TEMAT 1: GOSPODARKA NARODOWA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ NAUKOWYCH. STRUKTURA GOSPODARKI NARODOWEJ.

Skład gospodarki:

• podstawy instytucjonalne (instytucje formalne-władza, prawo; instytucje nieformalne- normy społeczne, religia, cechy psychologiczne)

• zasady - treści mechanizmów gospodarczych

• podmioty gospodarcze

• zasoby i strumienie(płyną czasie np. .produkcja, wynagrodzenia - cykliczność) wielkości ekonomicznych

założenia:

nie ma państwa

......................................................

na rynku strumienie wielkości ekonomicznych są adekwatne i równe co do wartości rynkowej

czynniki produkcji do przedsiębiorstw

wynagrodzenia czynników produkcji

Rynek czynników produkcji

Rynek towarów i usług

Towary i usługi

Dochody ze sprzedaży dóbr i usług

Jest państwo

........................................................................................................

konsumenta.

....................................................................................................

.........................................................................................

STRUKTURA GOSPODARCZA - to układ powiązań między)

elementami całej gospodarki (Clark, Fourastie,Fisher -----( pod względem udziału sektora w zatrudnieniu i w tworzeniu PKB)

• dział pierwotny - celem jest dostarczanie surowców: rolnictwo, rybołówstwo, leśnictwo, przemysł wydobywczy

• dział przetwórczy - przetwarzanie w dobra naturalne, wraz z rozwojem gospodarczym ................................................................................................

• usługi - materialne i niematerialne - ciągła ekspansja

Na pierwszym etapie rozwoju sektor pierwotny jest hamulcem rozwoju. Dochody są niższe niż ( dysparytet dochodów)

Zmiana cen na produkty rolnicze

Nożyce cen = zmiana cen środków produkcji dla rolnictwa

USŁUGI:

• sfera produkcji (usługi materialne)

• rynkowych

• nierynkowych

• postęp techniczny i organizacyjny

• handel zagraniczny i międzynarodowa współpraca

• substytucja czynników produkcji

• zmiany w popycie finalnym

W krajach wysokorozwiniętych usługi w zakresie obsługi firm, związane z organizacją czasu wolnego, związane z ochroną środowiska, z wysoką techniką, z ochroną zdrowia

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

SYSTEM RACHUNKÓW SPOŁECZNYCH

Rachunki makroekonomiczne:

• bieżące - dotyczące analizy funkcjonowania określonych gospodarek

• rachunki produkcji, konsumpcji, akumulacji

• r-ki kapitałowe, finansowe

• r-ki bilansów - otwarcia, zmiany bilansu, zamknięcia

KATEGORIE MAKROEKONOMICZNE:

• wartość globalna - suma wartości dóbr i usług, które zostały w gospodarce wytworzone, materialne i niematerialne

• zużycie pośrednie - to wartość dóbr i usług, które zostały zużyte do wytworzenia innych dóbr: surowce, materiały, usługi obce. Jest to część wartości globalnej

• PKB - to różnica wartości globalnej i zużycia pośredniego; jest to także suma dóbr finalnych, które już nie będą w żaden sposób przetwarzane; może być też traktowany jako suma wartości dodanej (nowotworzonej) -przyrostu wartości dobra na kolejnych etapach przetwórstwa

Rachunki narodowe pokazują tworzenie dochodów w każdym sektorze gospodarki:

• sektor przedsiębiorstw - gdy zatrudniają powyżej 5 osób

• instytucji finansowych i ubezpieczeniowych

• podmiotów niekomercyjnych - organizacje społeczne, partie polityczne, fundacje, stowarzyszenia

• sektor instytucji rządowych i pozarządowych - finansowanie z budżetu państwa lub budżetów gminnych

• gospodarstw domowych - podmioty, których celem jest konsumpcja, zatrudniające niej niż 5 osób

PKB - to również suma wydatków na poszczególne dobra

Dochód dzieli się na 2 części:

• akumulowaną - ilość zależy od wielkości nadwyżek; to odkładanie części dochodu, proces powiększania zasobu kapitału w gospodarce; zwykle wynosi 20-30%, w Polsce 25 %, nie powinna być niższa niż 20%, w Japonii 40%

• konsumowaną - 70-80% konsumpcji
  W gospodarce otwartej jest jeszcze saldo bilansu handlowego (obok akumulacji i konsumpcji)

RACHUNEK TWORZENIA PKB. WYRÓŻNIA SIĘ :

• podejście wydatkowe - sumowanie wydatków na dobra finalne

• dochodowe - PKB oblicza się przez sumowanie dochodów czynników wytwórczych - określane mianem rozmiarów działalności gospodarczej. PKB jest sumą wartości dodanej

