INTEGROWANIE WSPARCIA

INTEGROWANIE WSPARCIA

SPOŁECZNEGO DZIECKA

SPOŁECZNEGO DZIECKA

I RODZINY ZASTĘPCZEJ

I RODZINY ZASTĘPCZEJ

WYZWANIEM SPOŁECZNYM

WYZWANIEM SPOŁECZNYM

W POLSCE

W POLSCE

Rodzina zastępcza

Rodzina zastępcza

Rodzina zastępcza to

Rodzina zastępcza to

ośrodek opiekuńczy,

ośrodek opiekuńczy,

którego celem jest

którego celem jest

zastąpienie dziecku

zastąpienie dziecku

wychowania w rodzinie

wychowania w rodzinie

własnej poprzez

własnej poprzez

stworzenie warunków

stworzenie warunków

zbliżonych do tych,

zbliżonych do tych,

które istnieją w

które istnieją w

normalnie

normalnie

funkcjonującej

funkcjonującej

rodzinie

rodzinie

.

.

Rodzice zastępczy jako

Rodzice zastępczy jako

opiekunowie prawni

opiekunowie prawni

dziecka

dziecka

Decyzje o skierowaniu dziecka do rodziny

Decyzje o skierowaniu dziecka do rodziny

zastępczej niejednokrotnie zbiegają się

zastępczej niejednokrotnie zbiegają się

z potrzebą ustanowienia opieki prawnej.

z potrzebą ustanowienia opieki prawnej.

Z pojęciem opieki prawnej kojarzy się pojęcie

Z pojęciem opieki prawnej kojarzy się pojęcie

opieki w ogóle, a więc sprawowanie wobec

opieki w ogóle, a więc sprawowanie wobec

dziecka bezpośrednich funkcji wychowawczych

dziecka bezpośrednich funkcji wychowawczych

oraz podejmowania zwykłych, codziennych

oraz podejmowania zwykłych, codziennych

starań związanych z jego utrzymaniem.

starań związanych z jego utrzymaniem.

To sąd opiekuńczy orzeka w kwestiach opieki

To sąd opiekuńczy orzeka w kwestiach opieki

prawnej nad dzieckiem i często bywa tak, że ta

prawnej nad dzieckiem i często bywa tak, że ta

osoba, która sprawuje bezpośrednią pieczę nad

osoba, która sprawuje bezpośrednią pieczę nad

dzieckiem ma również prawną opiekę, a co za

dzieckiem ma również prawną opiekę, a co za

tym idzie opiekun ma status rodziny zastępczej.

tym idzie opiekun ma status rodziny zastępczej.

Opiekun prawny

Opiekun prawny

Opiekunem prawnym jest osoba, która

Opiekunem prawnym jest osoba, która

przejmuje prawa i obowiązki wobec

przejmuje prawa i obowiązki wobec

dziecka wynikające z władzy rodzicielskiej.

dziecka wynikające z władzy rodzicielskiej.

Ich zakres obejmuje zarówno pieczę nad

Ich zakres obejmuje zarówno pieczę nad

osobą, jak i nad majątkiem dziecka.

osobą, jak i nad majątkiem dziecka.

Biorąc pod uwagę przyjęte założenia

Biorąc pod uwagę przyjęte założenia

funkcji

rodziny

zastępczej

można

funkcji

rodziny

zastępczej

można

stwierdzić, że funkcje rodziny zastępczej

stwierdzić, że funkcje rodziny zastępczej

i opiekuna znakomicie się wzajemnie

i opiekuna znakomicie się wzajemnie

uzupełniają.

uzupełniają.

Po roku 1989 w Polsce w rodzinnej opiece

Po roku 1989 w Polsce w rodzinnej opiece

społecznej wiele się zmieniło. Do

społecznej wiele się zmieniło. Do

najistotniejszych zmian zaliczyć należy:

najistotniejszych zmian zaliczyć należy:

•

przekazanie zadań z nią związanych z nadzoru

przekazanie zadań z nią związanych z nadzoru

oświatowego do pomocy społecznej,

oświatowego do pomocy społecznej,

•

profesjonalizowanie rodzinnych form a w szczególności

profesjonalizowanie rodzinnych form a w szczególności

tworzenie zawodowych, niespokrewnionych rodzin

tworzenie zawodowych, niespokrewnionych rodzin

zastępczych,

zastępczych,

•

systematyczne nadzorowanie i szkolenie opiekunów

systematyczne nadzorowanie i szkolenie opiekunów

zastępczych niespokrewnionych a także coraz częściej

zastępczych niespokrewnionych a także coraz częściej

spokrewnionych,

spokrewnionych,

•

tworzenie różnorodnych form wsparcia zarówno

tworzenie różnorodnych form wsparcia zarówno

publicznych jak i pozarządowych,

publicznych jak i pozarządowych,

•

utworzenie lokalnych systemów rodzinnej opieki

utworzenie lokalnych systemów rodzinnej opieki

zastępczej,

zastępczej,

•

podniesienie świadomości społecznej i tolerancji wobec

podniesienie świadomości społecznej i tolerancji wobec

opieki zastępczej

opieki zastępczej

Wsparcie jest sytuacją

dwuelementową

( podmiot wsparcia – przedmiot

wsparcia)

