s zeromski syzyfowe prace scenariusz lekcji

Spis treści

Temat 1. Syzyfowe prace – lektura dla uważnych czytelników

Temat 2. Sporządzamy plan wydarzeń powieści Syzyfowe prace

Temat 3. Opowiadamy najciekawsze fragmenty powieści Syzyfowe prace

Temat 4.

Szkoła dawniej i dziś

Temat 5. Andrzej Radek, Bernard Zygier, Anna Stogowska (Biruta) – osoby, które

wywarły decydujący wpływ na Marcina Borowicza

Temat 6. W poszukiwaniu współczesnej formuły patriotyzmu

lub Syzyfowe prace – powieść o dojrzewaniu

Między nami

Scenariusze do lektury

Stefan Żeromski Syzyfowe prace

Opracowała Agnieszka Suchowierska

Syzyfowe prace to lektura bardzo trudna dla uczniów, a przy tym jej dobra znajomość będzie
wymagana na egzaminie po klasie ósmej. Dlatego, naszym zdaniem, konieczna jest nieco żmudna
analiza, która pomoże uczniom zrozumieć książkę i kluczowe zagadnienia w niej poruszane.
Ten zamiar przyświeca większości podanych tu propozycji lekcji.

W trakcie zajęć warto czytać na głos prace pisemne uczniów (z lekcji i z prac domowych),
może to być okazja do lepszego zrozumienia tekstu i/lub skorygowania błędów.

Zagadnienia, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę podczas lektury – informacja dla uczniów

• Informacje na temat losów Marcina Borowicza, Andrzeja Radka, Bernarda Zygiera, Anny Stogowskiej
• Jak wyglądała szkoła w XIX wieku pod zaborem rosyjskim?
• Czas i miejsce wydarzeń powieściowych
• Przemiana Marcina Borowicza i jego stosunek do bycia Polakiem

Zagadnienia, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę podczas lektury – informacja dla uczniów

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Scenariusz 1 .................................................................................. 1 godz.

Temat: Syzyfowe prace – lektura dla uważnych czytelników

CELE LEKCJI:

• sprawdzenie stopnia przyswojenia lektury.

MATERIAŁY:

• tekst kartkówki,
• klucz odpowiedzi testu i punktacja.

METODY:

• test,
• pogadanka.

FORMY PRACY:

• praca indywidualna,
• praca w grupach.

PRZEBIEG LEKCJI

Przed zadaniem uczniom lektury warto uprzedzić ich, że kartkówka będzie zawierała cytaty
z książki, dlatego przeczytanie opracowań czy obejrzenie filmu z pewnością okaże się w tym
wypadku niewystarczające.
Kartkówka została ułożona w taki sposób, aby mogli ją napisać tylko uczniowie, którzy
przeczytali książkę, a nie jej opracowanie. W zależności od tego, z jakim zespołem Państwo
pracujecie, doradzamy przeprowadzenie testu przed, w trakcie lub nawet po omówieniu
lektury.
Kartkówka została przygotowana w dwóch wersjach – można ją przeprowadzić przy podziale
klasy na dwa rzędy lub druga wersja może posłużyć jako kartkówka poprawkowa.
1. Rozdanie uczniom tekstu kartkówki. Poinformowanie ich, że oceniana będzie poprawność
odpowiedzi, a nie ich długość (jeśli wystarczającą poprawną odpowiedzią jest jeden wyraz,
uczeń nie otrzyma większej ilości punktów, gdy odpowie poprawnie np. dwoma zdaniami).
Samodzielne pisanie kartkówki. Uczniowie piszą ją na własnych podpisanych kartkach, a nie
na wydruku kartkówki.

(15 minut)

2. Wspólne odpowiadanie na pytania z kartkówki. Podanie przez nauczyciela punktacji, tak
aby każdy uczeń mógł samodzielnie wyliczyć ocenę, którą otrzyma.

(10 minut)

Punktacja:
celujący – 14 p.
bardzo dobry – 12–13p.
dobry – 10–11 p.
dostateczny – 7–9 p.
dopuszczający – 4–6 p.
niedostateczny – 0–3 p.

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

3. Krótka rozmowa na temat książki:

(15–20 minut)

• wrażenia uczniów po lekturze,
• omówienie czasu wydarzeń powieści i okoliczności historycznych,
• krótkie omówienie tematyki lektury,
• wymienienie najważniejszych bohaterów,
• wspólne zastanawianie się, w jakim celu książka została napisana oraz czy poruszane

w niej zagadnienia są nadal aktualne.

4. Praca domowa.
• Notatka według szablonu pomocniczego lub samodzielna. Użycie szablonu jest nieobo-

wiązkowe, ale prawdopodobnie uczniowie zechcą z niego skorzystać.

Według mnie książka pt. Syzyfowe prace jest... Szczególną trudność przy czytaniu
sprawiło mi... Książka opowiada o... Jej główny bohater... Inni ważni bohaterowie...
Akcja powieści rozgrywa się w dramatycznym dla Polski czasie...
Wydaje mi się, że powieść została napisana po to,... Uważam, że poruszane w książce
zagadnienia są nadal aktualne/nie są już aktualne, ponieważ... Dla współczesnego
czytelnika...

• Przynieś na lekcję powieść Syzyfowe prace (oraz ewentualnie klej, nożyczki i kartkę

formatu A4).

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Kartkówka z treści lektury Syzyfowe prace
Klucz odpowiedzi i punktacja, wersja A

Cytat

Pytanie

Prawidłowa odpowiedź,

punktacja

1. – Kaszy, wie pani, to nie mogę,
bo ani mój młynarz tego jak się
patrzy nie zrobi – a zresztą, wie
pani... Wolę za to kazać zemleć
na pytel pszenicy. Będziesz pani
miała czy na kluski, na łazanki, czy
choćby też ciastko jakie upiec, żeby
się przecie chłopczyna rozerwał.
Grochu... ileż byś pani chciała?...
Słowa te wnikały aż do głębi
umysłu chłopca i sprawiały mu ból
istotny.

Kto i o czym rozmawia?

Punktacja – 2 p.:
1 p. – za informację, kto
z kim rozmawia (np. mama
Marcina/pani Borowiczowa
z nauczycielową/panią
Wiechowską)
1 p. – za informację na
temat rozmowy (omawiają,
ile trzeba zapłacić za naukę
Marcina)

2. Trafiały się dnie, że lekcje
arytmetyki były dla niego od a do
z niezrozumiałymi. Wtedy owiewał
go strach idący z półświadomego
przeświadczenia, że kłamie, że
nie uczy się chętnie, że umyślnie
martwi rodziców, że nie kocha ich
wcale...

Dlaczego Marcin miał trudności
z nauką matematyki?

Punktacja – 1 p.:
1 p. – za wskazanie powodu
trudności w nauce (np.
nauka matematyki była
prowadzona w niezrozu-
miałym dla chłopca języku
rosyjskim i cały wysiłek
musiał wkładać w zrozu-
mienie języka)

3. Raz jeden pani Wiechowska
wyprowadziła Borowicza i Józię
na spacer. Poszli za wieś drogą
utorowaną w głębokim śniegu aż
na górę okrytą starym lasem. (...)
Dzień był śliczny, mroźny;
w czystym powietrzu widać było
bardzo daleką okolicę. Stanąwszy
przy owych samotnych świerkach
zdyszany Marcinek rzucił okiem
w stronę południową i zobaczył
górę, u której stóp stały Gawronki,
gdzie się urodził i wychował.

Jak Marcin zareagował na
widok tej góry?

Punktacja – 1 p.:
1p. – za podanie prawidło-
wej odpowiedzi (np. Marcin
rozpłakał się z tęsknoty za
domem)

4. W przeddzień fatalnego dnia
mieszkanie, kuchnia nauczycielska
i izba szkolna były obrazem zupeł-
nego popłochu. Wszyscy biegali
z oczyma szeroko rozwartymi
i spełniali najzwyklejsze czynności
w niewymownym naprężeniu
nerwów. W nocy prawie nikt nie
spał, a od świtu znowu wybuchł
w całym domu paroksyzm biega-
nia, szeptania z zaschniętym
gardłem i wytrzeszczonymi oczyma.

Jaki był powód tego popłochu?

Punktacja – 1 p.:
1 p. – za podanie prawid-
łowej odpowiedzi (przyjazd
dyrektora/wizytatora/
kierownika/Piotra Nikołaje-
wicza Jaczmieniewa)

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Cytat

Pytanie

Prawidłowa odpowiedź,

punktacja

5. – Sam ojciec nie ma wyobra-
żenia o udareniach, a będzie tu
mnie uczył! – wrzeszczał piskliwie
i z zajadłością nadzwyczajną głos
dziecięcy.
– Ja ci się nie pytam, c e m b a l e,
o to, czy ja umiem udarenia, czy
nie, tylko ci każę czytać... – odpo-
wiadał głos gruby.
– No to ja ojcu mówię, że ojciec
nie umie! Golić brody ojciec umie,
strzyc kłaki to samo, ale co do
czytania, to tam już nie ojca głowa.
– Widzieliście wy, moi ludzie... –
biadał głos gruby. – Jeszcze toto do
sztuby nie weszło, a już taki rezon.
A cóż to będzie potem? Ojcem
swym, rodzicem gardzisz?

