MSP konspekt wiedzy id 309929

Konspekt wiadomości wystarczających do uzyskania zaliczenia z przedmiotu Międzynarodowe stosunki polityczne

Istota i ewolucja stosunków międzynarodowych

1) definicje

a) ujęcie podmiotowe

zwrócenie uwagi na to, kto tworzy stosunki międzynarodowe definicja stosunków międzynarodowych - transgraniczne interakcje podmiotów polityki w środowisku poliarchicznym

b) podmiotowo-przedmiotowe

zwracają uwagę na społeczny aspekt stosunków międzynarodowych, nie wskazują podmiotów ani przedmiotów tych relacji

c) elementy definicji przedmiotowych

podkreślają istotę wzajemnych powiązań, wskazując na proces wzajemnych oddziaływań odbywających się poza obszarem państw

2) cechy środowiska międzynarodowego

a) poliarchizm – rządy wielu podmiotów, brak jednego centrum decyzyjnego, decyzje zapadają w wyniku oddziaływań co najmniej dwóch suwerennych podmiotów b) pluralizm – wiele różnych podmiotów (różnice kulturowe, cywilizacyjne i ideologiczne)

c) złożoność – duża liczba uczestników o zróżnicowanym statusie, duża liczba interakcji, duża liczba zmiennych

d) żywiołowość – stosunki międzynarodowe są nietrwałe, przypadkowe i nieformalne - co utrudnia przewidywanie ich ewolucji 3) ewolucja stosunków międzynarodowych

a) przedwestwalski ład międzynarodowy

etap oddzielonych społeczności

grecka społeczność międzynarodowa – cechy:

hegemonowie - miasta państwa dominujące

mechanizm równowagi sił

brak prawa międzynarodowego, ale istnieją normy regulujące relacje między państwami

era imperiów – cechy:

totalna dominacja imperium nad państwami z jego ekosfery prawo wewnętrzne regulujące relacje międzypaństwowe

okres średniowieczny – cechy:

zwierzchnia władza papieża i cesarza

brak precyzyjnie wyznaczonych granic

papież sędzią nad władcami

spoiwem ładu międzynarodowego – religia

brak monopolu państwa na działania wojenne – wojny prywatne, kondotierzy (żołnierze fortuny, najemnicy)

b) westwalski ład międzynarodowy

cechy:

powstanie scentralizowanych państw narodowych

władza zwierzchnia ograniczona tylko do terytorium państwa (w myśl zasady - quius regio eius religio)

równość i suwerenność państw

stosunki między państwami reguluje prawo międzynarodowe równowaga sił jako regulator stosunków międzynarodowych 1

ewolucja

pojawienie się pozapaństwowych podmiotów stosunków

międzynarodowych – organizacji międzynarodowych

odchodzenie od mechanizmu równowagi sił na rzecz kolektywnego sterowania ładem międzynarodowym

budowa niehegemonicznego systemu sterowania stosunkami międzynarodowymi – Liga Narodów

c) późnowestwalski ład międzynarodowy (postwestwalski) cechy:

wpływ czynnika globalizacji

kompresja czasoprzestrzeni

zjawisko odterytorialnienia – oderwania wydarzeń i zjawisk od terytorium konkretnych państw

zjawisko transnarodowej przestrzeni społecznej – budowa globalnych więzi pomiędzy grupami zainteresowań, a nie na konkretnym terenie świat staje się globalną wioską (jednym miejscem) – wzajemne powiązanie procesów dziejących się w różnych rejonach świata glokalizacja – wzajemne pomieszanie tego, co globalne i tego co lokalne heterogeniczność podmiotów stosunków międzynarodowych – wiele podmiotów różnych typów

pomieszanie czynników narodowych i międzynarodowych

zmiana zakresu suwerenności państwa i jej wykonywania

wzrost znaczenia mechanizmów transnarodowej penetracji sprzyjający rozwojowi podmiotów transnarodowych (korporacje, organizacje przestępcze)

występowania tendencji i działań przeciwstawnych:

centralizacja i decentralizacja

fragmentalizacja i integracja

Czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe

1) czynniki tradycyjne

a) geograficzne

teorie determinizmu geograficznego – uzależnienia losów państw od położenia geograficznego

