Zarządzenie wiedzą - materiały do ćwiczeń

Zagadnienia związane z zarządzaniem wiedzą

I.

Pojęcia, róŜne definicje wiedzy1:

Najczęstsze próby definicji wiedzy wiąŜą się z danymi i informacjami.

Dane – znaki, obrazy czy fakty, wyrwane z kontekstu; znaki zestawione zgodnie z regułami określonej składni; np. ciąg liczb obrazujący kurs wymiany złotego na euro.

Informacje – dane przedstawione w kontekście; np. te same liczy w zestawieniu z kursami innych walut pokazujące dynamikę zmian.

Wiedza – informacje w kontekście wraz z ich zrozumieniem; informacje którym zostaje nadana struktura, mogą być juŜ wykorzystywane w pewnym obszarze, np. analiza opłacalności inwestowania w róŜne waluty.

Wiedza – ogół wiadomości i umiejętności wykorzystywanych przez jednostki do rozwiązywania problemów.

Podstawą wiedzy są informacje i dane, ale w odróŜnieniu od nich wiedza związana jest zawsze z konkretną osobą.

Informacja staje się wiedzą, gdy jest zinterpretowana przez ludzi, umieszczona w konkretnym kontekście i zakotwiczonym w określonym systemie wartości.

Tabela 1. Cechy danych, informacji i wiedzy

Dane

Informacje

Wiedza

Nieuporządkowane -------------------------------------------------------------------------------- uporządkowana Wyizolowane ------------------------------------------------------------------------------------------------- złoŜona NiezaleŜne od kontekstu ------------------------------------------------------------------- zaleŜna od kontekstu NiezaleŜne od wykorzystującej je osoby ------------------------------ zaleŜna od wykorzystującej ją osoby Odzwierciedlone w znakach języka ----------------------------odzwierciedlona w modelach postępowania Analityczne ---------------------------------------------------------------------------------------------- syntetyczna Znaki, dane, informacja, wiedza

Wiedza

Mechanizm rynku walutowego >

< struktura

Informacje

1euro = 4,00 zł > < kontekst

Dane

4,00 >

< składnia

Znaki

4;0;0 >

< ciąg znaków

1 Jerzy Baruk, Zarządzanie wiedzą i innowacjami, Kazimierz Perechuda, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie.

strona 1 z 4

Zarządzenie wiedzą - materiały do ćwiczeń

II.

Cechy wiedzy

Wiedzę wyróŜnia sześć następujących cech:2

1. Podmiotowość – interpretacja wiedzy zaleŜy w duŜym stopniu od indywidualnych doświadczeń i kontekstu , w jakim jest uŜyta.

2. Transferowalność – wiedza moŜe być wydobywana z jednego miejsca i z zyskiem wprowadzona do drugiego miejsca.

3. Osadzenie – wiedza przewaŜnie znajduje się w ludzkich umysłach i trudno jest ją przekazywać, czyli dzielić się nią.

4. Samozasilanie – wiedza nie traci swojej wartości kiedy jest dzielona, nawet często jest tak, Ŝe wartość wiedzy rośnie w miarę dzielenia.

5. Nietrwałość – wiedza z czasem staje się nieaktualna.

6. Spontaniczność – wiedza często rozwija się w procesie, który często nie jest kontrolowany.

Wiedza ma kilka charakterystycznych cech, waŜnych z punktu widzenia moŜliwości zarządzania nią, a mianowicie:3

1. Wiedza jest zjawiskiem dynamicznym – powstaje w wyniku interakcji pomiędzy ludźmi i organizacjami.

2. Wiedza zaleŜy od kontekstu – o jej specyfice przesądzają określony czas i miejsce (wiedza bez kontekstu jest zaledwie informacją).

3. Wiedza jest zjawiskiem humanistycznym – nierozłącznie wiąŜe się z aktywnością człowieka.

4. Wiedza ma naturę subiektywną – wynikającą z zaangaŜowania i wierzeń, zakotwiczonych w indywidualnym systemie wartości.

III.