Gdzie odbywa się kłótnia?
Na jakie ważne wydarzenie
czekają kłócący się?

Punktacja – 2 p.:
1 p. – za podanie miejsca
kłótni (hotel)
1 p. – za podanie wyda-
rzenia (egzamin do gimna-
zjum)

6. – (...) Ja mogę się dowiedzieć,
ale odpowiem chyba aż jutro, bo
mój brat mieszka bardzo daleko,
na drugim końcu miasta, za przed-
mieściem Podpórką, a ja nie mam
tam żaden interes...
– Ja bym panu zwróciła koszta na
dorożkę – rzekła pani Borowiczowa,
wydobywając z woreczka papierek
rublowy i podając go kupcowi –
gdybyś pan zechciał zaraz pojechać
i dowiedzieć się szczegółowo.
– Owszem, ja to mogę zrobić dla
pani – rzekł starozakonny, od
niechcenia chowając papierek do
portmonetki.

O jaką przysługę prosiła pani
Borowiczowa?

Punktacja – 1 p.:
1 p. – za udzielenie prawid-
łowej odpowiedzi (np.
dowiedzenie się, ile bierze
za korepetycje pan Majew-
ski/nauczyciel gimnazjum/
egzaminator z gimnazjum)

7. Gniada klacz była ulubienicą
całego folwarku. Pochodziła
z rodziny tak dalece arystokratycz-
nej, że rozpowiadano istne o niej
legendy. Jedno z takich wierzeń
głosiło, że gniada w prostej linii
pochodzi z dziada araba i matki
spolszczonej angielki – inne, że jest
wnuczką jakiejś Hatfy, importowa-
nej wprost z Arabii – i tam dalej.

Co się stało z Gniadą?

Punktacja – 2 p.
1 p. – za niepełną odpo-
wiedź na pytanie (np.
ukradziono ją lub sama
znalazła drogę do folwarku)
2 p. – za pełną odpowiedź na
pytanie (np. ukradziono ją
i wróciła sama do folwarku)

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Cytat

Pytanie

Prawidłowa odpowiedź,

punktacja

8. – Ależ, Radek, linię F G trzeba
poprowadzić na lewo...
Wzburzony i drżący uczeń starł ją
i bezwładnie opuścił ręce. Czarne
płatki latały mu przed oczyma,
gruczoły wydzielające ślinę nie
funkcjonowały prawidłowo, a usta
schły, kurczyły się i drgały. Wtedy
z przedostatniej ławy wysunął
głowę Tymkiewicz i donośnie po
polsku szepnął:
– Wojtek, ady k'sobie!
Radek właśnie w owej chwili zebrał
się w kupę, machnął linię prawid-
łowo i zaczął wybornie dowodzić.
Śmiech ogólny zabrzmiał w klasie.
(...) Radek prędko skończył teore-
mę, rozwiązał zadanie geometrycz-
ne i obdarzony stopniem bardzo
dobrym wrócił na miejsce.

Co wydarzyło się chwilę potem? Punktacja – 1 p.

1 p. – za prawidłową
odpowiedź (np. Radek pobił
Tymkiewicza/Radek został
wyrzucony ze szkoły)

9. Minęła jedna godzina, wybiły
wszystkie kwadranse drugiej,
zaczęła się wreszcie trzecia... Nagle
wśród tej absolutnej ciszy
z ostatnich ław rozległ się dobitny
i zniecierpliwiony głos:
– Ależ bij treflem!
Trudno opisać rejwach wywołany
przez te słowa. Władza rzuciła się
do ścigania bezwstydnych graczów,
poddała całą połać badaniu
i rewizji. Żadne jednak środki nie
wykryły winowajcy, który nawo-
ływał do bicia treflem – ani jego
partnerów.

Kiedy doszło do tej sceny?
Jak nazywała się grupa
młodzieży, która brała udział
w tej scenie?

Punktacja – 2p.
1 p. – za podanie czasu
wydarzenia (podczas
rekolekcji/rekolekcji wielka-
nocnych)
1 p. – za podanie nazwy
grupy (partia wolnopróżnia-
cka/grupa wolnopróżnia-
cka/wolnopróżniacy)

10. Usłyszawszy te wyrazy Sztetter
zerwał się na równe nogi i zaczął
machać rękami, ale Zygier nie
umilkł. Jakby odepchnięty jego
wzrokiem, nauczyciel siadł na
swym krześle, podparł głowę ręko-
ma i nie spuszczał oka z szybek we
drzwiach. W klasie stała się cisza.

Co się wydarzyło?

Punktacja – 1 p.
1 p. – za prawidłową odpo-
wiedź (np. recytacja przez
[Bernarda] Zygiera wiersza
Adama Mickiewicza/wier-
sza Reduta Ordona)

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Cytat

Pytanie

Prawidłowa odpowiedź,

punktacja

11. – O, już będzie z pięć niedziel,
jak pojechały.
– I ta panienka, córka, to samo?
– A ino, pojechała i ona. Zapłakała
se, chudziątko, jak przyszło włazić
na furę. Jeszcze mi złotówkę
wetknęła, żem, widać, sterczała
jako się patrzy przy bramie.
Marcin odszedł stamtąd. Nie
widział ani jednego przechodnia,
instynktem prawie trafiał z ulicy
w ulicę, z ulicy w ulicę, z ulicy
w ulicę. Nie wiedząc o tym, znalazł
się u bramy parku; wszedł tam,
skierował na swoją uliczkę i trafił
do źródła.
Pusto było w tym ustroniu.
Kamienne ławki stały tak samo,
tylko liście bzu poczerniały, śpiew
ptasi ustał. Borowicz siadł na swym
miejscu i zmartwiałymi oczyma
przyglądał się ławce sąsiedniej.

Kto i gdzie pojechał?

Punktacja – 1 p.
1 p. – za podanie prawidło-
wej odpowiedzi (np. Biruta
[z ojcem] wyjechała w głąb
Rosji)

12. Zapisz właściwą odpowiedź.
Ostatnie wydarzenie powieści to:
a) poszukiwanie Biruty przez Marcina Borowicza,
b) braterski uścisk dłoni Marcina Borowicza i Andrzeja Radka,
c) pełne emocji spotkanie Biruty i Marcina,
d) kłótnia z Przepiórzycą o patriotyzm.

Punktacja – 1 p.
1 p. – za wskazanie prawid-
łowej odpowiedzi (b)

RAZEM

14 p.

Punktacja:
celujący – 14 p.
bardzo dobry – 12–13 p.
dobry – 10–11 p.
dostateczny – 7–9 p.
dopuszczający – 4–6 p.
niedostateczny – 0–3 p.

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Kartkówka z treści lektury Syzyfowe prace
Klucz odpowiedzi i punktacja, wersja B

Cytat

Pytanie

Prawidłowa odpowiedź,

punktacja

1. Chłopak z nagła wrzasnął prze-
raźliwie, szarpnął się, wyrwał z rąk
nauczycielki i pędem pobiegł za
sankami. Trafił na rów idący wzdłuż
drogi, jednym susem wybrnął
z zaspy i pędził przed siebie.
Odbiegłszy od światła, nic nie
widział w ciemności. Potknął się
raz, drugi na jakichś kołkach i upadł
na ziemię wrzeszcząc co sił (…).

Kto i dlaczego biegnie?

Punktacja – 2 p.:
1 p. – za wskazanie osoby
(Marcin Borowicz)
1 p. – za wskazanie powodu
(biegnie za odjeżdżającymi
saniami rodzicami, którzy
zostawili go w szkole)

2. Zarówno pierwszy, jak drugi
sposób ćwiczenia się w tyle
szlachetnej i tak niezbędnej
umiejętności pobudzał Marcinka
do wywieszania języka i ciągania
nosem. Z czasem bazgranie
w kajetach wzbronione mu zostało
ze względu na to, że przy spełnia-
niu tej czynności obiedwie jego
ręce, mankiety kurtki i koszuli,
a niejednokrotnie i koniec nosa,
były unurzane w atramencie
i powodowały zwiększanie się
ekspensu nauczycielskiego mydła,
co w umowie z rodzicami Marcinka
przewidziane nie zostało.

O jakiej umiejętności mowa we
fragmencie?

