Zdolność prawna,

Zdolność prawna,

Niewolnicy,

Niewolnicy,

Osoby prawne

Osoby prawne

Zdolność prawna

Zdolność prawna

Możność bycia podmiotem praw i

Możność bycia podmiotem praw i

obowiązków w prawie prywatnym

obowiązków w prawie prywatnym

WAŻNE !!!!

WAŻNE !!!!

Zależy od 3

Zależy od 3

status

status



Libertatis

Libertatis

(wolność)

(wolność)



Civitatis

Civitatis

(obywatelstwo)

(obywatelstwo)



Familiae

Familiae

(pozycja w rodzinie)

(pozycja w rodzinie)

(1)

(1)

wolny

wolny

(2)

(2)

obywatel rzymski

obywatel rzymski

(3)

(3)

sui

sui

iuris

iuris

Zdolność prawna

Zdolność prawna

W zasadzie

W zasadzie

wolny

wolny

obywatel rzymski

obywatel rzymski

sui iuris

sui iuris

(

(

niezależnie od płci i

niezależnie od płci i

wieku !!!

wieku !!!

)

)

Wyjątki:

Wyjątki:



Peculium castrense

Peculium castrense



Peculium quasi- castrense

Peculium quasi- castrense



Peculium adventicium

Peculium adventicium

Zdolność prawna

Zdolność prawna

nasciturusa

nasciturusa

Nabywa zdolność prawną z momentem

Nabywa zdolność prawną z momentem

żywego narodzenia

żywego narodzenia

Ale...

Ale...

Nasciturus pro iam nato habetur

Nasciturus pro iam nato habetur

–

–

dziecko poczęte traktowano tak jak już

dziecko poczęte traktowano tak jak już

narodzone wówczas, gdy chodziło o jego

narodzone wówczas, gdy chodziło o jego

korzyści lub prawa

korzyści lub prawa

np. w prawie spadkowym

np. w prawie spadkowym

postumus

postumus

(dziecko urodzone po

(dziecko urodzone po

śmierci ojca) mógł dziedziczyć, tak jak pozostałe jego dzieci

śmierci ojca) mógł dziedziczyć, tak jak pozostałe jego dzieci

Płód zdeformowany (

Płód zdeformowany (

monstrum vel prodigum

monstrum vel prodigum

)

)

nie był traktowany jako człowiek

nie był traktowany jako człowiek

Curator Ventris

Curator Ventris

Utrata zdolności prawnej

Utrata zdolności prawnej

Capitis deminutio maxima

Capitis deminutio maxima

utrata obywatelstwa i wolności

utrata obywatelstwa i wolności

(„spadek z kategorii osób do kategorii rzeczy”)

(„spadek z kategorii osób do kategorii rzeczy”)

Capitis deminutio media

Capitis deminutio media

utrata lub zmiana obywatelstwa

utrata lub zmiana obywatelstwa

(np. banicja -

(np. banicja -

aquae et ignis interdictio

aquae et ignis interdictio

)

)

Capitis deminutio minima

Capitis deminutio minima

bez

bez

utraty obywatelstwa i wolności, ale

utraty obywatelstwa i wolności, ale

zmiana pozycji w rodzinie

zmiana pozycji w rodzinie

(np.

(np.

adrogatio, conventio in manum etc.

adrogatio, conventio in manum etc.

)

)

Utrata zdolności prawnej

Utrata zdolności prawnej

Kommorienci (

Kommorienci (

commorientes

commorientes

- „ci, którzy

- „ci, którzy

razem zmarli”) - osoby, które zmarły wskutek

razem zmarli”) - osoby, które zmarły wskutek

wspólnie im grożącego niebezpieczeństwa i

wspólnie im grożącego niebezpieczeństwa i

w okolicznościach uniemożliwiających

w okolicznościach uniemożliwiających

ustalenie kolejności zgonów

ustalenie kolejności zgonów

Domniemania kolejności zgonów

Domniemania kolejności zgonów

wprowadzone na potrzeby ustalenia

wprowadzone na potrzeby ustalenia

porządku dziedziczenia

porządku dziedziczenia



dojrzały syn po ojcu

dojrzały syn po ojcu



matka po niedojrzałym dziecku

matka po niedojrzałym dziecku

Kategorie osób ze względu na

Kategorie osób ze względu na

status civitatis

status civitatis

A) CIVES ROMANI

A) CIVES ROMANI

Uprawnienia (m.in.)

Uprawnienia (m.in.)



I

I

us conubii

us conubii



I

I

us commercii

us commercii



I

I

us suffragii

us suffragii



I

I

us honorum

us honorum



Ingenui

Ingenui

- wolni

- wolni



L

L

ibertini

ibertini

-

-

wyzwoleńcy

wyzwoleńcy

B) LATINI

B) LATINI



L

L

atini prisci

atini prisci



L

L

atini coloniarii

atini coloniarii



L

L

atini Iuniani

atini Iuniani

(L

(L

ex

ex

I

I

unia

unia

Norbana

Norbana

)

)

C) PEREGRINI

C) PEREGRINI



Certae civitatis

Certae civitatis



Socii

Socii



Dediticii

Dediticii

Popadnięcie w niewolę

Popadnięcie w niewolę

Urodzenie

Urodzenie



Uwaga na

Uwaga na

FAVOR LIBERTATIS!