PODEJŚCIE WYDATKOWE

WYDATKI KONSUMPCYJNE GOSPODARSTW DOMOWYCH

(zakup dóbr i usług oprócz zakupu mieszkań) +

INWESTYCJE

(np. w zapasy) +

WYDATKI RZĄDOWE

(np. na zakup dóbr i usług, wypłata zasiłków- NIE ) +

EXPORT NETTO

(export-import) =

PKB _CR

(jest wyrażany w cenach rynkowych) +

DOCHODY NETTO Z WŁASNOŚCI ZAGRANICZNYCH =

PNB _CR _

AMORTYZACJA =

PNN _CR _

PODATKI POŚREDNIE NETTO

(różnica .................................... - subsydia rządowe (dotacje do przeds.) =

PNN _CW = DN w SNA

(w cenach czynników wytwórczych) _

.....................ZYSKI PRZEDSIĘBIORSTW

(te które zostaną zainwestowane) _

SKŁADKI NA UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE +

TRANSFERY BUDŻETOWE

(zasiłki itp.) =

ODL _

PODATKI BEZPOŚREDNIE =

RDL

(rozporządzalny dochód ludności)

PODEJŚCIE DOCHODOWE

PKB _CW (suma dochodów czynników wytwórczych, zysków czynszów, płac, rent gruntowych itp.)

+ DN z własności zagranicą

= PNB _CW

- AMORTYZACJA
= PNN _CW = DN

METODOLOGIA MPS (System Produkcji Materialnej) - dobra materialne tworzą dochód narodowy

Podział:

• pierwotny - w miejscu powstawania dochodu - w przedsiębiorstwie

• wtórny - w sferze budżetowej

• ostateczny - rozdysponowanie dochodu na spożycie i na akumulację

Nakłady są dzielone na :

• bieżące

• inwestycyjne

Usługi niematerialne otrzymują wynagrodzenia z wtórnego podziału dochodu narodowego

Są tu takie kategorie jak:

• produkcja globalna

• produkcja czysta netto i brutto

PRODUKCJA GLOBALNA - KOSZTY MATERIALNE PRODUKCJI = DOCHÓD NARODOWY BRUTTO - ......................... = DOCHÓD NARODOWY NETTO (JEST DZIELONY NA CZĘŚĆ AKUMULOWANĄ I KONSUMOWANĄ)

ZADANIE `1

PRODUCENT	WARTOŚĆ SPRZEDAŻY	WARTOŚĆ ZUŻYCIA	WARTOŚĆ DODANA	WARTOŚĆ PRODUKTÓW FINALNYCH
Samochodów	100 000	45000	55000	100000
Silników	20000	10000	10000	----------------
Nadwozi	20000	5000	15000	-----------------
Linii technol.	200000	50000	150000	200000
Stali	5000	------------	5000	----------------
Podzespołów	60000	------------	60000	---------------
Farb, lakierów	5000	-----------	5000	--------------------
	410000	110000	300000	300000

ZADANIE 2:

293 + 88 + 4+ 91 + (108-125) = 459 ----- PKB cr

459 + 5 =464 ----- PNB CR

PODATKI POŚREDNIE 75 - 5 = 70

464 - 70 = 394 ------- PKB cw

464 - 45 - 70 = 349 --- DN

PODEJŚCIE DOCHODOWE

25 + 72 + 2 + 290 = 389 -------- PNN cw

ZADANIE 3 :

Nominalny PKB

DEFLATOR PKB =

Realny PKB

lata	Realny PKB w cenach z 1992	Stopa wzrostu realnego PKB	Nominalny PKB w cenach bieżących	Stopa wzrostu nominalnego PKB	Deflator PKB
1992	355	----------------	355	---------------	100
1993			380	7,04%	103,5
1994	384				108,5
1995	400		463

WARUNKI RÓWNOWAGI OGÓLNEJ

W gospodarce są mechanizmy ,które doprowadzają do równowagi ; wszystkie rynki w gospodarce muszą znajdować się w stanie równowagi. Czynnikiem napędzającym gospodarkę są oszczędności, bo im więcej oszczędności tym więcej inwestycji (....klasycy uważali, że popyt automatycznie dostosowuje się

YD = C + I .....................dochód od strony popytowej

YS = C + O.........................dochód od strony podażowej

YD = YS

C + I = C + O

I = O

Neoklasycy - podaż zawsze jest równa max produkcji przy pełnym wykorzystaniu możliwości produkcyjnych

Niskie ceny prowadzą do zrównoważenia popytu i podaży. Oszczędności są siłą napędową gospodarki. Im wyższe oszczędności tym wyższy dochód.

O poziomie podaży decydują zdolności produkcyjne. Wykorzystywany jest podażowy efekt inwestycji.

