Emendacja (poprawka)

1. Błędu pisarza w autografie (będącym podstawą wydania)

2. Błędu druku (będącego podstawą wydania)

3. Błędu rękopisu (kopii) (będącego podstawą wydania)

Np. poprawka Stanisława Pigonia w „Odzie do młodości” nazywana powszechnie koniekturą, bo jej źródłem jest domysł, przypuszczenie:

• dodaj mi skrzydła (+) podaj mi skrzydła (-), ale ostatecznie to nierozsądzone; różnie oceniane podejście Pigonia do tekstu: czy podaj to lekcja błędna?

• Liczne poprawki Jana Czubka w wydaniu jubileuszowym Krasińskiego z 1912 r., np. w II cz. „Nie-Boskiej Komedii” w scenie rozmowy Męża i Orcia z Lekarzem. Słowa Ojca do Orcia w błędnej lekcji zakorzenionej w wydaniach poprzednich: „Mów panie, co czujesz”(-) na: „Mów panu, co czujesz”( +).

• Potrzeba ważnej poprawki zgłaszanej przez Prof. Jerzego Starnawskiego do sceny „Salonu Warszawskiego” w w. 186, w opowiadaniu o Cichowskim: „Jak księga herkulańska pod ziemią spróchniała” (-) takie brzmienie lekcji w pierwodruku Pż 1832 i w wydaniu II Pż 1833 r. Autograf „Dziadów” cz. III wyd. w podobiźnie przez Józefa Kallenbacha (Kr. 1925) sczerniała (+), ale późniejszy wydawcy to zignorowali, nie podając tej lekcji nawet na prawach wariantu. Więc w 1957 roku Tadeusz Sinko w książce „Mickiewicz i antyk” czyni zarzut, że Mickiewicz błędnie przedstawia kwestię ksiąg herkulańskich, czyli papirusów wydobywanych spod lawy Herkulanum, które od wysokiej temperatury były zwęglone, nie spróchniałe. Okazuje się jednak, że nie jest to błąd rzeczowy M., lecz błąd druku i efekt niestarannej korekty pierwodruku (w autografie jest poprawne brzmienie tego słowa).

[Nawiasem, przykład ten podważa zasadę dawania pierwodrukom pierwszeństwa przed autografem]

• Błędne emendacje dawał Kleiner w swych przedwojennych wydaniach poezji Juliusza Słowackiego, bo były niekonieczne, prowadziły do podniesienia wartości artystycznej utworu. Po wojnie: w wydaniach BN i „Dziełach wszystkich” starał się z nich rezygnować. Gdy nie ma potrzeby koniecznej. nie wprowadzamy emendacji. Konieczność to oczywista nonsensowność danego fragmentu tekstu.