Punktacja – 1 p.:
1 p. – za wskazanie
prawidłowej odpowiedzi
(kaligrafia)

3. Pani Wiechowska zbladła i poru-
szyła się na krześle. Jej duże, tłuste
wargi drgnęły i ręce bezwładnie na
stół opadły.
– Kto ci mówił? – zapytała głosem
zdławionym.
– No, Pałyszewski – któż miał
mówić? – odrzekł nauczyciel
zdejmując szalik ze szyi.
Od tej chwili zapanowała w całym
domu wielka trwoga i milczenie.
Małgosia, nie wiedzieć dlaczego,
chodziła na palcach, Józia całymi
godzinami płakała rzewnie po
kątach, a Marcinek wyczekiwał
z przerażeniem i nie bez pewnej
ciekawości jakichś zjawisk
nadprzyrodzonych.

Jaki był powód tego strachu?

Punktacja – 1 p.:
1 p. – za podanie prawidło-
wej odpowiedzi (np. przy-
jazd dyrektora/wizytatora/
kierownika/Piotra Nikołaje-
wicza Jaczmieniewa)

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Cytat

Pytanie

Prawidłowa odpowiedź,

punktacja

4. Z tego obłędu wyrwała go dopie-
ro pani Marcjanna. Wpadła do izby
jak kula armatnia i podrygując
rzuciła się mężowi na szyję.
– A to szelmowskie chłopstwo! A to
nam usługę wyświadczyło! – krzy-
czała zanosząc się od śmiechu.
– Jaką usługę, co ty pleciesz?

O jakiej usłudze mowa?
Jaki był skutek usługi chłopstwa?

Punktacja – 2 p.:
1 p. – za wyjaśnienie,
o jaką usługę chodziło (np.
chłopki złożyły skargę na
nauczyciela, że nie uczy ich
dzieci języka polskiego/nie
uczy śpiewać po polsku/
uczy śpiewać po rosyjsku)
1 p. – za podanie skutku
usługi (np. nauczyciel nie
został zwolniony z pracy)

5. Salonik ów było to istne
pudełeczko wyłożone pięknymi
sprzętami. Na środku błyszczącej
posadzki leżał dywan, a na nim
stały niewielkie mebelki obite jasną
materią: wykwintna kanapka i fote-
liki skupione dokoła małego stołu,
gdzie leżały albumy, całe stosy
fotografii w pięknych pudłach i misa
napełniona biletami wizytowymi.

W czyim mieszkaniu znajdował
się ten salonik?

Punktacja – 1 p.:
1 p. – za podanie prawid-
łowej odpowiedzi (np.
profesora Majewskiego/
[przyszłego] korepetytora
Marcina)

6. Marcinek przyglądał mu się
i pokazywał go sąsiadom. Po chwili
na długiej czarnej rzęsie „pach-
ciarskiej kobyły” ukazała się jedna
wielka łza, samotna łza, sygnał
bezdennej rozpaczy. Borowicz
przestał się śmiać i ze zmarszczo-
nym czołem wciąż patrzał na tę łzę
błyszczącą. Pochłonęła ona jego
uwagę, pamięć i jakby całą duszę.
Pierwsze w życiu współczucie
drgnęło w jego piersi.

Komu i dlaczego współczuł
Marcin?

Punktacja – 2 p.
1 p. – za odpowiedź na
pytanie „komu” (np.
Gumowiczowi/najsłab-
szemu uczniowi w klasie/
ubogiemu, drugorocznemu
uczniowi z klasy)
1 p. – za odpowiedź na
pytanie „dlaczego” (np.
z powodu dwójki z mate-
matyki/wyśmiewania przez
kolegów)

7. Marcin nie miał już teraz ani
wykwintniejszej bielizny, ani przy-
smaków. Nikt już teraz nie dzielił
tak namiętnie jego tryumfów szkol-
nych ani opłakiwał niepowodzeń,
ani zachęcał do nowych wysiłków.
Ojciec dowiadywał się o to jedynie,
czy nie ma d w ó j e k i p a ł e k,
a reszta mało go interesowała.
Toteż chłopcu świat opustoszał,
zagasło nad nim słońce i nastał
jakby po dniu promiennym wieczór
zimny i nielitościwy.

Dlaczego sytuacja Marcina
uległa pogorszeniu?

Punktacja – 1p.:
1 p. – za prawidłową
odpowiedź na pytanie (np.
umarła matka Marcina)

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Cytat

Pytanie

Prawidłowa odpowiedź,

punktacja

8. Ksiądz chrząknął, zakaszlał
i spytał go cicho:
– Widziałeś?
– Widziałem! – rzekł Marcin
z determinacją, choć nie wiedział,
czy to dobrze, czy źle.
– Słuchajże, ty ośle, jeżeli mi
piśniesz jedno słowo o tym, coś tu
widział, to ja ci sprawię! Będziesz
gadał?
– Nie będę gadał, proszę księdza.

Co widział Marcin?

Punktacja – 1 p.:
1 p. – za prawidłową odpo-
wiedź (np. kłótnię księdza
[z inspektorem gimnazjum]
o hymn zaśpiewany
w języku polskim/wyrzuce-
nie przez księdza z kościoła
inspektora gimnazjum,
który kazał Polakom
śpiewać hymny tylko po
rosyjsku)

9. – A kawaler coś za jeden, czyj syn?
– Tam jednego...
– Co za jednego... tam?
– Włościanina.
– Proszę... włościanina. A dokądże
to tak walisz samopas, kochanku?
– Do Klerykowa.
– Fiu – fiu. A po cóż to?
– Do szkół, proszę wielmożnego
pana.
– Cóż, u licha! Ojciec na szkoły dla
ciebie ma, a na furmankę nie ma?

Kto z kim rozmawia?
W jakich okolicznościach?

Punktacja – 2 p.
1 p. – za wskazanie, kto
rozmawia (Andrzej Radek
i szlachcic)
1 p. – za podanie okoliczno-
ści rozmowy (np. szlachcic
jechał do Klerykowa,
zaczepił Radka na drodze
i zaproponował mu podwie-
zienie)

10. Było to istne monstrum,
stąpające na nogach szeroko
rozstawionych, odziane w kupę
błota i przykryte cylindrem
zmiażdżonym jak stary kalosz.
Marcin zaśmiał się jeszcze i ruszył
z powrotem. Szybko w dawnym
miejscu przerzucił kładkę, wlazł
do ogrodu i wiadomym bocznym
wejściem, po zameldowaniu się
młodym Gontalom, wbiegł na górę.

Kim jest „monstrum (...)
odziane w kupę błota”?

Punktacja – 1 p.
1 p. – za podanie prawid-
łowej odpowiedzi (np.
Majewski)

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Cytat

Pytanie

Prawidłowa odpowiedź,

punktacja

11. Jak obłąkany zbliżył się do
miejsca „Biruty” i usiadł w tym
rogu, gdzie ją widział dwa razy –
doświadczając takiego wrażenia,
jakby kradł w sekrecie albo
szpiegował i oskarżał współtowa-
rzyszów. Ręce jego obejmowały
próżnię, głowa zwisła na miejsce,
gdzie były ramiona modrookiej,
usta całowały powietrze, nogi ze
czcią dotykały żwiru, na którym
spoczywały stopy panny Anny.
Dusząc w sobie gwałtowne łkanie
trzymał w objęciach cudną chime-
rę. Tak minął przedświt. Dopiero
zorze ranne zawstydziły Marcina.
Wstał z tego miejsca, przeszedł na
swoją ławę i usiłował zabrać się
znowu do pracy.

Co wydarzyło się potem?

Punktacja – 1 p.
1 p. – za udzielenie
prawidłowej odpowiedzi
(np. przyszła Biruta/Anna/
odbyła się dziwna „randka”
bez słów/Marcin i Biruta
długo patrzyli na siebie)

12. Zapisz poprawną odpowiedź.
Ostatnie wydarzenie powieści to:
a) poszukiwanie Biruty przez Marcina Borowicza,
b) pełne emocji spotkanie Biruty i Marcina,
c) braterski uścisk dłoni Marcina Borowicza i Andrzeja Radka,
d) kłótnia z Przepiórzycą o patriotyzm.

Punktacja – 1 p.
1 p. – za wskazanie prawid-
łowej odpowiedzi (c)

RAZEM

14 p.

Punktacja:
celujący – 14 p.
bardzo dobry – 12–13 p.
dobry – 10–11 p.
dostateczny – 7–9 p.
dopuszczający – 4–6 p.
niedostateczny – 0–3 p.

Kartkówka z treści lektury Syzyfowe prace – wersja A

1. – Kaszy, wie pani, to nie mogę, bo ani mój młynarz tego jak się patrzy nie zrobi –

a zresztą, wie pani... Wolę za to kazać zemleć na pytel pszenicy. Będziesz pani miała czy

na kluski, na łazanki, czy choćby też ciastko jakie upiec, żeby się przecie chłopczyna rozerwał.

