WYKŁAD I ( 07.10.2004)

Przedmiot MSP

Relacje między państwowymi (międzynarodowymi), ( kiedyś państwa nie były jednonarodowe).

Naród etniczny i naród polityczny.

Stosunki - wszystkie powiązania, jakie zachodzą między państwami, mające wpływ na sytuację nie tylko dwustronną tych państw, ale też w danym regionie lub na sytuację międzynarodową, globalną.

Umowy, sojusze, konflikty - systemy powiązań.

ŁAD międzynarodowy - aktualny system powiązań może mieć charakter lokalny lub ogólno światowy.

Polityczne - dotyczy spraw związanych z władzą, bezpieczeństwem, wojną i spokojem, z prawami człowieka i obywatela. Nie dotyczy gospodarki i kulturalnych aspektów.

MSP - dyscyplina zajmująca się relacjami między państwami i narodami oraz zmiennym w czasie procesem kształtowania się ładu międzynarodowego skali regionalnej i globalnej.

Podstawowe pojęcia:

1. interesy państwowe/ narodowe - są to wszystkie warunki od których zależy istnienie i rozwój państwa narodu:

• ochrona substancji narodu

• zachowanie tożsamości narodowej

• postrzeganie władnego państwa

• bezpieczeństwo zewnętrzne

• spoistość wewnętrzna tego państwa

• warunki rozwoju gospodarczego ( dostęp do bogactw naturalnych, wiedzy i komunikacji)

• korzystne stosunki z innymi, zwłaszcza sąsiednimi państwami.

2. zasady i normy stosunków międzynarodowych- pewne przyjęte w danym czasie relacje międzynarodowe uważane za dobre, przydatne i uczciwe np.:

• umów należy dotrzymywać

• pokojowego rozstrzygania spraw międzynarodowych

• respekt dla praw człowieka

• poszanowanie suwerenności państwa

3. układ sił na arenie międzynarodowej - czy w danych warunkach poszczególne państwa mogą zrealizować swoje interesy? W jakim stopniu jest to możliwe?

Szkoła realizmu politycznego - dominować powinny interesy państwa.

Inna szkoła -powinny dominować zasady i normy - szkoła idealizmu.

WYKŁAD II (14.10.2004)

ZIMNA WOJNA - geneza i istota, wyniki i świat po zimnej wojnie.

Okres zimnej wojny - trwał 50 lat. Zaczął się po II wojnie światowej a skończył w 1980 roku wraz z upadkiem ZSRR.

Geneza zimnej wojny tkwi w II wojnie światowej. Jest jej przedłużeniem.

Cechy II wojny światowej:

1. w wojnie tej brało udział 61 państw z 80. Ogarnęła ona 80% populacji globu czyli około1,5 miliarda ludzi. Zmobilizowano 110 milionów ludzi. Zginęło 60 milionów ludzi z czego 25 milionów żołnierzy, 35 milionów cywilów. Cywilów Polsce zginęło 6 milionów ludzi - 600 tysięcy żołnierzy a reszta cywilów. Wojna była dwubiegunowa. Po jednej stali Niemcy, Włochy i Japonia a po drugiej USA, ZSRR, Anglia oraz 48 innych państw.

2. dominacja wielkich mocarstw. Rola państw małych i średnich była mała lub żadna. O wojnie decydowały tylko wielkie mocarstwa.

3. gospodarka - USA w 1944 roku podjęło ogromny wysiłek wyprodukowania 125 tysięcy samolotów, jednak ich wielkim problemem było brak dobrze wyszkolonych załóg. ZSRR wyprodukował 30 tysięcy czołgów klasy średniej, Niemcy 35 tysięcy samolotów bojowych w tym pierwsze na świecie odrzutowce myśliwskie.

Skutki II wojny światowej:

1. dominacja wielkich mocarstw - decydowały one o losach mniejszych państw, wyznaczały ich granice.

2. II wojna światowa zakończyła się nie rozejmem lecz traktatem oraz kapitulacją i likwidacją państw pokonanych

3. główny traktat został podpisany przez 4 mocarstwa - USA, ZSRR, Anglie oraz Francje.

4. podział Europy i Azji na sfery wpływów

Świat po II wojnie światowej stał się świtem dwu biegunowym. Wyłoniły się 2 supermocarstwa USA - państwo silne, ZSRR - słabe, Anglia - chylące się ku upadkowi oraz Francja - mocarstwo honorowe. Świat ten szybko stał się światem rywalizacji. Sprzyjały jej:

1. podział Europy i Azji na sfery

2. ideologiczny - różne ustroje, ZSRR - totalitaryzm komunistyczny, USA - liberalny kapitalizm.

3. geopolityczny - kierunki interesów państw

po wojnie ZSRR podjęło szereg koków, które USA musiało traktować jako zagrożenie. Są nimi:

1. próba powiększenia sfery wpływów:

• Niemcy - Berlin, który był w radzieckiej sferze, kontrolowany był przez 4 mocarstwa. ZSRR chciał go kontrolować w całości.

• Bałkany - chcieli przejąć Grecje oraz cieśniny Bosfor i Dardanele

• Srodkowy wschód nie chcieli wycofać wojsk z Iraku, chcieli go przyłączyć.

próba pełnego zasymilowania państw będących w jego sferze

podjęcie wyścigu zbrojnego

opanowanie Chin przez chińskich komunistów.

Te czwarte zagrożenie to była pomyłka. Stalin nie sprzyjał rewolucji chińskiej. Bał się zjednoczonych Chin. Chińscy komuniści w łatwy sposób zyskali wpływy chłopów i łatwo wygrali wojnę domową.

Rosja - straty - 10 ml żołnierzy, 5 ml cywilów. Zachwianie struktury demograficznej spowodowanej śmiercią mężczyzn w dojrzałym wieku. Wielkie straty gospodarcze.

Gregory Kenan - był radcą ambasady USA w Moskwie. W tzw. Długim telegramie” opisał politykę:

1. odziedziczony po carskiej Rosji kompleks bezpieczeństwa - odsunięcie granicy najdalej jak to możliwe od własnych wpływów w kierunku na zachód - Bałkany, zatoka Perska.

2. poczucie misji mocarstwa. Skłonność podporządkowania sobie państw, kontrolowanych.

3. połączenie państw kontrolowanych poprzez radziecką politykę.

Według Kenana USA powinno powstrzymać ZSRR nie cofnąć rezultaty z II wojny światowej poprzez powstrzymanie kontaktów politycznych, gospodarczych razie, czego użycie siły.

Definicja Zimnej wojny - brak kontaktów gospodarczych, kulturalnych, politycznych. Zbrojenie, przygotowywanie się do walki.

Zubok i Szczebakow w dziele „ Zimna wojna widziana z Kremlu” opisali przyczyny zimnej wojny. Główną sprawą było wejście USA w posiadanie broni atomowej w 45 roku. ZSRR uważało, że USA ją zaatakuje, dlatego też:

1. zmobilizowanie sił

2. odsunięcie granic od centrum

3. ujednolicenie państw w zasięgu wpływów aby uczynić lepszą kontrolę nad państwami.

Zimna wojna nigdy nie przekształciła się w prawdziwą wojnę. Przyczyną jej była broń atomowa. Oba mocarstwa posiadał dużą ilość broni nuklearnej.

Zimną wojnę przegrał ZSRR. Powody klęski:

1. ZSRR nie uniósł ciężaru zbrojeń (klasycznej - w celu utrzymania imperium i przygotowywania się do walki oraz broni nowoczesnej nuklearno - rakietowej).

2. stopniowo następowała dezintegracja bloku ZSRR. Sprzeczne procesy integracji - kraje zachodnie przyniosły gospodarce korzyści. Gospodarka w krajach wschodnich była gospodarką wojenną i nie przynosiły dużych korzyści gospodarczych, opierały się na przymusie wojskowym, administracyjnym i ideologicznym.

3. w 1948 roku strata sojusznika Jugosławii spowodowała brak wyjścia na morze Śródziemne.

4. w 1960 roku strata Chin jako sojusznika spowodowała spadek potencjału terytorialnego 37% oraz spadek liczby ludności o 40%.

5. rozpad systemu kolonialnego. Pojawiła się grupa państw, która pozostawała poza obszarem zimnej wojny.

6. ostatnie 10 lat przypadkowe przyczyny:

• w 1981 w USA administracja Regana zainicjowała nową fazę wyścigu z bronią atomową. „program Gwiezdnych wojen” - cel skuteczny system antyrakietowy.