Lebensraum

Heartland

konflikt mocarstwo lądowe – mocarstwo morskie

b) demograficzne

dawniej – liczba ludności przekładała się bezpośrednio na potęgę państwa (więcej ludzi – więcej rekrutów)

obecnie – liczba ludności powoduje różnego rodzaju wyzwania jak: problem wyżywienia i zapewnienia niezbędnych do życia zasobów w niektórych regionach świata

starzenie się społeczeństw

emigracja

zmiana składu etnicznego państw

c) ekonomiczne

ekonomizacja polityki zagranicznej państw

zastąpienie rywalizacji politycznej przez ekonomiczną

podział świata na:

wiecznie nienasyconych konsumentów

głodnych obserwatorów

d) kulturowe i ideologiczne

kulturowo-cywilizacyjne – na świecie kilka wielkich cywilizacji oddziałujących ze sobą (skrajna postać tych oddziaływań to teoria zderzenia cywilizacji Huntingtona)

ideologiczne – zastąpienie religii nauką lub popkulturą etniczno-narodowe – postulat homogeniczności państw

e) prawo międzynarodowe

odpowiednik czynnika organizacyjnego – wzajemne powiązanie państw ograniczające im możliwości swobodnego działania

2) czynniki dynamizujące

a) rozwój nauki i techniki

koncepcja globalnej wioski McLuchana

połączone do wspólnej sieci miasto Barbera

b) globalizacja

cechy procesu globalizacji

odterytorialnienie zjawisk i procesów

utworzenie transnarodowej przestrzeni społecznej

beneficjentem globalizacji – elity wysokorozwiniętych i bogatych wymiary globalizacji wg Marka Pietrasia

gospodarczy – uwalnianie się gospodarki spod kontroli państwa informacyjny – powstanie wspólnot dzielących przekonania ale funkcjonujących w różnych miejscach globu

kulturowy – oddziaływanie kultury masowej i wzorów konsumpcyjnych ekologiczny – globalne zagrożenia ekologiczne wymagające globalnych działań

polityczny – podejmowanie działań niezależnie od istniejącego terytorialnego dystansu, każde państwo musi posiadać, chociaż elementy polityki globalnej III

Podmioty stosunków międzynarodowych

1) państwa

a) elementy państwa

ludność

obywatelstwo

uzyskanie obywatelstwa:

automatycznie (zasady regulujące uzyskanie obywatelstwa) prawo krwi – niezależnie od miejsca urodzenia, otrzymuje każdy, którego rodzice są obywatelami

prawo ziemi – decyduje miejsce urodzenia, jeśli urodziłeś się na terytorium kraju to otrzymujesz obywatelstwo

nadanie

naturalizacja – nadanie po raz pierwszy obywatelstwa danego kraju wymagania niezbędne do uzyskania obywatelstwa na drodze naturalizacji:

czas zamieszkania

więzy z państwem

środki utrzymania

znajomość kultury

reintegracja – ponowne nadanie obywatelstwa danego kraju dotyczy: kobiet, które posiadały obywatelstwo, ale poprzez małżeństwo z obcokrajowcem utraciły go

repatriantów – osób ściągniętych do kraju, którzy mają inne obywatelstwo, ale ich przodkowie mieli obywatelstwo kraju którego chcą zostać obywatelami

podwójne lub wielorakie obywatelstwo – dopuszczone w niektórych państwach, w innych zakazane

obywatelstwo unijne – regulowane prawem UE, jedyne korzyści to prawo reprezentacji przez dowolną placówkę państw UE i uprzywilejowanie przy przekraczaniu granicy UE (tylko dla obywateli państw grupy Schengen)

apatrydzi (bezpaństwowcy) – ludzie, którzy z różnych przyczyn utracili lub wyrzekli się posiadanego obywatelstwa

uchodźcy – osoby, które na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem przebywają poza granicami państwa, którego są obywatelami i nie mogą lub nie chcą, z powodu tej obawy, korzystać z ochrony swojego państwa

uchodźcy wewnętrzni – osoby, które w wyniku konfliktu zbrojnego, prześladowań lub przemocy zostały zmuszone do opuszczenia miejsca pobytu, ale pozostają w granicach swojego państwa terytorium

definicja

terytorium – trójwymiarowa przestrzeń, nad którą rozciąga się suwerenna władza państwa

obszary zaliczane do terytorium:

terytorium właściwe

enklawa – część lądowego obszaru państwa, oddzielona od niego, otoczona przez terytorium innego państwa