Grochu... ileż byś pani chciała?...

Słowa te wnikały aż do głębi umysłu chłopca i sprawiały mu ból istotny.

Kto i o czym rozmawia?

Punktacja – 2 p.: 1 p. – za informację, kto z kim rozmawia, 1 p. – za informację na temat rozmowy

2. Trafiały się dnie, że lekcje arytmetyki były dla niego od a do z niezrozumiałymi. Wtedy owie-

wał go strach idący z półświadomego przeświadczenia, że kłamie, że nie uczy się chętnie, że

umyślnie martwi rodziców, że nie kocha ich wcale...

Dlaczego Marcin miał trudności z nauką matematyki?

Punktacja – 1 p.

3. Raz jeden pani Wiechowska wyprowadziła Borowicza i Józię na spacer. Poszli za wieś drogą

utorowaną w głębokim śniegu aż na górę okrytą starym lasem. (...) Dzień był śliczny, mroźny;

w czystym powietrzu widać było bardzo daleką okolicę. Stanąwszy przy owych samotnych

świerkach zdyszany Marcinek rzucił okiem w stronę południową i zobaczył górę, u której stóp

stały Gawronki, gdzie się urodził i wychował.

Jak Marcin zareagował na widok tej góry?

Punktacja – 1 p.

4. W przeddzień fatalnego dnia mieszkanie, kuchnia nauczycielska i izba szkolna były obrazem

zupełnego popłochu. Wszyscy biegali z oczyma szeroko rozwartymi i spełniali najzwyklejsze

czynności w niewymownym naprężeniu nerwów. W nocy prawie nikt nie spał, a od świtu

znowu wybuchł w całym domu paroksyzm biegania, szeptania z zaschniętym gardłem

i wytrzeszczonymi oczyma.

Jaki był powód tego popłochu?

Punktacja – 1 p.

5. – Sam ojciec nie ma wyobrażenia o udareniach, a będzie tu mnie uczył! – wrzeszczał piskli-

wie i z zajadłością nadzwyczajną głos dziecięcy.

– Ja ci się nie pytam, c e m b a l e, o to, czy ja umiem udarenia, czy nie, tylko ci każę czytać...

– odpowiadał głos gruby.

– No to ja ojcu mówię, że ojciec nie umie! Golić brody ojciec umie, strzyc kłaki to samo,

ale co do czytania, to tam już nie ojca głowa.

– Widzieliście wy, moi ludzie... – biadał głos gruby. – Jeszcze toto do sztuby nie weszło,

a już taki rezon. A cóż to będzie potem? Ojcem swym, rodzicem gardzisz?

Gdzie odbywa się kłótnia? Na jakie ważne wydarzenie czekają kłócący się?

Punktacja – 2 p.: 1 p. – za podanie miejsca kłótni, 1 p. – za podanie wydarzenia

6. – (...) Ja mogę się dowiedzieć, ale odpowiem chyba aż jutro, bo mój brat mieszka bardzo dale-

ko, na drugim końcu miasta, za przedmieściem Podpórką, a ja nie mam tam żaden interes...

– Ja bym panu zwróciła koszta na dorożkę – rzekła pani Borowiczowa, wydobywając

z woreczka papierek rublowy i podając go kupcowi – gdybyś pan zechciał zaraz pojechać

i dowiedzieć się szczegółowo.

– Owszem, ja to mogę zrobić dla pani – rzekł starozakonny, od niechcenia chowając papierek

do portmonetki.

O jaką przysługę prosiła pani Borowiczowa?

Punktacja – 1 p.

7. Gniada klacz była ulubienicą całego folwarku. Pochodziła z rodziny tak dalece

arystokratycznej, że rozpowiadano istne o niej legendy. Jedno z takich wierzeń głosiło,

że gniada w prostej linii pochodzi z dziada araba i matki spolszczonej angielki – inne,

że jest wnuczką jakiejś Hatfy, importowanej wprost z Arabii – i tam dalej.

Co się stało z Gniadą?

Punktacja – 2 p.: 1 p. – za niepełną odpowiedź na pytanie, 2 p. – za pełną odpowiedź na pytanie

8. – Ależ, Radek, linię F G trzeba poprowadzić na lewo...

Wzburzony i drżący uczeń starł ją i bezwładnie opuścił ręce. Czarne płatki latały mu przed

oczyma, gruczoły wydzielające ślinę nie funkcjonowały prawidłowo, a usta schły, kurczyły się

i drgały. Wtedy z przedostatniej ławy wysunął głowę Tymkiewicz i donośnie po polsku szepnął:

– Wojtek, ady k'sobie!

Radek właśnie w owej chwili zebrał się w kupę, machnął linię prawidłowo i zaczął wybornie

dowodzić. Śmiech ogólny zabrzmiał w klasie. (...) Radek prędko skończył teoremę, rozwiązał

zadanie geometryczne i obdarzony stopniem bardzo dobrym wrócił na miejsce.

Co wydarzyło się chwilę potem?

Punktacja – 1 p.

9. Minęła jedna godzina, wybiły wszystkie kwadranse drugiej, zaczęła się

wreszcie trzecia... Nagle wśród tej absolutnej ciszy z ostatnich ław rozległ się dobitny

i zniecierpliwiony głos:

– Ależ bij treflem!

Trudno opisać rejwach wywołany przez te słowa. Władza rzuciła się do ścigania bezwstyd-

nych graczów, poddała całą połać badaniu i rewizji. Żadne jednak środki nie wykryły wino-

wajcy, który nawoływał do bicia treflem – ani jego partnerów.

Kiedy doszło do tej sceny? Jak nazywała się grupa młodzieży, która brała udział w tej scenie?

Punktacja – 2 p.: 1 p. – za podanie czasu wydarzenia, 1 p. – za podanie nazwy grupy

10. Usłyszawszy te wyrazy Sztetter zerwał się na równe nogi i zaczął machać rękami, ale Zygier

nie umilkł. Jakby odepchnięty jego wzrokiem, nauczyciel siadł na swym krześle, podparł

głowę rękoma i nie spuszczał oka z szybek we drzwiach. W klasie stała się cisza.

Co się wydarzyło?

Punktacja – 1 p.

11. – O, już będzie z pięć niedziel, jak pojechały.

– I ta panienka, córka, to samo?

– A ino, pojechała i ona. Zapłakała se, chudziątko, jak przyszło włazić na furę. Jeszcze mi

złotówkę wetknęła, żem, widać, sterczała jako się patrzy przy bramie.

Marcin odszedł stamtąd. Nie widział ani jednego przechodnia, instynktem prawie trafiał

z ulicy w ulicę, z ulicy w ulicę, z ulicy w ulicę. Nie wiedząc o tym, znalazł się u bramy parku;

wszedł tam, skierował na swoją uliczkę i trafił do źródła. Pusto było w tym ustroniu.

Kamienne ławki stały tak samo, tylko liście bzu poczerniały, śpiew ptasi ustał.

Borowicz siadł na swym miejscu i zmartwiałymi oczyma przyglądał się ławce sąsiedniej.

Kto i gdzie pojechał?

Punktacja – 1 p.

12. Zapisz poprawną odpowiedź.

Ostatnie wydarzenie powieści to:

a) poszukiwanie Biruty przez Marcina Borowicza,

b) braterski uścisk dłoni Marcina Borowicza i Andrzeja Radka,

c) pełne emocji spotkanie Biruty i Marcina,

d) kłótnia z Przepiórzycą o patriotyzm.

Punktacja – 1 p.

Kartkówka z treści lektury Syzyfowe prace – wersja B

1. Chłopak z nagła wrzasnął przeraźliwie, szarpnął się, wyrwał z rąk nauczycielki i pędem

pobiegł za sankami. Trafił na rów idący wzdłuż drogi, jednym susem wybrnął z zaspy

i pędził przed siebie. Odbiegłszy od światła, nic nie widział w ciemności. Potknął się raz,

drugi na jakichś kołkach i upadł na ziemię wrzeszcząc co sił (…).

Kto i dlaczego biegnie?

Punktacja – 2 p.: 1 p. – za wskazanie osoby, 1 p. – za wskazanie powodu

2. Zarówno pierwszy, jak drugi sposób ćwiczenia się w tyle szlachetnej i tak niezbędnej umiejęt-

ności pobudzał Marcinka do wywieszania języka i ciągania nosem. Z czasem bazgranie

w kajetach wzbronione mu zostało ze względu na to, że przy spełnianiu tej czynności obie-

dwie jego ręce, mankiety kurtki i koszuli, a niejednokrotnie i koniec nosa, były unurzane

w atramencie i powodowały zwiększanie się ekspensu nauczycielskiego mydła,

co w umowie z rodzicami Marcinka przewidziane nie zostało.

O jakiej umiejętności mowa we fragmencie?

Punktacja – 1 p.