Odpowiedzi:

• zacząć III wojnę światową

• gwałtownie zwiększyć produkcję rakiet defensywnych nawet 10 krotne.

Podpisana porozumienie:

• rozbrojenie rzeczywiste

• zniszczono broń rakietowo- nuklearną Średniego bliskiego zasięgu - całkowicie

• ograniczono ilość głowic dalekiego zasięgu

• redukcja zbrojeń konwencjonalnych

• zakończenie wojny z Afganistanem

nie pisane ustalenia

• wycofanie się z krajów nie wchodzących w ZSRR

• wyrażenie zgody na zjednoczenie Niemiec

WYKŁAD III (21.10.2004)

USA - jako jedyne mocarstwo. Szanse i zagrożenia.

Mocarstwo - jest to państwo silniejsze od innych. Państwo zdolne do samodzielnego realizowania polityki zagranicznej w skali regionu i globu i wywieranie przez to wpływu

kształtowania na ład zagraniczny w skali regionalnej i globalnej.

Właściwości supermocarstwa:

1. siła wojskowa wystarczająca nie tylko do obrony granic ale również do działania intensywnego daleko od granic

2. potencjał demograficzny

3. potencjał gospodarczy o znaczeniu światowym lub regionalnym

4. dostęp do komunikacji, dróg ważnych, strategicznych lub gospodarczych, dogodne położenie

teraz - supermocarstwo:

1. pojawienie się broni nuklearnych i rakietowych. Nuklearnych posiadaniu największej ilości tej broni były 2 państwa USA i ZSRR - 98%.

2. zdolne do realizacji celów w każdym zakątku globu.

Po upadku ZSRR jedynym mocarstwem zostało USA. USA zachowało potencjał wojskowy, przewagę nad każdym państwem oraz sojuszem.

Co złożyło się że USA pozostało jedynym supermocarstwem po upadku ZSRR?

1. ZSRR wyniku zimnej wojny upadł ZSRR

2. USA pomimo to nie zaprzestały budowania potęgi mocarstwa.

Konsekwencją tego jest hegemonia USA w świecie. Dobrowolnie lub konieczności inne mniejsze państwa skupiły się wokół USA, aby móc realizować swoje własne interesy. Taki stosunek dwustronny daje korzyści. Z jednej strony - bezpieczeństwo, ułatwienie interesów gospodarczych, gospodarczych z drugiej strony bezpieczeństwo, wspieranie jego potrzeb i dążeń.

Polityka USA nad celami, które sobie stawia:

1. do dziś poszukiwanie przez rządy nowej polityki do sytuacji, która jest obecnie ( wcześniejsza - równoważenie lub przeważenie w miarę możliwości wpływy ZSRR, zbudować taki system polityczny sojuszy aby być lepszym od ZSRR i uniknąć bezpośredniego wsparcia).

Bliski wschód - w czasie zimnej wojny - konflikt - USA popierało Izrael, ZSRR kraje arabskie. Obydwa państwa dbały o kontrolę tego konfliktu.

Okres poszukiwań polityki 2 zadania:

1. rozstrzygnięcie pozycji supermocarstwa

2. skuteczna kontrola ładu międzynarodowego, stabilność, czynnik stabilizujący.

Polityka usiłuje realizować te cele poprzez:

1. dbanie o umocnienie przewagi militarnej choć straciły głównego przeciwnika. Zmieniły się struktury wydatków sił zbrojnych. Po spadku nakładów zaczęto je ponownie zwiększać. I teraz siła wojskowa jest większa niż w czasie II wojny światowej 3 cele:

• zachować taką potęgę żeby żadne inne państwo ani sojusz państw nie mógł zagrozić Ameryce

• nie pozwolić aby żadne inne państwo rozwinęło potencjał wojskowy.

• Nie dopuścić do asymetrycznego zagrożenia ( w jakiejkolwiek dziedzinie stworzyć przewagę poprzez szantaż oraz uzyskanie takiej przewagi łatwym kosztem)

rozwinięcie systemu sojuszy zarówno Europie, Azji. Najbardziej wyrazisty sojusz to NATO. Zmiana charakteru sojuszu z obronnego na struktury pilnujące ładu bardziej polityczne niż monetarne.

utrzymanie wiodącej pozycji gospodarczej - sprzeczność pomiędzy realizacją celu 1 i 2 a celu 3. Poniesienie w tym celu ogromnych kosztów.

forsowanie systemu wartości, dążenie do ujednolicenia świata na wizerunek odpowiadający USA:

• ustrój liberalnej demokracji - trój podział władz, wybory, realizacja systemu wolności obywatelskiej oraz praw człowieka - POLITYKA.

• System wolnej przedsiębiorczości. Zniesienie ceł, ograniczeń dla przepływu kapitału, cen, wolny rynek - GOSPODARKA.

USA buduje pewien ład światowy jedno biegunowy. Czy jest to możliwe do zrealizowania?

• Jak hegemonia USA - jedno biegunowy świat ma się do prawa międzynarodowego?

• Jak mogą się rozwijać relacje USA do innych wielkich państw?

• Co w perspektywie 20,30 lat może zagrozić hegemonicznej pozycji supermocarstwa?

Sprzeczność ładu do hegemonii. Z ustalonymi prawami w ramach ONZ. Bariery ze strony ONZ:

1. bariery prawne - pozycja państwa równego i suwerennego ramach ONZ. System podejmowania decyzji - 5 wielkich państw podejmuje decyzje (stałe członkostwo), ma prawo Veta w radzie bezpieczeństwa. Autoryzacja przymusu w stosunkach międzynarodowych. ONZ nie toleruje hegemoni jednego mocarstwa.

2. z sojuszami - rozszerzanie wpływów, dodatkowe wsparcie. Z drugiej strony wzajemne zobowiązania, wspólne decyzje. Ograniczają USA. USA nie zdołały pozyskać wszystkich państw wchodzących do NATO.

Tendencja zrównoważenia mocarstwa - rozwój rywali - przekształcenie się mocarstw regionalnych supermocarstw lub powstanie przymierza zdolnego do jego zrównoważenia. Możemy wyróżnić 4 takie ośrodki:

1. CHINY - mocarstwo regionalne i lokalne. Ma największe szanse, aby przekształcić się w supermocarstwo.

2. ROSJA - duża siła nuklearna i rakietowa - kraj nietykalny. Ma słabą gospodarkę i brak wewnętrznej stabilności. Ewentualnie możliwe jest [przymierze Chińsko - Rosyjskie.

3. UNIA EUROPEJSKS - rosnąca supremacja gospodarcza. Główny rywal Stanów Zjednoczonych. Nie posiada ambicji globalnej i militarnej na razie. Problemem dla USA jest wzrost siły Euro do dolara.

4. Japonia, Indie a także Brazylia mogą stać się w przyszłości mocarstwami.

Problemy, które mogą się zrodzić w przyszłości:

1. koszt utrzymania pozycji militarnej i korzystnych sojuszy może być nie do utrzymania przez gospodarkę USA

2. problemy polityczne, globalne mogą być nie do rozwiązywania. Należy poszukiwać kompromisu, zawierać sojusze dogodne dla siebie.

WYKŁAD IV (28.10.2004)

Przezwyciężenie spuścizny po Jałcie.

Po konferencji w Jałcie Europa została podzielona na 2 sfery wpływów i dwie siły. Podział sił w czasie zimnej wojny odpowiadał układowi z koca II wojny światowej. Kiedy w 1991 roku ZSRR rozpadł się, podział został przekreślony. Rosja straciła wszystkie zdobycze z II wojny światowej. Utrzymały się 2 sprawy z konferencji:

1. 2 mocarstwa - określiły ustrój państw, ograniczyły jego suwerenność, wyznaczyły granice. Granice te pozostały niezmienione nawet po upadku ZSRR.

2. pewne konsekwencje społeczne- pokolenia kapitalizmu (zachodnia Europa), socjalizmu kolektywnego (wschodnia i środkowa Europa).

Zmiany po upadku ZSRR:

1. państwa odzyskały niepodległość, prawo decyzji, swobodę. Państwa zachodnie również zwiększyły swobodę decyzji oraz stopień niezależności.

2. restauracja kapitalizmu w Europie środkowej i wschodniej

3. ustanowiona pluralistyczna demokracja, ustrój gabinetowo- parlamentarny.