KEYNES (posługuje się wartościami ex ante - planowanymi)

Planowane oszczędności ≠ planowane inwestycje

• ceny i ................ są sztywne zwłaszcza jeśli chodzi o ruch w dół

• bada tylko okresy krótkie - tutaj bowiem siły dezorganizujące gospodarkę są aktywniejsze

• stan niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych (wytwórczych)

Ceny mogą być giętkie tylko w pewnym momencie

MODEL KEYNES'A

Założenia:

• dane są określone zdolności gospodarki (zasoby kapitału, siły roboczej - brak przyrostu naturalnego)

• brak postępu technicznego

• stały poziom konkurencji

• niezmienne gusty i preferencje konsunemtów

• brak zmian w podziale dochodu narodowego

• inwestycje wpływajaą na popyt, nie wpływają na podaż (wykorzystywany jest popytowy model inwestycji - jako wydatki na zakup dóbr, a nie za rozbudowę potencjału)

• stan niepełnego wykorzystania możliwości produkcyjnych

• dotyczy okresu krótkiego

• badane są wielkości globalne

• związki pomiędzy zmiennymi nie są to związki funkcjonalne, ale przyczynowo skutkowe

przyczyna skutek - -----nie ma sprzężenia zwrotnego

zmienne w modelu:

• zależne (oszczędność, konsumpcja, inwestycja, dochód narodowy, zatrudnienie

• niezalezne :

• PSK - psychplogiczna skłonność do konsumpcji

• KRK - krańcowa rentowność kapitału

• S% -stopa procentowa

OSZCZĘDNOŚCI

PSK

KONSUMPCJA

ZATRUDNIENIE DN

KRK

INWESTYCJE

S%

PSK - to skłonność człowieka do wydawania swojego dochodu

-przeciętna skłonność do konsumpcji lub KSK (krańcowa skłonność do konsumpcji - ze wzrostem dochodu spada szybciej niż wzrasta PSK

C

Y (0,1>

KSK <0,1>

.................................................................

....................................................................

..........................................................

.....................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

KRK - to spodziewana rentowność, z dodatkowych nakładów inwestycyjnych. Im wyższa tym wyższe zyski. Istnieje tendencja do spadku KRK

WARUNEK RÓWNOWAGI OGÓLNEJ (EX ANTE)

....................................................

....................................................

....................................................

......................................................

I > O - jest to czynnik pobudzający gospodarkę

....................................................................

................................................

...........................................................

...................................................- wg Keynes'a ta sytuacja w gospodarce jest bardzo częsta

............................................................

...............................................

............................................ czyli .........................................................................

...........................................................................

..............................................................................

lub ...................................................................................

.....................................................................................................

zadanie

......................................................................................

1....................................

2..................................

3....................................

O ile wzrośnie dochód jeśli .......................................

Odp 1.)

................................................................................

..............................................................................

odp 2.)

..............................................................................

.................................................................................

odp. 3.)

...................................................................................

.....................................................................................

AD = C + I + G + X - MODEL OGÓLNY

AD - popyt zagregowany; C - konsumpcja ; G - wydatki rządowe na zakup dóbr i usług;

X - nadwyżka eksportu

Model dwusektorowy

AD = C+ I -bo nie ma państwa

C = C + c* Yd

C - konsumpcja autonomiczna, niezależna od dochodu bo: Yd = Y(nominalny) bo nie ma państwa i np. nie płacimy podatków a więc dochód się nie zmniejsza

c- krańcowa skłonność do konsumpcji ...........................................................

Yd - dochód dyspozycyjny

I = I ....autonomiczna, a więc niezależna od dochodu ale od struktury gospodarki

Y = C + O

O = Y - C

O = Y - C - c* Y

O = (1-c) * Y - C

AD = Y

AD = C + c * Y + I

C + c * y + I = Y

(c-1) * Y = - C - I | * (-1)

C + I .

Y = 1-c = ki * (C + I )

1

Ki = kso

c - wzrost mnożnika i wzrost wpływu mnożnika

MODEL 3-SEKTOROWY; pojawia się państwo (podatki) Yd ≠ Y

AD = C + I + G X=0

C = C + c * Yd

Yd = Y - T(podatki) + TR (transfery budżetowe)

* T = T płacone kwotowo

TR = TR - zależne od decyzji państwa, a nie dochodu

I = I

G = G

AD = C + C ( Y - T + TR ) + I + G

AD = c * Y + C - cT + cTR + I + G

AD = Y - szukanie punktu równowagi

(1-c) * Y = C - c(T - TR) + I + G

C - c(T - TR) + I + G

Y =

(1-c)

* T = t * Y t -stopa opodatkowania

AD = C + c(Y - t * Y + TR) + I + G

Y = c Y (1-t) + C + cTR + I + G

Y [ 1- c (1-t) ] = C + Ctr + I + G

C + cTR + I + G

Y =

1-c (1-t)

1

= m _G

1 - c (1-t)

MODEL 4-SEKTOROWY

AD = C + I + G + X

X = Exp - Imp

Exp = Exp

Imp = Imp + mi * Y mi - krańcowa skłonność do eksportu

........................................................................

AD = C + cY + ctY + cTR + I + G + Eks - Imp - miY

AD = cY - ctY + ( C + cTR + I +G ) + Eks - Imp - miY

Y = AD

Y - cY + ctY + miY = A + Eks - Imp

Y (1-c(1-t) + mi) = A + Exp - Imp

A + Exp - Imp

Y =

1-c(1-t) + mi - krańcowa skłonność do importu

1

= mx .............................

