Wykład 3. Rynek

• Rynek i konkurencja

• Popyt. Wielkość popytu - krzywa popytu

• Podaż. Wielkość podaży - krzywa podaży

• Determinanty popytu i podaży

• Równowaga rynkowa

• Funkcjonowanie rynku

• Kontrola cen

Rynek

• miejsce, w którym dokonuje się wymiana dóbr

• ludzie uczący się i poznający swe możliwości

• miejsce negocjacji między sprzedającymi i kupującymi

• proces określania warunków wymiany

• układ sterowania alokacją zasobów

Rynek

Mechanizm koordynujący zachowania nabywców i sprzedawców

uczestniczących w procesie wymiany dóbr i usług

Główna właściwość rynku:

tworzenie cen, które sterują

alokacją zasobów

Konkurencja na rynku

• Proces, polegający na realizacji interesów uczestników rynku

• Konkurują ze sobą:

– sprzedający o pieniądze nabywców

– kupujący o ilości i warunki nabywania dóbr

• Rodzaje konkurencji:

– cenowa

– pozacenowa

Popyt

• Ilość dóbr (i usług), jakie konsumenci chcą i mogą nabyć po danych cenach w danym okresie, przy innych wielkościach niezmienionych ( ceteris paribus)

Prawo popytu

• Założona, ujemna zależność między ceną a ilością dobra, przy innych warunkach niezmienionych

• Oznacza to, że:

– spadek ceny dobra powoduje, że staje się ono relatywnie tańsze (efekt substytucji)

– spadek ceny powoduje wzrost siły nabywczej konsumentów (efekt dochodowy)

Wielkość popytu - krzywa popytu

P

12

Krzywa popytu

10

obrazuje zależność

między ceną a

8

wielkością popytu.

6

Ma nachylenie

ujemne ze względu

4

na działanie prawa

popytu

2

5

10

15

20

25

Q

Zmiany wielkości popytu to

skutek zmian cen

P

D

zmniejszenie

wielkości

popytu

wzrost

wielkości

popytu

Q

Zmiany popytu

• zmiany popytu są wywołane przez zmiany:

– dochodów konsumentów

– cen innych dóbr

– oczekiwań konsumentów

– ilości konsumentów na rynku

– gustów konsumentów

– czynniki losowe

Dobra normalne i niższego rzędu

• Dobro normalne to dobro, na które popyt rośnie wraz ze wzrostem dochodów

• Dobro niższego rzędu to dobro, na które popyt maleje przy wzroście dochodów

Substytucyjne i komplementarne

• dobra substytucyjne:

– wzrost ceny jednego powoduje wzrost popytu na drugie

• dobra komplementarne:

– wzrost ceny jednego dobra powoduje spadek popytu na drugie

Wzrost popytu

P

D

D’

Q

Spadek popytu

P

D’

D

Q

Podaż

• Ilość dóbr, jakie producenci chcą i mogą oferować przy danych cenach w danym okresie, przy innych warunkach

niezmienionych ( ceteris paribus)

Prawo podaży

• Założona, dodatnia relacja między ilością dobra, oferowaną przez producentów w danym czasie, a ceną dobra, przy innych warunkach niezmienionych

Wielkość podaży - krzywa

podaży

P

12

Krzywa podaży

10

ilustruje zależność

między ceną a

8

wielkością podaży

Ma nachylenie

6

dodatnie ze względu

4

na działanie prawa

podaży

2

5

10

15

20

25

Q

Zmiany wielkości podaży

wywołują zmiany cen

P

zmniejszenie

S

wielkości podaży

wzrost wielkości

podaży

Q

Zmiany podaży

• Zmiany podaży są powodowane przez zmiany:

– technologii

– cen czynników wytwórczych wykorzystywanych w procesie produkcji

– cen innych dóbr

– oczekiwań producentów

– liczby producentów

– czynniki losowe

Zwiększenie podaży

P

S

S’

Q

Zmniejszenie podaży

P

S’

S

Q

Równowaga rynku

P

D

S

P1

W równowadze

P

zamiary nabywców

e

pokrywają się z

zamiarami

sprzedawców

P2

Q

Q

e

Równowaga rynku

cena Wielkość Wielkość Nadwyżka

Zmiana

podaży

popytu

niedobór

ceny

12

35

5

nadwyżka

spadek

10

30

10

nadwyżka

spadek

8

25

15

spadek

6

20

20

równowaga b.z.

4

15

25

niedobór

wzrost

2

10

30

niedobór

wzrost

Równowaga a zmiany popytu

P

D’

D

Wzrost popytu:

S - wzrost ceny

P’e

- wzrost ilości

Pe

Q

Q’

Q

e

e

Równowaga a zmiany popytu

P

D

Spadek popytu:

- spadek ceny

D’

S

- spadek ilości

Pe

P’e

Q’

Q

e

e

Q

Równowaga a zmiany podaży

P

D

S

S’

p’e

Wzrost podaży:

p

- spadek ceny

e

- wzrost ilości

q

q’

Q

e

e

Równowaga a zmiany podaży

P

D

S

S’

p’e

Spadek podaży:

p

- wzrost ceny

e

- spadek ilości

q

q’

e

e

Q

Efekt zmiany podaży i popytu

Wzrost popytu

Spadek popytu

Zmiany ceny równowagi Cena równowagi maleje Wzrost

są nieokreślone

Zmiany ilości równowagi

podaży

Ilość równowagi rośnie

są nieokreślone

Spadek

Cena równowagi rośnie

Zmiany ceny równowagi

podaży

Zmiany ilości równowagi są nieokreślone są nieokreslone

Ilość równowagi maleje

Kontrola cen

• Bezpośrednia ingerencja państwa w rynek może polegać na ustalaniu progów cen lub pułapów cen

• Rynek, na którym państwo kontroluje ceny, przestaje być rynkiem wolnym

Cena minimalna i maksymalna

• Cena minimalna: określenie przez państwo minimalnego poziomu ceny, przekraczanie którego jest niedozwolone

• Cena maksymalna: określenie przez państwo maksymalnego poziomu ceny, przekroczenie którego jest niedozwolone

Cena minimalna

P

D

nadwyżka

S

p min

Skuteczna, gdy

wyższa od ceny

równowagi:

- nadwyżkowa

podaż

Q

Cena maksymalna

P

D

S

Skuteczna, gdy

niższa od ceny

równowagi:

p max

- nadwyżkowy

niedobór

popyt

Q

Skutki regulacji cen

• cena maksymalna jest skuteczna, gdy jest niższa od ceny równowagi rynkowej

• cena minimalna jest skuteczna, gdy jest wyższa od ceny równowagi

• skutek ustalenia ceny maksymalnej:

– nadwyżka popytu (niedobór podaży)

• skutek ustalenia ceny minimalnej:

– nadwyżka podaży (niedobór popytu)