4. polityka zagraniczna - zwrócenie się ku zachodowi w celu przystąpienia do NATO.

Próby utworzenia krajów byłego ZSRR nie udały się. Nastąpiła ogólna integracja z strukturami zachodnimi..

Były dwie grupy procesów byłym ZSRR. Pierwsza - Białoruś, Ukraina i Polska, 2 grupa - obszar europejski.

Bałkany - Jugosławia- burzliwy rozpad. Były 2 wojny:

1. serbsko - chorwacka - z udziałem muzułmanów bośniackich Bośnię

2. kosowo

w obydwu tych wojnach wzięły udział państwa zewnętrzne. W pierwszej wzięło udział NATO a w drugiej USA. Zginęło co najmniej 200tyś. Ludzi. Pokój nie został do tej pory zawarty.

Przyczyny sytuacji w Jugosławii:

1. podstawowy - rok 1919 - zwycięskie mocarstwa z 1 wojny światowej na kongresie Paryskim ustaliły nowy ład. Zawarto 5 traktatów. Jeden z nich dotyczył Jugosławii. Narody słowiańskie połączono z bałkańskimi muzułmanami i albańskimi kosowionami. Powstał w ten sposób czysto sztuczny twór. Nie miał on cech historycznego państwa. Nigdy Serbowie i Chorwaci nie byli razem. Zawsze była między nimi granica cywilizacyjno - polityczna.

2. Titov podzielił Jugosławie na republiki. Stworzył on Bośnie - sztuczny - pojęcie geograficzne. Bośnia nie miała narodu bośniackiego. Składała się z ludności: Serbów, Chorwatów oraz muzułmanów bośniackich (Serbowie nawróceni przez Turków na islam)

3. zachód - rozpad Jugosławii. Państwa zachodnie uznały bardzo szybko niepodległość Słowenii, Serbii oraz Bośni bez regulacji etnicznej. Wybuchła krwawa wojna, w której zginęło 2 ml ludności z 18 milionów. Ale tylko 400tyś zginęło w walce z Niemcami, reszta w wojnie domowej.

4. Nacjonalizm - z tradycją zemsty rodowej dawno zakorzeniony.

NIEMCY - na konferencji w Jałcie postanowiono, że Niemcy pozostaną państwem jednolitym. Kwestie terytorialne przyznanie ZSRR - część Prus Wschodnich wraz z Królewcem, byłe obszary Niemiec na wschód od Odry i Nysy łużyckiej zostały oddane pod administrację Polski. W październiku 1946 roku ZSRR wyraziło zgodę na usamodzielnienie się kontrolowanej przez nich strefy. W 1952 przyznano RFN pełną suwerenność. W 1955 nadano NRD suwerenność w sprawach politycznych wewnętrznych i zagranicznych, na jego terytorium pozostały jednak wojska sowieckie.

Główne elementy polityki RFN:

1. specjalne stosunki z USA

2. bezpieczeństwo w ramach wspólnoty atlantyckiej

3. integracja w ramach wspólnot europejskich

4. ścisła współpraca z Francją

Elementy polityki NRD:

1. cele polityki międzynarodowej ZSRR

2. realizacja permanentnej konfrontacji ideowej i politycznej z RFN

3. pomoc dla krajów rozwijających się.

Niemcy - aspekty zjednoczenia:

1. wewnętrzny - Niemcy podzielone były na dwa państwa o różnej gospodarce i różnym ustroju. NRD - gospodarka liberalno - kapitalistyczna, ustrój parlamentarny. RFN - gospodarka socjalistyczna, ustrój dyktatura.

2. 2 mocarstwa musiały udzielić zgody.

WEWNĘTRZNY:

1. zwyciężyły siły NRD opowiadające się za zjednoczeniem Niemiec. Po wycofaniu się z ich terytorium wojsk rosyjskich. Zawarto kilka układów, jak zjednoczyć Niemcy.

2. w 1990 powstała Unia Walutowa Gospodarcza Socjalna między RFN Anod. Pojawiła się wspólna waluta. 4 marki wschodu do 1 marki zachodu. Wspólną walutą zostało DR, czyli marka. Wschodnia waluta była wymieniana przez rząd po preferencyjnych cenach.

3. 31.08.1990 podpisano traktat o zjednoczeniu Niemiec, który wszedł w życie 3 .X tego samego roku.. zachodnie Niemcy rozwiązały się i podzieliły na 5 landów, weszły jako oddzielny obszar do Niemiec. RFN było krajem bardziej rozwiniętym

ZEWNĘTRZNE

1. najchętniej do zjednoczenia Niemiec przychylały się Rosja i USA mniej Anglia i Francja.

2. część państw uważało, że aby zjednoczyć Niemcy wcale nie jest potrzebna konferencja. Uważali oni, że powinien to być układ pomiędzy 4 mocarstwami Niemcami. Wyjątek zdecydowano się wysłuchać Czechosłowacje i Polskę w sprawach wspólnych.

3. wspólnych 17.07.1990 W Paryżu podpisano traktat pokojowy. Podpisany ostatecznie przez Niemcy w Moskwie 12.IX.1990Roku.

Niemcy zobowiązały się w tym traktacie do:

1. przestrzegania granic

2. przestrzegania zasad demokracji w ustroju politycznym

3. rezygnacji z posiadania i produkcji broni atomowej, chemicznej i biologicznej

4. ograniczono limity sił zbrojnych

5. sposób wycofania wojsk radzieckich z Niemiec

6. granice ostateczne

Problem roszczeń

- wszystkie mocarstwa miały świadomość o rozszerzeniach. ZSRR z powodu zabrania części ziem i majątku, USA i Anglia - z powodu demontażu i złomowania wielkiego przemysłu niemieckiego. Zapisano w punkcie3 oraz artykule 4 rządy Niemiec zapewniają, że konstytucja i prawo nie będą zawierać przepisów sprzecznych postanowieniami preambuły - 4 mocarstw z okresu wojny i powojennego. Dotyczy to 95% roszczeń w stosunku do Polski, pozostałe 5% to roszczenia wynikające z wyjazdu obywateli niemieckich, którym nie przyznano obywatelstwa.

Europejskie konsekwencje:

1. Niemcy najsilniejsze państwo gospodarcze i polityczne

2. pełna niezależność polityczna. Likwidacja gospodarczych i politycznych różnic. W NRD 4 krotne wyższe bezrobocie niż w Niemczech zachodnich.

Wybrano złą drogę połączenia:

1. połączenie gospodarcze

2. zachowanie granic gospodarki celnej, tak aby nie wystawiać jej na konkurencja, ale żeby można ją było przekształcić.

Realizacja ambicji niemieckich:

1. realizacja ambicji, kierunek wyłącznie w strukturach Unii Europejskiej

2. częstsza - samodzielne szukanie interesów i ambicji przez Niemcy.

Unia Europejska

1. powstanie Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz energii atomowej

2. powstanie wspólnoty gospodarczej, celny, kapitałowy, współpracy gospodarczej.

CEL - strach przed ZSRR oraz strach przed pokonanymi Niemcami (że kapitał pozwoli im się znowu rozwinąć i spowoduje następną wojnę) dlatego też dążono do włączenia Niemiec do wspólnoty.

Korzyści gospodarcze:

1. wprowadzenie wspólnej europejskiej waluty, wyjęcie z pod jurysdykcji państw wszystkich aspektów gospodarczych. Wspólna waluta objęła z 25 państw 12. może ro oznaczać rezygnacje z suwerenności gospodarczej, co zostawia pod znakiem zapytania suwerenność gospodarczą.

2. problem tożsamości europejskiej, który się wiąże z głęboko zakorzenioną w człowieku tożsamością narodową. Wiele krajów należących do wspólnoty europejskiej nie ma uczucia tożsamości europejskiej.

WYŁAD V (4.11.04)

Rozmiary obszaru byłego ZSRR - od wschodnich granic Polski do wybrzeża oceanu spokojnego, od Oceanu Lodowatego do Kaukazu. Zamieszkiwany był przez 300 ml ludzi. Składało się na niego 15 państw.

Okoliczności rozpadu ZSRR:

1. federacja 15 państw. Istniały narody historyczne etniczne. Było to państwo wielonarodowe, w którym każda większa narodowość miała swoją republikę. I choć posiadała rząd, parlament, granice, prawo wystąpienia z ZSRR, czyli formalnie były samodzielne, to jednak faktycznie ich autonomia przejawiała się wyłącznie w kulturze oraz języku narodowym. Inne obszary były rządzone centralnie.