Najczęściej wymienia się wsparcie:

Najczęściej wymienia się wsparcie:

-

emocjonalne

emocjonalne

-

instrumentalne

instrumentalne

-

informacyjne

informacyjne

-

wartościujące

wartościujące

Rodzaje wsparcia ze względu na to co

Rodzaje wsparcia ze względu na to co

osoba dorosła powinna dostarczyć

osoba dorosła powinna dostarczyć

młodemu człowiekowi:

młodemu człowiekowi:

•

wsparcie lub motywowanie do uczenia się,

wsparcie lub motywowanie do uczenia się,

•

wsparcie w razie problemów w relacjach

wsparcie w razie problemów w relacjach

z innymi osobami,

z innymi osobami,

•

wsparcie w rozwoju osobowym,

wsparcie w rozwoju osobowym,

•

wsparcie polegające na „byciu z kimś”,

wsparcie polegające na „byciu z kimś”,

•

bycie powiernikiem tajemnic,

bycie powiernikiem tajemnic,

•

bycie wzorem do naśladowania,

bycie wzorem do naśladowania,

•

traktowanie nastolatka z szacunkiem i

traktowanie nastolatka z szacunkiem i

powagą.

powagą.

Wsparcie społeczne dziecka

lub jego najbliższej rodziny

można analizować jako

umiejscowienie w sieci

społecznej w której się

znajduje oraz jako

odczuwany stan

zachodzących w niej relacji.

Kategorie wsparcia:

Kategorie wsparcia:

•

wsparcie strukturalne i funkcjonalne,

•

źródła wsparcia społecznego,

•

typy (rodzaje) wsparcia,

•

wsparcie otrzymywane i
spostrzegane,

•

potrzeba wsparcia i mobilizacja
wsparcia

Na poczucie wsparcia społecznego

składają się odczucia:

•

bliskiego związku z jakąś osobą,

bliskiego związku z jakąś osobą,

•

przynależności do grupy o podobnych

przynależności do grupy o podobnych

zainteresowaniach,

zainteresowaniach,

•

związku z osobami, które dowartościowują

związku z osobami, które dowartościowują

jednostkę,

jednostkę,

•

istnienia osób na które jednostka zawsze

istnienia osób na które jednostka zawsze

może liczyć,

może liczyć,

•

istnienie osób do których jednostka może

istnienie osób do których jednostka może

zwrócić się po radę.

zwrócić się po radę.

Wsparcie całej struktury

rodzinnej pod względem

socjalnym, wychowawczym

i edukacyjnym powinno

być wysoce

zindywidualizowane,

systemowe i lokalnie

zintegrowane.

Istniejące w Polsce rodzinne formy

Istniejące w Polsce rodzinne formy

opieki zastępczej:

opieki zastępczej:

•

rodziny adopcyjne,

•

rodziny zastępcze: spokrewnione i

niespokrewnione z dzieckiem, zawodowe

niespokrewnione z dzieckiem tj.

wielodzietne, specjalistyczne

i o charakterze pogotowia rodzinnego,

•

rodzinne domy dziecka,

•

wioski dziecięce.

Pogotowie opiekuńcze

Pogotowie opiekuńcze

Pogotowie opiekuńcze jest

Pogotowie opiekuńcze jest

placówką opiekuńczo – wychowawczą

placówką opiekuńczo – wychowawczą

o charakterze diagnostyczno –

o charakterze diagnostyczno –

kwalifikacyjno – rozdzielczym,

kwalifikacyjno – rozdzielczym,

przeznaczonym dla dzieci w wieku

przeznaczonym dla dzieci w wieku

od 3 do 18 roku życia, wymagających

od 3 do 18 roku życia, wymagających

zapewnienia im całkowitej opieki.

zapewnienia im całkowitej opieki.

