LITERATURA POZA KRAJEM

IV. DRAMAT

1. TEATR POZA POLSKĄ

• charakterystyka:

• wielkie powodzenie

• brak podziałów ze względu na aktorów, rodzaj sztuki, publiczność

• działalność objazdowa

• rodzaje:

• teatry polowe

• Francja

• Teatr Polowy I Brygady Strzelców Szkocji

• Czołówka Teatralna Brygady Karpackiej

• twórcy:

• Wojciech Wojtecki

• Marian Hemar

• Stanisław Młodożeniec

• sprawozdania z występów w prasie karpackiej

• Teatr Dramatyczny 2. Korpusu

• 1943, Bagdad

• kier. Jadwiga Domańska

• reż. Wacław Radulski

• sztuki:

• Hermina Naglerowa Tu jest Polska- inauguracja

• Jerzy Laskowski Sprawa nr 113;

• autentyczna sprawa żołnierza Wehrmachtu, Ślązaka, który odmówił walki z Polakami

• odrodzenie się świadomości narodowej

• Teatr I Dywizjonu im. T. Kościuszki

• autorzy: Adam Ważyk, Lucjan Szenwald, Jerzy Putrament

• monologi, skecze, piosenki

• kierownik Leon Pasternak

• propaganda proradziecka

• cenzura

• stylizowanie się na sztukach rosyjskich o kampanii wrześniowej (strzelanie do kukiełek sprawców tej klęski)

• teatry cywilne

• Polski Teatr Artystyów w USA

• reż. Antoni Cwojdziński- przed wojną tzw. „komedie naukowe” (Teoria Einsteina, Freuda teoria snów)

• objazd

• sztuki:

• komedie Fredry

• Warszawianka Wyspiańskiego

• Dziady cz. III

• teatry jenieckie

• Teatr Symbolów w oflagu II B Arnswalde

• kier. Leon Kruczkowski

• zał. Witold Korzeniowski

• reż. Józef Słotwiński, Zdzisław Skowroński (debiuty)

• zawodowi aktorzy

• wiele debiutów

• sztuki: Szaniawskiego. Morstina. Iwaszkiewicza, Fredry, Mickiewicza, G. B. Shawa, Oscara Wilde'a

• Studium Teatralne- kształcenie aktorów, reż., scenografów

• reż. i scen. Czesław Szpakowicz

• sztuki Bronislawa Przyłuskiego

• gdy trafił tu Leon Schiller był zaskoczony poziomem inscenizacji

• gatunki:

• „składanki” dla żołnierzy

• szopki kukiełkowe

• połączenie historii z elementami współczesnymi

• twórcy:

• mjr Antoni Bogusławski Szopka żołnierska 1940 Londyn

• sztuki autorskie

• sztuki Wyspiańskiego, Mickiewicz

• próby opery (!!!)→ Teatr Symbolów Charles'a Gounoda Fausta

• komedie

• Wojciech Wojtecki (aktor, karpatczyk) Ich ośmiu i ona jedna- o córkę pułkownika stara się ośmiu adoratorów

****************************************************************

2. TEMATYKA WSPÓŁCZESNA

• charakterystyka:

• podobnie jak w kraju:

• kontynuacja dramaturgii Dwudziestolecia

• różnice z krajem:

• publiczność wyraźnie podzielona na cywilów i żołnierzy

• twórcy:

• prze wojną związani z teatrem popularnym

• Antoni Cwojdziński

• Wacław Grubiński

• Marian Hemar

• nowi:

• Mieczysław Lurczyński

• Hermina Naglerowa

• Stefania Zahorska

• Adam Bunsch

• Stefan Flukowski

• tematyka:

• stereotyp Niemca oprawcy i sadysty

• dywersyjni żołnierze pałający chęcią odwetu za poniesione straty wśród bliskich

• utwory:

• Hermina Naglerowa Tu jest Polska

• postaci- przekrój społeczny:

• Anna Żarnowska- ukrywa męża rannego w akcji

• Ślązacza Zygarowa- Niemcy zabili jej syna

• Volksdeutsch Łużanka- postrach wszystkich

• obraz Niemca bezdyskusyjnie popierającego hitleryzm

• schematyzm i stereotypowość

• sztuka oparta na zasłyszanych relacjach

• Antoni Cwojdziński (1896- 1972)

• tematyka niemiecka

• wątki melodramatyczne, o które w teatrze dopominał się Lechoń

• teksty:

• Piąta kolumna w Warszawie 1942

• Polska podziemia 1943

• Niemiec 1944

• Marian Hemar Dług honorowy

• Mieczysłąw Lurczyński Janka;