2. kraj ten był dyktatorsko rządzony przez partie komunistyczną, która jako jedyna istniała. Rządziła ona każdym szczeblem przez komórki partyjne.

3. gospodarka była upaństwowiona w całości, pozycja gigantomanii - wielkie fabryki, wielki przemysł.

Przyczyny upadku ZSRR:

1. rozpad na 15 republik, które posiadały narodowy charakter. Można mieć takie wrażenie że ZSRR rozpadł się w wyniku buntu wewnątrz kraju ale nie jest to do końca prawdą.

2. ZSRR był do roku 1991 ostatnim mocarstwem kolonialnym. Znaczna część jego imperium to były ziemie skolonizowane w 17 wieku ( dojście do Oceanu Spokojnego, Alaska - sprzedana USA za 100 ml dolarów, ziemie w kierunku Kaukazu i zatoki perskiej). Ruch kolonialny przyczynił się do rozpadu ZSRR. Nie jest to do końca prawdą, ponieważ na niektórych obszarach procesy kolonialne były słabe. Silne były w krajach nadbałtyckich (Litwie, Łotwie, Estonii), zachodzie Ukrainy (Lwów, Wołyń), stosunkowo silne w Kaukazie, Gruzji i Armenii.

3. Gorbaczow dążył do liberalizacji gospodarki, pojawienia się elementów rynku, zwiększenia samodzielności gospodarczej jak i politycznej. Aby to zrobić musiał zdecentralizować państwo, zwiększyć autonomie poszczególnych republik. Ruchy decentralizacyjne były entuzjastycznie przyjmowane przez biurokracje, która ponosiła odpowiedzialność za sytuacje swoim regionie, ale faktycznie była podporządkowana centralnemu rządami i dzięki wprowadzeniu decentralizacja miała większą samodzielność podejmowaniu decyzji. Decentralizacja zwiększyła autonomiczne decyzje biurokracji a jednocześnie problemy centralizacji, która traciła na sile. W 1991 roku Gorbaczow zamierzał wprowadzić nową konstytucje. W sierpniu 1991 roku grupa urzędników partyjnych dokonała przewrotu i powołała komitet odrodzenia. Powstał stan wojenny, który się nie udał, ponieważ tylko 1 decyzja zgodziła się wjechać do Moskwy. Warunek, jaki postawiła, - brak amunicji czołgi tylko na pokaz. Aresztowano puczystów. Puczystów okresie tych 3 dni rozpadł się ZSRR, ponieważ puczyści dążyli do przywrócenia centralizacji. Państwa wchodzące w skład ZSRR nie zgodziły się na to, ponieważ nie chciały rezygnować z dużej autonomii, większej władzy. Z tego powodu wiele republik ogłosiło niepodległość.

W grudniu w Białowieży zebrali się przywódcy Rosji, Białorusi i Ukrainy i rozwiązali ZSRR, nawiązując, do 1922 kiedy to te same trzy państwa go powołały.

W dniu 21.XII 1991 roku w Ałma - Acie już 11 państw poparło utworzenie Wspólnoty Niepodległych Państw. W późniejszym okresie przystąpiła do niej Gruzja. Poza WPN pozostały państwa nadbałtyckie - Litwa, Łotwa, Estonia. WPN - członkowie - Białoruś, Federacja Rosyjska, Ukraina, Azerbejdżan, Armenia, Kazachstan, Kirgizja, Mołdawia, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan i Gruzja.

1. 2 poglądy na WPN:

1. komisja likwidacyjna ZSRR dokona podziału schedy po ZSRR - częstsze myślenie.

2. stworzyć coś na miejsce ZSRR ze wspólną polityką zagraniczną, obroną oraz wspólnym obszarem gospodarczym.

Zadania WPN:

1. Likwidacja ZSRR, zagospodarowanie masy upadłościowej. Rozstrzygnięcie granic - granice zostały takie same, jaki był w ZSRR, pomimo że nie zawsze były sprawiedliwie tworzone.

2. Podział armii i uzbrojenia. Powstały 3 nowe mocarstwa atomowe Ukraina, Białoruś i Kazachstan, które pod naciskiem reszty świata zgodziły się oddać głowice i ich środki przenoszenia Rosjanom. Resztę armii i uzbrojenia podzielono proporcjonalnie do liczby ludności.

3. Sprawy finansowe -ZSRR miało duże długi, które chciało podzielić pomiędzy wszystkie kraje. Ustąpiła jedna i przejęła wszystkie długi.

4. Ruch ludności - od połowy XVIII w silne przemieszczenie ludności. Co 3 rodzina na Ukrainie ma bliskich w Rosji. Zdecydowano się, więc na okres wieloletni swobody bezwizowej. Dopiero dziś Rosja próbuje ograniczać przepływy ludzi.

5. Gospodarka, transport, łączność - były zcentralizowane i połączone ze sobą. W ZSRR dbano by nie było dużej samowystarczalności gospodarczej. Rezultatem była groźba paraliżu w krajach byłego ZSRR.. bezgotówkowy obrót i inne udogodnienia wprowadzono w gospodarce. Mimo to wiele obszarów poniosło straty gospodarcze - Białoruś, Ukraina, część Azji.

Perspektywy WPN:

1. z chwilą wypełnienia tych zadań wspólnota przestanie istnieć.

2. będzie taka sama, ale będzie miała mniejsze zadanie.

3. narodzi się coś o większym stopniu integracji ale nie ze wszystkich państw.

Problemy ustrojowe:

1. prawidłowość - wszędzie jest sporo wolności w porównaniu z sytuacją, która była w ZSRR

2. stosunkowo jest mało demokracji (chodzi o rząd, wybory). Dużo więcej wolności niż wcześniej, słabe systemy gospodarcze. Przewaga władz wykonawczych nad ustawodawczymi i dość zależnym od władzy sądownictwem.

Problemy gospodarcze:

1. stopniowe wprowadzanie gospodarki rynkowej - silna pozycja dawnej gospodarki państwowej.

2. duża trwałość socjalnego rozdzielnictwa. Małe zróżnicowania płacowe, większa część płacy w naturze.

3. likwidacja kolektywnej gospodarki i zamiana na chłopską.

ROSJA

1. Rosja wyszła najlepiej na podziale gospodarczym. Odziedziczyła największą liczbę bogactw naturalnych, linie komunikacyjne, środki przemysłowe, zasoby naukowo techniczne.

2. Dostała Syberię, która była skolonizowana przez 3 narody. Po 6latach zamętu, od 5 lat jest w okresie stabilizacji gospodarczej i politycznej jako mocarstwo regionalne.

3. Sprzyjająca koniunktura gospodarcza spowodowana - załamaniem się cen na rynku paliwowym - Rosja ma duże rezerwy tego bogactwa, dostarcza go krajom byłego ZSRR.

4. Konflikt między USA a krajami III świata zwłaszcza Islamu. Rosja jest pożądanym sojusznikiem. Jest włączona do G7 - grupy najbogatszych państw.

Prognozy w stosunku do Rosji:

1. militaryzacja kraju, dyktaturach wojskowych

2. demokracja i demokratyzacja kraju

3. autorytaryzm który dominuje w Rosji i krajach WNP

4. stopniowa rewolucja w kierunku pokojowej współpracy krajów WNP i przezwyciężenia występujących konfliktów.

WYKŁAD IV (18.11.04)

Strefa Pacyfiku i Azji Wschodniej w polityce światowej. Japonia - mocarstwo ekonomiczne. Indie i Pakistan - rodzące się mocarstwa regionalne. Ekspansja Chin - przyszłe supermocarstwo? Rysujące się opcje.

Region - cechy charakterystyczne:

1. duża rola w polityce światowej. Ludność 2,5 mld. -czyli 40% całej ludności na świecie. 7 państw powyżej 100 ml ludności. Chiny, Indie powyżej 1 mld, Japonia, Indonezja, Filipiny, Pakistan, Wietnam.

2. duży przyrost ludności.

3. bardzo stare cywilizacje, które wcześniej nie kontaktowały się ze sobą. Najpierw dynamicznie rozwijały się a później z niewiadomych przyczyn ich rozwój się zatrzymał. Wyprzedziła je Europa.

4. cywilizacje - kolektywistyczne przewaga wspólnot nad jednostką. Podporządkowanie jednostki wspólnotom. Model od rodziny do wspólnoty.