1-c(1-t) + mi

SIŁA MONOPOLOWA - to róznicz między ceną jaką ząda monopolista, a kosztami produkcji

1. związana z korzyściami skali

• korzyści ekonomiczne skali w produkcji (przedsiębiorca na rynku może produkować po niższych kosztach - duży udział kosztów stałych w produkcji

• w zasięgu (wiążę się z wyrównywaniem obciążenia sieci po której świadczy usługi, dużo odbiorców, maleją straty związane ze świadczeniem

• w transporcie

• sekwencji (podporządkowania) - (przedsiębiorstwo jest integrowane pionowo, mniejsze koszty transakcji

2. nie związane z korzyściami skali

• lokalizacyjne - ( w monopolu jest zasada szczególnej lokalizacji, związana z odbiorcami lub dobrami materialnymi) blisko rynku zbytu

• racjonalizacji ( wynikają z konfliktów przestrzennych, bądź powielania jakiś urządzeń

KIERUNKI EWOLUCJI MONOPOLU

1. DYWERSYFIKACJA PRODUKCJI

2. ZMIANY STRUKTURALNE ZARZĄDZANIA

3. EKSPANSJA KAPITAŁOWA

4. ODDZIELENIE

.................................................................................................................................................................................

klasyfikację papierów wartościowych można przeprowadzxić w oparciu o następujące kryteria

1. charakter dochodów uzyskiwanych przez właściciela (nabywcę)

• papiery wartościowe o stałym dochodzie, wyznaczanym w relacji do wartości nominalnej (obligacje, bony skarbowe)

• o zmiennym dochodzie, uzależnionym od rentowności przedsiębiorstwa (akcje, certyfikaty inwestycyjne )
  

2. tryb przenoszenia własności

• na okaziciela - przeniesienie własności odbywa się przez wręczenie dokumentu

• imienne - własnośćx można przenosić na podstawie cesji, czyli pisemnego zrzeczenia się uprawień na rzezcz innej osoby

• na zlecenie - ich własność przenosi się poprzez zapis na dokumencie

RYNEK PIENIĘŻNY - jest to rynek płynnych aktywów finansowych na którym odbywają się transakcje związane z krótkookresowym angażowaniem tych aktywów. Umożliwia pożyczkobiorcom uzyskanie środków na finansowanie bieżącej działalności; jest także polem działania banku centralnego, stwarza możliwość realizacji przez bank polityki pieniężnej - BC posługuje się takimi instrumentami jak kredyt redyskontowy, kredyt lombardowy, operacje otwartego rynku.

Instrumenty rynku pieniężńego : weksle (bony) skarbowe, krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw, certyfikat depozytowy

RYNEK KAPITAŁOWY - to ogół transakcji długoterminowym kapitałem przeznaczonym na cele inwestycyjne; przdmioem transakcji na rynku kapitałowym są instrumenty długoterminowe łącznie z walorami wyrażającymi dług wieczysty (współwłasność)

Cechy rynku kapitałowego różniące go od rynku pieniężnego:

• transakcjedługoterminowym kapitałem

• większe na ogół ryzyko zawieranych transakcji z uwagi na odległe terminy zwrotu pożyczonego kapitału. szczególnie duże ryzyko jest związane z walorami wyrażającymi współwłasność

• wyższa zwykle dochodowość transakcji dla właścicieli kapitału (co wynika także z podwyższonego ryzyka) i znaczne jej zróżnicowanie

• większa liczba uczestników; na rynku kapitałowym bardziej znaczącą rolę niż na rynku pieniężnym odgrywają podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa) i gospodarstwa domowe (konsumenci); obok nich uczestnikami rynku kapitałowego są władze centralne i lokalne, banki i inne instytucje finansowe

• pośredni jedynie związek z bankiem centralnym

Na rynku kapitałowym występują dwie grupy inwestorów:

• inwestorzy indywidualni, którzy samodzielnie podejmują decyzje dotyczące lokowania posiadanych środków i zarządzają portfelami, niewielkie kapitały jakimi dysponują ograniczają mozliwość ywersyfikacji portfela papierów wartościowych

• inwestorzy instytucjonalni - są to instytucje finansowe, które profesjonalnie lokują na rynku kapitałowym zarówno własne środki finansowe, jak również środki powierzone im przez inwestorów indywidualnych. Można wśród nich wyróżnić

• fundusze inwestycyjne (fundusze wspólnego inwestowania) - gromadzą one środki powierzone przede wszystkim przez gospodarstwa domowe i lokują je w papiery wartościowe tworząc portfele o zróżnicowanym ryzyku i dochodowości

• instytucje ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne lokujące na rynku kapitałowym środki pozyskane w formie składek; ta grupa inwestorów ma zazwyczaj ograniczone możliwości lokowania środków w ryzykowne papiery wartościowe

• banki dla których zakup papierów wartościowych może być alternatywą w stosunku do działalności kredytowej

Na rozwiniętych rynkach kapitałowych większą rolę odgrywają inwestorzy instytucjonalni.