3. Pani Wiechowska zbladła i poruszyła się na krześle. Jej duże, tłuste wargi drgnęły i ręce

bezwładnie na stół opadły.

– Kto ci mówił? – zapytała głosem zdławionym.

– No, Pałyszewski – któż miał mówić? – odrzekł nauczyciel zdejmując szalik ze szyi.

Od tej chwili zapanowała w całym domu wielka trwoga i milczenie.

Małgosia, nie wiedzieć dlaczego, chodziła na palcach, Józia całymi godzinami płakała rzewnie

po kątach, a Marcinek wyczekiwał z przerażeniem i nie bez pewnej ciekawości jakichś zjawisk

nadprzyrodzonych.

Jaki był powód tego strachu?

Punktacja – 1 p.

4. Z tego obłędu wyrwała go dopiero pani Marcjanna. Wpadła do izby jak kula armatnia

i podrygując rzuciła się mężowi na szyję.

– A to szelmowskie chłopstwo! A to nam usługę wyświadczyło! – krzyczała zanosząc się od

śmiechu.

– Jaką usługę, co ty pleciesz?

O jakiej usłudze mowa? Jaki był skutek usługi chłopstwa?

Punktacja – 2 p.: 1 p. – za wyjaśnienie, o jaką usługę chodziło, 1 p. – za podanie skutku usługi

5. Salonik ów było to istne pudełeczko wyłożone pięknymi sprzętami. Na środku

błyszczącej posadzki leżał dywan, a na nim stały niewielkie mebelki obite jasną materią:

wykwintna kanapka i foteliki skupione dokoła małego stołu, gdzie leżały albumy, całe

stosy fotografii w pięknych pudłach i misa napełniona biletami wizytowymi.

W czyim mieszkaniu znajdował się ten salonik?

Punktacja – 1 p.

6. Marcinek przyglądał mu się i pokazywał go sąsiadom. Po chwili na długiej czarnej rzęsie

„pachciarskiej kobyły” ukazała się jedna wielka łza, samotna łza, sygnał bezdennej rozpaczy.

Borowicz przestał się śmiać i ze zmarszczonym czołem wciąż patrzał na tę łzę błyszczącą.

Pochłonęła ona jego uwagę, pamięć i jakby całą duszę. Pierwsze w życiu współczucie drgnęło

w jego piersi.

Komu i dlaczego współczuł Marcin?

Punktacja – 2 p.: 1 p. – za odpowiedź na pytanie „komu”, 1 p. – za odpowiedź na pytanie „dlaczego”

7. Marcin nie miał już teraz ani wykwintniejszej bielizny, ani przysmaków. Nikt już teraz

nie dzielił tak namiętnie jego tryumfów szkolnych ani opłakiwał niepowodzeń, ani

zachęcał do nowych wysiłków. Ojciec dowiadywał się o to jedynie, czy nie ma

d w ó j e k i p a ł e k, a reszta mało go interesowała. Toteż chłopcu świat opustoszał,

zagasło nad nim słońce i nastał jakby po dniu promiennym wieczór zimny i nielitościwy.

Dlaczego sytuacja Marcina uległa pogorszeniu?

Punktacja – 1 p.

8. Ksiądz chrząknął, zakaszlał i spytał go cicho:

– Widziałeś?

– Widziałem! – rzekł Marcin z determinacją, choć nie wiedział, czy to dobrze, czy źle.

– Słuchajże, ty ośle, jeżeli mi piśniesz jedno słowo o tym, coś tu widział, to ja ci

sprawię! Będziesz gadał?

– Nie będę gadał, proszę księdza.

Co widział Marcin?

Punktacja – 1 p.

9. – A kawaler coś za jeden, czyj syn?

– Tam jednego...

– Co za jednego... tam?

– Włościanina.

– Proszę... włościanina. A dokądże to tak walisz samopas, kochanku?

– Do Klerykowa.

– Fiu – fiu. A po cóż to?

– Do szkół, proszę wielmożnego pana.

– Cóż, u licha! Ojciec na szkoły dla ciebie ma, a na furmankę nie ma?

Kto z kim rozmawia? W jakich okolicznościach?

Punktacja – 2p.: 1 p. – za wskazanie, kto rozmawia, 1 p. – za podanie okoliczności rozmowy

10. Było to istne monstrum, stąpające na nogach szeroko rozstawionych, odziane w kupę

błota i przykryte cylindrem zmiażdżonym jak stary kalosz. Marcin zaśmiał się jeszcze i ruszył

z powrotem. Szybko w dawnym miejscu przerzucił kładkę, wlazł do ogrodu i wiadomym

bocznym wejściem, po zameldowaniu się młodym Gontalom, wbiegł na górę.
Kim jest „monstrum (...) odziane w kupę błota”?

Punktacja – 1 p.

11. Jak obłąkany zbliżył się do miejsca „Biruty” i usiadł w tym rogu, gdzie ją widział dwa

razy – doświadczając takiego wrażenia, jakby kradł w sekrecie albo szpiegował i oskarżał

współtowarzyszów. Ręce jego obejmowały próżnię, głowa zwisła na miejsce, gdzie były ramio-

na modrookiej, usta całowały powietrze, nogi ze czcią dotykały żwiru, na którym spoczywały

stopy panny Anny. Dusząc w sobie gwałtowne łkanie trzymał w objęciach cudną chimerę. Tak

minął przedświt. Dopiero zorze ranne zawstydziły Marcina. Wstał z tego miejsca, przeszedł na

swoją ławę i usiłował zabrać się znowu do pracy.
Co wydarzyło się potem?

Punktacja – 1 p.

12. Ostatnie wydarzenie powieści to:

a) poszukiwanie Biruty przez Marcina Borowicza,

b) pełne emocji spotkanie Biruty i Marcina,

c) braterski uścisk dłoni Marcina Borowicza i Andrzeja Radka,

d) kłótnia z Przepiórzycą o patriotyzm.

Punktacja – 1 p.

Materiał dla ucznia – szablon notatki

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Scenariusz 2 ...................................................................................1 godz.

Temat: Sporządzamy plan wydarzeń powieści Syzyfowe prace

CELE LEKCJI:

• pełniejsze zrozumienie treści lektury.

MATERIAŁY:

• (pocięte) punkty z planu wydarzeń powieści,
• uporządkowany plan wydarzeń powieści – materiał dla nauczycielki/nauczyciela,
• egzemplarze książki Syzyfowe prace,
• kartki papieru formatu A4, klej, nożyczki – opcjonalnie.

METODY:

• praca z tekstem.

FORMY PRACY:

• praca w grupach.

PRZEBIEG LEKCJI

1. Podział klasy na 4–6-osobowe grupy. Wręczenie każdej grupie koperty z pociętymi kartecz-
kami (lub poproszenie uczniów o pocięcie wydruku), na których są zapisane wydarzenia
z powieści Syzyfowe prace. Polecenie uczniom, aby ułożyli je w kolejności chronologicznej
(i ewentualnie przykleili na kartkach – jeśli chcemy ocenić pracę). Poinformowanie uczniów,
że na karteczkach znajdują się graficzne podpowiedzi (czcionka, ramki) ułatwiające ułożenie
wydarzeń we właściwej kolejności.

(30 minut)

2. Wspólne sprawdzenie poprawności ułożenia punktów.

(10 minut)

3. Ewentualna ocena pracy najlepszej grupy.

(5 minut)

4. Praca domowa.
Wybierz najciekawszy, Twoim zdaniem, fragment powieści, sporządź do niego szczegółowy
plan wydarzeń (co najmniej 10 punktów z podpunktami) i naucz się go opowiadać (wypo-
wiedź 3–5-minutowa).

Scenariusz 2 ...................................................................................1 godz.

Temat: Sporządzamy plan wydarzeń powieści Syzyfowe prace

Plan wydarzeń powieści Syzyfowe prace –

materiały dla uczniów

Decyzja państwa

Borowiczów

o posłaniu synka

Marcinka do szkoły.

Przedłużające się

oczekiwanie Marcina

i pani Borowiczowej

na egzaminy wstępne

do gimnazjum

w Klerykowie.

Sprawa pistoletu.

Przypadkowe

natknięcie się przez

Borowicza na kłótnię

księdza z inspektorem

o hymn, który, według

inspektora, powinien

zostać odśpiewany

w kościele po rosyjsku;

przyłapanie Marcina na

podsłuchiwaniu kłótni.

Tajemne spotkania naukowo-

literackie

uczniów na „górce”

w domu Gontali.

Symboliczny

braterski

uścisk dłoni

Marcina

i Andrzeja

Radka.

Dokuczanie

Radkowi przez

kolegów.

Bójka i karne

wyrzucenie go

ze szkoły.

„Awans” Marcina

i jego wizyty w domu

rusyfikującego

inspektora

Zabielskiego.

Klasa szósta.