półenklawa – część lądowego obszaru państwa, oddzielona od niego, otoczona przez terytorium innego państwa, ale częściowo granicząca z morzem

morze terytorialne – część morza, o szerokości 12 mil morskich, pozostająca pod wyłącznym władaniem danego państwa

niebo nad danym państwem do wysokości 80-100 km

wyznaczanie granic

delimitacja – wyznaczanie granicy państwa na mapie

demarkacja – wyznaczanie granic w naturze

władza

elementy suwerenności:

samowładność – prawna niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych

całowładność – kompetencja do normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa

ujęcia suwerenności

podmiotowe – podkreślenie niezależności ośrodka politycznego zdolnego do podejmowania samodzielnych i efektywnych decyzji

przedmiotowe wydzielają suwerenność:

prawną

polityczną

militarną

ekonomiczną

aksjologiczną

b) powstanie i upadek państwa

w ujęciu prawnomiędzynarodowym – teorie wskazujące początek istnienia państwa:

deklaratywna – państwo powstaje w momencie ogłoszenia suwerenności konstytutywna – państwo powstaje dopiero po uznaniu go przez inne państwa deklaratywno-konstytutywna – dla państwa początkiem jego funkcjonowania jest moment ogłoszenia niepodległości, natomiast dla innych państw liczy się moment uznania go przez te państwa

sposoby powstania państwa

secesja – odłączenie się kawałka państwa

rozpad (dismembratio) – rozpad państwa na części, z których tworzą się inne państwa (Węgry po I Wojnie Światowej czy Chorwacji po wojnach bałkańskich)

połączenie (conniunctio) – połączenie się co najmniej dwóch istniejących państw w nowy organizm państwowy (Tanganika i Zanzibar utworzyły Tanzanię)

dekolonizacja – w wyniku wycofania się metropolii na terenie byłej kolonii powstaje państwo

sposoby upadku państwa

rozpad – z jednego państwa powstaje kilka nowych państw (Czechosłowacja przekształciła się w Czechy i Słowację)

połączenie – z istniejących państw powstaje nowe państwo a istniejące dotychczas przestają istnieć

inkorporacja (włączenie) – wchłoniecie jednego państwa przez drugie (to pierwsze przestaje istnieć) (Niemcy – wchłonęły NRD)

fizyczne zniszczenie państwa – w wyniku katastrofy naturalnej lub działalności człowieka znika fizycznie terytorium państwa c) kategorie państw:

supermocarstwa – państwa posiadające potencjał mocarstwowy w wielu płaszczyznach (militarnej, gospodarczej, kulturowo-cywilizacyjnej itd.) mocarstwa sektorowe – państwa posiadające potencjał mocarstwowy w jednej dziedzinie

państwa średniego rzędu – działają w skali lokalnej (regionalnej) państwa małe – o liczbie ludności około miliona

minipaństwa – ludność i terytorium wielkości średniego mista d) nowe kategorie państw

państwa zbójeckie (hultajskie) – państwa wrogie cywilizacji zachodniej państwa upadłe – państwa, w których władza utraciła zdolność kierowania państwem

państwa wirtualne – podmioty istniejące w Internecie roszczące sobie pretensje do państwowości (czasami posiadają terytorium w postaci małej wyspy lub platformy wiertniczej leżącej na wodach międzynarodowych albo kawałka terytorium niechcianego przez inne państwa)

2) organizacje międzynarodowe

a) definicja

organizacja międzynarodowa – względnie trwały związek suwerennych państw, powstały w wyniku umowy międzynarodowej, posiadający stałe organy wyposażone w określone w tej umowie uprawnienia działające dla realizacji wspólnych celów

elementy:

trwały charakter – istnieją w długich okresach (dziesięciolecia), w odróżnieniu od konferencji

u postaw wielostronna umowa międzynarodowa – statut – umowa o charakterze prawnomiędzynarodowym nadaje podmiotowość organizacji, wskazuje cele, organy i zasady działania

stałe organy – wymienione w statucie lub nie, organizacja powinna posiadać minimum organy:

naczelny

administracyjny

plenarny

wtórność wobec państw – posiada tyle kompetencji ile państwa jej przekażą są strukturami celowościowymi – realizują cele ze statutu są strukturami wielostronnymi – muszą składać się z minimum trzech państw b) klasyfikacje