RYNEK PRACY I BEZROBOCIE

Praca to czynnik produkji i wynagrodzenie za pracę jest podstawowym dochodem społeczeństwa. Przedmiotem obrotu na rynku pracy jest dobro zwane pracą (wiedza i umiejętności człowieka - kapitał ludzki i tzw. praca prosta (zdrowotność)

PODMIOTY RYNKU PRACY

• OD STRONY POPYTU (popyt wyrażają pracodawcy - D - popyt) - w krótkim okresie czasu popyt zależny jest od popytu na dobra i usługi; w długim okresie czasu decyduje technika wytwarzania (zależy od cen czynnków wytwórczych; wybór najtańszej spośród dostępnych technik i dostępności czynników wytwórczych

- OD STRONY PODAŻY - podaż - S - pracobiorcy - podaż zależy od: wielkości populacji, czynniki kulturowe decydują o sposobie spędzania czasu

EFEKT DOCHODOWY I SUBSTYTUCYJNY

(1) polega na zastępowaniu czasu
wolnego czasem pracy > od efektu
substytucyjnego polegającego na
zastępowaniu czasu pracy czasem wolnym

Powyżej punktu A efekt dochodowy < od

efektu substytucyjnego, zadowolenie z

dodatkowych dochodów staje się mniejsze

od niezadowolenia z tyt. rezygnacji czasu

wolnego

w punkcie A ef doch = ef subst.

LWP - Ludnośc w wieku produkcyjnym (obejmuje kobiety w wieku 18-59 lat, i mężczyzn 18-64)

SR - siła robocza - to osoby w wieku produkcyjnym zdolne i chętne do pracy

LWP-SR = BZ - bierni zawodowo (uczący się, żołnierze służby zasadniczej, osoby trwale niezdolne do pracy, pensjonariusze zakładów karnych, osoby opiekujące się dziećmi lub osobami niepełnosprawnymi

SR

WAZ = - wskaźnik aktywności zawodowej - pokazuje jaka część siły roboczej...................

LWP świadczy o zdrowotności społeczeństwa i stopniu skolaryzacji (jaka część
młodzieży uczy się

ZATRUDNIENIE - TO OSOBY PRACUJĄCE W DAYM MOMENCIE W DANEJ GOSPODARCE

BEZROBOCIE - to osoby zdolne i chętne do pracy nie pracujące w danym momencie w danej gospodarce

SR = Z + B

B

Stopa bezrobocia = * 100%

SR

Z

Stopa zatrudnienia = * 100%

SR

Równowaga na rynku pracy to taka systuacja ..................... z równości ilości miejsc pracy i osób chętnych do pracy

.........................................................

NOWA SZKOŁA KLASYCZNA W EKONOMII - koniec XVIII do połowy XIX wieku

---równowaga jest to stan trwały, długookresowy - występuje pełne zatrudnienie, jeżeli występowały rezerwy siły roboczej to związene to było ze świadomym wyborem pracobiorców nie akceptujących wysokości stawki płacy

NEOKLASYCY - przed II wojną światową w latach 20-tych, a odrodził się w latach 60,70,80- tych XX wieku. Przedstawiciele: Milton Friedman, August von Hayek

Krótkookresowe niedopasowaniw to

frykcje (ci niedopasowani to bezrobocie

naturalne (2-6%), zależy od wielkości kraju

i infrastruktury technicznej

POPYTOWA (KEYNSOWSKA) - J.M. KEYNES - przyczyną nierównowagi jest mały popyt na dobra i usługi

RODZAJE I PRZYCZYNY BEZROBOCIA:

1. B. FRYKCYJNE - występuje zawsze w gospodarce, związane z krótkookresowym niedopasowaniem (przeprowadzka, wyjście z wojska)

2. SSTRUKTURALNE - związane jest z przemianami struktur gospodarczych. Występuje wówczas gdy struktura popytu i podaży siły roboczej różnią się pod względem wymaganych i posiadanych kwalifikacji. Związane jest z segmentacja rynku pracy (podział na niekonkurencyjne segmenty z których pracownicy nie rywalizują ze sobą - ten rodzaj bezrobocia zagraża gospodarce Polski np. wPGR-ach, , hutnictwie, górnictwie

3. KONIUNKTURALNE (CYKLICZNE) - związane z okresowymi wahaniami koniunktury; powiększa się w okresie niskiej koniunktury, spada w okresie wysokiej. Dotyczy przede wszystkim osób o niskich kwalifikacjach - jest niebezpieczne bo Polska gospodarka jest niekonkurencyjna w stosunku do sąsiadów

4. SEZONOWE - w działach charakteryzujących się sezonowością pracy np. rolnictwo, budownictwo, turystyka - nie odgrywa dużej roli

5. UKRYTE - gdy mamy do czynienia z przerostami zaludnienia ( można zmniejszyć zatrudnienie bez zmniejszania wielkości produkcji ( głównie na wsi; brak ssania na rynku pracy, niskie kwalifikacje) - jest zagrożeniem - wpływa na niską wydajnośc pracy w Polsce, efektywnośc i konkurencyjność (ok. 3 mln)

