Ekonomika transportu(E.T.) - w odróżnieniu od ekonomii, która traktuje gospodarkę jako całość, zajmuje się określoną sferą gospodarki.

E.T. - zbiór norm, reguł, zasad funkcjonowania systemów.

Ekonomika w skali makro - polityka transportowa, transport jako całość, np.: tematyka kosztów społecznych transportu, analiza funkcjonowania systemu multimodalnego.

Mikroekonomia - dotyczy danego przedsiębiorstwa np.: koszty, przychody

Proces transportowy - szersze pojęcie niż proces przewozowy, na P.T. złożony składać się może kilka procesów przewozowych(załadunek, przewóz, wyładunek), czynności spedycyjne, magazynowanie tymczasowe.

FUNKCJE I ZADANIA TRANSPORTU W GOSPODARCE NARODOWEJ.

1.stanowi czynnik rozwoju gospodarczego kraju.

Znaczenie z punktu widzenia dochodu

2.udział w lokalizacji produkcji udział w realizacji zabezpieczenia obronności kraju.

Ad.1 podstawowa funkcja transportu

4 fazy funkcjonowania systemu gospodarczego.

Produkcjapodziałwymiana-konsumpcja

Zapotrzebowanie generuje produkcję.

Wymiana - obejmuje przemieszczanie - dostawy na rynek, dotarcie do rynku zbytu - niezbędnym elementem jest transport.

Produkt globalny brutto ­- efekt produkcji - suma wartości dóbr i usług wytworzonych w określonym czasie przy użyciu środków wytwórczych na danym obszarze. Informuje o tempie rozwoju gospodarczego i poziomie życia społecznego.

Dochód narodowy - od tak rozumianego produktu globalnego brutto odejmujemy koszty jego wytworzenia.

Źródła potrzeb transportowych:

• rozproszenie elementów niezbędnych dla realizacji działalności człowieka

• lokalizacja surowców naturalnych

• kooperacja produkcyjna

• rozproszenie rynków zbytu

• organizacja kanałów dystrybucji

Czynniki pozaprodukcyjne:

• przemieszczanie dóbr

• związane z funkcjonowaniem administracji

• związane z obronnością kraju

Potrzeba transportowa - jest to zgłaszana przez gospodarkę narodową potencjalnie wyodrębniona oferta przemieszczania osób, ładunków i wiadomości w danym czasie i określonej relacji

Potrzeby transportowe zderzają się z wielkością podaży.

Idealnym wariantem byłoby: podaż = popyt, co jednak nie występuje w długim okresie czasu.

Przeważnie 1. popyt > podaż

2. popyt < podaż

Ad.1 rynek przedsiębiorstwa produkcyjnego - rynek producenta, uprzywilejowaną pozycję ma przewoźnik

Ad.2 rynek nabywcy - klient ma uprzywilejowaną pozycję, może negocjować cenę, itd.

Mamy do czynienia z wariantem rynku konsumenta - zjawisko konkurencji, zjawisko marketingu -zdobywanie klienta.

Badanie rynku, kształtowanie rynku - części składowe marketingu

MIERNIKI DZIAŁAŃ TRANSPORTU

Efektem działania transportu są produkty o charakterze usług.

• wielkość pracy przewozowej(tonokilometry)

• wielkość masy - tony

• wielkość pracy transportowej - liczba przewiezionych kontenerów

• czas pracy taboru

• wartość usług

Funkcje mierników:

• służą do potrzeb analiz - dokonywania porównań wielkości praktycznych z planowanymi

• porównywanie w czasie - wielkość, struktura przewozów - kształtowania na rynkach

• porównywanie własnych osiągnięć z innymi przewoźnikami

• badania statystyczne - oceny

Funkcjonowanie transportu generuje koszty:

• koszty własne produkcji(działalności)transportowej - koszty poniesione przez przedsiębiorstwo

• koszty zaspokajania potrzeb transportowych - z punktu widzenia użytkownika

• konieczna jest ewidencja i kalkulacja

• obowiązuje każde przedsiębiorstwo

Koszty społeczne:

• koszty zewnętrzne

• koszty kongestii - nabierają znaczenia w sytuacji zatłoczenia dróg

• koszty użytkowania infrastruktury

koszty kongestii - odzwierciedlają straty czasu wynikające z zatłoczenia dróg, utracone korzyści wskutek nie dotarcia z ładunkiem na czas

Koszty własne produkcji transportowej: - w związku ze świadczeniem usług.

Koszty są odzwierciedleniem zużycia środków niezbędnych do produkcji

• koszty kubaturowe - ulokowanie biura

• koszty związane z zatrudnieniem

• koszty zużycia części zamiennych, paliw smarów

Koszty są pieniężnym odzwierciedleniem zużycia majątku przedsiębiorstwa.

Cenowa elastyczność popytu:

gdzie: Δd - bezwzględny przyrost popytu na dany produkt w okresie badanym w stosunku do okresu bazowego, d - popyt na dany produkt w okresie bazowym, Δp - bezwzględny przyrost ceny produktu w okresie badanym w stosunku do okresu bazowego, p - cena produktu w okresie bazowym.