charakter prawny członków

międzyrządowe

pozarządowe

kryterium geograficzne

powszechne

regionalne

grupowe

cele

o celach ogólnych

o celach wyspecjalizowanych

władza

koordynacyjne

ponadnarodowe (integracyjne)

c) funkcjonowanie

decydowanie

z głosowaniem

jednomyślność – wszyscy muszą być za (w niektórych dopuszczone aby wstrzymać się od głosu)

większość

głosy ważone

bez głosowania – konsensus – czyli pracujemy dotąd aż nikt nie zgłasza sprzeciwu

funkcje

regulacyjna – tworzenie norm określających wzorce zachowań kontrolna – ocena zgodności stanu faktycznego z normami operacyjna – bezpośrednie działania w środowisku międzynarodowym 3) Unia Europejska

a) role UE:

ekonomiczne

lidera rozwoju

wzorca integracji

dostarczyciela pomocy humanitarnej i rozwojowej

polityczna i bezpieczeństwa – globalny aktor dyplomatyczny i stabilizator pokoju oraz bezpieczeństwa

kulturowo-cywilizacyjna – atrakcyjnego ośrodka cywilizacyjnego i promotora kultury europejskiej

4) podmioty transnarodowe

a) istota

zorganizowane grupy społeczne, które w swoich działaniach wykraczają poza granice państw

b) rodzaje

organizacje pozarządowe

korporacje transnarodowe

ruchy narodowowyzwoleńcze

organizacje terrorystyczne i struktury zorganizowanej przestępczości IV

Służba dyplomatyczna i konsularna

1) dyplomacja

a) definicja

dyplomacja – oficjalna działalność państwa, skierowana na zewnątrz i realizowana przez organy państwowe, mająca na celu osiągnięcie założeń polityki zagranicznej państwa poprzez prowadzenie rokowań i zawieranie umów międzynarodowych b) cel dyplomacji – nawiązanie i utrzymywanie pokojowych stosunków z innymi państwami oraz ochrona interesów państwa

c) metody dyplomacji

werbalne

negocjacje

kompromis

perswazja

konsultacje

groźby

podstęp

presja

korespondencja dyplomatyczna

niewerbalne

manipulowanie protokołem

manipulacja rangą szefa placówki

przesuwanie wizyt

d) formy dyplomacji

dyplomatyczna misja specjalna – czasowe przedstawicielstwo w innym państwie stałe przedstawicielstwo

misja na konferencje międzynarodową

przedstawicielstwo przy organizacji międzynarodowej

e) funkcje dyplomacji

reprezentowanie państwa wysyłającego

ochrona interesów państwa wysyłającego

prowadzenie rokowań

działanie na rzecz rozwoju przyjaznych stosunków

legalne zaznajamianie się z warunkami w państwie przyjmującym możliwość pełnienia funkcji konsularnych

2) misje dyplomatyczne

a) klasyfikacje misji (kryteria)

zakres czasowy

stałe

czasowe

zakres podmiotowy

w relacjach dwustronnych

w relacjach wielostronnych

charakter misji

merytoryczne

obserwacyjne

b) szefowie misji

ambasadorowie i nuncjusze

posłowie, ministrowie i internuncjusze

chargés d'affaires

c) precedencja

wewnątrz klasy – kolejność złożenia listów uwierzytelniających dziekan korpusu – w państwach katolickich przedstawiciel Stolicy Apostolskiej, w pozostałych państwach – dyplomata, który najwcześniej złożył listy uwierzytelniające

d) przebieg misji

mianowanie – odpowiednie organy państwa (szefa placówki mianuje głowa państwa lub minister spraw zagranicznych przy chargés d'affaires) agrément – zgoda państwa przyjmującego

początek misji – złożenie listów uwierzytelniających (głowie państwa lub ministrowi spraw zagranicznych przy chargés d'affaires) zakończenie działalności szefa misji:

odwołanie

zgon

rezygnacja

dezercja

uznanie za persona non grata

zakończenie działalności misji

utrata podmiotowości przez państwo

zerwanie stosunków

wybuch wojny

zamknięcie placówki

e) przywileje i immunitety

teorie wyjaśniające udzielenie przywilejów i immunitetów reprezentacji – ponieważ misja reprezentuje władcę państwa więc należą mu się przywileje jak władcy