KOSZT BEZROBOCIA: - głównym kosztem jest tzw. społeczny koszt bezrobocia:

• koszt związany z niepełnym wykorzystaniem czynników wytwórczych PKB _wytworzony < PKB_potencjalny (przy pełnym wykorzystaniu)

• koszty utrzymania osób bezrobotnych (zasiłki, szkolenie, ubezpieczenie społeczne, utrzymanie urzędów zajmujących się nimi)

• brak bezpośrednich wpływów podatkowych od osób bezrobotnych, niższe wpływy podatkowe od osób pracujących (duże bezrobocie, spadaa płaca i ludzie przechodzą do niższych progów podatkowych)

• strata nabytych umiejętności przez osoby trwale bezrobotne

• patologie, choroby społeczne

SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU:

1. BEZPOŚREDNIE - skierowane wprost na tworzenie miejsc pracy lub ograniczanie spadku ilości miejsc pracy (przekwalifikowanie ,zasiłki - pojawiły się w realizacji nowego ładu ekonomicznego przez Keynesa aby zwiększyć popyt; - roboty publiczne, prace interwencyjne, zamówienia rządowe, tworzenie przedsiębiorstw państwowych - obecnie rzadko, bo są niskie efektywności

2. POŚREDNIE - odpowiednie rodzaje polityki gospodarczej służące poprawie sytuacji na rynku pracy w długim okresie (polityka fiskalna, pieniężna dochodowa, kształcenia, reformy prawno-administracyjne, niższe stopy %, ograniczenie oddziaływania państwa

PAŃSTWO A RYNEK PRACY

Państwo oddziałuje narynek pracy poprzez: płace minimalne, podatrki od dochodów osbistych

ZoD - tyle mniej zatrudnią przedsiębiorcy

ZoS - wzrost liczby chętnych do pracy

DS. - bezrobocie przymusowe powstanie w gospodarce po wprowadzeniu płacy minimalnej

Co państwo może zrobić by zmniejszyć skutki wprowadzenia płacy minimalnej - np. dopłaca z po do p min - skutek - bezrobocie spada o Dzo

PODATEK DOCHODOWY A SYTUACJA NA RYNKU PRACY

RYNEK PIENIĘŻNY - dokonywane są tutaj transakcje za pomocą aktywów krótkotermonowych (pieniężny + kapitałowy = finansowy ---pieniężno kredytowy)

SYSTEM BANKOWY - to zespół powiązań między bankami oraz innymi elementami tego systemu na tle przepływów środków finansowych
Do systemu wchodzą:

1. Bank Centralny

2. Banki komercyjne (handlowe)

3. Banki specjalne

4. Inne instytucje systemu finansowego

1. BANK CENTRALNY - upoważniony jest do prowadzenia polityki pieniężnej (monetarnej ) państwa. FUNKCJE:

1. emisyjna - upoważniony jest do nowych znaków pieniężnych

2. bank państwa - prowadzenie rachunków państwa ,skupuje i sprzedaje papiery wartościowe, przechowuje rezerwy złota i dewiz państwowych, utrzymuje kontakty ze światowymi instytucjami finansowymi, nadzór nad poziomem kursu waalutowego (jak może wpłynąć na kurs walutowy ---obniżyć stopę %) w Polsce zł jest przeszacowana bo nastąpił napływ spekulacyjnego kapitału zagranicznego ze względu na wysokie stopy % depozytów

3. bank banków - tworzy reguły działaności pozostałych instytucji pozostałych instytucji systemu. Może operować 3 narzędziami:

• stopa rezerw obowiązkowych - to % część depozytów, którą banki komercyjne mają obowiązek przechowywać na nieoprocentowanych kontach w banku centralnym w celu zapewnienia płynności systemu

• stopa procentowa:

* stopa redyskontowa - cena kredytu zaciągniętego przez banki handlowe w banku centralnym (płacą wekslami - stąd też zjawisko dyskonata - sprzedaż weksla przed terminem płatności; redyskonto - to sprzedaż weksla przez bank handlowy bankowi centralnemu - b h chcą by były jak najniższe

- operacje otwartego rynku - skup i sprzedaż skarbowych papierów wartościowych; bank centralny gdy chce zwiększyć ilość pieniądza w obiegu skupuje papiery wartościowe a wprowadza pieniądz

2. BANKI HANDLOWE

1. przyjmowanie depozytów

2. udzielanie kredytów

3. operacje pośredniczące (prowadzenie rachunków, dokonywanie transakcji, realizacje zleceń)

4. dyskonto weksli

3. BANKI SPECJALNE - zwykle tworzone przez państwo lub też z udziałem Skarbu Państwa. Dwie podstawowe funkcje to obsługa wydzielonych sektorów gospodarki oraz udzielanie kredytów inwestycyjnych długoterminowych np.. . Bank Gospodarstwa Krajowego, Bank Gospodarki Żywnościowej, Bank ochrony Środowiska, Bank Rozwoju i Eksportu
   