Europa -okres kolektywizmu był trzy tysiące lat temu, dziś obecnie jest okres kapitalizmu. Pozostały z niego niektóre rzecz takie ja: liberum veto, sędziowie przysięgli.

Przez ostatnie 200 lat region ten był uzależniony od mocarstw w całości. Po I wojnie światowej przez USA i ZSRR. Dziś tylko przez USA.

200 -proces modernizacji i usamodzielniania się. Wcześniej albo były kolonie albo były uzależnione od państwa. W Chinach skutki tego są do dziś widoczne. Najpierw usamodzielniła się Japonia a później inne kraje. Ogólną cechą jest łączenie dawnej tradycji ze zdobyczami europejskiej tradycji.

Emancypacja poprzez osiągnięcie niepodległości, mniejszą zależność, większą rolę w gospodarce i polityce. Przyczyniła się do tego II wojna światowa oraz rewolucje społeczne, cywilizacyjne, narodowo wyzwoleńcze, które miały miejsce na tym terenie.

Japonia:

1. była krajem zawsze niezależnym.

2. 150 lat temu była rewolucja modernizacyjna sterowana od góry. Z jednej strony wprowadzająca technologię, zdobycze materialne a zdumiej strony chroniąca japońską tradycję. Były 2 fazy tej rewolucji:

• I faza - militarna - polegała na budowaniu siły wojskowej i przeznaczaniu dużej ilości pieniędzy na to działanie. Mało pieniędzy było przeznaczanych na rozbudowę innego rodzaju przemysłu. Działania te zakończyły się klęską. Japonia przegrała walkę z USA. Mimo przegranej u władzy pozostał cesarz. Amerykanie wprowadzili własną konstytucję. Państwo zgodziło zrezygnować z wojny i posiadania sił zbrojnych na całą epokę. Zdecydowała się na obronę USA. Przyjęła konstytucje amerykańską.

• II faza - tworzenie mocarstwa ekonomicznego- udał się. Poziom DN (dochodu narodowego) zrównał się z USA. Zwiększyły się zasoby ekonomiczne. Japonia stała się mocarstwem regionalnym mającym wpływ na sytuację światową.

Czy na trwale utrzyma się taki model ekonomiczny o dużych wpływach, silnej ekonomii? Czy będzie w stanie skutecznie konkurować z USA na ich terenie? Japonia jest wierzycielem USA.

społeczeństwo i politycy kwestionują taki model. W przyszłości chciałyby rozbudowywać siły zbrojne, badania w dziedzinach wojskowych prowadzić, mieć kontyngent wojskowy w IRAKU.

Japonia dopomina się o miejsce mocarstwowe w ONZ - czyli stałe miejsce w radzie bezpieczeństwa.

Modernizacja ukrywa głęboko zakorzenione tradycje i obyczaje dawnej Japonii.

Model polityczny - USA - konstytucje, wybory. Jedna partia rządzi Japonią od 50 lat. Nieformalne układy, rady starcze sterują zachowaniem społeczeństwa. Gospodarka rynkowa nie ma 1 cechy - bezrobocia. 90% ludzi pracuje przez całe życie w jednej firmie.

INDIE:

1. Stany Zjednoczone Indii - mają miliard mieszkańców i przez 200 lat były kolonią brytyjską. Dopiero po II wojnie światowej uzyskały niepodległość. Niepodległość uzyskały w drodze pokojowej. Ghandi był przeciwnikiem stosowania przymusu, ignorowanie władców Anglii spowodowało, że w 1947 ostatecznie opuścili Indie.

2. Anglicy pozostawili po sobie angielski jako drugi język urzędowy. System polityczny (prawo mi ustrój państwa.

3. w państwie rządzi jedna partia. Główne osoby rządzące pochodzą z jednej rodziny, która ma silną pozycje.

4. pozostawienie antagonizmu religijnego pomiędzy wyznawcami hinduizmu a wyznawcami islamu. Brytyjczycy celowo podżegali wrogość. Indie podzieliły się na dwa państwa: Indie i Pakistan. Był to krwawy podział. Spory graniczne. W czasie zimnej wojny nastąpiło zmniejszenie wpływów Indii na politykę światowej. Za Pakistanem był ZSRR a za Indiami USA. USA dbało o dobre stosunki pomiędzy Pakistanem a Indiami.

5. Indie - szybszy rozwój gospodarczy a w przyszłości polityczne. Dobra droga do bycia mocarstwem regionalnym.

6. Indie rywalizowały o Tybet z Chinami. Ostatnio nastąpiło polepszenie ich stosunków.

CHINY

1. jedyne państwo na świecie, które istnieje nieprzerwanie od 5000 tysięcy lat. Pismo Chin zostało wynalezione 4,4 tysiąca lat temu - pismo idiograficzne - symboliczne posiadające 40 tysięcy znaków.

2. 2 rewolucje i 2 wojny. Rewolucje:

• Sun Jat Sen obalił monarchię. W 1911 powstała republika. Chinami rządziła partia nacjonalistyczna, która nie zmieniła ustroju.

• W 1934 rewolucja - komunistyczna partia Chin - wojna domowa.

wojny:

• w 1937 wojna Japonii z Chinami. Japonia opanowała 1/3 Chin, ale ostatecznie wojnę przegrała. ¼ Chin - rewolucja komunistyczna, ¾ partia nacjonalistyczna.

• W 1947 wojna komunistów. Komunistów ciągu 2 lat opanowała i pokonała Chiny z wyjątkiem wyspy Tajwan. Komuniści wygrali, bo mieli poparcie ze strony chłopów.

4. polityka chińska ma na celu wydźwignięcie Chin na pozycje mocarstwa. Wewnętrzna modernizacja miała kilka faz: powtórzenie radzieckiej drogi - 5 lat wytrwali, usiłowali podwoić stal o połowę w ciągu roku, podwoić zboże. Po zamachu do władzy doszedł Sao Bing - władza dyktatorska. Wprowadzono gospodarkę rynkową 25 lat temu. Dała ona błyskotliwe efekty.

5. kraj nowoczesny o rosnących rezerwach walutowych.

6. eksporter żywności i wyrobów przemysłowych do USA.

7. Chiny przez 10 lat były sojusznikami ZSRR. Utorowały drogę do porozumienia z USA. USA poparły Chiny w ONZ.

8. rozwijają technologie rakietową,

9. silna dynamika gospodarcza i polityczna

10. jak długo uda im się pogodzić gospodarkę rynkową z dyktatorskim rządem.

11. czy Chiny zwiększając silę ujawnią ekspansywność na zewnątrz czy nie?

WYKŁAD VII (25.11.04)

Bliski i Środkowy Wschód w polityce światowej. Spuścizna po zimnej wojnie a nowe problemy. Izrael a świat arabski. Konflikt regionu zatoki Perskiej.

1. charakterystyka regionu

2. stosunki Izraela i arabskie otoczenie

3. rewolucje islamskie w Iranie

4. wojny w zatoce Perskiej źródła i konsekwencje

ad.1

od granic półwyspu Indyjskiego do doliny Nilu, od Morza Czarnego , Kaspijskiego do Oceanu Indyjskiego. Kraje: Afganistan, Arabia Saudyjska, Bahrajn, Cypr, Irak, Iran, Izrael, Jemen, Jordania, Katar, Kuwejt, Liban, Oman, Syria, Turcja, Egipt, Sudan, Zjednoczone Emiraty arabskie.

Pozycję regionu określają dwa czynniki:

1. polityczny - walory strategiczno - militarne

2. gospodarczy - zasoby naturalne, głównie bogate złoża ropy naftowej i gazu oraz surowców naturalnych. Dogodne położenie, kontrolowanie szlaków handlowych.

Dawne przyczyny:

1. sprzyjające warunki rolnictwa i osadnictwa- Nil, Eufrat, Tygrys. Stare i bogate cywilizacje. Stamtąd wywodzą się 3 monoteistyczne religie: Judaizm, Chrześcijaństwo i Islam.

2. szlaki handlowe łączące kraje Dalekiego i Bliskiego Wschodu tzw. Szlak jedwabny, droga do Indii.

3. w 19 wieku pojawił się nowy czynnik - bogate złoża ropy naftowej - ponad połowa zasobów znajduje się na Półwyspie Arabskim, W Iraku i Iranie..

struktura polityczna

możemy wyróżnić 3 typy państw:

1. wywodzące się z tradycyjnych plemiennych i feudalnych monarchii. Uzależnione od mocarstw - Turcji. Mała lub większa niezależność - Iran, Afganistan, kilka państw z półwyspu arabskiego,. Zacofane stosunki gospodarcze, polityczne, wieloetniczność, różne języki, różne odmiany Islamu.