FAVOR LIBERTATIS!

Capitis deminutio maxima

Capitis deminutio maxima



Senatum Consultum Claudianum

Senatum Consultum Claudianum



Sprzedaż

Sprzedaż

trans Tiberim

trans Tiberim



Podstępne podawanie się za niewolnika przy sprzedaży

Podstępne podawanie się za niewolnika przy sprzedaży



Schwytanie przez piratów, wrogów, etc

Schwytanie przez piratów, wrogów, etc

Fikcje prawne:

Fikcje prawne:



Ius postlimini

Ius postlimini

(nie odżywa małżeństwo i posiadanie !!!)

(nie odżywa małżeństwo i posiadanie !!!)



Fictio legis Corneliae

Fictio legis Corneliae

ZNAĆ !!!

ZNAĆ !!!

Manumissiones

Manumissiones

Formalne

Formalne



Testamento (directa,

Testamento (directa,

indirecta)

indirecta)



Censu

Censu



Vindicta

Vindicta



In ecclesia

In ecclesia

Skutki

Skutki



Wyzwoleniec uzyskuje

Wyzwoleniec uzyskuje

obywatelstwo rzymskie

obywatelstwo rzymskie



Możliwość zastrzeżenia

Możliwość zastrzeżenia

warunku od którego

warunku od którego

zależne było wyzwolenie

zależne było wyzwolenie

(

(

statuliber

statuliber

)

)

Nieformalne

Nieformalne



Inter amicos

Inter amicos



Per epistulam

Per epistulam



Per mensam etc

Per mensam etc

Skutki

Skutki



Formalnie wciąż

Formalnie wciąż

niewolnik

niewolnik



Początkowo przysługuje

Początkowo przysługuje

mu jedynie ochrona

mu jedynie ochrona

pretorska

pretorska



Od

Od

Lex Iunia Norbana

Lex Iunia Norbana

–

–

Latyn Iuniański

Latyn Iuniański

Ustawodawstwo Augusta

Ustawodawstwo Augusta

W zakresie wyzwoleń formalnych

W zakresie wyzwoleń formalnych



Lex Fufia Caninia –

Lex Fufia Caninia –

ograniczenie wyzwoleń w

ograniczenie wyzwoleń w

testamencie

testamencie



Lex Aelia Sentia – „

Lex Aelia Sentia – „

ograniczenia wiekowe”

ograniczenia wiekowe”

wyzwoleń, chyba że istnieje „słuszna przyczyna”

wyzwoleń, chyba że istnieje „słuszna przyczyna”

Sankcje:

Sankcje:



Wyzwolenie nieważne

Wyzwolenie nieważne



Po

Po

Lex Iunia

Lex Iunia

wyzwoleniec stawał się Latynem

wyzwoleniec stawał się Latynem

Iuniańskim

Iuniańskim

Kategoria

Kategoria

peregrini dediticii

peregrini dediticii

Sposoby uzyskania

Sposoby uzyskania

obywatelstwa przez Latyna

obywatelstwa przez Latyna

Iuniańskiego

Iuniańskiego

Pojął za żonę Rzymiankę lub Latynkę

Pojął za żonę Rzymiankę lub Latynkę

i miał z nią jednoroczne dziecko,

i miał z nią jednoroczne dziecko,

Zbudował dom w Rzymie,

Zbudował dom w Rzymie,

Dostarczał statek do przewożenia

Dostarczał statek do przewożenia

zboża lub prowadził młyn,

zboża lub prowadził młyn,

Służył w straży miejskiej etc…

Służył w straży miejskiej etc…

Prawo patronatu

Prawo patronatu

Obowiązek dokonywania po wyzwoleniu

Obowiązek dokonywania po wyzwoleniu

– przyrzeczonych jeszcze przed tą

– przyrzeczonych jeszcze przed tą

chwilą – usług na rzecz właściciela

chwilą – usług na rzecz właściciela

Obowiązki alimentacyjne

Obowiązki alimentacyjne

Dziedziczenie patrona po wyzwoleńcu

Dziedziczenie patrona po wyzwoleńcu

(Latyni Iuniańscy „żyją jak wolni umierają jak

(Latyni Iuniańscy „żyją jak wolni umierają jak

niewolnicy”)

niewolnicy”)

Obowiązki patrona

Obowiązki patrona

(zagrożone utratą prawa

(zagrożone utratą prawa

patronatu)

patronatu)

Prawo patronatu

Prawo patronatu

Dzieci wyzwoleńca rodziły się wolne

Dzieci wyzwoleńca rodziły się wolne

(„wyzwoleńcy przygotowywali swoje dzieci do

(„wyzwoleńcy przygotowywali swoje dzieci do

wolności”)

wolności”)

Uwaga !!!