• dwór polski; kobieta za cenę swojej czystości zyskuje od Niemców ustępstwa na rzecz pomocy ofiarom opresji hitlerowskich

• rozstrzelana za bycie kochanką Niemca

• odtrącona przez ukochanego mężczyznę

• Michał Choromański (1904- 1972) Nowe noce listopadowe

• tragikomedia

• Krygier- Niemiec, zakochany w córce właściciela willi, Urszuli

• Urszula- próbuje kokietować amanta, ale zachowuje swoją czystość

• willa na Żoliborzu

****************************************************************

3. HOLOCAUST I OBOZY

• charakterystyka:

• potrzeba nowych środków wyrazu

• twórcy:

Holocaust

• Stefania Zahorska (1890- 1961) Smocza 13

• kamienica w getcie warszawskim podczas ostatecznej zagłady

• zgromadzenie Żydzi decydują o powstaniu

• dochodzenie do ostatecznej świadomości powagi chwili

• proste środki wyrazu

• odpowiedniki postaci: Leman- dr Adam Czerniakow (prezes gminy żydowskiej; samobójstwo); Doktor- Janusz Korczak

Obozy

• Mieczysław Lurczyński Alte Garde („stara gwardia”)

• określenie grupy więźniów obozowych o największym stażu

• bohaterami „arystokracja” obozowa- grupa Polaków pracująca w biurze ewidencji i korzystająca z przywilejów

• demoralizacja bohaterów

• podobieństwo do opowiadań Borowskiego

• utwór powstał w obozie

• stylizacja na mowę obozową

• starej moralności bronią: aktor Ferdynand i kapo Jan

• Jerzy Niemojowski (1918- 1989) Wyszywane orłami

• poemat wierszowany rozpisany na głosy

• stereotypy

• język metaforyczny, ale też wulgaryzmy

• mało udany

• Stanisław Pleszczyński, Tadeusz Sowicki Garden Party

• akcja w Aleksandrii (Egipt) i na froncie libijskim 1941- 1942

• kosmopolityczne środowisko

• Marek zakochany w greczynce Clio ze wzajemnością

• jego przyjaciele dokonujący licznych podbojów wśród Amerykanek i Francuzek

• front libijski, ranny Marek poznaje w szpitalu Ewę, która się w nim zakochuje; wciąż myślący o Clio decyduje się jednak na związek z Ewą by tamtej nie obciążać swoim inwalidztwem

• motywy stereotypowe i niewyszukane

****************************************************************

4. WOKÓŁ HISTORII, SZTUKI I FANTASTYKI

• Adam Bunsch (1896- 1969)

• Ołtarz mariacki Wita Stwosza

• 1942 Szkocja

• przygody z życia Wita Stworza na tle średniowiecznego Krakowa

• Gołebie brata Alberta

• 1943 Glasgow

• życie brata Alberta Chmielowskeigo

• szpital powstańczy po 1863 roku

• dyskusje o malarstwie w pracowni artysty

• artysta porzuca te dyskusje na rzecz zagadnień wiary

• do wiary dochodzi się przez dotknięcie brudów świata i świętości, która jest w każdym człowieku

• Stefan Flukowski (1902- 1972)

• Tęsknota za Julią

• „teatr w teatrze”

• próby Romea i Julii

• odwiecznym przesłaniem sztuki jest pogoń za ideałem

• Gwiazda dwóch horyzontów

• Flora, modelka Tycjana, upragniona prze licznych mężczyzn

• tylko malarz wie o jej podwójnym życiu: muzy i kobiety

• każda sztuka musi czerpać z życia, ze złości, zazdrości i cierpienia

• Chwila królewskiej niemocy

• Zygmunt August

• tuż przed śmiercią zjawiają się przed nim Hypnos i Thanatos, a król wspomina młodzieńczą miłość

• „teatr symbolów”

• elementy komediowe

• Wacław Grubiński (1883- 1973)

• Bajki Ulisses a rzeczywistość Agamemnona

• intryga miłosna

• paradoksy miłości, zdrady, namiętności

• sztafaż wojny trojańskiej

• Jan Lechoń

• Godzina przestrogi

• kontynuacja sztuki pisanej w Dwudziestoleciu Pogrzeb Stanisława Augusta

• pierwotnie tytuł miał brzmieć „Dziadów część piąta”

• dopisanie aktów z akcją w XX wieku

• walka z martyrologicznym dziedzictwem przeszłości

• Konrad- na granicach wojny oprowadzany po zgliszczach przez Dantego→ na deskach teatru jako Konrad z Wyzwolenia Wyspiańskiego→ pod Monte Cassino

• krytyka aliantów

• utwór ostatecznie niedokończony

2

---