Rodzaje wiedzy:

1. Wiedza potoczna (zdroworozsądkowa) – zespół wiadomości potocznych, charakteryzująca się

„aktualną niepowtarzalnością” . Motywem poznawczym, w jej powstawaniu są doraźne potrzeby Ŝyciowe człowieka. Konflikty między przekonaniami potocznymi stanowią natomiast jeden z waŜniejszych bodźców powstawania nauki.

2. Wiedza naukowa – zespół wiadomości naukowych, motywem poznawczym są zainteresowania teoretyczne i praktyczne człowieka.

3. Wiedza filozoficzna – zespół wiadomości dotyczących ogólnego poglądu na świat. Motywem poznawczym jest całościowe i uzasadnione uporządkowanie postępowania i nadanie sensu całemu Ŝyciu.

Rodzaje wiedzy w organizacji:

1. Wiedza jawna (zimna, skodyfikowana, formalna) – oznacza „wiedzieć co”, dotyczy faktów lub załoŜeń, moŜe zostać zapisana, wyraŜona słowami lub znakami. Wiedza jawna jest sformalizowana, zapisana, jest dostępna4.

2. Wiedza ukryta (cicha, gorąca, nieformalna) – odpowiadająca na pytanie „wiedzieć jak”, jest to wiedza proceduralna, zawarta w umiejętnościach i rutynach, nie moŜna jej wyrazić za pomocą słów i znaków pisanych, jest manifestowana przez jej zastosowanie, stąd teŜ bardzo trudna do transferu.

Drzemie ona w naszych umysłach, nie jest spisana ani sformalizowana5.

2 Brdulak Jakub,Zarządzanie wiedzą, a procesu innowacji produktu, SGH w Warszawie, Warszawa 2005.

3 Ewa Głuszek, Zarządzanie zasobami niematerialnymi przedsiębiorstwa, Wyd. Akademii Ekonomicznej Wrocław 2004.

4 Ibidem.

5 Ibidem.

strona 2 z 4

Zarządzenie wiedzą - materiały do ćwiczeń

Tabela 2. Porównanie wiedzy cichej i wiedzy dostępnej

Wiedza „cicha”

Wiedza dostępna

Subiektywna

Obiektywna

Wypływa z doświadczenia

Wypływa z racjonalnego rozumowania

Charakter symultaniczny (tu i teraz)

Charakter sekwencyjny (tam i wtedy)

Praktyka

Teoria

Trudna do skopiowania i/lub transferu

Łatwa do transferu

Źródło: A. Błaszczuk, J. Brdulak, M. Guzik, A. Pawluczuk, Zarządzanie wiedzą w Polskich przedsiębiorstwach, SGH, Warszawa 2004.

1. Wiedza indywidualna (specjalistyczna) – wiedza zawarta w umiejętnościach indywidualnych pracowników.

2. Wiedza zbiorowa (społeczna) – zawarta w rutynach, procedurach, strukturach organizacyjnych, a więc na poziomie przedsiębiorstwa6.

Tabela 3. Rodzaje wiedzy

Indywidualna

Społeczna

Jawna

POZNAWCZA

ZOBIEKTYWIZOWANA

Niejawna

AUTOMATYCZNA

KOLEKTYWNA

Źródło: Ewa Głuszek, Zarządzanie zasobami niematerialnymi przedsiębiorstwa, Wyd. Akademii Ekonomicznej Wrocław 2004.

1. Wiedza poznawcza – indywidualna wiedza jawna; jest wiedzą ludzi o faktach, koncepcjach, teoriach, przechowywanych w pamięci lub osobistych notatkach.

2. Wiedza automatyczna – indywidualna wiedza niejawna; przyjmuje postać umiejętności, praktyki, zakodowanej w umyśle naukowców itd.

3. Wiedza zobiektywizowana – społeczna wiedza jawna, tzw. wiedza uzmysławiana; reprezentuje podzielane, wspólne zasoby wiedzy, streszczane w instrukcjach, komunikatach, wskazówkach, standardach, itp.