eksterytorialności – misja jest częścią obcego państwa więc należy ja traktować jakby nie była w państwie przyjmującym

funkcjonalna – misja otrzymuje przywileje niezbędne do wypełniania swoich funkcji

przywileje misji

nietykalność pomieszczeń

nietykalność majątku i funduszy

nietykalność archiwów i korespondencji

przywileje podatkowe

przywileje celne

przywileje personalne

nietykalność osobista – nie można zatrzymać lub aresztować immunitet jurysdykcyjny – karny, cywilny, administracyjny przywileje podatkowe

przywileje celne

3) misje konsularne

a) kategorie urzędów konsularnych

zawodowe

honorowe

b) klasy urzędów konsularnych

konsulat generalny

konsulat

wicekonsulat

agencja konsularna

c) precedencja

w ramach klasy – wg daty udzielenia exequatur (gdy mamy do czynienia z tymczasowym szefem misji zamiast exequatur sprawdzamy datę tymczasowego dopuszczenia do pełnienia misji), gdy ta sama data sprawdzamy datę przedstawienia listów komisyjnych lub notyfikacji

d) przebieg misji

mianowanie – szef ministerstwa spraw zagranicznych

listy komisyjne lub notyfikacja

exequatur – dopuszczenie szefa misji do wykonywania czynności początek misji – złożenie listów komisyjnych

zakończenie działalności szefa misji konsularnej

śmierć

rezygnacja

odwołanie

uznanie za persona non grata

cofnięcie exequatur

zakończenie działalności misji konsularnej

utrata podmiotowości międzynarodowej

wojna

zawieszenie stosunków

zerwanie stosunków

likwidacja urzędu konsularnego

e) funkcje misji

ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli prawo do porozumiewania się z obywatelami

udzielanie obywatelom pomocy i rady w wypadkach losowych ochrona przed dyskryminującym traktowaniem przez władze państwa wysyłającego

organizowanie pomocy prawnej dla więzionych obywateli

funkcje administracyjne

sprawy dotyczące obywatelstwa

wystawianie paszportów i wiz

urzędnik stanu cywilnego

rejestrowanie obywateli w okręgu konsularnym

funkcje sądowe

doręczne pism

przesłuchiwanie w charakterze światków i biegłych

pomoc obywatelom przed wymiarem sprawiedliwości

funkcje notarialne

sporządzanie testamentów

tłumaczenie i legalizacja dokumentów

przyjmowanie oświadczeń

sporządzanie umów

funkcje w sprawach spadkowych – ochrona obywateli zlecana zewnętrznym firmom

opieka i kuratela nad małoletnimi i nieposiadającymi pełnej zdolności do czynności prawnych

funkcje w żegludze morskiej i powietrznej – ochrona prawna statków i ich załóg promowanie stosunków gospodarczych – wspieranie inwestycji i ułatwianie nawiązywania kontaktów

promowanie stosunków kulturalnych i naukowych – propagowanie dorobku kulturowego i naukowego państwa, integracja środowisk emigracyjnych funkcja informacyjna – zbieranie informacji o sytuacji w okręgu f) przywileje i immunitety

misji

nietykalność pomieszczeń – tylko wykorzystywane do pracy urzędu nietykalność archiwów i korespondencji

zwolnienie do opłat i podatków

nietykalność majątku i funduszy

personalne

nietykalność osobista – można zatrzymać lub aresztować na podstawie decyzji sądu (przy ciężkiej zbrodni) lub wyroku sądu (w innych sprawach) immunitet jurysdykcyjny – ograniczony do czynności wykonywanych w ramach funkcji

przywileje podatkowe

przywileje celne

Konflikty zbrojne – teoria

1) Rodzaje środków pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych: a) dyplomatyczne