Zasadniczym zadaniem

Zasadniczym zadaniem

pogotowia opiekuńczego jest

pogotowia opiekuńczego jest

zakwalifikowanie dziecka do

zakwalifikowanie dziecka do

odpowiedniej placówki

odpowiedniej placówki

opiekuńczo

opiekuńczo

–

–

wychowawczej lub

wychowawczej lub

do rodziny zastępczej oraz

do rodziny zastępczej oraz

doprowadzenie dziecka w

doprowadzenie dziecka w

czasie jego pobytu do normy w

czasie jego pobytu do normy w

zakresie wychowania.

zakresie wychowania.

Zadania pogotowia opiekuńczego:

Zadania pogotowia opiekuńczego:

•

zapewnienie doraźnej i okresowej opieki

zapewnienie doraźnej i okresowej opieki

dzieciom opuszczonym i osieroconym bądź

dzieciom opuszczonym i osieroconym bądź

wymagającym odizolowania od

wymagającym odizolowania od

dotychczasowego środowiska,

dotychczasowego środowiska,

•

organizowanie odpowiedniej działalności

organizowanie odpowiedniej działalności

kompensacyjno – terapeutycznej

kompensacyjno – terapeutycznej

i resocjalizacyjnej,

i resocjalizacyjnej,

•

zapewnienie każdemu dziecku warunków do

zapewnienie każdemu dziecku warunków do

wypełnienia obowiązku szkolnego, aby w

wypełnienia obowiązku szkolnego, aby w

miarę możliwości mogło kontynuować naukę

miarę możliwości mogło kontynuować naukę

w szkole,

w szkole,

•

opracowanie diagnozy pedagogicznej

opracowanie diagnozy pedagogicznej

i lekarskiej oraz wskazań

i lekarskiej oraz wskazań

wychowawczych i dydaktycznych,

wychowawczych i dydaktycznych,

•

kwalifikowanie dzieci do rodzin

kwalifikowanie dzieci do rodzin

zastępczych i adopcyjnych oraz

zastępczych i adopcyjnych oraz

kwalifikowanie dzieci do odpowiednich

kwalifikowanie dzieci do odpowiednich

placówek wychowawczo – opiekuńczych

placówek wychowawczo – opiekuńczych

.

.

Pogotowie opiekuńcze jest miejscem gdzie

Pogotowie opiekuńcze jest miejscem gdzie

dziecko nie powinno przebywać dłużej niż

dziecko nie powinno przebywać dłużej niż

3 miesiące.

3 miesiące.

Pogotowia rodzinne zajmują

Pogotowia rodzinne zajmują

bardzo istotne miejsce wśród

bardzo istotne miejsce wśród

rodzinnych form opieki zastępczej.

rodzinnych form opieki zastępczej.

Ważne jest wspieranie opiekunów i

Ważne jest wspieranie opiekunów i

pomoc ze strony kompetentnych

pomoc ze strony kompetentnych

osób, gdyż wtedy będą mogli

osób, gdyż wtedy będą mogli

oferować swoim wychowankom

oferować swoim wychowankom

wsparcie w efektywny

wsparcie w efektywny

i zadowalający sposób oraz

i zadowalający sposób oraz

przywracać dzieciom poczucie

przywracać dzieciom poczucie

bezpieczeństwa i

bezpieczeństwa i

sprawiać, że będą się czuć

sprawiać, że będą się czuć

potrzebne i kochane.

potrzebne i kochane.

Dziecko niepełnosprawne w

Dziecko niepełnosprawne w

rodzinie zastępczej

rodzinie zastępczej

Wszystkie dzieci niepełnosprawne uważają,

Wszystkie dzieci niepełnosprawne uważają,

że rodzice zastępczy są autorytetami,

że rodzice zastępczy są autorytetami,

zasługują na szacunek, do nich najczęściej

zasługują na szacunek, do nich najczęściej

zwracają się

zwracają się

po pomoc. Dzieci niepełnosprawne z rodzin

po pomoc. Dzieci niepełnosprawne z rodzin

zastępczych przywiązują dużą wagę do

zastępczych przywiązują dużą wagę do

atmosfery panującej w domu rodzinnym

atmosfery panującej w domu rodzinnym

i związków emocjonalnych między rodzicami

i związków emocjonalnych między rodzicami

i dziećmi. Wynika to z ich negatywnych

i dziećmi. Wynika to z ich negatywnych

doświadczeń życiowych, braku więzi z

doświadczeń życiowych, braku więzi z

rodzicami naturalnymi.

rodzicami naturalnymi.

Innym ważnym elementem, który

odgrywa duże znaczenie w funkcjonowaniu
rodziny zastępczej jest czas przebywania
oraz wiek
w chwili trafienia do niej dziecka. Im dłużej
dziecko w niej przebywa oraz im młodsze
wiekiem do niej trafia tym większa jego więź
emocjonalna z nią.