Uwaga !!!

Dziedziczność patronatu

Dziedziczność patronatu

Patronat:

Patronat:



Dziedziczny ze strony patrona

Dziedziczny ze strony patrona



Niedziedziczny ze strony wyzwoleńca

Niedziedziczny ze strony wyzwoleńca

Pokrewieństwo

Pokrewieństwo

Osoby

Osoby

sui iuris

sui iuris

i

i

alieni iuris

alieni iuris

Pokrewieństwo agnacyjne

Pokrewieństwo agnacyjne

(osoby które podlegały lub mogły podlegać

(osoby które podlegały lub mogły podlegać

władzy tego samego zwierzchnika

władzy tego samego zwierzchnika

familijnego)

familijnego)

Pokrewieństwo kognacyjne

Pokrewieństwo kognacyjne

(liczą się więzy krwi)

(liczą się więzy krwi)



Ascendenci (wstępni) i descendenci (zstępni)

Ascendenci (wstępni) i descendenci (zstępni)



Obliczanie:

Obliczanie:

Quot generationes, tot gradus

Quot generationes, tot gradus

– ile

– ile

urodzeń tyle stopni

urodzeń tyle stopni

Osoby prawne

Osoby prawne

Rodzaje korporacji (

Rodzaje korporacji (

universitates

universitates

)

)



Populus Romanus

Populus Romanus



Fiscus, Aerarium

Fiscus, Aerarium



„

„

Osoby prawa publicznego” -

Osoby prawa publicznego” -

Municipia, Coloniae

Municipia, Coloniae



Stowarzyszenia -

Stowarzyszenia -

Sodalitates, Collegia, Corpora

Sodalitates, Collegia, Corpora

Fundacje

Fundacje

(tworzone ze względu na majątek)

(tworzone ze względu na majątek)

Stowarzyszenia

Stowarzyszenia

(tworzone ze względu na

(tworzone ze względu na

członków) –

członków) –

tres faciunt collegium

tres faciunt collegium

Osoby prawne

Osoby prawne

Cechy:

Cechy:



Wyodrębniony majątek,

Wyodrębniony majątek,



Samodzielny budżet,

Samodzielny budżet,



Zarządca (syndyk).

Zarządca (syndyk).

Ulpian D. 3.4.7.1.

Ulpian D. 3.4.7.1.

„

„

Jeżeli coś z tytułu zaciągniętego

Jeżeli coś z tytułu zaciągniętego

zobowiązania należy się korporacji, nie

zobowiązania należy się korporacji, nie

należy się jej poszczególnym członkom,

należy się jej poszczególnym członkom,

ani też tego co winna jest korporacja nie

ani też tego co winna jest korporacja nie

można żądać od jej członków”

można żądać od jej członków”

Next time

Next time

Actiones adiecticiae qualitatis

Actiones adiecticiae qualitatis

Odpowiedzialność noksalna

Odpowiedzialność noksalna

Podręcznik:

Podręcznik:

Rozdział IV § 15 I pkt 3 (do powtórki)

Rozdział IV § 15 I pkt 3 (do powtórki)

Źródła:

Źródła:

G 4.69-80

G 4.69-80

Plus do powtórki z podręcznika PR-PPP:

Plus do powtórki z podręcznika PR-PPP:

Rozdział 3.1. (bez 3.1.3.)

Rozdział 3.1. (bez 3.1.3.)

Next time

Next time

Z

Z

565 Zagadek...

565 Zagadek...

Stopnie pokrewieństwa:

Stopnie pokrewieństwa:

pytania

pytania

245-250

245-250

Kazusy 2, 3, 27 i 48 –

Kazusy 2, 3, 27 i 48 –

do dokładnego

do dokładnego

przeanalizowania

przeanalizowania

Kazusy z prezentacji 5_A:

Kazusy z prezentacji 5_A:

Next time – warto zajrzeć

Next time – warto zajrzeć

Warto zajrzeć:

Warto zajrzeć:

I. Żeber,

I. Żeber,

„Peculium” w terminologii

„Peculium” w terminologii

wcześniejszego prawa rzymskiego,

wcześniejszego prawa rzymskiego,

Acta

Acta

Universitatis Wratislaviensis nr. 138,

Universitatis Wratislaviensis nr. 138,

Prawo XXXIV (1971 r.), s. 117-125

Prawo XXXIV (1971 r.), s. 117-125

J. Krzynówek,

J. Krzynówek,

Granice „praepositio” przy

Granice „praepositio” przy

actio exercitoria

actio exercitoria

, Prawo Kanoniczne

, Prawo Kanoniczne

1994 r., nr 3-4, s.175-189

1994 r., nr 3-4, s.175-189