2. państwa pokolonialne (Tureckie). Po upadku Turcji powstały. Znajdują się pod dużym wpływem mocarstw. Są od nich zależne w dużym stopniu a niekiedy kontrolowane. Ich granice zostały dowolnie ustalone. Cechy: państwa wielonarodowe, różna religia, brak wspólnego mianownika etnicznego.

3. solidna baza etniczna - Egipt, Turcja, najbliższe europejskim państwom oraz odtworzony Izrael.

Proces historyczny w ciągu 100 lat nastąpiło usamodzielnienie się tych państw. Zwiększenie autonomii, niezależność od Turcji i innych mocarstw. Pojawił się ruch emancypacyjny (narodowowyzwoleńczy). Autonomizacja monarchii. Pojawiło się zróżnicowanie ludności- powstały nowe narody. 2/3 ludności zamieszkujących te tereny to ludność arabska. Od 150 lat poczucie narodowości. Podział stał się podstawą formowania narodów z poczuciem narodowym.

Zimna wojna - najpierw wygrywał ZSRR ale później zaczęła wygrywać Europa. ZSRR przegrał, ponieważ nie mógł nic zaoferować tym krajom a jego rozwiązania gospodarcze nie spełniały oczekiwanych rezultatów.

Ad.2

2 tysiące lat temu na terenie Palestyny istniało państwo żydowskie. Było wielokrotnie podbijane. Ostatecznie zostało podbite przez Rzym. Rzym miał specyficzną politykę - tolerował odrębność religijną i narodowościową, pozwalał na działanie własnych samorządów, intensywnie eksploatował gospodarczo te kraje, zabierał duże podatki. Ludność z tego powodu się buntowała. Rzymianie stosowali w stosunku do buntowników duże represje: 1. Wyciąć w pień całą ludność, 2.Sprzedać ludność w niewolę, 3.Wysiedlić ludność. Ludność żydowska została wysiedlona z terenów, które zamieszkiwała w 90%. Pomimo wysiedlenia ludność żydowska zachowała - obyczaje, religie, świadomość narodową, chociaż straciła język. Funkcjonują dwa języki - starogermański Idisz, staroholenderski. Język hebrajski jest stosowany tylko w modlitwach oraz do czytania ksiąg świętych.

Pod koniec 19 wieku :

1. pojawił się w Europie antysemityzm na tle rasowym. Przypisywanie narodowi negatywnych cech.

2. ogólna tendencja państw powstałych - powstanie państwa idealnego.

Idea odbudowy państwa Izraela.

Koncepcje odbudowy państwa w drodze pokojowej poprzez wykupienie zim mało zaludnionych i osadzenie tam swojej ludności. Brano pod uwagę nie tylko Izrael ale także inne państw. 20 wiek cel związany z Palestyną. W czasie I wojny światowej Anglicy byli skłonni współpracować z syjonistami aby przy ich pomocy skłonić USA by walczyły po ich stronie. W 1917 brytyjski minister spraw zagranicznych Balfour napisał list w którym deklarował sympatie dla żydowskich dążeń państwowotwórczych. Izrael przystąpił do emigracji ludzi na teren Palestyny. Do 1939 na terenie Palestyny ludność żydowska wynosiła 30% całej ludności. Zaczęły narastać konflikty pomiędzy mieszkańcami a ludźmi nowo przybyłymi. Żydzi zaczęli wykupywać ziemie, z nieużytków rolnych dzięki nawilżaniu zaczęły powstawać ziemie rolne.

Po II wojnie światowej po holokauście zaczęło narastać gwałtowne pragnienie do opuszczenia Europy i stworzenie własnego państwa. Państwa zwycięskie miały uczucie, że nie zrobiły wszystkiego, co mogłyby temu zapobiec lub zmniejszyć tego skutki. W 1947 ONZ utworzyło na terenie Palestyny państwo Izraelskie. Podzielono teren Palestyny na 2 części. 14 Tyś. Kilometrów - Izrael, 11 tyś kilometrów Palestyna. Izrael został wolnym państwem. 5 państw wypowiedziało wojnę Izraelowi. Izrael wygrał tą wojnę. Ucierpieli na tym arabowie palestyńscy. Izrael zajął 3% terenu palestyńskiego, pozostałą część zagarnęli sojusznicy. Palestyńczycy stracili swój kraj. Co pewien okres wybuchały wojny? Każdą z nich wygrał Izrael. Kłopotem była kontrola całej Palestyny. 85% Żydów i 15% Palestyńczyków. Aby skończyć wojnę Izrael oddał tereny zajęte a Palestyna musiała uznać istnienie Izraela. Powstała autonomia palestyńska, za którą Nobla dostały 3 osoby. Została ona zrealizowana tylko częściowo. Nadal trwa wojna. Palestyńczycy chcą likwidacji Izraela a Izrael mówi, że nie mogą zrezygnować z ziemi, którą przeznaczył im Bóg. W czasie zimnej wojny konflikt był kontrolowany przez ZSRR USA. USA - Izrael, ZSRR - Palestynę popierał. Po zimnej wojnie konflikt przybrał na sile. 2 mocarstwa lepiej kontrolowały konflikt niż jedno.

Ad.3

Islam w Iranie.

Do lat 70 19 wieku rządziła tam monarchia. Ostatni szach związany z USA, chciał przeznaczyć dochody z ropy naftowej przeznaczyć na modernizacje kraju, polepszenie gospodarki, emancypacje kobiet, kultury, prawodawstwa. Jego zamiar jednak się nie udał. Duchowieństwo stanowiło silny opór. Działalność szacha przedstawiono jako zamach na tradycje, religie oraz obyczajowość. Powstała republika teokratyczna. Islam sprzyja teokratycznemu państwu. Nie uznaje sfery poza religijnej. Koran zawiera wskazówki na całe życie społeczeństwa, konstytucję, kodeks karny, cywilny, małżeński a nawet księgę kucharską.

Ruch fundamentalistyczno - islamski - program konfrontujący 2 światy. Zaniepokojenie ZSRR i mocarstw zachodniej Europy, że może on się przenieść na islamskie prowincje ZSRR. USA w obawie przed rewolucją, chciało namówić Irak żeby rozpoczął wojnę z Irakiem. Dostarczyły w tym celu broń, pieniądze z nadzieją, że Irak zdławi rewolucje. Wojna trwała 8 lat i zakończyła się klęską Iraku. Po 3 latach Irak zajął Kuwejt. Zaniepokoiło to świat i ONZ pozwolił USA na operacje „pustynna Burza”. Operacja ta wyzwoliła Kuwejt i pokonała Irak. Zostawiając jednak Husajna u władzy. Parę lat później prezydent Bush zdecydował się dokończyć tą sprawę i zaczął walczyć z Irakiem. Celem było uzyskanie kontroli nad Irakiem i stabilizacja regionu. Armia Iraku zniknęła z bronią. Wewnętrzna niestabilność Iraku.

Ad.4

Znajduje się tu około 60% ropy naftowej. 1980 wojna Iraku z Iranem. W sierpniu 1990 roku Irak dokonał agresji na Kuwejt. Irak przegrał - dotkliwe sankcje: ograniczenie sprzedaży irackiej ropy naftowej, ma wypłacić wysokie odszkodowanie za zniszczenia w Kuwejcie, jest zobowiązany do zniszczenia broni masowego rażenia.

WYKŁAD VIII (02.12.04)

Problemy globalne - są to takie wielkie zagrożenia dla ludzkości, które mogą spowodować poważne straty, stanowić zagrożenie dla ludzkości. Mają charakter ogólno światowy, nie dadzą się rozwiązać bez szerokiej współpracy międzynarodowej.

Najważniejsze problemy:

1. groźba zagłady w wojnie z użyciem broni nuklearnej

2. problem demograficzny

3. ekologiczny

4. nierówności dochodowe między regionami a narodami

ad1.