„Literaci”

i „wolnopróżniacy”.

Ulubione zajęcia obu

grup.

Zdanie Marcinka do

piątej klasy i wakacje

w podupadłych

po śmierci matki

Gawronkach.

Klasa siódma. Protest

Waleckiego przeciwko

obrażaniu jego wiary

i polskości. Ukaranie

buntownika chłostą.

Niezrozumienie jego

postawy przez uczniów-

-„buckle’istów”.

Religijność

Marcinka.

Marcin na stancji

u pani

Przepiórkowskiej

(„starej Przepiórzycy”).

Nauka w klasie

wstępnej gimnazjum

w Klerykowie.

Marcin uczniem

pierwszej klasy

gimnazjum

w Klerykowie.

Skarga wieśniaczek

złożona do

Jaczmieniewa na

to, że Wiechowski

nie uczy dzieci

języka polskiego,

a rosyjskiego;

radość ocalonego

przed zwolnieniem

nauczyciela.

Niezapomniane

spotkania

w parku – pierwsza

platoniczna miłość

Marcina do patriotki

Anny Stogowskiej

(Biruty).

Odwiedzenie

przez

Borowicza

po latach

domu „starej

Przepiórzycy”.

Zemsta Borowicza

na znienawidzonym

nauczycielu Majewskim –

obrzucenie szpiegującego

uczniów belfra błotem.

Odkrycie przez

uczniów książki

Buckle’a. Fascynacja

Marcina koncepcją

„buckle’izmu”.

Wstawienie

się Marcina

za Andrzejem

Radkiem,

cofnięcie nakazu

opuszczenia

szkoły.

Wakacyjna przyjaźń
Marcina ze słynnym

myśliwym Szymonem

Nogą. Opowieść

Szymona o polskim

powstańcu zabitym

przez Moskali.

Nauka Marcinka

w wiejskiej szkółce

w Owczarach.

Kilka godzin

korepetycji u pana

Majewskiego –

profesora zajmującego

się egzaminowaniem,

pomyślne zdanie

wszystkich egzaminów

i przyjęcie Marcinka

do klasy wstępnej

gimnazjum.

Nauka w klasie

drugiej i trzeciej.

Omówienie

warunków zapłaty za

naukę Marcinka

w szkółce Owczarach,

pożegnanie

z rodzicami, rozpacz

i tęsknota malca za

domem.

Poszukiwanie

Anny przez

Marcina.

Wieść

o zesłaniu

Biruty i jej

ojca w głąb

Rosji.

Pamiętna lekcja języka

polskiego: niespodziewana

recytacja przez Zygiera

„Reduty Ordona” Adama

Mickiewicza.

Nieudane polowanie

na głuszca –

oszukanie Marcina

przez Szymona.

Przyjęcie

Andrzeja Radka

do piątej klasy

gimnazjum

w Klerykowie.

Gorączkowe,

pełne strachu

przygotowania

do wizyty inspektora

Jaczmieniewa

w szkole.

Współczucie

Borowicza dla

Romka Gumowicza –

najsłabszego ucznia

w klasie.

Dokuczanie przez

uczniów profesorowi

Leimowi z powodu jego

starego nakrycia głowy

(pieroga).

Powakacyjne zmiany

w gimnazjum

w Klerykowie

dotyczące nauki

języka polskiego.

Trudna wędrówka

Andrzeja Radka

i jego losy.

Nowy w klasie – intrygujący

Bernard Zygier

z Warszawy.

Zakończenie

nauki

w gimnazjum.

Powrót

dorosłego

Marcina do

Klerykowa.

Pilne

przygotowywanie

się ósmoklasistów

do egzaminu

maturalnego.

Przybycie

Jaczmieniewa do

szkoły w Owczarach,

przepytywanie

uczniów z języka

rosyjskiego;

skrytykowanie

przez inspektora

nauczyciela

Wiechowskiego.

Śmierć matki

Marcina,

pogrzeb i rozpacz

chłopca.

Andrzej Radek

korepetytorem

niezdolnego

Władzia. Stancja

u Płoniewiczów.

Obejrzenie

przez Marcina

przedstawienia

rosyjskiego teatru

amatorskiego.

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

1.
• Decyzja państwa Borowiczów o posłaniu synka Marcinka do szkoły.
• Omówienie warunków zapłaty za naukę Marcinka w szkółce w Owczarach, pożegnanie

z rodzicami, rozpacz i tęsknota malca za domem.

• Nauka Marcinka w wiejskiej szkółce w Owczarach.
• Gorączkowe, pełne strachu przygotowania do wizyty inspektora Jaczmieniewa w szkole.
• Przybycie Jaczmieniewa do szkoły w Owczarach, przepytywanie uczniów z języka rosyjskie-

go; skrytykowanie przez inspektora nauczyciela Wiechowskiego.

• Skarga wieśniaczek złożona do Jaczmieniewa na to, że Wiechowski nie uczy dzieci języka

polskiego, a rosyjskiego; radość ocalonego przed zwolnieniem nauczyciela.

2.
• Przedłużające się oczekiwanie Marcina i pani Borowiczowej na egzaminy wstępne do

gimnazjum w Klerykowie.

• Kilka godzin korepetycji u pana Majewskiego – profesora zajmującego się egzaminowaniem,

pomyślne zdanie wszystkich egzaminów i przyjęcie Marcinka do klasy wstępnej gimnazjum.

• Marcin na stancji u pani Przepiórkowskiej („starej Przepiórzycy”). Nauka w klasie wstępnej

gimnazjum w Klerykowie.

• Współczucie Borowicza dla Romka Gumowicza – najsłabszego ucznia w klasie.

3.
• Marcin uczniem pierwszej klasy gimnazjum w Klerykowie.
• Śmierć matki Marcina i jej pogrzeb; rozpacz chłopca.
• Przypadkowe natknięcie się przez Borowicza na kłótnię księdza z inspektorem o hymn,

który, według inspektora, powinien zostać odśpiewany w kościele po rosyjsku; przyłapanie
Marcina na podsłuchiwaniu kłótni.

• Dokuczanie przez uczniów profesorowi Leimowi z powodu jego starego nakrycia głowy

(pieroga).

4.
• Nauka w klasie drugiej i trzeciej.
• Sprawa pistoletu.
• Religijność Marcinka.

5.
• Zdanie Marcinka do piątej klasy i wakacje w podupadłych po śmierci matki Gawronkach.
• Wakacyjna przyjaźń Marcina ze słynnym myśliwym Szymonem Nogą. Opowieść Szymona

o polskim powstańcu zabitym przez Moskali.

• Nieudane polowanie na głuszca – oszukanie Marcina przez Szymona.
• Powakacyjne zmiany w gimnazjum w Klerykowie dotyczące nauki języka polskiego.

Plan wydarzeń powieści Syzyfowe prace –

materiały dla nauczyciela

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

• Obejrzenie przez Marcina przedstawienia rosyjskiego teatru amatorskiego.
• „Awans” Marcina i jego wizyty w domu rusyfikującego inspektora Zabielskiego.

6.
• Trudna wędrówka Andrzeja Radka i jego losy.
• Andrzej Radek korepetytorem niezdolnego Władzia. Stancja u Płoniewiczów.
• Przyjęcie Andrzeja Radka do piątej klasy gimnazjum w Klerykowie.
• Dokuczanie Radkowi przez kolegów. Bójka i karne wyrzucenie go ze szkoły.
• Wstawienie się Marcina za Andrzejem Radkiem, cofnięcie nakazu opuszczenia szkoły.

7.
• Klasa szósta. „Literaci” i „wolnopróżniacy”. Ulubione zajęcia obu grup.
• Odkrycie przez uczniów książki Buckle’a. Fascynacja Marcina koncepcją „buckle’izmu”.

8.
• Klasa siódma. Protest Waleckiego przeciwko obrażaniu jego wiary i polskości. Ukaranie

buntownika chłostą. Niezrozumienie jego postawy przez uczniów-„buckle’istów”.

• Nowy w klasie – intrygujący Bernard Zygier z Warszawy.
• Pamiętna lekcja języka polskiego: niespodziewana recytacja przez Zygiera „Reduty Ordona”

Adama Mickiewicza.

• Tajemne spotkania naukowo-literackie uczniów na „górce” w domu Gontali.
• Zemsta Borowicza na znienawidzonym nauczycielu Majewskim – obrzucenie szpiegującego

uczniów belfra błotem.

9.
• Pilne przygotowywanie się ósmoklasistów do egzaminu maturalnego.
• Niezapomniane spotkania w parku – pierwsza platoniczna miłość Marcina do Anny Stogow-

skiej (Biruty).