Wiek dzieci niepełnosprawnych w chwili

trafienia do rodzin zastępczych mieścił się
w przedziale od 3 do 7 lat.

Rodziny zastępcze stanowią korzystniejsze

środowisko opiekuńczo – wychowawcze dla dzieci

niepełnosprawnych niż rodziny naturalne, ponieważ:

•

większość z nich posiada przeciętne i bardzo dobre

większość z nich posiada przeciętne i bardzo dobre

warunki materialne i mieszkaniowe,

warunki materialne i mieszkaniowe,

•

w rodzinach panują poprawne stosunki

w rodzinach panują poprawne stosunki

międzyludzkie,

międzyludzkie,

•

wszyscy rodzice zastępczy posiadają co najmniej

wszyscy rodzice zastępczy posiadają co najmniej

wykształcenie podstawowe,

wykształcenie podstawowe,

•

większość rodziców zastępczych stosuje poprawne

większość rodziców zastępczych stosuje poprawne

podstawy wobec dziecka i jego niepełnosprawności,

podstawy wobec dziecka i jego niepełnosprawności,

•

rodzice przyjmując dziecko niepełnosprawne kierują

rodzice przyjmując dziecko niepełnosprawne kierują

się dobrem dziecka

się dobrem dziecka

Działalność rodzin zastępczych

powinna być stale poddawana kontroli
przez pracowników Miejskiego Ośrodka
Pomocy Społecznej.

Traumatyczne przeżycia oraz
oderwanie od rodziców biologicznych
sprawia, że dzieci
z rodzin zastępczych mają liczne
trudności
w nawiązywaniu więzi emocjonalnych,
w adaptacji w nowym środowisku co
wpływa ujemnie na ich stosunki z
rówieśnikami oraz pozycję w klasie
szkolnej, a tym samym na ich sytuację
szkolną i osiągane wyniki w nauce.

Rodzina zastępcza stanowi dobre i
wartościowe środowisko opiekuńczo –
wychowawcze.
Mimo niewłaściwych podstaw rodziny
zastępcze starają się należycie wypełniać
obowiązki względem dzieci, otaczać je jak
najlepszą opieką oraz stworzyć im dobre
warunki do rozwoju.
Właściwe stosunki wewnątrzrodzinne
najskuteczniej uczą jednostkę budowania
prawidłowych stosunków z innymi członkami
społeczeństwa.

Rodzina, która od najmłodszych lat
wychowuje dziecko, obdarza je miłością
i właściwą opieką ma możliwość
nadrobić zaległości wynikające z braku
rodziców biologicznych i pozytywnie
wpłynąć na sytuację życiową oraz
szkolną dziecka.
Żadna instytucja nie jest w stanie
zastąpić rodziny i dlatego taka forma
opieki, jaką jest rodzina zastępcza
powinna być ciągle rozwijana i
upowszechniona.
Powinno powstawać coraz więcej
rodzin zastępczych, nad którymi
większą opiekę sprawowałoby państwo.

W procesie wsparcia dziecka szkolnego w
rodzinie zastępczej uczestniczą przede
wszystkim:

1.

1.

z dorosłych osób: opiekunowie zastępczy,

z dorosłych osób: opiekunowie zastępczy,

ich krewni, pełnoletnie rodzeństwo,

ich krewni, pełnoletnie rodzeństwo,

nauczyciele, wychowawcy w szkole i

nauczyciele, wychowawcy w szkole i

poza nią, prawnicy socjalni nadzorujący

poza nią, prawnicy socjalni nadzorujący

dziecko,

dziecko,

2.

2.

z niepełnoletnich osób: rodzeństwo,

z niepełnoletnich osób: rodzeństwo,

rówieśnicy oraz starsi lub młodsi

rówieśnicy oraz starsi lub młodsi

przyjaciele.

przyjaciele.

Na dzień dzisiejszy integracja i

profesjonalizacja wsparcia rodzinnej opieki
społecznej ciągle jest wyzwaniem naukowym
i społecznym w Polsce, pomimo że proces ten
trwa od 1989 roku i można wskazać na wiele
jego sukcesów.
Jest on tym trudniejszy że epoka w której
żyjemy jest źródłem izolacji i braku poczucia
bezpieczeństwa, wiele ludzi skupia się
wyłącznie na sobie.
Prowadzi to do zaniku więzi społecznych a
zanik więzi społecznych stanowi zagrożenie
dla prawidłowego funkcjonowania i rozwoju
dziecka.