W czasie zimnej wojny problem ten stał się najważniejszy. W wyniku wyścigu zbrojeniowego wyprodukowane zostały ogromne ilości pocisków nuklearnych przenoszonych przez rakiety i samoloty. Ich moc pozwalałaby na kilkakrotne wytępienie ludzkości. Kraje produkujące tą broń uważały iż jeśli zostaną zaatakowane to muszą mieć taki potencjał broni atomowej aby mogły same odpowiedzieć na uderzenie. Pod koniec lat 80 było 35 tyś. Głowic. Część z nich ma o wiele większe pole rażenia niż bomby które spadły na Hiroszimie. Hiroszimie tym kraju od wybuchu bomby zginęło 70 tyś. Ludności a powodu choroby popromiennej 200 tyś. Ludzi. Na szczęście nie doszło do wojny.

W I etapie zimnej wojny nie zdawano sobie sprawy co się stanie jeśli bomba wybuchnie (jakie będą tego skutki). ZSRR w Kazachstanie USA w Newadzie rozpoczęły ćwiczenia wojskowe - zrzucono bomby na ćwiczących tam żołnierzy,. Z tego powodu po kilku latach większość tych ludzi zmarło i zaniechano doświadczeń.

Dziś nie ma już 35 tyś głowic. Liczba ich jest o połowę mniejsza, ponieważ porozumiano się co do redukcji ich.

Niebezpieczeństwo zmalało, ale wciąż istnieje. Pojawiło się niebezpieczeństwo jej rozpowszechniania przez rządy mało odpowiedzialne.

Energetyka jądrowa - w miarę wyczerpania się innych zasobów będzie musiała być używana. Wiąże się z tym niebezpieczeństwo skażenia dużych przestrzeni.

Sprawy składające się nań:

1. zbudowanie globalnego wzajemnego bezpieczeństwa

2. likwidacja broni, zakaz produkcji o doświadczeń jej

3. redukcja broni

4. rozwiązywanie konfliktów tylko w sposób polityczny

5. wyeliminowanie wojny

6. życie w pokoju, tolerancja narodowa.

Ad2.

Bardzo szybki wzrost zatrudnienia niepoddający się praktycznie kontroli. Jak się rozwijała ludność demograficzna? Spisy ludności dla celów podatkowych. Pierwsze spisy pojawiły się około 16 i 17 wieku - podatek od 1 mieszkańca.

Szacunki ludności:

12 tyś. Lat temu 1 mln

7 tyś lat temu - 15 mln

czasy Chrystusa - 200 ml

1850 - 1 mld

1930 - 2 mld

1970 - 3,5 mld

obecnie - 6 mld

przyrost nie jest taki sam we wszystkich regionach:

Europa - 20% ludności świata

Daleki Wschód i Ameryka łacińska - 53%

Ameryka Północna - 6%

Maltus - po 4 pokoleniach wyczerpią się zasoby żywności. Część ludności umrze z głodu. Pomylił się co do charakteru czasowego.

2 postacie zapobiegania przyrostowi ludności:

• kontrola przyrostu poprzez różne metody np. Chiny prawo posiadania tylko 1 dziecka. Aby móc mieć 2 dziecko trzeba dostać zgodę od rządu.

• Zwiększenie środków produkcji utrzymania oraz równomierna ich alokacja. Migracje ludności z regionów o dużym przyroście do regionów o małym przyroście.

2 czynniki przyrostu:

1. przyrost naturalny

2. wydłużenie życia człowieka - zmienia się struktura wiekowa, zwiększa się

3. liczba ludzi starszych.

Ad.3

Ekologiczny

Człowiek jest wielkim sukcesem ewolucji, który opanował casły glob. Znajduje się na szczycie łańcucha pokarmowego. Musiał wpłwać od zawsze na środowisko neutralne w celu przeżycia.

Hipotezy - jest z tym związane wyginięcie wielkich ssaków poprzez polowanie na nie. Wycięte lasy u wybrzeży morza śródziemnego.

Historyczne ingerencje nie naruszały r5ównowagi przyrodniczej. Dopieo od 150 lat ingerencja człowieka łamie równowagę w przyrodzie. Skutkiem tego są nieprzewidziane konsekwencje globalne takie jak np.: powiększenie się dziury ozonowej, ocieplenie, kwaśne deszcze, powstawanie nowych chorób, zmiany klimatyczne.

Problem struktury atmosferycznej spowodowany pojawieniem się dużych ilości tlenku węgla w powietrzu. Zostało spowodowane to nie tylko przemysłem i samochodami ale także coraz większym wycinaniem lasów, które nazywane są zielonymi płucami globu.

Eksploatacja energetyczna - 50 lat temu został Założony klub rzymski, który opublikował raport dotyczący energii. Obliczono że w ciągu 60-70 lat wyczerpią się zasoby paliw kopalnych. Pomylono się w czasie. Takie zjawisko może wy7stąpić ale w późniejszym czasie. Rozwiązania:

1. oszczędzanie surowców

2. zastąpienie innymi odtwarzalnymi zasobami - energia wiatru i rzek oraz nieograniczona energia jądrowa z syntezy wodoru otrzymywana.

Ad4.

Na świecie tempo zmian materialnych i bogactw powiększa się różnie. Różnice pomiędzy regionami zawsze istniały tylko nie były tak duże.

Dawniej regiony były od siebie odizolowane.

Dziś mamy silny efekt porównania. Różnice pomiędzy krajami wzrosły i nadal rosną.

ONZ - 6 lat temu opracowało raport na temat bogactwa narodowego. Przedstawiono tu 10 najbogatszych państw i 10 najbiedniejszych państw. Polska jest 87 miejscu, USA na 12 miejscu.

bogate	biedne
Australia - 835 tyś	Etiopia - 1400
Kanada - 704	Nepal - 1600
Luksemburg - 658	Burundi - 2100
Szwajcaria - 647	Malawi - 2200
Japonia - 565	Uganda - 2300
Szwecja - 496	Tanzania - 2400
Islandia - 486	Wietnam - 2400
Katar - 473	Ruanda 2600da -
Zjednoczone Emiraty Arabskie - 463	Gwinea - 2900
Dania - 463	Sierpa Leone - 2900

Uczeni stwierdzili że dostęp do dóbr jest nierównomierny a raz zdobyte prowadzenie daje lepszy rozwój państwa.

WYKŁAD (09.12.2004)

ONZ

1. Liga Narodów utworzona została na podstawie paktu z 28.06.1919. była to pierwsza uniwersalna organizacje. Jej celami było nie uciekanie się do wojny, utrzymywanie jawnych stosunków międzynarodowych opartych na sprawiedliwości oraz przestrzegania prawa międzynarodowego. Zobowiązywali się również do szanowania i ochrony przed wszelką napaścią z zewnątrz oraz swojej niezależności terytorialnej i politycznej. Spory miały być rozstrzygane rozejmowo. Pakt ten ograniczał możliwości użycia siły zbrojnej ale jej całkowicie nie wykluczał. Sprzeczność interesów członków społeczności oraz ujawnione błędy i słabość funkcjonowania organizacji doprowadziły do jej likwidacji 8.06.1946. Część agend Ligi Narodów przejęła ONZ.

W czasie II wojny światowej F. Roosvelt chciał stworzyć nową organizację, która miała mieć własną siłę wykonawczą, zdolność wykonywania określonych celów, rozstrzyganie problemów w drodze pokojowej. Wykonawcami miały być 4 państwa - Chiny, Anglia, USA i ZSRR. Nie było pełnej zgodności, co do charakteru koalicji. ZSRR chciało żeby organizacja miała typ Ligi Narodów a Anglia - bała się że organizacja która powstanie może się wtrącać w funkcjonowanie jej państwa.

Ówczesny prezydent przeforsował utworzenie organizacji. ONZ powołano w czerwcu 1965r,

Uchwalona została karta ONZ - status konstytucyjny podpisany przez 51 państw. Teraz jest około 190.

Podstawy Organizacji:

1. jest to organizacja między państwowa reprezentowana przez rządy. Wyjątek - przyjęto Organizację Wyzwolenia Palestyny.

2. poszanowanie suwerenności wszystkich państw. Nie mieszanie się do wewnętrznych spraw krajów będących w ONZ. W wypadku zagrożenia pokoju i aktu agresji dopuszczona jest ingerencja zbrojna. Upoważnienie to daje Rada Bezpieczeństwa. Składa się ona z 5 uprzywilejowanych państw (USA, Chiny, Rosja, Anglia oraz Francja), które posiadają prawo veta ( żadna ustawa nie może wejść w życie, jeśli chociaż 1 z państw uprzywilejowanych zgłosi sprzeciw) oraz z pięciu członków wybieranych na 2 lata.