10.
• Zakończenie nauki w gimnazjum. Powrót dorosłego Marcina do Klerykowa.
• Odwiedzenie przez Borowicza po latach domu „starej Przepiórzycy”.
• Poszukiwanie Anny przez Marcina. Wieść o wyjeździe Biruty i jej ojca w głąb Rosji.
• Symboliczny braterski uścisk dłoni Marcina i Andrzeja Radka.

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Scenariusz 3 ...................................................................................1 godz.

Temat: Opowiadamy najciekawsze fragmenty powieści

Syzyfowe prace

CELE LEKCJI:

• pełniejsze zrozumienie treści i wymowy powieści.

MATERIAŁY:

• przygotowane przez uczniów szczegółowe plany wydarzeń.

METODY:

• zajęć praktycznych.

FORMY PRACY:

• praca indywidualna.

PRZEBIEG LEKCJI

1. Uczniowie opowiadają wybrane przez siebie fragmenty powieści Syzyfowe prace. Mogą
zaglądać do sporządzonych przez siebie szczegółowych planów wydarzeń.
Słuchacze oceniają wypowiedzi według następujących kryteriów:

– Czy wypowiedź jest zgodna z treścią powieści?
– Czy temat został omówiony w sposób wyczerpujący?
– Czy opowiadający używa poprawnego języka?
– Czy forma przekazu jest ciekawa?

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Scenariusz 3 ...................................................................................1 godz.

Temat: Opowiadamy najciekawsze fragmenty powieści

Syzyfowe prace

Scenariusz 4 .................................................................................. 1 godz.

Temat: Szkoła dawniej i dziś

CELE LEKCJI:

• pogłębienie stopnia zrozumienia lektury,
• refleksja nad postępem oświaty,
• kształcenie umiejętności samodzielnego sporządzania notatki,
• refleksja nad patriotyzmem.

MATERIAŁY:

• Stefan Żeromski Syzyfowe prace,
• opcjonalnie – plan lekcji na rok szkolny 1860/61 w szkole pod zaborem rosyjskim,
• tabelka do pracy domowej.

METODY:

• wywiad,
• pogadanka.

FORMY PRACY:

• praca zbiorowa i indywidualna.

PRZEBIEG LEKCJI

1. Wybranie przez nauczyciela trojga uczniów, którzy znają możliwie dobrze tekst lektury.
Będą oni Andrzejem Radkiem, Bernardem Zygierem, Anną Stogowską (Birutą). Można też
poprosić wybranych uczniów, aby przygotowali się wcześniej do swoich ról. Uczniowie ci,
jeśli chcą, mogą się przebrać za bohaterów, których będą odgrywać. Ich zadaniem jest wyob-
rażenie sobie, że jako bohaterowie powieści, mający tylko wiedzę ze świata powieściowego,
nagle znajdują się we współczesnej szkole w Polsce i muszą się tu jak najszybciej odnaleźć.
Zadaniem klasy jest rzeczowe odpowiadanie na pytania „nowych”. Warto poprosić uczniów,
aby nie koncentrowali się na nowinkach elektronicznych, lecz spojrzeli na swoje czasy
i swoją szkołę jak najszerzej.

(15 minut)

2. Po piętnastu minutach następuje zamiana ról i teraz to klasa może zadawać pytania boha-
terom książki.

(10 minut)

3. Nauczyciel może wykorzystać tę lekcję do podjęcia tematu narracji w powieści (narracja
trzecioosobowa, narrator wszystkowiedzący, poszczególni bohaterowie mają niepełną
wiedzę o świecie powieści).

(5 minut)

4. Podsumowanie lekcji – rozmowa na temat szkoły polskiej w XIX i XXI w. – usystematyzo-
wanie wiadomości według następujących zagadnień:

– warunki nauki,
– nauczany materiał, przedmioty szkolne,
– metody nauki,
– dostęp dzieci do edukacji,
– nauczyciele, relacje między nauczycielami, uczniami i rodzicami,
– zachowanie uczniów,
– rozrywki uczniów.

W trakcie rozmowy można wykorzystać tabelę z planem lekcji z roku szkolnego 1860/1861.

(10 minut)

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Plan lekcji na rok szkolny 1860/1861

Dzień tygodnia Godziny nauki

Przedmiot

Osoba nauczająca

poniedziałek

8.00–09.00

pisanie polskie i rysunki

nauczyciel

9.00–10.00

pisanie polskie i rysunki

nauczyciel

10.00–11.00

czytanie rosyjskie

nauczyciel

14.00–15.00

arytmetyka

nauczyciel

15.00–16.00

nauka pamięciowa o wagach, miarach

i monecie

nauczyciel

wtorek

8.00–9.00

czytanie polskie

nauczyciel

9.00–10.00

czytanie rosyjskie

nauczyciel

10.00–11.00

arytmetyka

nauczyciel

czas wolny

roboty domowe

środa

8.00–9.00

czytanie polskie

nauczyciel

9.00–10.00

pisanie polskie

nauczyciel

10.00–11.00

czytanie rosyjskie

nauczyciel

14.00–15.00

nauka religii i moralności

proboszcz

15.00–16.00

historia święta

proboszcz

czwartek

8.00–9.00

czytanie polskie

nauczyciel

9.00–10.00

czytanie rosyjskie

nauczyciel

10.00–11.00

arytmetyka

nauczyciel

czas wolny

roboty domowe

piątek

8.00–9.00

czytanie polskie

nauczyciel

9.00–10.00

pisanie polskie i rosyjskie

nauczyciel

10.00–11.00

czytanie rosyjskie

nauczyciel

14.00–15.00

arytmetyka

nauczyciel

15.00–16.00

nauka pamięciowa o wagach, miarach

i monecie

nauczyciel

sobota

8.00–9.00

czytanie polskie

nauczyciel

9.00–10.00

pisanie rosyjskie

nauczyciel

10.00 –11.00

arytmetyka

nauczyciel

14.00–15.00

nauka religii i moralności

proboszcz

15.00–16.00

historia święta

proboszcz

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

3. Praca domowa.
• Obszerna notatka w tabeli na temat: „Szkoła dawniej i dziś”. Tabelę należy

przerysować do zeszytu.

Zagadnienie

Szkoła opisana

w Syzyfowych pracach

Dzisiejsza szkoła

warunki nauki
nauczany materiał,
przedmioty szkolne
metody nauki
dostęp dzieci do
edukacji
nauczyciele, relacje
między nauczycielami,
uczniami i rodzicami
zachowanie uczniów
rozrywki uczniów

• Zaznacz w tekście lektury fragmenty opisujące:

– Andrzeja Radka,
– Bernarda Zygiera,
– Annę Stogowską (Birutę).

Zagadnienie

Szkoła opisana

w Syzyfowych pracach

Dzisiejsza szkoła

warunki nauki
nauczany materiał,
przedmioty szkolne
metody nauki
dostęp dzieci do
edukacji
nauczyciele, relacje
między nauczycielami,
uczniami i rodzicami
zachowanie uczniów
rozrywki uczniów

Zagadnienie

Szkoła opisana

w Syzyfowych pracach

Dzisiejsza szkoła

warunki nauki
nauczany materiał,
przedmioty szkolne
metody nauki
dostęp dzieci do
edukacji
nauczyciele, relacje
między nauczycielami,
uczniami i rodzicami
zachowanie uczniów
rozrywki uczniów

Zagadnienie

Szkoła opisana

w Syzyfowych pracach

Dzisiejsza szkoła

warunki nauki
nauczany materiał,
przedmioty szkolne
metody nauki
dostęp dzieci do
edukacji
nauczyciele, relacje
między nauczycielami,
uczniami i rodzicami
zachowanie uczniów
rozrywki uczniów

Tabelia Szkoła dawniej i dziś – materiały dla ucznia

(tabelę należy przerysować do zeszytu)

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Scenariusz 5 .................................................................................. 2 godz.

Temat: Andrzej Radek, Bernard Zygier, Anna Stogowska (Biruta)

– osoby, które wywarły decydujący wpływ
na Marcina Borowicza

CELE LEKCJI:

• doskonalenie umiejętności pisania charakterystyki postaci,
• lepsze zrozumienie bohaterów powieści i motywów nimi kierujących.

MATERIAŁY:

• Stefan Żeromski Syzyfowe prace,
• plan charakterystyki.

METODY:

• zajęć praktycznych.

FORMY PRACY:

• praca w grupach.

PRZEBIEG LEKCJI

1. Podział klasy na grupy. Każda z grup będzie się przygotowywać do napisania charaktery-
styki jednego z bohaterów powieści:
– Andrzeja Radka,
– Bernarda Zygiera,
– Anny Stogowskiej (Biruty).

(5 minut)

Uczniowie samodzielnie znajdują właściwe fragmenty powieści i gromadzą słownictwo
do podanego planu. W trakcie pracy mogą się zwracać do nauczyciela z prośbą o pomoc.

