Ubezpieczenie
SPOŁECZNE
a
u
bezpieczenie
GOSPODARCZE
analiza porównawcza
Tomasz Lasocki
KOŁO NAUKOWE UBEZPIECZEŃ
SPOŁECZNYCH I
GOSPODARCZYCH
Geneza ubezpieczeń
„Rzymianie, wychodząc poza ramy inicjatywy indywidualnej,
formowali towarzystwa akcyjne handlowe, finansowe lub
asekuracyjne, tworząc po raz pierwszy ubezpieczenia od
ryzyka transportu morskiego towarów.”
Louis Andre, „Historie Economique”
Ubezpieczenie - Forma rozłożenia kosztów szkód majątkowych
wynikających z pewnych zdarzeń losowych.
Idea solidarności i wzajemności wywodząca się ze
świadomości wspólnego zagrożenia – spółki – osobowość
prawna
Cechy wspólne
(konstrukcja - kumulacja)
← Grupa podmiotów
objęta wspólnym
zagrożeniem
(zdarzenia
losowe)
Fundusz
ubezpieczeniowy
Fundusz
ubezpieczeniowy
← Rezerwy materialne z
góry przeznaczone na
finansowanie
ujemnych skutków
określonych zdarzeń
losowych
Stosunek
ubezpieczenia
Cel: Eliminacja
określonych
ujemnych
następstw zdarzeń
losowych
← Składka
Cechy wspólne
(konstrukcja - dystrybucja)
Zdarzenie
faktyczne
Zdarzenie
ubezpieczeniowe
Warunki
$$$$$$$
Świadczeni
e
Osiągnięcie 60 lub 65 lat
Odejście z rynku pracy
Staż pracy: 20/25 lat
Emerytura
EFEKT:
•Ochrona interesów jednostki
•Ubezpieczeniowa ochrona społeczeństwa
Różnice (przedmiot
ubezpieczenia)
Społeczne:
- środki utrzymania
zapewniane przez
samodzielną pracę
Gospodarcze:
– mienie, zdrowie,
życie
Różnice (czas i cel powstania
oraz ich konsekwencje)
Społeczne:
- zabezpieczenie bytu nowej
klasie społecznej, jaką od
połowy XIX wieku stali się
ludzie żyjący z pracy
najemnej, co przekładało
się na spokój społeczny
Gospodarcze:
–
starożytny
Rzym
–
partycypacja
w
ryzyku
gospodarczym
Społeczne:
–
wykreowane
przez
ustawodawcę
Konsekwencje
Gospodarcze:
- ukształtowane w drodze
ewolucji
metody zabezpieczenia społecznego (pomocowa,
zaopatrzeniowa, ubezpieczeniowa – różnica – np. sposób
finansowania)
Różnice (zasady działania)
Społeczne:
–
przymusowe,
wyjątkowo dobrowolne
Gospodarcze:
–
dobrowolne,
w
wyjątkowych
przypadkach
obowiązkowe
przymus ubezpieczenia – stosunek powstaje ex
lege,
teoretycznie bez składek można otrzymać
świadczenie
obowiązek ubezpieczenia – niespełnienie
obowiązku skutkuje brakiem ochrony
ubezpieczeniowej
Różnice (zasady ustalania
składki)
Społeczne:
-
jednolite zasady
wymiaru składki
Gospodarcze:
-
wysokość składki a nawet
powstanie
stosunku
ubezpieczenia
zależeć
może od płci, wieku,
stanu
rodzinnego
czy
stanu zdrowa
Różnice (charakter przepisów)
Społeczne:
-
ius cogens, brak w
zasadzie klauzul
generalnych (zasady
współżycia
społecznego itp.) –
normy
administracyjno-
prawne
Gospodarcze:
-
ramy nakreślone w KC,
oraz szczegółowych
ustawach, ale poza
tym działa zasada
swobody umów –
normy cywilnoprawne
Różnice (umiejscowienie w
systemie prawnym)
Społeczne:
– gwarancja konstytucyjna
prawa do zabezpieczenia
społecznego (art. 67
Konstytucji), gwarancja
wypłaty świadczeń przez
Skarb Państwa
Gospodarcze
:
- podmioty działają i
odpowiadają na podstawie
prawa prywatnego (Np.
określanie ogólnych
warunków ubezpieczenia –
art. 812 KC)
Społeczne:
–
domniemanie kognicji
sądów okręgowych w
zakresie spraw z
ubezpieczeń społecznych
(art. 477
8
§1 KPC)
Gospodarcze:
– właściwość ustalana na
podstawie ogólnych norm
KPC (wartość przedmiotu
sporu, rodzaj sprawy itp.)
Procesowo
:
Różnice (terminologia)
Społeczne
:
• świadczenie –
zapewnienie bytu,
forma: periodyczna
• szkoda – niemożność
świadczenia pracy,
powodująca straty
materialne
• stwierdzenie
istnienia stosunku:
ex lege!
Gospodarcze
:
• odszkodowanie – cel:
odbudowa, forma:
skapitalizowana
• szkoda – strata
materialna
• stwierdzenie
istnienia stosunku–
art. 809 KC – polisa,
legitymacja lub inny
dokument
potwierdzający
Różnice (wina poszkodowanego)
Społeczne
:
-
nie ma wpływu na
zaistnienie
zdarzenia
ubezpieczeniowego,
może
tylko
w
niewielkim stopniu
ograniczyć
odpowiedzialność
ZUS
Gospodarcze
:
-przesłanka
całkowitego
uwolnienia się od
obowiązku
świadczenia
przez
zakład ubezpieczeń
Proces zbliżania się i
upodabniania
• zainteresowanie sektora prywatnego
zabezpieczeniem społecznym
• przykład Chile
• reforma z 1999 (umowa emerytalna,
dziedziczenie zgromadzonych
środków wskazanie beneficjenta,
opłaty za prowadzenie rachunku)
• PPE i IKE
Źródła
• Inetta Jędrasik-Jankowska „Pojęcia i
konstrukcje prawne Ubezpieczenia
Społecznego”,
Lexis Nexis, Warszawa 2007
• Inetta Jędrasik-Jankowska „Emerytura i
inne świadczenia związane z wiekiem”,
Lexis Nexis, Warszawa 2007
• Eugeniusz Kwiatkowski „Zarys dziejów
gospodarczych świata”,
Państwowy Instytut
Wydawniczy, Warszawa 1947
• Portal Gazety Ubezpieczeniowej
Dziękuję za uwagę!
Tomasz Lasocki
KOŁO NAUKOWE UBEZPIECZEŃ
SPOŁECZNYCH I
GOSPODARCZYCH