4. INNE INSTYTUCJE SYSTEMU BANKOWEGO ( parabanki, quasi-banki) - są to np.banki spółdzielcze, kasy zapomogowo-pozyczkowe, kasy oszczędnościowe (Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa), lombardy, fundusze powiernicze i emerytalne, instytucje ubezpieczeniowe, urzędy pocztowe

RODZAJE PIENIĄDZA WG STOPNIA PŁYNNOŚCI:

1. MO - gotówka i rezerwa gotówkowa (obowiązkowa) systemu bankowego(najbardziej płynna) BM

2. M1 = MO + rachunki prywatne a'vista (tzw podaż pieniądza w danym kraju|0

3. M2 = M1 + wkłady oszczędnościowo-terminowe

4. M3 = pozostałe wkłady ------ wkłady długo i średnioterminowe

5. L - papiery wartościowe

MNOŻNIK DEPOZYTOWY - narzędzie do pomiaru sumy możliwych kredytów

1

md =

ro

Sk = md * Nd (pierwotna nadwyżka depozytów)

Nd = D - Ro D- pierwotny depozyt

MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA - oblicza się wielkość podaży pieniądza M1 w gospodarce

......................................................................................

........................................................ ......................................................................

ZADANIE1

Oblicz sumę możliwości kredytów systemu bankowego wiedząc, że pierwotny depozyt w banku handlowym A wynosił 10000 zł natomiast stopa rezerwy obowiązkowej 10%. Ile wyniesie suma możliwości kredytowych systemu bankowego jeśli stopa rezerw obowiązkowych spadnie do 5%

.................................................................................................................

......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

ZADANIE2

Oblicz zasób pieiądza M! w gospodarce jeżeli wielkość bazy monetarnej wynosi 50 mld jp a stopa rezerwy obowiązkowej 10%. Wiemy przy tym że społeczeństwo przechowuje w postaci gotówki 5-krotnie mniej pieiądza aniżeli w postaci depozytów

1. ile wyniesie zasób pieniądza M1 jeżeli stopa rezerw obowiązkowych wzrośnie do 20% przy pozostałych nieznanych

2. ile wyniesie zasób pieiąza M1 jeśli relacja gotówki do depozytów wyniesie 0,3, a pozostałe dane na poziomie bazowym

............................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

RÓWNOWAGA NA RYNKU PIENIĘŻNYM

• jest to taki stan w gospodarce gdy występuje równość podaży pieniądza i popytu na pieniądz przy dany poziomie stopy procentowej (cen)

PODAŻ PIENIĄDZA - to ilość pieniąza w danym momencie w danej gospodarce.. Jest niezależna od stopy % , bo podażą pieniąza zajmuje się Bank Centralny

POPYT NA PIENIĄDZ - to zapotrzebowanie na pieniąz w dznym okresie w danej gospodarce przy danym poziomie stopy % (cen)

PREFERENCJE PŁYNNOŚCI KEYNES'A - skłonność społeczeństwa do utrzymywania pieniąza w postaci wysoce płynnej.

Motywy utrzymywania pieniąza w postaci gotówkowej:

1. motyw transakcyjny - utrzymywanie pieniądza w postaci pieniąza transakcyjnego - dokonywanie bieżąych transakcji
   

2. motyw przezorności (ostrożności) - pieniąz przezorności - aby dokonywać nieoczekiwanych transakcji

3. motyw spekulacyjny - pieniąz spekulacyjny - utrzymywany przez osoby o relatywnie wysokich dochodach w celu dokonania transakcji (spekulacji, inwestycji) na rynku kapitałowym, nieruchomości, w systemie bankowym

RÓWNOWAGA

POLITYKA PIENIĘŻNA - to użyce podaży pieniąza przez bank centralny dla realizacji określonych celów makrogospodarczych (podstawowym celem jest utrzymanie względnej równowagi

Politykę pieniężną dzielimy na:

• ekspansywną (taniego pieniądza) - ma na celu pobudzenie gospodarki w okresie recesji (zwiększa ilość pieniądza w gospodarce

• stopa rezerw obowiązkowych

• stopa redyskontowa (zachęcanie banków do brania kredytu)

• operacje otwartego rynku - skupują papiery wartościowe

- restrykcyjna (drogiego pieniąza) - w okresie wysokiej koniunktury

• stopa rezerw obowiązkowych

• stopa redyskontowa (zachęcanie banków do brania kredytu)

• operacje otwartego rynku - skupują papiery wartościowe

Wzrost popytu na pieniądz - zadziałały banki handlowe, a nie BC bo poadaż się nie zmieniła

Banki hamndlowe podniosły stopę %, aby zachęcić deponentów do trzymania pieniąa w banku, lub zniechęcić kredytobiorców (bo mają za mało depozytów aby udzielić kredytów

BUDŻET PAŃSTWA I SYSTEM FISKALNY

Budżet państwa - to plan dochodów i wydatków państwa w ciągu roku (.......podatki to bezzwrotne przymusowe świadczenie społeczeństwa na rzecz państwa