(40 minut)

Punkty, według których uczniowie gromadzą słownictwo do charakterystyki:

1. Wstęp.
2. Przedstawienie postaci (kim jest, w jakim jest wieku, gdzie się uczy,

z jakiej pochodzi rodziny itd.).

3. Krótka historia losów bohatera/bohaterki.
4. Wygląd zewnętrzny, sposób ubierania się.
5. Cechy charakteru i okoliczności, w których te cechy się ujawniły.

Cechy wyróżniające tę postać spośród innych.

6. Pasje, poglądy i zainteresowania.
7. Podsumowanie: moja ocena postaci.

2. Uczniowie piszą charakterystyki wybranego bohatera (w parach, w grupach lub samodziel-
nie). Zadanie tego jako pracy domowej mija się z celem z powodu mnóstwa wypracowań na
ten temat dostępnych w internecie.

(45 minut)

Plan charakterystyki wybranego bohatera powieści Syzyfowe prace.
1. Wstęp.
2. Przedstawienie postaci (kim jest, w jakim jest wieku, gdzie się uczy, z jakiej pochodzi rodziny itd.).
3. Krótka historia losów bohatera/bohaterki.
4. Wygląd zewnętrzny, sposób ubierania się.
5. Cechy charakteru i okoliczności, w których te cechy się ujawniły. Cechy wyróżniające tę postać

spośród innych.

6. Pasje, poglądy i zainteresowania.
7. Podsumowanie: moja ocena postaci.

Plan charakterystyki wybranego bohatera

powieści Syzyfowe prace.

spośród innych.

6. Pasje, poglądy i zainteresowania.
7. Podsumowanie: moja ocena postaci.

spośród innych.

6. Pasje, poglądy i zainteresowania.
7. Podsumowanie: moja ocena postaci.

spośród innych.

6. Pasje, poglądy i zainteresowania.
7. Podsumowanie: moja ocena postaci.

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

Scenariusz 6 .................................................................................. 1 godz.

Temat: W poszukiwaniu współczesnej formuły patriotyzmu
lub
Temat: Syzyfowe prace – powieść o dojrzewaniu.

CELE LEKCJI:

• refleksja na temat dojrzewania człowieka i ewolucji jego poglądów,
• refleksja na temat roli ojczyzny w życiu człowieka oraz własnego patriotyzmu,
• namysł nad własnym rozwojem,
• rozwijanie umiejętności dyskusji,
• kształcenie umiejętności samodzielnego sporządzania notatki.

MATERIAŁY:

• Stefan Żeromski Syzyfowe prace,
• karta pracy – „tabelka dyskusji”.

METODY:

• dyskusja.

FORMY PRACY:

• praca zbiorowa.

PRZEBIEG LEKCJI

1. Wspólne zastanawianie się nad wymową tytułu Syzyfowe prace. Pomysły uczniów.

(5–10 minut)

Syzyfowe prace:
– bezcelowy wysiłek rusyfikatorów,
– żmudna walka Polaków o odzyskanie niepodległości i praca nad zachowaniem tożsamości
narodowej.
syzyfowy syzyfowa praca (rzad. syzyfowe zadanie) «praca ciężka i bezcelowa, skazana
na niepowodzenie (...) <Syzyf, imię mitycznego króla Grecji, skazanego za obrazę bogów na
wtaczanie na górę głazu ciągle spadającego z powrotem ze szczytu>

Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego

2. Rozdanie uczniom „tabelki dyskusji”. Rozmowa z klasą: „W jaki sposób kształtowały się
poglądy Marcina na tematy wymienione w tabelce. Jakie życiowe punkty zwrotne zade-
cydowały o poglądach Marcina?”. W czasie rozmowy uczniowie odczytują cytaty z książki
ilustrujące ich wypowiedzi.

(10–15 minut)

CO?

STOSUNEK DO NAUKI*

gdy Marcin był małym dzieckiem

DLACZEGO? POD WPŁYWEM

CZEGO/KOGO?

STOSUNEK DO NAUCZYCIELI

KIEDY?

STOSUNEK DO BOGA*

gdy Marcin trochę oswoił się

ze szkołą

W JAKI SPOSÓB?

STOSUNEK DO ZABORCY*

W JAKICH WARUNKACH?

POMIMO JAKICH TRUDNOŚCI?

STOSUNEK DO OJCZYZNY*

gdy Marcin zaczął samodzielnie

myśleć

STOSUNEK DO RODZICÓW

Stefan Żeromski Syzyfowe prace – scenariusze lekcji

2. Dyskusja uczniów na temat ich poglądów na ww. tematy i tego, w jaki sposób się kształ-
towały.

(10 minut)

3. Wspólna notatka na temat patriotyzmu.

(10 minut)

Można zacząć w sposób następujący:
W czasach, gdy żył Marcin Borowicz, bycie patriotą oznaczało zupełnie co innego niż dziś...

4. Praca domowa
Napisz obszerną notatkę na temat ewolucji poglądów Marcina Borowicza. Wybierz dwa
zagadnienia (spośród oznaczonych gwiazdką) ze środkowej kolumny „tabelki dyskusji”.

Tabelka dyskusji – materiały dla ucznia

CO?

STOSUNEK DO NAUKI*

gdy Marcin był małym dzieckiem

DLACZEGO? POD WPŁYWEM

CZEGO/KOGO?

STOSUNEK DO NAUCZYCIELI

KIEDY?

STOSUNEK DO BOGA*

gdy Marcin trochę oswoił się

ze szkołą

W JAKI SPOSÓB?

STOSUNEK DO ZABORCY*

W JAKICH WARUNKACH?

POMIMO JAKICH TRUDNOŚCI?

STOSUNEK DO OJCZYZNY*

gdy Marcin zaczął samodzielnie

myśleć

STOSUNEK DO RODZICÓW

CO?

STOSUNEK DO NAUKI*

gdy Marcin był małym dzieckiem

DLACZEGO? POD WPŁYWEM

CZEGO/KOGO?

STOSUNEK DO NAUCZYCIELI

KIEDY?

STOSUNEK DO BOGA*

gdy Marcin trochę oswoił się

ze szkołą

W JAKI SPOSÓB?

STOSUNEK DO ZABORCY*

W JAKICH WARUNKACH?

POMIMO JAKICH TRUDNOŚCI?

STOSUNEK DO OJCZYZNY*

gdy Marcin zaczął samodzielnie

myśleć

STOSUNEK DO RODZICÓW

CO?

STOSUNEK DO NAUKI*

gdy Marcin był małym dzieckiem

DLACZEGO? POD WPŁYWEM

CZEGO/KOGO?

STOSUNEK DO NAUCZYCIELI

KIEDY?

STOSUNEK DO BOGA*

gdy Marcin trochę oswoił się

ze szkołą

W JAKI SPOSÓB?

STOSUNEK DO ZABORCY*

W JAKICH WARUNKACH?

POMIMO JAKICH TRUDNOŚCI?

STOSUNEK DO OJCZYZNY*

gdy Marcin zaczął samodzielnie

myśleć

STOSUNEK DO RODZICÓW

CO?

STOSUNEK DO NAUKI*

gdy Marcin był małym dzieckiem

DLACZEGO? POD WPŁYWEM

CZEGO/KOGO?

STOSUNEK DO NAUCZYCIELI

KIEDY?

STOSUNEK DO BOGA*

gdy Marcin trochę oswoił się

ze szkołą

W JAKI SPOSÓB?

STOSUNEK DO ZABORCY*

W JAKICH WARUNKACH?

POMIMO JAKICH TRUDNOŚCI?

STOSUNEK DO OJCZYZNY*

gdy Marcin zaczął samodzielnie

myśleć

STOSUNEK DO RODZICÓW

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Żeromski Syzyfowe Prace i Ludzie?zdomni
Żeromski Syzyfowe prace
Żeromski Syzyfowe prace, Polonistyka
S Żeromski SYZYFOWE PRACE
Żeromski Syzyfowe prace
STEFAN ZEROMSKI SYZYFOWE PRACE (1897) doc
Żeromski Syzyfowe prace
Syzyfowe prace - S. Żeromski, streszczenia
DLACZEGO KSIĄŻKA ŻEROMSKIEGO NOSI TYTUŁ SYZYFOWE PRACE
Scenariusz zajecia otwartego dla rodzicow-Figury, ♣ Szkoła, Studia - Ściągi, lektury, prace, konspek
Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego streszczenie
ZESTAW SCENARIUSZY LEKCJI W KLASIE I UKIERUNKOWANYCH NA KSZTAŁCENIE WIADOMOSCI I, Prace dyplomow
OPIS LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO SYZYFOWE PRACE
Syzyfowe prace - S. Żeromski, streszczenia
Zeromski Stefan Syzyfowe prace
Syzyfowe prace St Żeromski
Plan wydarzeń powieści Stefana Żeromskiego pt Syzyfowe Prace

więcej podobnych podstron