Środki dyplomatyczne – państwa do końca zachowują możliwość zastosowania wyniku:

rokowania bezpośrednie

cechy:

dwie lub więcej stron

wzajemna wymiana poglądów

na koniec kompromis lub protokół rozbieżności

procedury pomocnicze:

dobre usługi – podmiot trzeci nie uczestniczy w rozmowach doprowadza jedynie strony do stołu rokowań

mediacja – podmiot trzeci uczestniczy w rozmowach, może proponować konkretne rozwiązania

komisja badawcza – bezstronna komisja, której strony zlecają ustalenie stanu faktycznego

koncyliacja (usługi pojednawcze)

obie strony zlecają rozwiązanie problemu komisji pojednawczej, komisja rozstrzyga samodzielnie sprawę i proponuje rozwiązanie nie wiążące stron

b) sądowe

sądy arbitrażowe

obie strony muszą zgodzić się na arbitraż

strony same wybierają arbitrów i procedurę

strony muszą poddać się orzeczeniu, które nie musi opierać się na regułach prawa

poddanie się procedurze o charakterze fakultatywnym (dobrowolnym) lub obowiązkowym (klauzula arbitrażowa)

sady stałe

strony nie mają wpływu na wybór arbitrów i procedury

strony muszą poddać się orzeczeniu, które opiera się na regułach prawa poddanie się procedurze w formie:

zwrócenia się po zaistnieniu sporu (jedna lub obie strony) klauzula sądowa w umowie (skarży jedna strona)

klauzula fakultatywna (skarży jedna strona)

2) Problem użycia siły w stosunkach międzynarodowych

a) konflikt zbrojny – (od łacińskiego conflictus – zderzenie) stan walki orężnej między państwami

b) wojna – uregulowany normami prawnymi konflikt zbrojny cechujący się: dwie lub więcej zorganizowanych sił zbrojnych

u obu planowana i zorganizowana struktura dowodzenia

korelacja strategicznych i taktycznych zamierzeń szczebla dowodzenia c) klasyfikacje konfliktów zbrojnych:

sprawiedliwość

sprawiedliwe

niesprawiedliwe

podmioty wojujące

międzypaństwowe

niepaństwowe

zasięg

globalne

regionalne

lokalne

d) prawo konfliktów zbrojnych

ius in bello - prawo wojny, zespół norm określających zasady prowadzenia działań wojennych

konwencje genewskie

konwencje haskie

ius ad bellum – prawo do wojny, normy określające, kiedy można użyć wojny jako narzędzia polityki

pakt Ligi Narodów – ograniczenie prawa do wojny, gdy przekazano sprawę do Rady LN, możliwa interwencja mocarstw, wojna legalna pakt Brianda-Kelloga - delegalizacja wojny

Karta Narodów Zjednoczonych – powstrzymanie się od użycia siły, z wyjątkiem samoobrony, możliwość interwencji zbrojnej za zgoda Rady Bezpieczeństwa ONZ

Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe

1) definicje

a) bezpieczeństwo narodowe – (def. M. Berkovitz i P. Bock) zdolność państwa do ochrony wartości wewnętrznych przed zagrożeniami zewnętrznymi b) bezpieczeństwo międzynarodowe – (E. Adler) wynika ze zbiorowej interpretacji tego, co tworzy zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego 11

2) zakres przedmiotowy (wymiary)

a) polityczny – struktury stabilizujące ład międzynarodowy (organizacje międzynarodowe jak OBWE)

b) gospodarczy (ekonomiczny) – przejście od geopolityki do geoekonomiki (zamiana wojskowych metod realizacji polityki zagranicznej państwa, na metody nacisku i powiązań gospodarczych)

c) społeczny (humanitarny) – zdolność społeczeństwa do zachowania jego podstawowych cech w warunkach zmienności środowiska międzynarodowego i teraźniejszych i przyszłych zagrożeń

d) wojskowy (militarny) – (historycznie obejmował całość bezpieczeństwa państwa) obecnie zapewnienie bezpieczeństwa przed użyciem sił zbrojnych lub broni konwencjonalnej albo ABC, wzmacnianie środków budowy zaufania (między państwami), stabilizowanie środowiska międzynarodowego poprzez misje wojskowe w państwach trzecich

e) ekologiczny – wpływ stanu środowiska naturalnego na funkcjonowanie państw f) informacyjny – ochrona zasobów informacyjnych i technologii g) kulturowy – utrwalanie i podtrzymywanie tożsamości kulturowej narodu h) ideologiczny – zapewnienie przetrwania i wolności wyznawanych ideologii i) demograficzny – utrzymanie stosunku i współdziałania etnosów zamieszkujących państwo

3) wymiar przestrzenny bezpieczeństwa

a) globalne

b) regionalne

c) subregionalne

d) transregionalne

e) lokalne

f) miejscowe

g) personalne

4) zakres czasowy

a) stan bezpieczeństwa

b) proces bezpieczeństwa