Etapy rozwoju ONZ:

1. Etap I - trwał 10 lat - był to okres zimnej wojny. ONZ było zablokowane wewnętrznie. W 1948 z0stała uchwalona konwencja Praw Człowieka. W tym okresie ONZ nic więcej istotnego nie uchwaliło. Ponieważ zawsze jeden z dwóch krajów (USA, ZSRR) zgłaszał prawo veta. W 1950 roku ONZ spowodowało siły zbrojne dla wsparcia Korei Południowej.

2. Etap II - od końca 50 lat do końca zimnej wojny. Był to okres dużego rozkwitu ONZ. Liczebność państw wzrosła 3 krotnie. Nie przystąpiły do niej Szwajcaria i Watykan (obserwator ONZ). Zmieniło się oblicze ONZ. Organizacja ta stała się aktywnym kreatorem ładu międzynarodowego. Rozwinęło się wiele agend ONZ np.: Zdrowia, postępu rolnego, wyżywienia FAO, UNESCO - kultura, UNICEF - promowanie nowoczesnych form. Zwiększa się aktywność medializacyjna ONZ w konfliktach - medjuje się w różnych konfliktach pokolonialnych, kontrola konfliktów.

ONZ - podjęło szereg uchwał normujących stosunki międzynarodowe, wkracza w wewnętrzne życie państw - nacisk na formy prawa. Wzrost aparatu do 40 tyś. Urzędników. Utrzymywani są oni ze składek państw członkowskich.

3. Etap III - kryzysowy:

• Niedostosowanie ONZ do nowych konfliktów - sprzeczność poszanowania spraw wewnętrznych, nie przestrzeganie norm ONZ. Propozycje - 1 - zreformować kartę ONZ, osłabić suwerenność, rozszerzyć przypadki, gdy nie musi być respektowana, 2 - przyjąć zasadę, że członkowie mogą na własną rękę wymuszać łamanie suwerenności. Jest to droga do anarchii, brak barier. Silne będą zyskiwać a małe tracić.

• Pojawianie się konfliktów o charakterze niepaństwowym, jest nim terroryzm, nie jest on [przeciwnikiem państwowym może mieć bazę nie tyko w jednym kraju. Cel - ingerowanie w stosunki państwowe.

• Zmieniła się struktura ONZ..Mamy nowe dw2a silne państwa Japonię i Niemcy, które chciałyby mieć status państwa uprzywilejowanego ONZ. Rozszerzenie Rady Bezpieczeństwa o Niemcy, Japonie, Indie i Brazylie. Dyskusja nad tematem zniesienia prawa veta.

Szanse:

• Potrzeba istnienia

• Niezbędna reforma. Wymagana jedność głosów, obecnie 2/3.

WYKŁAD X (16.12.04)

O globalizacji zrobiło się głośno od 10 lat. Związane jest to z G7 - grupą siedmiu najbogatszych państw + Rosja, które spotykają się raz do roku i obradują nad problemami gospodarki światowej.

Definicje:

1. Held, Mc Grew - globalizacja może być pojmowana jako poszerzenie, intensyfikacja, przyśpieszenie, rozszerzenie, wzrastający wpływ wzajemnych powiązań i uzależnień uzależnień skali światowej.

2. Stiglitz - jest to w istocie ściślejsza integrencja państw i ludzi spowodowana ogromną redukcją kosztów transportu i komunikacji bez wzajemnych sztucznych barier w przepływie dóbr, usług, kapitału, wiedzy, w mniejszym stopniu ludzi z kraju do kraju.

Przyczyny- główna drastyczna redukcja kosztów transportu i komunikacji nadal trwa. 1000 lat temu istniały duże koszty wymiany i transportu. Najmniej kosztownym był transport wodny. Drogą lodową były transportowane wyłącznie rzeczy luksusowe np.: jedwab, barwniki, niektóre medykamenty.

W 16 wieku koniunktura na zboża była dobra. Polska mogła eksportować zboże rzekami i morzami. Duża odległość - bardzo wysokie koszty przekraczające wartość transportu.

Telekomunikacja

W 1572 w Knyszynie - zmarł Zygmunt August. Wiadomość o jego śmierci wędrowała do Krakowa 3 dni, 250 lat później Napoleon wszedł do Moskwy - wiadomość szła 10 minut, ale był to sposób bardzo drogi (telegraf świetlny).

Znoszenie sztucznych barier - najpierw w przepływach były wysokie koszty, później malały koszty. Państwa mnożyły bariery - na granicach państw, nie było barier wewnętrznych.

Globalizacja - w skali państwa wewnętrzne bariery zostały zniesione.

Ocena globalizacji, -dlaczego przyniosła ona tyle dobrego i stała się kontrowersyjna.

Zmniejszyło się poczucie izolacji. Zniesienie barier importowych i eksportowych. Dostęp do wody, postęp w rolnictwie, walka z chorobami.

Zwiększyła się rozpiętość dochodowa pomiędzy krajami, wzrosła niestabilność finansowa.

Globalizacja jest to tylko proces gospodarczy, ale też przepływ idei, kultury, wzorców zachowania, polityczny. Ma wymiar spontaniczny, zorganizowany.

Gospodarcze konsekwencje:

1. brak symetrii działania. Forsuje się dziedziny korzystne dla krajów bogatych i uprzemysłowionych i dyskryminuje się kraje biedne opierające się na gospodarce surowcowej i rolnej.

2. państwa bogate i silniejsze mają większy wpływ na skuteczność działania w zniesieniu barier celnych na artykuły przemysłowe, utrzymując jednak bariery w obrocie surowcami i artykułami żywnościowymi. Dopłaty są ważne. Rynek krajowy może chronić swoją gospodarkę albo przez cła albo dopłaty - towar jest tańszy krajowy od towarów przewożonych z zagranicy i może skutecznie z nimi konkurować.

3. zniesienie barier administracyjnych. Naturalne ekonomiczne upadły w przepływie dóbr i towarów. Istnieją jednak silne bariery w przepływie ludzi. Bogate kraje mające nadmiar towaru, kapitału, technologii otworzyły sobie drogę do ekspansji, biedni, którzy mają nadmiar rąk pracy mają zamknięte granice w przepływie ludzi lub duże ograniczenia w tym względzie. Swobodzie przepływu ludzi nie towarzyszy swoboda przepływu ludzi. ONZ - przepaść ekonomiczna krajów biednych, zdrowotna i edukacyjna. Skorzystały kraje uprzemysłowione, niektóre kraje Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej.

4. znaczny wzrost roli kapitału spekulacyjnego. Zwiększył się wielkość kapitału, która szuka tylko zysku w wahaniach cen akcji i kursu walut a nie w produkcji. Może to spowodować drastyczną sytuację walutowa (Azja, Rosja, Argentyna).

Przyczyny:

1. powstawanie światowej gospodarki, rynku pracy i finansowego

2. brak światowego rządu, który by tym kierował

3. państwo - system kontroli życia gospodarczego, ustawodawstwo pracy, przedsiębiorstwa, giełda, obrót pieniężny i towarowy.

4. brak wspólnych regulacji prawnych

5. system globalnego rządzenia bez globalnego rządu

6. instytucje zajmują się tylko pewnymi obszarami gospodarczymi

Projekty:

ONZ - musi ulec reformie, ponieważ nie jest przystosowana do pełnienia zadań we wszystkich dziedzinach życia. Jej zadaniem powinno być również zmniejszenie nierówności pomiędzy krajami bogatymi a biednymi.

Kulturowa - nie wiadomo jeszcze jak można ujednolicić procesy ii zachowania zachodzące w kulturze. Aspekty:

1. edukacja - postęp, porównywalne standardy , wymiana wiedzy

2. obyczajowe ujednolicenie świata - nie jest możliwe do wykonania

Polityczne:

1. upowszechnienie ustroju zachodnio - europejskiego

2. rozumienie praw człowieka

3. ustalenie jednolitego prawa

Globalizacja - ma głębokie podstawy, rozwija się spontanicznie. Pewne dziedziny jak obyczaje czy polityka napotykają silny opór - poprzez obronę tożsamości.

Negatywna:

1. globalna przestępczość

2. globalny terroryzm

przestępczość zawsze istniała ale ograniczała się tylko co do obrębie kraju. Teraz mamy do czynienia z przestępczością i terroryzmem międzynarodowym, który działa w wielu krajach i nie jest związany z żadnym krajem.

19

---