże wymagania i dochody

• Zasięg rynku zbytu: krajowy, lokalny, międzynarodowy= globalny

• Specjalizacja krajowa- kraj sprzedaje konkretny produkt produkowany tylko tam np. Nokia w Finlandii, Coca- cola i Mc Donalds w USA, Suzuki w Japonii

• Oddziaływanie rynku zbytu na lokalizację przemysłu często pokrywa
  się przestrzennie oddziaływaniem czynnika siły roboczej, ponieważ jest tam duże skupisko ludności- konsumentów (duże miasta i aglomeracje są zarazem potencjalnym rezerwuarem rąk do pracy)

• Transport:

• Najmłodszym transportem jest transport wodociągowy

• Samolotami transportowane są drobne wyroby, ale bardzo cenne np. leki, urządzenia komputerowe

• Komunikacja= transport + łączność

• Bardzo dobry rozwój transportu samochodowego w Niemczech i USA- są tam doskonałe warunki autostradowe

• Bardzo duża liczba portów morskich w Japonii

• Transport lotniczy bardzo dobrze rozwinięty w USA, Rosji, Brazylii i Chinach, gdyż są to kraje bardzo duże powierzchniowo i bardzo istotna jest możliwość szybkiego przetransportowania się z jednego końca kraju na drugi

• Transport śródlądowy, wodny bardzo istotny w Holandii, Belgii i Francji

• Transport przesyłowy tyczy się w głównej mierze krajów przesyłających ropę naftową i gaz ziemny, czyli dotyczy się głównie Rosji i krajów Bliskiego Wschodu

• Wpływ sieci transportu na lokalizację przemysłu przejawia się najsilniej
  w najważniejszych punktach tej sieci, to jest w węzłach transportu; przy czym im bardziej rozgałęziony węzeł transportu, tym większa jego atrakcyjność
  dla lokalizacji przemysłu

• Na krótkich odcinkach najtańszym środkiem transportu jest samochód,
  przy dalszych odległościach- kolej, a następnie transport wodny i rurociągowy

• Postęp techniczno- naukowy:

• Poszukiwanie nowych technologii, surowców, zmiana sposobu produkcji
  na mniej kosztowny

• Obecnie postęp technologii nie może odbywać się bez postępu naukowego (przemysł nauko chłonny- głównie elektryczny, maszynowy i chemiczny)

• Centra naukowo- technologiczne to: Dolina Krzemowa, okolice Bostonu, okolice San Francisco i Los Angeles, Toronto

• Przykład postępu np. hutnictwo (węgiel drzewny→ węgiel kamienny→ ruda), przemysł azotowy (węgiel i koks→ gaz ziemny)

• Fakty z historii rozwoju przemysłu i techniki potwierdzają, iż potencjalne możliwości rozwoju przemysłu były wprost proporcjonalne do liczby odkryć
  i wynalazków. Potwierdzeniem tego są zależności w Wielkiej Brytanii
  w XVIII w.

• Postęp naukowo- techniczny i jego poszczególne elementy, które można nazwać innowacyjnymi, rozprzestrzeniają się droga dyfuzji. Dyfuzja innowacji stanowi jeden z ważnych procesów geograficznych, przebiegających zarówno w przestrzeni jak i w czasie. W analizie procesów dyfuzji innowacji wyróżnia się kierunek i zasięg przestrzenny rozchodzenia się innowacji oraz szybkość dyfuzji innowacji

• Czynniki polityczne:

• W XX w. nastąpił wzrost roli kraju kapitalistycznego i komunistycznego

• Kryzys energetyczny powoduje odkrycie złóż ropy naftowej na Morzu Północnym w latach 50. (sektor: norweski, niemiecki, francuski i brytyjski; oraz zmiany w przemyśle w postaci upadku rolnictwa)

• Interwencjonalizm państwowy- interwencja państwa w funkcjonowanie gospodarki, mająca na celu zapobieganie kryzysom, bezrobociu, inflacji,
  jak równie pobudzanie wzrostu gospodarczego przez inwestycje państwowe

• Obecnie tworzy się specjalne strefy ekonomiczne, które oferują ulgi podatkowe na 10 lat

• W systemie kapitalistycnym wpływ państwa na lokalizację przemysłu
  jest w większości przypadków tylko pośredni. Państwo może tylko starać
  się zwiększyć atrakcyjność danego obszaru dla lokalizacji w nim przemysłu

• W krajach socjalistycznych wpływ czynników polityczno- społecznych wyraża się w reakcji określonych celów gospodarczych i społecznych

• Warunki naturalne:

• Barierami mogą być: wysokość nad poziomem morza, ukształtowanie terenu, deficyt wody

• W budowie geologicznej ważny jest rodzaj i głębokość zalegania surowców

• Dochodzi do tego, że zachodzi proces specjalizacji różnych krajów
  do wyrabiania jednego, wysokiej jakości produktu

• Przeciwwskazaniami do lokalizacji przemysłu są: obszary sejsmiczne
  i wulkaniczne, kotliny, zjawiska ekstremalne (temperatury, tornada, susze, wiatry, monsuny), podłoże piaszczyste i bagna, parki, rezerwaty i Natura 2000

• Praca ludzka:

• Siła robocza nie jest ani równomiernie rozmieszczona, ani też w pełni mobilna

• Podczas, gdy znaczenie niektórych tradycyjnych czynników lokalizacji maleje np. transportu, rola czynnika pracy rośnie

• W krajach rozwiniętych gospodarczo praca staje się coraz droższa w miarę wzrostu stopy życiowej, równocześnie zwiększane są wymagania w zakresie kwalifikacji siły roboczej. W krajach rozwijających się natomiast siła robocza jest tania w skutek jej nadmiaru, równocześnie jednak istnieje brak pracowników wykwalifikowanych, co w wielu przypadkach stanowi barierę
  w rozwoju przemysłu i postępu

• Czynniki siły roboczej należy więc rozpatrywać nie tylko w aspekcie ilościowym ale i jakościowym tj. poziom kwalifikacji pracowników

• Do gałęzi najbardziej pracochłonnych należą przemysły: odzieżowy, skórzany, włókienniczy, maszynowy, elektrotechniczny, elektroniczny, precyzyjny, poligraficzny

• W skali międzynarodowej poziom płac jest jednak bardzo zróżnicowany. Coraz droższa siła robocza w krajach rozwiniętych powoduje, że pewne mniej skomplikowane branże przemysłu przenoszą się do krajów rozwijających
  się, gdzie siła robocza jest wielokrotnie tańsza

• Pewną część siły roboczej w przemyśle, ok. 30- 40 % stanowią kobiety. Nadwyżki żeńskiej siły roboczej umożliwiają lokalizację pewnych tylko gałęzi przemysłu np. odzieżowego, włókienniczego, skórzanego, ceramiki szlachetnej, poligraficznego, papierniczego, spożywczego

---