BUDŻET 2002

DOCHODY

WYDATKI

PODATKI POŚREDNIE 60% VAT Akcyzowy (dla dóbr podstawowych bez bliskich substytutów, by zapewnić stabilność gospodarce) paliwo, energia, zapałki, sól używki - wyroby tytoniowe i alkohol dobra o podwyższonym standardzie - samochody, kosmetyki... od gier liczbowych (stawka 10%) 2. PODATKI BEZPOŚREDNIE 30% od dochodów ludności (od osób fizycznych) - ma charakter progresywny (liniowy jest w Estonii i rosji) od dochodów przedsiębiorstw ( od osób prywatnych) - liniowy od dochodów z oszczędności (20%) 3. OPŁATY - relatywnie dobrowolne kilka % celne skarbowe notarialne 4. WPŁATY Z ZYSKÓW NBP 5. WPŁATY GMIN (część podatkówlokalnych) PRYWATYZACJA TRANSFERY ZEWNĘTRZNE (dochody z tytułu własności zagranicą) WPŁATY Z DOCHODÓW PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH 145,1 mld zł

ZAKUPY RZĄDOWE (G) utrzymanie całej sfery budżetowej inwestycje państwowe (centralne) dopłaty do systemu ubezpieczeń społecznych ( do ZUS i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego subwencje, dotacje itp. Np. subwencje oświatowe TRANSFERY BUDŻETOWE (przekazywane nieodpłatnie na rzecz społeczeństwa) zasiłki stypendia itp. OBSŁUGA DŁUGU PUBLICZNEGO - zobowiązania państwa na rzecz ludności z tytułu sprzedaży skarbowych papierów wartościowych np. obligacji skarbowych 185,,1 mld zł 40,0 mld - deficyt

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU BUDŻETOWEGO

1. DODRUK PIENIĄDZA
   

2. WZROST OPODATOWNANIA - pociągać może negatywne skutki , które można zaobserwować w przebiegu krzywej Laffer'a (stopa podatkowa, a wielkość dochodów z tytułu opadatkowania)

3. CIĘCIA WYDATKÓW ( u nas na pomoc społeczną, ograniczenie działalności inwestycyjnej państwa, zamrożenie płac w sferze budżetowej)
   

4. DŁUG PUBLICZNY
   

5. KREDYTY WEWNĘTRZNE - państwo może zaciągać w bankach handlowych - główne niebezpieczeństwo - to tzw „efekt wypychania” - banki handlowe chętniej udzielają pożyczek państwu niż przedsiębiorcom i mniej pieniądza trafia na rynek; podaż pieniądza się nie zwiększy, nastąpi wzrost stó % i zmniejszy się aktywość podmiotów prywatnych
   
   Efekt wypychania ma 2 etapy Io - DN przed efektem

1. Po pojawieniu się państwa - podaż stała, popyt rośnie, wzrost stopy %, wielkość inwestycji = const.; G-wydatki rządowe rosną; c- konsumpcja rośnie

Y = C + I + G + Exp netto

Y1 > Yo

2. Stopa % = const G I C

G < I

Y2 = C + I + G

Y2 < Yo

6. KREDYTY ZEWNĘTRZNE (zaciągane zagranicą) - w Polsce w minimalnym zakresie, bo jest już bardzo zadłużona i musi spłacać stare; ponadto polska gospodarka jest mało komkurencyjna zewnętrznie, co ma przełożenie na handel zagraniczny i nie byłaby w stanie spłacać większych zobowiązań
   

POLITYKA FISKALNA - to użycie przychodów i wydatków państwa dla osiągnięcia określonych celów makrogospodarczych, w szczególności utrzymania odpowiedniej wielkości popytu globalnego

Rodzaje wg narzędzi:

1. POLITYKA FISKALNA AKTYWNA - dokonywanie zmian przez państwa w sferze przychodów i wydatków budżetowych

• Stawki podatków

• Rodzaje podatków

• Wielkość struktury podatków

• Udział sektora państwowego w gospodarce itp.

2. POLITYKA FISKALNA PASYWNA - działają tu tzw automatyczne stabilizatory koniunktury, narzędzia, które raz wprowadzone do gospodarki będą działały w niej samoczynnie stabilizując poziom aktywności gospodarczej
   
   

• Podatek od dochodów ludności - stabilizuje poprzez utrzymanie właściwego popytu
  
  dochód rozporządzalny = dochód osobisty - podatek dochodowy
  
  PDL - jest tym lepszym stabilizatorem, im większa progresja podatkowa
  

• Zasiłki - stabilizują popyt koniunktura zasiłki i odwrotnie
  

• Programy stabilizacji cen rollniczych - realizuje je Agencja Rynku Rolnego, skupując (kiedy towarów jest dużo i cena mogłaby spaść w sposób niekontrolowany), lub sprzedając (kiedy towarów jest mało np. zimą)

- 24 -

PAŃSTWO

P

R

Z

E

D

S

I

Ę

B

I

O

R

S

T

W

O

K

O

N

S

U

M

E

N

T

P

R

Z

E

D

S

I

Ę

B

I

O

R

S

T

W

O

K

O

N

S

U

M

E

N

T

---