Wskaźnik E_p możne przybierać następujące wartości:

oznacza brak zmian popytu względem ceny,

oznacza popyt nieelastyczny względem cen,

oznacza elastyczne zmiany popytu względem ceny,

oznacza nadelastyczne zmiany popytu względem ceny,

Dobra komplementarne i substytuty.

Elastyczność mieszana:

gdzie: E_xy - elastyczność mieszana popytu na produkt x względem produktu y, q_x popyt początkowy na produkt x, p_y -cena produktu y, Δq_x - przyrost popytu na produkt x, Δp_y - przyrost na produkt y.

E_xy >0 oznacza występowanie popytu substytucyjnego (wzrost ceny na jeden produkt powoduje wzrost popytu na dobro substytucyjne),

E_xy =0 popyt niezależny,

E_xy <0 popyt komplementarny (wzrost ceny na jedno dobro powoduje spadek popytu)

Zależności polityki cenowej od stopnia cenowej elastyczności popytu.

Stopień elastyczności cenowej popytu. Charakter zmian popytu. E_p =0.

Rodzaje rabatu:

- rabat dla pośredników,

- rabat dla odbiorców finansowych:

- obnizka płatności gotówką,

- obniżka za ilość,

- wynagrodzenie wierności.

STRATEGIE POLITYKI CENOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA.

1) maksymalizacja zysków - strategia realizowana w sytuacji dokładnego rozpoznania popytu oraz znajomości kosztów jednostkowych,

2) maksymalizacja obrotów - strategia stosowana w sytuacji gdy firma stosuje niską marżę,

3) przetrwanie - strategia stosowana jest w warunkach silnej konkurencji,

4) korzystanie z uprzywilejowanej pozycji na rynku - strategia stosowana w warunkach braku konkurencji,

5) optymalizacja wzrostu - strategia stosowana w sytuacji eliminowania przerostów kosztów przedsiębiorstwa lub penetracji rynku.

Metody ustalania cen na produkty.

1. metody oparte na kosztach - generalna idea - dążenie do stosowania tanich cen, które umożliwiają pełne pokrycie kosztów produkcji i dystrybucji (najniższa cena z możliwych),

2. koszt + narzut zysku - cenę ustala się poprzez dodanie do kosztu jednostkowego określonego zysku;

- koszt jednostkowy, K_(X) koszt całkowity, X - wielkość produkcji, (1+z)- zysk w %

3. koszt + zysk od zaangażowanego kapitału,

stopa (zysku) zwrotu kapitału

,

M - kapitał przedsiębiorstwa, (r+1) - stan zwrotu,
- kapitał jednostkowy,

4. ustalenie cen na poziomie progu rentowności,

METODA CBA. (oparta na technice rachunku dyskontowego).

Współczynnik dyskonta.

gdzie: i - stopa dyskontowa (ocena użytkowania kapitału), t - rok w który, występuje dyskontowa wartość wpływów lub wydatków.

Mechanizm rachunkowy pozwalający aktualizować wartość przyszłych okresów.

Stopa dyskontowa - minimalne korzyści.

1.rynek kapitałowy.

ISTOTĄ ZASTOSOWAŃ METODYKI CBA jest:

1.identyfikacja przedsięwzięcia,

2.ustalenie kosztów i korzyści stanu istniejącego,

3.analiza realizacji przedsięwzięcia,

4.wybór wariantu o najwyższej efektywności.

WSKAŹNIKI OCENY PROJEKTÓW W METODYCE CBA:

1.zaktualizowana wartość netto (Net Present Value)-NPV,

2.wewnętrzna stopa zwrotu kapitału (Internal Rata of Return)-IRR,

3.współczynnik korzyści / koszy (Benefit / Cost Ratio)-B/C Ratio,

4.okres zwrotu nakładów (Payback Period) - PP.

Formuła zapisu NPV.

gdzie:

B_t - suma korzyści w roku t,

C_t - suma wydatków,

i - stopa dyskontowa,

t - kolejne lata.

Projekt może być zaakceptowany gdy:

NPV ≥ 0,

NPV - to suma korzyści netto możliwych do uzyskania w całym okresie funkcjonowania projektu.

IRR

-to taka stopa dyskontowa dla której NPV = 0.

Projekt oceniany na podstawie wartości IRR zostaje uznany za efektywny i może być zaakceptowany jeżeli wartość ta jest wyższa od ustalonego minimum (stopy zwrotu kapitału wymaganej przez firmę uwzględniającej potencjalne ryzyko).

B/C Ratio

Payback Period

Okres zwrotu nakładów oznacza liczbę lat liczonych od pierwszego roku realizacji projektu, w ciągu których nastąpi zwrot poniesionych nakładów inwestycyjnych.

Sposób ustalania - przy wykorzystaniu formuły:

gdzie:

N - wielkość poniesionych nakładów ogółem,

W_t - wpływ netto z działalności operacyjnej w roku „t”,

K - okres zwrotu poniesionych nakładów inwestycyjnych.

---