4. Wiedza kolektywna – społeczna wiedza niejawna; odzwierciedla ona wiedzę zawartą w róŜnych formach społecznej, instytucjonalnej praktyki i doświadczeń zawodowych.

1. Wiedza lepka - Poprzez lepkość naleŜy rozumieć trudność przeniesienia określonych rozwiązań w inne środowisko. Lepkość wiedzy moŜe tłumaczyć, dlaczego tak trudno kupić wiedzę kupując ludzi. Ludzie oraz ich wiedza są wtopieni w kontekst i kulturę organizacji. Przeniesienie ich w inne środowisko moŜe spowodować, Ŝe nie będą juŜ w stanie wykorzystywać swojej wiedzy w taki sposób, w jaki robili to wcześniej. Stąd wielkie przedsiębiorstwa, nie ukrywają swojej działalności, nie chronią się przed wizytami konkurencji. Pewnych rzeczy (w tym wiedzy) nie da się po prostu wynieść z organizacji.

6 Ewa Głuszek, Zarządzanie zasobami niematerialnymi przedsiębiorstwa, Wyd. Akademii Ekonomicznej Wrocław 2004.

strona 3 z 4

Zarządzenie wiedzą - materiały do ćwiczeń

2. Wiedza wyciekająca - Podobnej wagi problemem jest kwestia wiedzy wyciekającej. Powiązania ludzi w ich środowiskach pozaorganizacyjnych są często duŜo silniejsze niŜ wewnątrz organizacji.

Wiedza jest w głowach ludzi, a te często chętniej komunikują się z innymi głowami na spotkaniach towarzyskich, w pubie czy w trakcie uprawiania sportu. W kontekście przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa nad innymi jest to rzeczywiście dosyć powaŜny problem. PoniewaŜ kontakty osobiste wpływają bardzo pozytywnie na wymianę wiedzy, w przypadku kontaktów pracowników konkurujących ze sobą przedsiębiorstw moŜe dochodzić do istotnych zagroŜeń dla utrzymania oryginalności pomysłów. Stąd np. małŜeństwa pracowników konkurujących ze sobą organizacji często są niechętnie widziane przez zwierzchników. Problem wiedzy wyciekającej to takŜe problem pracowników odchodzących z organizacji. O ile wiedza jawna, będąca w ich posiadaniu, moŜe być stosunkowo łatwo skodyfikowana, to wiedza ukryta, którą dysponują, jest zasobem, którego nie da się w prosty sposób odtworzyć (np. poprzez dokształcenie odpowiednich pracowników). Dlatego w przypadku, gdy pewne procesy w organizacji wymagają udziału wiedzy ukrytej pracowników, naleŜy dokładnie im się przyjrzeć i postarać odpowiednio zabezpieczyć przed ewentualną utratą krytycznych pracowników (np. poprzez outsourcing wybranych zadań)7.

Podział wiedzy wg OECD8:

1. Wiedzieć co? – odnosi się do wiedzy o faktach, np. ilu studentów jest na Uniwersytecie Zielonogórskim?

2. Wiedzieć dlaczego? – dotyczy praw zachodzących w naturze, w ludzkim umyśle i społeczeństwie.

3. Wiedzieć jak? – odnosi się do umiejętności wykonywania konkretnych zadań i czynności.

4. Wiedzieć kto? – ukazuje, kto konkretnie jest specjalistą w danej dziedzinie wiedzy, jaki jest zakres wiedzy i zdolności tej osoby.

IV.

Zasoby wiedzy w organizacji

Zasoby wiedzy w organizacji – to jej aktywa intelektualne, będące sumą wiedzy pojedynczych pracowników oraz zespołów pracowników, które organizacja wykorzystuje w swych działaniach.

Zasoby wiedzy obejmują równieŜ dane i informacje na bazie których budowana jest wiedza indywidualna i zbiorowa.

7 Gazeta IT.

8 A. Błaszczuk, J. Brdulak, M. Guzik, A. Pawluczuk, Zarządzanie wiedzą w Polskich przedsiębiorstwach, SGH, Warszawa 2004.

strona 4 z 4